1. Mme Hebrew 12:1 owụt ke nso ke ana inam man ikeme ndifehe mbuba uwem emi nsịm utịt?

 BIBLE emen uwem mme Christian odomo ye mbuba. Mbon emi ẹfehede ẹsịm utịt ke ẹdinọ nsinsi uwem. (2 Tim. 4:7, 8) Ana inam ofụri se ikekeme man ika iso ifehe mbuba oro, sia utịt mbuba oro ekpere idahaemi akan akpa. Apostle Paul emi ekefehede mbuba oro esịm utịt etịn̄ se idin̄wamde nnyịn ikan. Enye ọkọdọhọ “ision̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide ifep . . . ifehe mbuba eke ẹnịmde nnyịn ke iso ye ime.”​—Kot Mme Hebrew 12:1.

2. ‘Ndision̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide mfep’ ọwọrọ nso?

² Ini Paul ekewetde ke ana “ision̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide ifep,” ndi ikọ esie ọkọwọrọ ke idụhe mbiomo ndomokiet emi anade Christian obiom? Ikọwọrọke ntre. Utu ke oro, ọkọwọrọ ke ana iduọn̄ọ kpukpru mbiomo emi mîkpanaha imen ibiom idem. Utọ mbiomo oro ekeme ndikpan nnyịn ndisọp itọk onyụn̄ anam mbuba uwem emi akakak nnyịn. Ana isọsọp ikụt mme n̄kpọ emi mîkpanaha ibiom, emi ẹnyụn̄ ẹkemede ndinam itek ikpat, inyụn̄ isọsọp itop mmọ iduọn̄ọ man ikeme ndifehe nsịm utịt. Edi kpa ke ukem ini oro, nnyịn iyomke ndiyak mme mbiomo emi anade ibiom nnịm. Ikpanam ntre, nnyịn ididotke aba ndifehe mbuba uwem emi. (2 Tim. 2:5) Nso ye nso ke ana ibiom?

3. (a) Galatia 6:5 ọdọhọ ke nso ke ana ibiom? (b) Idineme nso ke ibuotikọ emi? Ntak-a?

³ Kot Galatia 6:5. Paul ama anam idiọn̄ọ mbiomo emi akpanade ibiom. Enye ekewet ke “owo kiet kiet oyobiom mbiomo idemesie.” Paul eketịn̄ aban̄a mme n̄kpọ emi Abasi ọdọhọde inam ke idem nnyịn, emi owo en̄wen mîkemeke ndinam nnọ nnyịn. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme se isịnede ke otu ‘mbiomo idem nnyịn’ emi anade ibiom, ye se idin̄wamde nnyịn ibiom  mmọ. Imọn̄ idiọn̄ọ n̄ko mme mbiomo emi imende ibiom idem emi mîkpanaha ibiom, ye se idin̄wamde nnyịn itomo mmọ iduọn̄ọ. Ndibiom se akpanade ibiom nnyụn̄ nduọn̄ọ se akpanade iduọn̄ọ ayan̄wam nnyịn ifehe mbuba emi isịm utịt.

4. Ntak emi se ikọn̄wọn̄ọde inọ Jehovah ini iyakde idem inọ enye mîdịghe se isọn̄de ikan nnyịn? (Se ndise n̄ko.)

⁴ Se ikọn̄wọn̄ọde inọ Jehovah ini ikayakde idem inọ enye. Ini ikayakde idem inọ Jehovah, ima in̄wọn̄ọ ndituak ibuot nnọ enye nnyụn̄ nnam uduak esie. Ana inam se ikọn̄wọn̄ọde. Nnyịn ndinam oro idịghe ekpri n̄kpọ, edi idịghe se isọn̄de ikan nnyịn. Idem n̄kpọ, n̄kọ Jehovah okobot nnyịn inam uduak esie. (Edi. 4:11) Esesịne nnyịn ke idem ndiyom ndidiọn̄ọ Jehovah nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ enye sia nte enye okobotde nnyịn edi oro, enye okonyụn̄ obot nnyịn ke mbiet esie. Oro anam ikeme ndinen̄ede n̄kpere enye, onyụn̄ anam enenem nnyịn ndinam uduak esie. (Ps. 40:8) N̄kpọ en̄wen edi ke ima inam uduak Abasi inyụn̄ itiene Eyen esie, iyenyene “nduọkodudu.”​—Matt. 11:28-30.

