1, 2. (a) Ntak emi editịmede esịt okponde ntem? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

ESỊT enen̄ede ayat Satan, enye ke onyụn̄ oyo “nte ekpe eke okụnide, oyom owo eke enye editade.” (1 Pet. 5:8; Edi. 12:17) Ntak edi oro editịmede esịt okponde ntem ke ererimbot emi. Esịt esitịmede ikọt Abasi n̄ko ndusụk ini. Edi idịghe idahaemi ke esịt ọtọn̄ọ nditịmede ikọt Abasi, koro esịt ama esitịmede ikọt Abasi ke eset. Ke uwụtn̄kpọ, editịmede esịt ama anam David ‘ofụhọ.’ (Ps. 13:2) Apostle Paul n̄ko ama etịmede esịt aban̄a “kpukpru mme esop.” (2 Cor. 11:28) Edi, nso ke ikpanam ke ini esịt etịmerede nnyịn?

² Edima Ete nnyịn eke heaven ama esin̄wam ikọt esie ke eset ẹkûnen̄ede ẹtịmede esịt, enye oyonyụn̄ an̄wam nnyịn kpasụk ntre mfịn. Bible ọdọhọ nnyịn ete: “[Ẹtop] kpukpru editịmede esịt mbufo ẹdori enye ke idem, koro enye ekerede aban̄a mbufo.” (1 Pet. 5:7) Didie ke afo ekeme nditop editịmede esịt fo ndori Jehovah ke idem? Ẹyak ise n̄kpọ inan̄ emi ẹkemede ndin̄wam fi okûnen̄ede utịmede esịt: Ndibọn̄ akam ke ofụri esịt nnọ Jehovah, ndikot Ikọ Abasi nnyụn̄ ntie n̄kere se okotde, ndiben̄e Jehovah edisana spirit esie, ye ndineme  mfịna fo nnọ eyenete emi afo enen̄erede ama. Ke ini inemede n̄kpọ inan̄ emi, se enye emi etiede nte usûnamke, nyụn̄ domo ndinam.

3. Didie ke afo ekeme ‘nditop mbiomo fo nnọ Jehovah’?

³ Akpa n̄kpọ oro ikpanamde ke ini esịt etịmerede nnyịn edi ndibọn̄ akam ke ofụri esịt nnọ Jehovah. Ke ini n̄kpọ anamde idem enyek fi, esịt etịmede m̀mê ọduọ fi, tịn̄ nte etiede fi ke idem nọ Ete fo eke heaven, ke ini ọbọn̄de akam. David emi eketienede ewet n̄wed Psalm ọkọdọhọ Jehovah ete: “O Abasi, biọn̄ utọn̄ ke akam mi.” Enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Top mbiomo fo nọ Jehovah, ndien enye ọyọsọn̄ọ fi idem.” (Ps. 55:1, 22) Ke ama akanam ofụri se ekemede man ọkọk mfịna fo, bọn̄ akam nnọ Jehovah Abasi an̄wam fi utu ke nditie ntịmede esịt. Edi didie ke akam ekeme ndinam editịmede esịt okûmen fi emen?—Ps. 94:18, 19.

4. Ntak emi ọfọnde ibọn̄ akam ke ini esịt etịmerede nnyịn?

⁴ Kot Philippi 4:6, 7. Jehovah esibọrọ akam ofụri esịt oro ibọn̄de ediwak ini ikpe enye ubọk ite an̄wam nnyịn. Didie ke enye esinam emi? Enye esinọ nnyịn emem emi anamde esịt ye ekikere nnyịn ana sụn̄. Se isitịbede inọ ediwak ikọt Abasi edi emi. Ke ini etiede nte editịmede esịt ye mfịna uwem emi ọmọn̄ emen mmọ emen, Jehovah esinọ mmọ emem emi akande kpukpru ekikere, ndien emi esinam esịt ana mmọ sụn̄. Jehovah ekeme ndinam kpa ntre ye afo. “Emem Abasi” ekeme ndin̄wam fi ọyọ n̄kpọ ekededi emi anamde esịt etịmede fi. Nen̄ede nịm ke Jehovah ayanam se enye ọn̄wọn̄ọde emi: “Kûkop ndịk, .  . . koro ami ndide Abasi fo. Ami nyọsọn̄ọ fi idem. Ami nditreke ndin̄wam fi.”—Isa. 41:10.

