1, 2. Mme owo ẹdọhọ ke Paradise edi nso?

SE IKETỊBEDE ke akamba mbono ama akasuana ke Seoul ke Korea ama otụk kpukpru owo etieti. Nte nditọete emi ẹketode idụt en̄wen ẹdidụk mbono oro ẹkesan̄ade ẹwọrọ ke an̄wambre emi ẹkenịmde mbono oro, nditọete ke Korea ẹma ẹdikan mmọ ẹkụk. Ediwak owo ẹma ẹfụn̄ mmọ ubọk, ẹfiori ẹte, “Iyosobo ke Paradise!” Ewe Paradise ke mmọ ẹketịn̄ ẹban̄a?

² Paradise an̄wan̄a mme owo nsio nsio. Ndusụk owo ẹdọhọ ke Paradise edi n̄kpọ emi owo ekerede-kere, mbon en̄wen ẹdọhọ ke edi itie ekededi emi anamde esịt enem mmimọ. Owo ọ-biọn̄ emi etiede ke okpokoro emi udia ọyọhọde ekeme ndidọhọ ke idu ke Paradise. Ediwak isua ko, ini mma kiet okokụtde ndiye flawa ọyọhọde akamba itịghede kiet, enye ama ofiori ete: “Oh, sese Paradise!” Tutu mfịn emi, ẹsụk ẹkot itie oro Paradise kpa ye emi edide akpaka do ini snow, snow emi ofụkde do okon̄ nte ufọkenyọn̄ emi enyenede enyọn̄ ita. Afo ekere ke nso idi Paradise? Ndi ọdọn̄ fi ndidu do?

3. M̀mọ̀n̄ idi akpa itie emi ẹtịn̄de ẹban̄a Paradise ke Bible?

³ Bible etịn̄ aban̄a Paradise emi okodude ini kiet ko ye enye emi edide ke iso. Genesis edi akpa itie emi ẹtịn̄de ẹban̄a Paradise. Ke Catholic Douay Version emi ẹkekabarede ẹto  usem Latin, ẹkabade Genesis 2:8 ntem: ‘Ọbọn̄ Abasi ama ọtọ paradise inemesịt toto ke editọn̄ọ: do ke enye ekesịn [Adam] emi enye okobotde.’ Ke usem Hebrew, itie oro ọdọhọ In̄wan̄ Eden. Eden ọwọrọ “Inemesịt,” in̄wan̄ oro ama onyụn̄ enem etieti, eye, udia awak, unam inyụn̄ inamke owo n̄kpọ.—Gen. 1:29-31.

4. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke In̄wan̄ Eden ekedi Paradise?

⁴ Ikọ Greek oro ẹdade ẹkabade ikọ Hebrew emi ọwọrọde “in̄wan̄” edi pa·raʹdei·sos. N̄wed emi ẹkotde Cyclopædia, emi M’Clintock ye Strong ẹkewetde, etịn̄ ntem aban̄a pa·raʹdei·sos: “Ke ini mbon Greek ẹkekopde ikọ oro pa·raʹdei·sos, se ikesidụkde mmọ esịt edi itie emi n̄kpọ mîkemeke ndidụk mbiat n̄kpọ, itie emi okponde, eyede, onyụn̄ an̄wan̄ade; itie emi ikpọ ndiye eto ẹdude, emi ediwak ke otu oro ẹn̄wụmde mfri, mme orụn̄ eto oro ẹnyụn̄ ẹkotde mmọn̄ ẹto nsasana idịm do, udịm edop m̀mê erọn̄ ẹnyụn̄ ẹtade mbiet ke mben idịm oro.”—Men Genesis 2:15, 16 domo.

5, 6. Ẹkesan̄a didie ẹtaba Paradise? Nso mbụme ke emi anam ẹbụp?

⁵ Utọ Paradise oro ke Abasi ekesịn Adam ye Eve, edi mmọ ikodụhe do ibịghi. Nso ikanam? Mmọ ikodotke ndidụn̄ do aba sia mmọ ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Abasi. Oro akanam mmọ ye nditọ mmọ ẹtaba Paradise. (Gen. 3:23, 24) Kpa ye oro owo mîkodụn̄ke do aba, imenịm ke in̄wan̄ oro okosụk ododu tutu Ukwọ eyo Noah.