5. Nso ikeme ndin̄wam fi anam se ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Jehovah ini akayakde idem ọnọ enye? (1 John 5:3)

 ⁵ Nso idin̄wam fi obiom mbiomo oro? N̄kpọ iba ẹkeme ndin̄wam. Akpa, ka iso nam se idinamde etetịm ama Jehovah. Nte edinamde oro edi nditie n̄kere kpukpru nti n̄kpọ emi Jehovah anamde ọnọ fi ye mbon emi enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ fi ke ini iso. Nte etịmde ama Jehovah, ntre ke edinen̄ede emem fi utom ndikop uyo esie. (Kot 1 John 5:3.) Ọyọhọ iba, kpebe Jesus. Jesus ndikesibọn̄ akam ndọhọ Jehovah an̄wam imọ nnyụn̄ nsịn ekikere ke edidiọn̄ emi Jehovah enịmde ọnọ enye akan̄wam enye ekeme ndinam uduak Abasi. (Heb. 5:7; 12:2) Ukem nte Jesus, sibọn̄ akam dọhọ Jehovah ọsọn̄ọ fi idem, kûnyụn̄ uyak n̄kpọ ndomokiet anam fi efre nsinsi uwem emi Abasi enịmde ọnọ fi. Nte etịmde ama Jehovah onyụn̄ etịmde ekpebe Eyen esie, eyekeme ndinam se ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Jehovah ini akayakde idem ọnọ enye.

6. Ntak emi nnyịn mîkpetreke ndinam se anade inam inọ mbonubon nnyịn-e? (Se ndise n̄ko.)

⁶ Se anade inam inọ mbonubon nnyịn. Ke mbuba uwem emi isụk ifehede mi, ana ima Jehovah ye Jesus ikan iman nnyịn. (Matt. 10:37) Edi oro iwọrọke ke imekeme nditre ndinam se ikpanamde inọ mbonubon nnyịn, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke oro akpan nnyịn ndinam se inemde Abasi ye Christ. Utu ke oro, edieke iyomde Abasi ye Christ ẹnem esịt ye nnyịn, ana inam se akpanade inam inọ mbonubon nnyịn. (1 Tim. 5:4, 8) Ima inam ntre, esịt eyenen̄ede enem nnyịn. Jehovah ọdiọn̄ọ ke inemesịt oyodu ke ufọk edieke ebe ye n̄wan ẹmade ẹnyụn̄ ẹkponode kiet eken, ete ye eka ẹmade nditọ mmọ ẹnyụn̄ ẹbọkde nditọ oro ọfọn, nditọ ẹnyụn̄ ẹkopde uyo ete ye eka.​—Eph. 5:33; 6:1, 4.

7. Nso idin̄wam fi anam se akpanade anam ọnọ mbonubon mbufo?

⁷ Nso idin̄wam fi obiom mbiomo oro? Edide edi ebe, n̄wan, m̀mê eyen, biere ndinam item Bible, idịghe se esịt fo ọdọhọde, nte ẹnamde n̄kpọ ke edem mbufo, m̀mê se mbon emi ẹdọhọde ke imọdiọn̄ọ n̄kpọ iban̄a ubon ẹdọhọde anam. (N̄ke 24:3, 4) Ẹda Bible ẹwet mme n̄wed esop Abasi. Da mmọ n̄wam idem. Ke mme n̄wed oro, oyokụt nsio nsio usụn̄ emi ekemede ndinam item Bible. Ke uwụtn̄kpọ, okpokot se ẹdọn̄de ke ikpehe emi ẹkotde “Se Idin̄wamde Ubon,” oyokụt nti item emi ẹban̄ade mme mfịna emi ebe ye n̄wan, mme ete ye eka, ye mme uyen mfịn ẹnyenede. b Nen̄ede biere ndinam se Bible etịn̄de ọkpọkọm mbon eken ke ubon mbufo inyịmeke ndinam. Ama anam ntre, mbonubon mbufo ẹyedia ufọn, Jehovah oyonyụn̄ ọdiọn̄ fi.​—1 Pet. 3:1, 2.

