Danièle ama esisọp ibuot ukere n̄kpọ etieti. Enye ama esịn mi inua ke utọn̄ ete: “Kûkpa ndikot mme bodisi, mmọ ẹdisesịm!” Moto ama awat edidian ke iso ufọkisen oro. Ke minit ifan̄ ebede, ẹma ẹmụm nnyịn ẹdaha. Ama ọfọn nte n̄kokopde uyo an̄wan mi sia oro ama anam nnyene ini nyak ndusụk n̄kpọ esop Abasi nnọ eyenete emi okodude do.

Nte ẹkemende nnyịn ẹka ọfis mme bodisi, mma n̄kere nte mfọnde iso ndidọ n̄wan emi amade n̄kpọ Abasi onyụn̄ enyenede uko. Danièle an̄wan mi ama esiwak ndin̄wam mi. Yak ntịn̄ se ikadade nnyịn ika mme idụt emi ukara mîkenyịmeke ikwọrọ ikọ.

N̄kamana ke 1930 ke ekpri obio Croix emi odude ke enyọn̄ enyọn̄ France. Ubon nnyịn ẹkedi ata mbon Catholic. Ima isidụk Mass kpukpru urua, ete mi ama esinyụn̄ esịn idem etieti ke ufọkabasi. Edi enyene se iketịbede ini n̄kedide isua 14 emi akanamde n̄kụt ke ufọkabasi ẹdi ata mbubịk.

Mbonekọn̄ Germany ẹma ẹda ndusụk obio ke France ke ini ekọn̄ ererimbot ọyọhọ iba. Ini oku nnyịn ọkwọrọde ikọ, enye ama esiwak ndidọhọ itiene ida ye ukara Vichy emi ẹkedade ye ukara Nazi. Ndịk ama esinam nnyịn ndikop enye etịn̄de utọ ikọ oro. Ima isidịbe ikop mbụk n̄kpọntịbe ke BBC sia ẹma ẹsitịn̄ n̄kpọ ẹban̄a mme idụt emi ẹkedianade kiet ẹn̄wana ye Germany. Se ediwak owo ke France ẹkesinamde edi oro. Edi ẹtise, oku nnyịn ama okpụhọ inua, onyụn̄ odiomi ederi ndida ndia idara mban̄a se mme idụt emi ẹkedianade kiet ẹn̄wana ye Germany ẹkenamde ke September 1944. Utọ mbubịk oro ama ọbọ mi uyo, ikonyụn̄ iyakke nsisọp nnịm ikọ oku oro aba.

Ete mi ama akpa esisịt ini ke ekọn̄ oro ama okokụre. Ẹma ẹdọdọ adiahaeka mi ẹka Belgium mbemiso ini oro, ntre akana nse eka mi enyịn. Mma nnyene eti utom. Eteutom mi ye nditọ esie ẹkedi ata mbon Catholic. Kpa ye oro utom oro ọkọfọnde ye ami, ikebịghike idomo ama esịm mi.

Simone adiahaeka mi ama ekedi Ntiense Jehovah. Enye ama edise nnyịn ke 1953. Enye ama owụt nnyịn ke Bible ke ikan̄ hell, Abasi-Ita-ke-Kiet, ye ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi emi  Ufọkabasi Catholic ẹsikpepde ẹdi nsu. Akpa akpa oro, mma mfan̄a nte ke enye ikotke ito Bible Catholic, edi ikebịghike mma ndikụt ke enye eketịn̄ akpanikọ. Enye ama akatan̄ n̄kani Enyọn̄-Ukpeme ọsọk mi. Mma n̄kot mma okoneyo ke ubet mi. Ikọsọn̄ke mi ndikụt ke se n̄kotde edi akpanikọ; edi idem ama enyek mi ke ẹyesio mi ke utom n̄kpoyom ndidi Ntiense Jehovah.

Mma n̄ka iso n̄kpep Bible nnyụn̄ n̄kot Enyọn̄-Ukpeme ke idemmi ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄. Ekem mma mbiere ndika Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Ama enem mi ndikụt ke ima odu ke otu mmọ. Ke Brọda kiet emi ekenen̄erede ọfiọk Ikọ Abasi ama ekekpep mi Bible ke ọfiọn̄ itiokiet, mma nna baptism ke September 1954. Ikebịghike, eka mi ye udun̄wan eka mi ẹma ẹtiene ẹdi Mme Ntiense Jehovah. Ama enem mi tutu.