⁶ Ndusụk owo ẹkeme ndikere m̀mê Paradise ayafiak odu ke isọn̄ emi. Bible ọdọhọ didie? Ekpedi odori enyịn ndidụn̄ ke Paradise ye mbon mbufo, ndi enyene eti ntak emi anamde fi enịm ke oro eyetịbe? Ndi emekeme ndinam an̄wan̄a owo ntak emi inen̄erede inịm ke Paradise oyodu ke isọn̄ emi?

7, 8. (a) Nso ke Abasi ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ Abraham? (b) Anaedi un̄wọn̄ọ Abasi oro akanam Abraham ekere nso?

⁷ N̄wed emi Andikanam akpa Paradise akanamde ẹwet edi nnennen itie emi ikemede ndikụt ibọrọ. Abasi ọkọdọhọ Abraham ufan esie ke iyanam nditọ esie ẹwak “nte ntan mbeninyan̄,” afiak ọn̄wọn̄ọ ọnọ enye ete: “Kpukpru mme idụt isọn̄ ẹyebọ edidiọn̄ eke otode mfri fo koro afo okokopde uyo mi.” (Gen. 22:17, 18) Abasi ama afiak ọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ emi ọnọ eyen ye eyeyen Abraham.—Kot Genesis 26:4; 28:14.

⁸ Idụhe n̄kpọ ndomokiet ke Bible emi owụtde ke Abraham okodori enyịn ke mme owo ẹdibọ edidiọn̄ oro ke Paradise ke heaven. Ntre ini Abasi ọkọdọhọde ke iyọdiọn̄ “kpukpru mme idụt isọn̄,” imenịm ke Abraham ekekere ke edidi mi ke isọn̄. Sia edide Abasi ọkọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ emi, oro okowụt ke n̄kpọ ọyọfọn ye “kpukpru mme idụt isọn̄.” Ndi enyene n̄kpọ en̄wen ke Bible emi ọsọn̄ọde emi?

9, 10. Mme prọfesi ewe ẹnam inịm ke Paradise oyodu ke ini iso?

⁹ Eyeyen Abraham kiet emi ekekerede David ama etịn̄ aban̄a ini emi “mme anamidiọk” ye “mbon oro ẹnamde ukwan̄ido” ẹdibede ifep. ‘Ndiọi owo ididụhe aba’ ini oro. (Ps. 37:1, 2, 10) Utu ke oro, “mbon nsụkidem ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ediwak emem oyonyụn̄ adat mmọ esịt.” Spirit Abasi ama anam David ewet ete: “Ndinen owo ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt ke nsinsi.” (Ps. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Ekere ke nso ufọn ke mme ikọ oro akanam ọnọ mbon emi ẹkeyomde ndinam uduak Abasi? Mmọ ẹma ẹnyene ntak ndinịm ke edieke nti owo kpọt ẹkpedude ke isọn̄, ke nte ini akade ikpafiak inyene Paradise emi ebietde In̄wan̄ Eden.

 ¹⁰ Edi nte ini akakade, ediwak nditọ Israel emi ẹkedọhọde ke inam n̄kpọ Jehovah ẹma ẹkpọn̄ enye ẹnyụn̄ ẹtre ndituak ibuot nnọ enye. Abasi ama ayak mbon Babylon ẹkan ikọt esie, ẹbiat isọn̄ mmọ, ẹnyụn̄ ẹtan̄ ediwak mmọ ẹnyọn̄ọ. (2 Chron. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Kpa ye oro, mme prọfet Abasi ẹma ẹtịn̄ ke ikọt esie ẹyefiak ẹnyọn̄ ẹdi isọn̄ mmọ. Se mmọ ẹketịn̄de ama etịbe. Prọfesi mmọ ebehe nnyịn n̄ko. Nte isụk inemede ndusụk prọfesi emi, se nte mmọ ẹnamde inịm ke Paradise ayafiak odu ke isọn̄ emi.