8. Nso ke mme n̄kpọ emi ibierede ndinam ẹkeme ndiman?

⁸ Utịp mme n̄kpọ emi ibierede. Jehovah ayak nnyịn ibiere se iyomde ndinam. Enye oyom yak edi ima ibiere n̄kpọ ọfọn inyụn̄ idia ufọn n̄kpọ oro, nnyịn ikop inemesịt. Edi nnyịn mîbiereke n̄kpọ ọfọn, se ededi emi n̄kpọ oro edimande, enye ayayak nnyịn ibọ ufen oro. (Gal. 6:7, 8) Ke ntak oro, ima ibiere n̄kpọ emi mîfọnke, itịn̄ mîdịghe inam n̄kpọ ikereke kan̄a, ana iyọ se ededi emi n̄kpọ oro amande. Esịt ekeme ndimia nnyịn ufen etieti etiene se ikanamde. Edi ima idiọn̄ọ ke ana inyịme utịp idiọkn̄kpọ emi ikebierede, oro ekeme ndinam ikayarade idiọkn̄kpọ nnyịn inọ mbiowo, idomo ndinen̄ede se ima ikabiat, inyụn̄ idomo nte ikekeme ndikụt ete ke nnyịn ifiakke ikanam ndudue oro. Nnyịn ndinam mme n̄kpọ emi itịn̄de do ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso ifehe mbuba uwem emi.

9. Nso ikeme ndin̄wam fi ekpedi ama ebiere n̄kpọ emi mîfọnke? (Se ndise n̄ko.)

 ⁹ Nso idin̄wam fi obiom mbiomo oro? Edieke edide ama ebiere n̄kpọ emi mîkọfọnke, yọ se n̄kpọ oro amande. Diọn̄ọ ete ke mmanyan̄a ọdọduọhọ ke obu. Kûtie uyom se etịn̄de anyan̄a idem, kûduọhọ idem m̀mê ndiduọhọ mbon en̄wen ke ndudue emi akanamde. Kpukpru oro ẹdi ndibiat idem ini nnyụn̄ nnọ idem ufen. Utu ke oro, nyịme ke ama anam ndudue, nyụn̄ domo ndinam se ekekeme ndinen̄ede se ekemede ndinen̄ede. Ekpedi esịt ke amia fi ufen ke idiọkn̄kpọ emi akanamde, sụhọde idem bọn̄ akam nọ Jehovah, nyịme ke ama edue, nyụn̄ dọhọ enye efen fi. (Ps. 25:11; 51:3, 4) Ka bịne mbon emi afo ekeduede kekpe ubọk. Ekpedi edi n̄kpọ emi anade aka ebịne mbiowo ọkọdọhọ ẹn̄wam fi, ka. (Jas. 5:14, 15) Kpep n̄kpọ to ndudue emi akanamde, nyụn̄ domo nte ekekeme man udûfiak ukanam. Nte osụk anamde kpukpru oro, nịm ke Jehovah ayatua fi mbọm, onyụn̄ anam se ededi emi anade enye anam man an̄wam fi.​—Ps. 103:8-13.

10. Didie ke ndikere ndinam se ikponde ikan nnyịn edi ndimen mbiomo emi okponde akan nnyịn mfịk idem? (Galatia 6:4)

¹⁰ Nnyịn ndikere ndinam se ikponde ikan nnyịn. Ima imen idem idomo ye mbon en̄wen inyụn̄ ikere ndinam se ikponde ikan nnyịn, mbiomo ke imen ifịk idem oro. (Kot Galatia 6:4.) Amaedi kwa ini, kwa ini, nnyịn imen idem idomo ye mbon en̄wen, isịnenyịn ekeme ndidụk, nnyịn inyụn̄ itọn̄ọ ndimia mbuba ye mmọ. (Gal. 5:26) Ima idomo ndinam se mbon en̄wen ẹnamde emi okponde akan nnyịn, imekeme ndimen idem n̄kesịn ke fehesan̄ inyụn̄ inọ idem unan. Edieke ẹdọhọde ke “idotenyịn emi ebịghide ndidi anam esịt ọdọn̄ọ,” ndi ukereke ke nnyịn ndimen esịt n̄kọkọn̄ ke n̄kpọ emi edide tutu amama nnyịn idikemeke ndinam edi ndimen idem n̄kowot? (N̄ke 13:12) Edieke inamde idem nnyịn utọ n̄kpọ oro, ibifịk oyokụre nnyịn, ndien nnyịn idikemeke ndisọp itọk aba.​—N̄ke 24:10.