5. Didie ke Ikọ Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn ke ini esịt etịmerede nnyịn?

⁵ Ọyọhọ n̄kpọ iba emi ekemede ndin̄wam fi ke ini esịt etịmerede fi, edi ndikot Ikọ Abasi nnyụn̄ ntie n̄kere se okotde. Ntak emi ọfọnde anam emi? Sia Bible ọdọn̄ọ nti item emi ẹkemede ndin̄wam fi okûnen̄ede etịmede esịt, ọyọ ke ini esịt etịmerede fi, m̀mê okûnam n̄kpọ emi edinamde esịt etịmede fi. Kûfre ke Bible ekeme ndin̄wam fi, sia Jehovah emi okobotde nnyịn ọkọnọ spirit esie ẹda ẹwet enye. Afo eyenen̄ede ọbọ ufọn ke ini etiede ekere se okotde ke Ikọ Abasi kpukpru usen onyụn̄ odomode ndinam se okotde. Jehovah ọdọhọ ke owo oro okotde Ikọ imọ ‘eyenyene uko onyụn̄ okop odudu, idem idinyụn̄ inyekke enye.’—Josh. 1:7-9.

6. Didie ke ikọ Jesus ekeme ndin̄wam fi ke ini esịt etịmerede fi?

⁶ Bible anam nnyịn ifiọk nti ikọ oro Jesus ekesitịn̄de ọsọn̄ọ mme owo idem. Ediwak owo ẹma ẹsima ndikpan̄ utọn̄ nnọ enye, sia ikọ esie ama esidọn̄ mmọ esịt onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. (Kot Matthew 11:28-30.) Enye ama esikere aban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem, ekpep mmọ ikọ Abasi, onyụn̄ ọnọ mmọ se inanade mmọ. (Mark 6:30-32) Jesus ọn̄wọn̄ọ ndin̄wam fi kpa nte enye akan̄wamde mme apostle esie oro ẹkesisan̄ade ye enye ẹkwọrọ ikọ. Idịghe tutu afo ododu ye Jesus mbemiso enye an̄wam fi. Kpa ye oro Jesus edide Edidem ke heaven idahaemi, enye osụk amama onyụn̄ ekere aban̄a mme owo. Ntem, ke ini esịt etịmerede fi, ‘enye ekeme ndin̄wam fi ke  nnennen ini oro oyomde un̄wam.’ Jesus ekeme ndin̄wam fi enyene idotenyịn ye uko emi ẹdin̄wamde fi ọyọ ke ini esịt etịmerede fi.—Heb. 2:17, 18; 4:16.

7. Nso ufọn ke afo edibọ ke ini Abasi ọnọde fi edisana spirit esie?

⁷ Jesus ama ọdọhọ ke Ete nnyịn eke heaven iditreke ndinọ nnyịn edisana spirit esie ke ini iben̄ede enye. (Luke 11:10-13) Emi ada nnyịn edisịm ọyọhọ n̄kpọ ita oro edin̄wamde fi okûnen̄ede etịmede esịt, oro edi, ndinyene mbun̄wụm spirit Abasi. Edisana spirit an̄wam nnyịn inyene nti edu emi Jehovah Abasi ke idemesie enyenede. (Kot Galatia 5:22, 23; Col. 3:10) Ke ini afo enyenede mbun̄wụm spirit Abasi, ọyọfiọk nte anamde n̄kpọ ye mbon en̄wen, udûnyụn̄ unamke n̄kpọ emi ekemede ndinam esịt etịmede fi. Yak ise nte mbun̄wụm spirit Abasi ekemede ndin̄wam fi.