Mma ntiene n̄ka mbono ofụri ererimbot oro ẹkenịmde ke New York ke 1958. Edi eka mi ama akpa urua ifan̄ mbemiso mbono oro. Oro ama anam mi mfụhọ etieti. Sia mmen̄kenyeneke eke nsede enyịn aba, mma n̄kpọn̄ utom ntọn̄ọ usiakusụn̄. Kpa ke ufan̄ ini oro ke n̄kobụp Danièle Delie ndọ. Enye ama esịn ifịk ke utom usiakusụn̄ esie etieti. Ima inam ndọ ke May 1959.

Danièle ọkọtọn̄ọ usiakusụn̄ ke obio-in̄wan̄ emi ẹkotde Brittany. Obio oro ikekpereke ufọk mmọ. Akana enye enyene uko man ekeme ndikwọrọ ikọ do sia Ufọkabasi Catholic ama omụm isọn̄ do etieti; enye okonyụn̄ enyene ndisiwat ke enan̄ukwak n̄ka ata esịt obio. Enye ekekere ke utịt ekeme ndidi ini ekededi; se n̄konyụn̄ n̄kerede edi oro, emi akanam isịn ifịk ikwọrọ ikọ. (Matt. 25:13) Ifịk esie ama an̄wam nnyịn ikûkpọn̄ utom uyọhọ ini.

Ẹma ẹmek mi esenyịn circuit urua ifan̄ ke ima ikanam ndọ. Ima ibiere ndidu uwem nte inyụn̄ ikụtde. Mme asuanetop 14 kpọt ẹkedu ke akpa esop oro ikakade ikese, mmọ ikonyụn̄ inyeneke ufọk se inade. Ntre ima ibri n̄kpọ ke mbot utịn̄ikọ Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ina. Kpa ye emi mîkenen̄ekede inem ndina do, oro ikayakke edem abiak nnyịn!

Kpa ye emi ikesinyenede ediwak n̄kpọ ndinam, n̄wan mi ama anam utom circuit emehe enye. Ini ekededi oro nnyenede mbono ye mbiowo ke ini nnyịn mîkodiomike, enye ama esitie ke ekpri moto nnyịn ebet mi, ibọpke iso. Ikanam utom circuit isua iba kpọt. Utom oro ama ekpep nnyịn ke ọfọn ebe ye n̄wan ẹsitịn̄ akpanikọ ẹnọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ.—Eccl. 4:9.

Ke 1962, ẹma ẹkot nnyịn Ufọkn̄wed Gilead ke Brooklyn ke New York, ọyọhọ klas 37. Ke otu owo 100 oro ẹkedude ke klas nnyịn, n̄wan ye ebe ẹkedi 13 kpọt. Ama enem nte ẹkekotde nnyịn mbiba. Ke nteti nneme oro ikenemede ye nditọete emi ẹketiede nte adaha ke esop, utọ nte Frederick Franz, Ulysses Glass, ye Alexander H. Macmillan.

Ẹkedọhọ nnyịn ikpep ndisitịm ndụn̄ọde se ikụtde. Ke n̄wed ama akasuana ndusụk Saturday uwemeyo,  ẹma ẹsimen nnyịn ikasan̄a ise n̄kpọ ke New York City. Ima ifiọk ke ẹyedọhọ iwet se ikokụtde ke Monday. Ama esikak nnyịn ima inyọn̄ idi mbubreyo Saturday, edi eyenete emi ekemende nnyịn aka oyobụp nnyịn mbụme man an̄wam nnyịn iti akpan n̄kpọ emi idiwetde. Uwemeyo Saturday kiet, ima ika itie emi ntaifiọk ẹsidade ẹkama n̄kpọ ẹdụn̄ọde ikpaenyọn̄. Ima ikpep n̄kpọ do iban̄a ika ye itiat obuma. Ima ikpep se ofiom adade okpụhọde ye iba ke American Museum of Natural History. Ini ikesịmde Bethel, eyenete emi akadade nnyịn aka ama obụp ete: “Nso idi ukpụhọde ika ye itiat obuma?” Ama akak n̄wan mi ke idem tutu enye imụmke ibuot aba. Enye ama ọbọrọ ete: “Em, itiat obuma ẹnyene nnyan edet!”