11. Nso ikeme ndin̄wam fi etre ndikere ndinam se ikponde ikan fi?

¹¹ Nso idin̄wam fi otop utọ mbiomo oro ọduọk? Kûyom ndinam n̄kan se Jehovah ọdọhọde anam. Tutu amama, Jehovah ididọhọke anam n̄kpọ emi enye ọdiọn̄ọde ke udûkemeke. (2 Cor. 8:12) Nịm ke Jehovah imenke se anamde idomo ye se mbon en̄wen ẹnamde. (Matt. 25:20-23) Enye enen̄ede ama se afo anamde ọnọ enye ke ofụri esịt, nte afo ọsọn̄ọde ada ye enye, ye nte afo ọyọde se iwọrọde fi. Sụhọde idem nyụn̄ diọn̄ọ ete ke udûkemeke ndinam ndusụk n̄kpọ emi akpamade ndinam ke ntak isua emana fo, nte idem fo etiede, ye nte n̄kpọ etiede ye afo idahaemi. Kpebe Barzillai; ẹkpenọ fi utom emi ọdiọn̄ọde ke isua emana fo m̀mê nte idem fo etiede idiyakke anam, mbọk kûbọ. (2 Sam. 19:35, 36) Kpebe Moses; nyịme mbon en̄wen ẹn̄wam fi. Ama onyụn̄ edi se ọkpọn̄de ndusụk utom ọnọ mbon en̄wen, kpọn̄ nọ mmọ. (Ex. 18:21, 22) Edieke osụhọrede idem, udûyomke ndinam se ikponde ikan fi yak okoto do afo obiom idem mbiomo emi edibọde fi ibifịk, ndien itọk uwem emi edikakak fi.

12. Mbon en̄wen ẹkpebiere se mîfọnke, ndi akpana iduọhọ idem? Ntak ọdọhọde ntre?

¹² Ndiduọhọ idem ke ndiọi n̄kpọ emi mbon en̄wen ẹbierede. Nnyịn ikemeke ndibiere n̄kpọ nnọ mbon en̄wen, inyụn̄ ifọnke yak edi kpukpru ini emi utịp idiọkn̄kpọ emi mmọ ẹkebierede edide, nnyịn iyakke mmọ ẹbọ ufen oro. Ke uwụtn̄kpọ, eyen ekeme ndibiere ke imọ idinamke n̄kpọ Jehovah aba. Se enye ebierede oro ekeme ndibiak ete ye eka esie ke usụn̄ emi inua mîkemeke nditịn̄. Edi mme ete ye eka emi ẹduọhọde idem ke idiọkn̄kpọ emi eyen mmọ  ebierede ẹmen ndodobi mbiomo ẹfịk idem. Jehovah iyomke mmọ ẹbiom idem utọ mbiomo oro.​—Rome 14:12.

13. Eyen ekpebiere n̄kpọ emi mîfọnke, nso ke ete m̀mê eka ekeme ndinam?

¹³ Nso idin̄wam fi otop mbiomo oro ọduọk? Diọn̄ọ ke Jehovah ọnọ kpukpru nnyịn ifụre ndibiere se idinamde, enye onyụn̄ ayak owo kiet kiet ebiere se enye edinamde. Oro esịne m̀mê iyanam n̄kpọ inọ enye, m̀mê idinamke. Jehovah ọdiọn̄ọ ke idụhe ete m̀mê eka emi ọfọnde ama, ke afo unyụn̄ ufọnke uma. Enye oyom fi anam ofụri se ekemede. Se eyen fo ebierede ndinam obiomo enye, ibiomoke fi. (N̄ke 20:11) Kpa ye oro, emekeme ndikpa ekikere mban̄a mme ndudue emi akanamde nte okosụk ọbọkde enye. Ekpedi ntre, dọhọ Jehovah nte etiede fi ke idem, nyụn̄ dọhọ enye efen fi. Enye ọdiọn̄ọ ke se ima iketịbe ama etịbe, ke udûkemeke ndikpụhọde se ima ikababiara. Kpa ke ukem ini oro, enye iyomke yak edi eyen fo ama oyom ndidọk se enye ọkọtọde, afo uyakke enye ọdọk. Ti ke edieke eyen fo anamde se idin̄wamde enye afiak ọnyọn̄ ebịne Jehovah, ọkpọkọm edi ata ekpri ntem, ke Jehovah eben̄e idem ndifiak nda enye ndian idem.​—Luke 15:18-20.