8-12. Didie ke mbun̄wụm spirit Abasi ekeme ndin̄wam fi ọyọ editịmede esịt m̀mê okûnam n̄kpọ emi ekemede ndinam esịt etịmede fi?

⁸ “Ima, idatesịt, emem.” Edieke okponode mbon en̄wen, esịt idinen̄ekede itịmede fi. Ntak emi idọhọde ntre? Ntak edi ke edieke okponode onyụn̄ amade mme owo, udûnamke mmọ n̄kpọ emi edinamde mbufo ẹtọhọ, esịt idinyụn̄ ifịnake fi.—Rome 12:10.

⁹ “Anyanime, mfọnido, eti ido.” Bible ọdọhọ ete: “Ẹfọn ido ye kiet eken, ẹtua owo mbọm, ẹfen kiet eken ke ofụri esịt.” (Eph. 4:32) Edieke afo anamde item emi, oyodu ke emem ye mme owo, udûnyụn̄ unamke n̄kpọ emi edinamde esịt etịmede fi. Emi n̄ko ayan̄wam fi ọfiọk nte anamde n̄kpọ ke ini owo eduede fi, sia ọmọfiọk ke idụhe owo eke ọfọnde ama.

¹⁰ “Mbuọtidem.” Mfịn, mme owo ẹsiwak nditịmede esịt mban̄a okụk ye inyene. (N̄ke 18:11) Edi, edieke enen̄erede enịm ke Jehovah ọyọnọ fi se oyomde, emi ayan̄wam fi okûtịmede esịt aban̄a mme n̄kpọ emi. Ntak idọhọde ntre? Koro apostle Paul ọkọdọhọ yak ‘iyụhọ ye se inyenede.’ Enye ama adian do ete: “Koro [Abasi ọdọhọ] ete: ‘Ndidehedei n̄kpọn̄ fi, ndinyụn̄ nsịnke fi.’ Ntre nnyịn imekeme ndinen̄ede nnyene uko ndọhọ nte: ‘Jehovah edi andin̄wam mi; ndifeheke ndịk. Nso ke owo ekeme ndinam mi?’” —Heb. 13:5, 6.

¹¹ “Ifụre ifụre ido, mfara ke idem.” Kere ufọn oro afo edibọde edieke enyenede ifụre ifụre ido onyụn̄ afarade ke idem. Edu emi idiyakke etịn̄ m̀mê anam n̄kpọ oro edinamde esịt etịmede fi; esịt oyonyụn̄ ana fi sụn̄ edieke etrede “idiọk udu ye iyatesịt ye ifụtesịt ye mfiori ye ikọ isụn̄i.”—Eph. 4:31.

¹² Nsụhọdeidem ayan̄wam fi ọbuọt idem ke “ọkpọsọn̄ ubọk Abasi,” onyụn̄ ‘otop kpukpru editịmede esịt fo odori enye ke idem.’ (1 Pet. 5:6, 7) Edieke osụkde idem asan̄a ye Abasi, Abasi ayama fi onyụn̄ an̄wam fi. (Mic. 6:8) Ke ini ọfiọkde se ekemede ndinam ye se mûkemeke ndinam, udûsusọpke utịmede esịt, edi ọyọbuọt idem ye Jehovah.

13. Nso ke ikọ Jesus emi “ẹkûtịmede esịt” ọwọrọ?

¹³ Jesus ọkọdọhọ ntem ke Matthew 6:34 (kot), ete: “Ẹkûtịmede esịt.” Ekeme ndisọn̄ ndinam item Jesus emi. Nso ke ikọ Jesus emi “ẹkûtịmede esịt” ọwọrọ? Imọfiọk ke ikọ Jesus ikọwọrọke ke ikpanaha ikọt Abasi ẹtịmede esịt, koro imetetịn̄ ke David ye apostle Paul ẹma ẹtịmede esịt. Jesus okoyom ndin̄wam mbet  esie ẹfiọk ke ufọn idụhe nditịmede esịt n̄kaha. Kpukpru usen asan̄a ye editịmede esịt esie, ntre ufọn idụhe ndimen n̄kpọ emi ama ekebe m̀mê n̄kpọ emi mîtịbeke kan̄a ndian ye afanikọn̄ eke usen ke usen. Didie ke item Jesus ekeme ndin̄wam fi okûtịmede esịt ukaha?