11. Didie ke Isaiah 11:6-9 ekebem iso osu? Edi nso ke ikeme ndisụk mbụp?

¹¹ Kot Isaiah 11:6-9. Abasi ama anam Isaiah etịn̄ ke n̄kpọ ndomokiet idinamke ikọt imọ mmọ ẹma ẹnyọn̄ ẹdi isọn̄ mmọ, ke mmọ idifeheke ndiọi unam ye ndiọi owo, ke n̄kpọ idinyụn̄ inamke nditọwọn̄ ye ikpọ owo. Prọfesi oro ama osu ini oro. Ndi emi anam fi okụt nte n̄kpọ eketiede ke In̄wan̄ Eden? (Isa. 51:3) Prọfesi Isaiah oro ama etịn̄ n̄ko ke “ifiọk Jehovah ọyọyọhọ” ofụri isọn̄ “kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄,” idịghe ke idụt Israel kpọt. Ini ewe ke enye oro editịbe?

12. (a) Didie ke Abasi ọkọdiọn̄ mbon emi ẹketode Babylon ẹnyọn̄ ẹdi? (b) Nso iwụt ke Isaiah 35:5-10 ayafiak osu?

¹² Kot Isaiah 35:5-10. Isaiah ama afiak etịn̄ ke owo m̀mê unam idinamke mbon emi ẹdinyọn̄de idi ndịk. Udia oyonyụn̄ odu barasuene sia mmọn̄ ayanam isọn̄ ọfọn n̄kpọ etieti ukem nte mmọn̄ akanamde isọn̄ ọfọn n̄kpọ ke In̄wan̄ Eden. (Gen. 2:10-14; Jer. 31:12) Ndi ini oro kpọt ke prọfesi oro okosu? Idụhe n̄kpọ ndomokiet ke Bible emi owụtde ke Abasi ama ọkọk mbon emi ẹkenyọn̄de ẹdi udọn̄ọ ke utịbe utịbe usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, mme nnan ikafiakke ikụt usụn̄. Emi ọwọrọ ke Abasi okowụt ke ini ke edi emi imọ idinamde kpukpru orụk udọn̄ọ okụre.

13, 14. Didie ke Isaiah 65:21-23 okosu ini nditọ Israel ẹketode Babylon ẹnyọn̄ ẹdi? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

¹³ Kot Isaiah 65:21-23. Nditọ Israel ikọnyọn̄ke ikodụn̄ ke nti ufọk; mmọ ikonyụn̄ ikaha ikokụt in̄wan̄ emi ẹma ẹketọ n̄kpọ ẹnịm. Edi n̄kpọ ama okpụhọde ini Abasi ọkọdiọn̄de mmọ. Ama enem mmọ etieti ndibọp ufọk ndụn̄! Mmọ ẹma ẹtọ in̄wan̄ ẹnyụn̄ ẹdia nti mbun̄wụm.

¹⁴ Ndi omokụt ke prọfesi oro ọdọhọ ke mme usen uwem nnyịn “ẹdibiet mme usen eto”? Ndi utọ n̄kpọ oro eyetịbe? Ndusụk eto ẹsidu uwem ediwak tọsịn isua. Ana idem enen̄ede ọsọn̄ owo mbemiso enye ekemede ndibịghi uwem ntre. Se Isaiah etịn̄de ke itien̄wed oro okposu, ọwọrọ Paradise edi oro! Prọfesi oro idinyụn̄ itreke ndisu!

15. Ewe edidiọn̄ ke n̄wed Isaiah etịn̄ nte idinyenede ke ini iso?

¹⁵ Nso inam idọhọ ke mme prọfesi oro isụk inemede mi ẹwụt ke Paradise oyodu ke ini iso? Ntak edi ke se ẹtịn̄de do edi se ididude ke Paradise: Abasi ọyọdiọn̄ kpukpru owo ke isọn̄. Ndiọi unam ye mme owo emi ẹnamde n̄kpọ nte ndiọi unam idinamke owo n̄kpọ. Mme nnan ẹyekụt usụn̄, inan ẹkop n̄kpọ, mbụn̄ọ ẹnyụn̄ ẹsan̄a. Mme owo ẹyebọp ufọk idemmọ ẹnyụn̄ ẹtọ in̄wan̄ emi on̄wụmde n̄kpọ ọfọn. Mmọ ẹyebịghi uwem ẹkan eto. Bible owụt ke kpukpru emi ẹyetịbe. Edi, ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ke imetịn̄ idori udori. Nso ikeme ndinam mmọ ẹtịn̄ ntre? Nso inam fi enen̄ede enịm ke Paradise oyodu ke isọn̄ emi? Akakan owo emi akanam odude uwem ama owụt nnyịn ata akpan ntak.