14. Ntak emi esịt ndimia nnyịn ufen n̄kaha edide mbiomo emi akpanade itop iduọk?

¹⁴ Esịt ndimia nnyịn ufen n̄kaha. Ima inam idiọkn̄kpọ, esịt ekeme ndimia nnyịn ufen. Enye oro edi ntre. Edi Jehovah iyomke esịt amia nnyịn ufen akaha. Mbiomo emi anade itop iduọk edi oro. Idinam didie idiọn̄ọ m̀mê esịt amia nnyịn ufen akaha? Edieke iyararede idiọkn̄kpọ nnyịn, ikabade esịt, inyụn̄ idomo ofụri se ikekeme nditre idiọkn̄kpọ oro, imenịm ke Jehovah efen nnyịn. (Utom 3:19) Ke ima ikanam kpukpru oro, Jehovah iyomke esịt aka iso amia nnyịn ufen. Enye ọdiọn̄ọ ke esịt akpaka iso amia nnyịn ufen, ke ọmọn̄ anam nnyịn ibak. (Ps. 31:10) Mfụhọ akpakan nnyịn ubọk, imekeme nditre ndifehe mbuba uwem emi.​—2 Cor. 2:7.

15. Nso ikeme ndin̄wam fi edieke esịt amiade fi ufen akakaha? (1 John 3:19, 20) (Se ndise n̄ko.)

 ¹⁵ Nso ikeme ndin̄wam fi otop mbiomo oro ọduọk? Esịt ama amia fi ufen akaha, ti ke Jehovah esifen mme owo ata etieti, nyụn̄ sịn ekikere ke oro. (Ps. 130:4) Jehovah ama efen ọnọ mbon emi ẹnen̄erede ẹkabade esịt, enye ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ke imọ ‘iditịghi aba mme idiọkn̄kpọ mmọ.’ (Jer. 31:34) Oro ọwọrọ ke Jehovah idifiakke ikobụhọde idiọkn̄kpọ emi enye ama ekefen fi idikama imia fi ufen. Ke ntak oro, kûkere ke utịp idiọkn̄kpọ emi osụk ọbọde idahaemi owụt ke Jehovah ikefenke inọ fi. Ekpedi ẹma ẹnyụn̄ ẹbọ fi ifetutom ke ntak ndudue emi akanamde, kûda iyatesịt n̄kpọ oro uka iso umia idemfo ufen. Jehovah ama efre idiọkn̄kpọ emi akanamde, ana afo n̄ko efre.​—Kot 1 John 3:19, 20.

16. Nso ke ana idiọn̄ọ nte isụk ifehede mbuba uwem emi?

¹⁶ Nte isụk ifehede mbuba uwem emi, ana ‘ifehe ke usụn̄ emi idibọde utịp.’ (1 Cor. 9:24) Se idin̄wamde nnyịn inam oro edi ndidiọn̄ọ mbiomo emi ikpobiomde ye mbon emi ikpotopde iduọn̄ọ. Ke ibuotikọ emi, imeneme mbiomo ifan̄ emi anade ibiom ye mbon emi anade itop iduọn̄ọ. Edi ikụreke ke oro. Jesus ọkọdọhọ ke “uyụhọ udia ye ọkpọsọn̄ un̄wọn̄ mmịn ye editịmede esịt uwem emi” ẹkeme nditie nte ndodobi mbiomo emi ẹfịkde nnyịn. (Luke 21:34) Itie N̄wed Abasi iba emi ẹdude ke ikpehe emi ye mbon en̄wen ẹkeme ndin̄wam fi ọdiọn̄ọ mme n̄kpọ emi okpokpụhọrede ke uwem fo nte osụk efehede mbuba uwem emi.

17. Nso inam inịm ke iyakan ke mbuba uwem emi?

¹⁷ Imenịm ke iyakan mbuba uwem emi sia Jehovah ọyọnọ nnyịn odudu ifehe ikan. (Isa. 40:29-31) Ntre kûtek ikpat! Kpebe apostle Paul emi akanamde kpukpru se enye ekemede man ọbọ utịp emi ẹkenịmde enye ke iso. (Phil. 3:13, 14) Idụhe eke ekemede ndifehe mbuba emi nnọ fi, edi Jehovah ekeme ndin̄wam fi efehe esịm utịt. Jehovah ekeme ndin̄wam fi obiom se anade obiom, onyụn̄ ọduọn̄ọ se mîkpanaha emen obiom idemfo. (Ps. 68:19) Sia Jehovah odude ye afo, enye ayan̄wam fi ọyọ, efehe mbuba emi esịm utịt, onyụn̄ akan!