14. Nso ke akpanam edieke esịt etịmerede fi ke ntak idiọkn̄kpọ emi akanamde?

¹⁴ Esịt esinen̄ede etịmede ndusụk owo ke ntak idiọkn̄kpọ emi mmọ ẹkenamde, kpa ye oro edide ediwak isua ama ebe. Edidem David ọkọdọhọ ke ‘ndudue imọ ẹdọk ẹbe imọ ibuot,’ imọ imonyụn̄ ‘ikụni ke ntak mmụm esịt imọ.’ (Ps. 38:3, 4, 8, 18) Ekere ke nso idi nnennen n̄kpọ emi David akpakanamde? Nso ke enye akanam? Enye ama eben̄e Jehovah atua imọ mbọm onyụn̄ efen ọnọ imọ. David ama enịm ke Jehovah efen ọnọ imọ, oro akanam enye ọdọhọ ete: “Owo emi ẹfende . . . idiọkn̄kpọ esie okop inemesịt.”—Kot Psalm 32:1-3, 5.

15. (a) Ntak emi mûkpayakke esịt etịmede fi ke ini n̄kpọ etịbede? (b) Nso ke akpanam mbak udûtịmede esịt ukaha? (Se ekebe oro “Se Idin̄wamde Fi Okûnen̄ede Utịmede Esịt.”)

¹⁵ Ndusụk ini, n̄kpọ ekeme nditịbe emi anamde esịt etịmede fi. Ke uwụtn̄kpọ, David ekewet Psalm 55 ke ini mme owo ẹkeyomde ndiwot enye. (Ps. 55:2-5) Edi enye ikayakke esịt etịmede enye tutu enye ibuọtke idem aba ye Jehovah. Ke David ama eketịn̄ n̄kpọ emi ọnọ Jehovah ke akam, enye ikawan̄ke-wan̄ ubọk itie, edi ama anam se enye ekemede man ese aban̄a mfịna emi. (2 Sam. 15:30-34) Emekeme ndikpebe David. Utu ke ndiwawan̄ ubọk ntie nyak editịmede esịt emen fi emen, nam ofụri se ekemede ndise mban̄a mfịna oro, nyụn̄ yak se isụhọde sịn Jehovah ke ubọk.

16. Didie ke se enyịn̄ Abasi ọwọrọde ekeme ndinam fi enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi?

¹⁶ Ndusụk ini, asan̄autom Abasi ekeme nditịmede esịt mban̄a nte n̄kpọ editiede ke ini iso. Edi ufọn idụhe nditịmede esịt mban̄a n̄kpọ oro mîtịbeke kan̄a. Ntak-a? Sia n̄kpọ isiwakke nditie nte nnyịn isikerede. Akan oro, inyeneke se isọn̄de ikan Jehovah Abasi emi ọdọhọde fi otop kpukpru editịmede esịt fo odori imọ ke idem. N̄kọ enyịn̄ esie ọwọrọ “Enye Anam Akabade Edi.” (Ex. 3:14) Se enyịn̄ Abasi ọwọrọde anam nnyịn inen̄ede inịm ke Abasi oyosu kpukpru se enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ ikọt esie. Ntre, nen̄ede nịm ke Abasi ọyọdiọn̄ ikọt esie oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ esie, onyụn̄ an̄wam mmọ ẹkûtịmede esịt ẹban̄a n̄kpọ emi ama ekebe, se itịbede idahaemi, m̀mê nte n̄kpọ editiede ke ini iso.

17, 18. Didie ke ndineme mfịna fo nnọ owo ekeme ndin̄wam fi okûnen̄ede utịmede esịt?