Ẹkenọ nnyịn ika n̄kọk itieutom ke France. Ama akpa nnyịn idem etieti. Ima idu do ibe isua 53. Ẹma ẹmek mi anam ndutịm Kọmiti N̄kọk Itieutom ke 1976, ẹnyụn̄ ẹmek mi nsisan̄a nse nditọete nnyịn ke ndusụk idụt ke Africa ye Middle East emi ukara mîkayakke inam n̄kpọ Abasi nte akpanade inam, mîdịghe ẹkpakpan ofụri ofụri. Nte ikasan̄ade ika Gabon edi oro nte n̄ketịn̄de ke ntọn̄ọ. Ntịn̄ akpanikọ, n̄kesikereke ke mmodot ndinam utom oro. Edi n̄wan mi ama esin̄wam mi n̄keme ndinam utom ekededi oro ẹnọde mi.

Ama enen̄ede enem nnyịn ndidu ke Bethel. N̄wan mi ama ada ufan̄ ọfiọn̄ ition mbemiso ikade Gilead ekpep Ikọmbakara, ntre enye ama edifiọk ndikabade n̄wed etieti. Kpa ye oro ikamade utom nnyịn ke Bethel, ndisịn idem ke esop ekesinam esịt enem nnyịn akan. Ke nteti idụkde tren idinyọn̄ okoneyo, ama akak nnyịn ama, edi esịt enem nnyịn ke imekpep mme owo Bible. Edi nte ini akakade, udọn̄ọ ikediyakke n̄wan mi esịn idem aba nte enye akpakamade ndisịn.

N̄wan mi ama enyene kansa eba ke 1993. Usọbọ oro ẹkenọde enye ama ọsọn̄ odudu etieti, sia ẹma ẹsiak enye idem ẹnyụn̄ ẹnọ enye ata okopodudu ibọk. Ke isua efịt ebede, enye ama afiak enyene kansa emi ọkọdiọkde akan akpa oro. Kpa ye oro, enye ama odomo aka utom ini idem ọkọnọde enye utan̄ifia sia enye ama ama utom ukabade n̄wed tutu.

Kpa ye emi udọn̄ọ an̄wan mi akafịnade enye etieti, nnyịn ikekereke-kere ndikpọn̄ Bethel. Edi, imemke ndidu ye udọn̄ọ ke Bethel, akpan akpan ekpedi nditọete ifiọkke nte udọn̄ọ oro afịnade fi eketre. (N̄ke 14:13) Okposụkedi emi Danièle an̄wan mi ama ekekpere ndisịm isua 80, ediye iso esie ye nte enye ekesikamade idem ikayakke mme owo ẹfiọk mfịna esie. Enye ikesitiehe iseme idem, ekesikam oyoyom usụn̄ an̄wam mme owo onyụn̄ akpan̄ utọn̄ ọnọ mmọ ini mmọ ẹdọhọde enye mfịna mmọ. (N̄ke 17:17) Enye ama esida se iwọrọde enye an̄wam nditọete mbak ndịk kansa idinam mmọ.

N̄kpọ en̄wen ama ọwọrọ nnyịn. N̄wan mi ikekemeke ndinam utom kpukpru usen aba. Edi enye ama enen̄ede esịn idem an̄wam mi man n̄keme ndika iso nnam utom mi nte anam ndutịm Kọmiti N̄kọk Itieutom. Oro ama an̄wam mi n̄keme ndinam utom oro ke isua 37. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama  esitịm kpukpru n̄kpọ man ikeme ndidia udia uwemeyo ke ubet nnyịn kpukpru usen inyụn̄ inyene ini itie kiet iduọk odudu.—N̄ke 18:22.

N̄wan mi ama esidori enyịn ke n̄kpọ ọyọfọn, ikonyụn̄ idọn̄ke enye ndikpa. Edi enye ama afiak enyene kansa. Eketie nte ibifịk okụre nnyịn. Ẹma ẹsinọ enye n̄kpọsọn̄ ibọk emi ẹsidade ẹsọbọ kansa ẹnyụn̄ ẹsịn enye ke masịn. Oro ama esibọ enye odudu tutu iyakke enye ekeme ndisan̄a ndusụk ini. Esịt ama obụn̄ọ mi ini ọkọsọn̄de ata ata an̄wan mi, emi ọkọfiọkde ukabade n̄wed nte nso, ndifiọk nnennen ikọ emi ekpetịn̄de.