16, 17. Ini ewe ke Jesus eketịn̄ aban̄a Paradise?

¹⁶ Kpa ye emi mîkenyeneke se Jesus  ekeduede, ẹma ẹbiere ikpe n̄kpa ẹnọ enye ẹnyụn̄ ẹkọn̄ enye ke eto yak ọkọn̄ọ do akpa. Ẹma ẹkọn̄ mme anamidiọk iba ye enye, kiet ke nnasia, kiet ke ufien. Mbemiso mmọ ẹkpade, owo mmọ kiet ama owụt ke imọfiọk ke Jesus edi edidem onyụn̄ eben̄e enye ete: “Jesus, ti mi ke ini afo odụkde obio ubọn̄ fo.” (Luke 23:39-42) Se Jesus ọkọbọrọde enye ke Luke 23:43 ke afo edida idiọn̄ọ se inade ibet fi ke ini iso. Ndusụk mme akabade Bible idahaemi ẹkabade ufan̄ikọ emi ntem: “Ke akpanikọ ke ndọhọ fi, mfịn emi afo oyodu ye ami ke Paradise.” Ndi omokụt ikọ oro “mfịn emi”? Mme owo ẹtịn̄ nsio nsio n̄kpọ ẹban̄a itie emi ẹkpesịnde kọma ke itien̄wed oro.

¹⁷ Ke ediwak usem idahaemi, ẹsiwak ndisịn kọma ke ikọ man se ẹwetde enen̄ede an̄wan̄a. Edi owo iwakke ndikụt kọma ke mbịghi n̄kan n̄kani uwetn̄kpọ usem Greek. Emi ekeme ndinam ikere m̀mê Jesus ọkọdọhọ, “ke akpanikọ ke ndọhọ fi, mfịn emi Afo oyodu ye ami ke Paradise,” m̀mê ọkọdọhọ, “ke akpanikọ ke ndọhọ fi mfịn emi, Afo oyodu ye ami ke Paradise.” Mme andikabade Bible ẹkeme ndisịn kọma ke itie ekededi etiene nte ikọ Jesus emi an̄wan̄ade mmọ. Oyokụt usụn̄ iba emi ke ndusụk Bible emi mme owo ẹwakde ndikama mfịn.

18, 19. Nso in̄wam nnyịn idiọn̄ọ se ikọ Jesus ekenen̄erede ọwọrọ?

¹⁸ Ti ke Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Eyen owo edisịne ke esịt isọn̄ uwemeyo ita ye okoneyo ita.” Enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Ẹmenịm ẹte ẹda Eyen owo ẹsịn mme owo ke ubọk, ndien mmọ ẹyewot enye, enye oyonyụn̄ eset ke ọyọhọ usen ita.” (Matt. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mark 10:34) Apostle Peter ama ọdọhọ ke ikọ Jesus emi ama etịbe. (Utom 10:39, 40) Emi ọwọrọ ke Jesus ikakaha Paradise usen emi enye ye anamidiọk oro ẹkekpade. Jesus okodu “ke Udi, [m̀mê “Hades”]” tutu Abasi anam enye eset ke ọyọhọ usen ita.—Utom 2:31, 32; ik. id. *

¹⁹ Ntre, ini Jesus ọkọbọrọde anamidiọk oro, enye ọkọtọn̄ọ ikọ esie ntem: “Ke akpanikọ ke ndọhọ fi mfịn emi.” Mme owo ẹma ẹsitịn̄ ikọ ntem idem ke eyo Moses. Moses ọkọdọhọ ete: “Yak mme ikọ emi ami ntemede fi mfịn emi ẹdu fi ke esịt.”—Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Nso iwụt ke nte ikọ Jesus an̄wan̄ade nnyịn enen?