¹⁷ Ọyọhọ n̄kpọ inan̄ oro edin̄wamde fi ọyọ ke ini esịt etịmerede fi edi ndineme  mfịna fo ye owo emi afo enen̄erede ama. Ndineme mfịna fo nnọ ebe m̀mê n̄wan fo, ata ufan fo, mîdịghe ebiowo ke esop mbufo, ekeme ndin̄wam fi okûnen̄ede utịmede esịt. Bible ọdọhọ ke “editịmede esịt [anam] esịt ofụhọ, edi eti ikọ anam esịt adara.” (N̄ke 12:25) Nditịn̄ mfịna fo nnọ owo ayanam mfịna oro efịghede fi ke esịt, owo oro oyonyụn̄ ekeme ndin̄wam fi ọfiọk nte ọkpọyọde mfịna oro. Bible ọdọhọ ete: “Unana edisop ibuot anam uduak okpu, edi ẹkụt unen ke ini mme ọnọitem ẹwakde.”—N̄ke 15:22.

¹⁸ Jehovah Abasi esida mbono esop oro isidụkde kpukpru urua an̄wam ikọt esie ẹkûnen̄ede ẹtịmede esịt. Ke ini odụkde mbono esop, nditọete ẹyesọn̄ọ fi idem sia mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a fi. (Heb. 10:24, 25) Emi ayan̄wam fi ekeme ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah nnyụn̄ nyọ n̄kpọ ekededi emi anamde esịt etịmede fi.—Rome 1:12.

19. Ntak emi afo enịmde ke ndinen̄ede n̄kpere Jehovah ekeme ndin̄wam fi ọyọ editịmede esịt?

¹⁹ Kop ufọn oro ebiowo kiet ke Canada ọkọbọde mi ke ntak oro enye okotopde editịmede esịt esie odori Jehovah ke idem. Enye edi titia, afiak edi ọnọitem ke ufọkn̄wed. Utom emi okpon n̄kọn̄ibuot etieti, ndien enye ọdọn̄ọ n̄ko udọn̄ọ emi esinamde esịt etetịmede owo kpukpru ini. Ebiowo emi anam didie ọyọ kpukpru emi? Enye ọdọhọ ete: “Nditetịm n̄kpere Jehovah enen̄ede an̄wam mi n̄keme ndiyọ udọn̄ọ mi. Mme ufan mi ẹsin̄wam mi ke ini esịt enen̄erede etịmede mi. Mmesitịn̄ ofụri ofụri nte etiede mi ke idem nnọ n̄wan mi. Mbiowo ye esenyịn circuit ẹma ẹn̄wam mi n̄kụt ke Jehovah ọfiọk se iwọrọde mi, ke enye oyonyụn̄ an̄wam mi. Mma n̄ka ufọkibọk n̄kọbọ usọbọ, nnamke n̄kpọ awawak akaha, mmesinyụn̄ nsio ini nnịm ndisịn̄ede idem nnyụn̄ nduọk odudu. Idahaemi, mmọfiọk se n̄kpanamde ke ini esịt enen̄erede etịmede mi. Ke ini nnamde se n̄kemede, mmesiyak se isụhọde nsịn Jehovah ke ubọk.”

20. (a) Nso ke nnyịn ineme ke ibuotikọ emi? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

²⁰ Ke ibuotikọ emi, imeneme ke ọfọn nditop editịmede nnyịn ndori Jehovah ke idem. Idikeme ndinam emi ke ini ibọn̄de akam, ikotde Ikọ Abasi inyụn̄ itiede ikere se ikotde. Imonyụn̄ ineme ke ndinyene mbun̄wụm spirit Abasi, nditịn̄ mfịna nnyịn nnọ owo oro inen̄erede ima, ndinyụn̄ ndụk mbono esop ayan̄wam nnyịn ikûnen̄ede itịmede esịt. Ke ibuotikọ oro etienede, iyeneme nte utịp oro Abasi ọn̄wọn̄ọde ndinọ nnyịn ekemede ndin̄wam nnyịn ikûnen̄ede itịmede esịt.—Heb. 11:6.