Okposụkedi emi eketiede nte ibifịk okụre nnyịn, ima ikọbọ ke akam sia ima inịm ke Jehovah idiyakke idomo oro akan nnyịn ubọk. (1 Cor. 10:13) Ima isima nte Jehovah adade Ikọ esie, nditọete emi ẹsisọbọde owo idem ke Bethel, ye ndima nditọete nnyịn an̄wam nnyịn.

Ima isidọhọ Jehovah an̄wam nnyịn ifiọk nnennen usọbọ emi ikpọbọde. Enyene ini emi n̄wan mi eketiede ntre idaha ibọk ndomokiet. Dọkta emi ọkọsọbọde enye idem ke ofụri isua 23 ikekemeke nditịn̄ se inamde edi enye ama adada usọbọ ama, enye osụhọ. Enye ikonyụn̄ ifiọkke usọbọ en̄wen emi n̄wan mi akpadade. Nnyịn ikọfiọkke aba se ikpanamde, ima inyụn̄ ikere m̀mê nso iditịbe. Ekem dọkta en̄wen emi esisọbọde kansa ama enyịme ndise enye enyịn. Eketie nte Jehovah osio usụn̄ ubọhọ man ikeme ndiyọ editịmede esịt nnyịn.

Ima ikpep nditre nditịmede esịt mban̄a n̄kpọn̄. Oro ama an̄wam nnyịn iyọ sia Jesus ọkọdọhọ ke “afanikọn̄ usen ekem ye usen.” (Matt. 6:34) Ndisinam idọkọ nnyụn̄ ndori enyịn ke n̄kpọ ọyọfọn ama esin̄wam n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, ini owo mîkọnọhọ n̄wan mi usọbọ ke ofụri ọfiọn̄ iba, enye ama atuak inua imam ọdọhọ mi ete: “Ọmọfiọk, akanam idem inemke mi ntem!” (N̄ke 17:22) Kpa ye udọn̄ọ esie, ama esinem enye ndikpep mbufa ikwọ uyo ọwọrọ.

Enye ndiketre ndisiseme idem ama an̄wam mi nyọ mfịna okịm n̄ko. Ntịn̄ akpanikọ, enye ekesinam ata ediwak n̄kpọ ọnọ mi ke ofụri isua 57 oro ikọdọde ndọ. Enye ikakam inyịmeke ndikpep mi akpatre n̄kpọ nte ndifran̄ nsenunen! Ntre ini idem ekenen̄erede abiak enye, n̄kekpekpep ndiyet usan, ndiyet ọfọn̄, ndinyụn̄ ntem n̄kpri n̄kpri udia. Mma nsibom akrasi un̄wọn̄ mmọn̄, edi ama esinem mi ndinam se idinamde esịt enem enye. *

Ke ini ntiede n̄kere se usọn̄ ye udọn̄ọ anamde nnyịn, mmokụt ke mmekpep ediwak nti n̄kpọ. Akpa, nnyịn ikpayakke ediwak n̄kpọ emi inyenede ndinam akpan nnyịn ndiwụt edima ebe m̀mê n̄wan nnyịn ke imama enye. Yak ida ini emi inyenede odudu ise ebe m̀mê n̄wan nnyịn enyịn. (Eccl. 9:9) Ọyọhọ iba, ikpanaha iyak n̄kpri n̄kpri n̄kpọ ẹtịmede nnyịn esịt, mîdịghe ntre nnyịn idikwe ediwak edidiọn̄ oro Jehovah ọdiọn̄de nnyịn ke usen ke usen.—N̄ke 15:15.

Ke ini ntiede n̄kere ofụri isua emi n̄kodude ke utom uyọhọ ini ye n̄wan mi, mmenen̄ede n̄kụt ke Jehovah ama ọdiọn̄ nnyịn akan nte ikpekekerede. Esitie mi ukem ukem nte eketiede andiwet Psalm emi ọkọdọhọde ke ‘Jehovah anam se ifọnde ye imọ.’—Ps. 116:7.