²⁰ Akabade Bible kiet emi otode n̄kan̄ emi Jesus okodụn̄de eketịn̄ ntem aban̄a se Jesus ọkọbọrọde owo oro: “Ọkpọikọ ke ikọ Jesus oro edi ‘mfịn emi,’ ntre ẹkpewet enye ntem, ‘Ke akpanikọ ke ndọhọ fi mfịn emi, Afo oyodu ye ami ke Paradise.’ Usen oro ke ẹken̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ oro, edi ekenyene ndisu ke ini iso. Mbon n̄kan̄ oro ẹkesitịn̄ ikọ ntre. Oro ama esinam ẹfiọk ke enyene usen emi ẹken̄wọn̄ọde n̄kpọ, ye nte ke se ẹken̄wọn̄ọde oro iditreke-tre ndisu.” Enye anam Bible usem Syriac emi ẹkekabarede n̄kpọ nte isua 1,600 emi ekebede esịn ikọ Jesus emi ntem: “Amen, Ami ndọhọ fi mfịn emi ke afo oyodu ye ami ke In̄wan̄ Eden.” Akpana un̄wọn̄ọ Jesus oro ọsọn̄ọ nnyịn idem.

21. Nso ke Jesus mîkọn̄wọn̄ọke inọ anamidiọk oro?

²¹ Anamidiọk oro ekekperede n̄kpa do ikọfiọkke ke Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ nti apostle esie ke mmọ ẹyedu ye imọ ke Obio Ubọn̄ imọ ke heaven. (Luke 22:29)  Enye ikakam inaha baptism. (John 3:3-6, 12) Emi anam ifiọk ke Jesus eketịn̄ aban̄a Paradise ke isọn̄. Ediwak isua ke oro ebede, apostle Paul ama etịn̄ ke ima ikụt n̄kukụt nte ‘ẹmende owo kiet ẹdụk paradise.’ (2 Cor. 12:1-4) Ẹma ẹmek Paul ye nti apostle eken ndiketiene Jesus n̄kara ke Obio Ubọn̄ esie. Kpa ye oro, Paul eketịn̄ aban̄a “paradise” emi edide ke iso. * Ndi Paradise oro Paul eketịn̄de mi eyetiene esịne isọn̄ emi? Ndi afo emekeme ndidu do?

22, 23. Nso ke afo etie ebet?

²² Kûfre ke David ama etịn̄ aban̄a ini emi ‘ndinen owo ẹdidade isọn̄ inyene.’ (Ps. 37:29; 2 Pet. 3:13) David eketịn̄ aban̄a ini emi mbon emi ẹdụn̄de ke isọn̄ ẹdinamde se Abasi amade. Prọfesi emi odude ke Isaiah 65:22 ọdọhọ ete: “Mme usen ikọt mi ẹdibiet mme usen eto.” Emi owụt ke mme owo ẹyedu uwem ke ediwak tọsịn isua. Ndi utọ n̄kpọ oro eyetịbe? Eyetịbe, sia Ediyarade 21:1-4 owụt ke Abasi ọyọdiọn̄ mme owo, ndien n̄kpọ kiet emi enye ọn̄wọn̄ọde ọnọ mbon emi ẹdidude ke obufa ererimbot edi ke ‘n̄kpa ididụhe aba.’

²³ Se Bible ekpepde an̄wan̄a nnyịn. Adam ye Eve ẹma ẹtaba Paradise ke In̄wan̄ Eden, edi isọn̄ ayafiak edi Paradise. Abasi ọyọdiọn̄ mme owo ke isọn̄ emi nte enye ọkọn̄wọn̄ọde. Abasi ama ọnọ David spirit esie ewet ete ke mbon nsụhọdeidem ye ndinen owo ẹyedụn̄ ke isọn̄ ke nsinsi. Mme prọfesi emi ẹdude ke n̄wed Isaiah anam ọdọn̄ nnyịn ndikụt ini emi kpukpru un̄wọn̄ọ oro ẹdisude. Ini ewe ke emi editịbe? Edidi ini emi se Jesus ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ anamidiọk oro edisude. Afo emekeme nditiene ndu ke Paradise oro. Ini oro, se nditọete oro ke Korea ẹkedọhọde mbon oro ẹketode ẹdidụk mbono oyosu. Mmọ ẹkedọhọ: “Iyosobo ke Paradise!”