1, 2. Ntak emi ọfọnde anam se Andibot nnyịn ọdọhọde ama oyom ndibiere se edidade uwem fo inam? (Se mme ndise oro ẹdude ke page emi.)

EDIEKE afo edide uyen, anaedi ediwak owo ẹnọ fi item ẹban̄a se akpadade uwem fo anam. Ekeme ndidi mme titia fo ye mme ọnọitem ufọkn̄wed mbufo ẹdọhọ fi aka ufọkn̄wed ntaifiọk m̀mê enyene ubọkọkọ emi edinamde fi enyene ediwak okụk. Edi Jehovah iyomke fi anam se mmọ ẹtịn̄de oro. Jehovah akam oyom fi esịn idem ekpep n̄wed man edinyene utom emi edikamade idia n̄kpọ ama okụre n̄wed. (Col. 3:23) Edi ama oyom ndibiere se ikpedide akpa n̄kpọ ke uwem fo, Jehovah oyom fi ada nti item emi enye ọnọde ebiere, ekere n̄ko se enye oyomde fi ada uwem fo anam, ye nte enye oyomde idu uwem ke mme akpatre usen emi.—Matt. 24:14.

² Ti n̄ko ke Jehovah ọdiọn̄ọ nte ini iso fo editiede ye nte n̄kpọ editiede ke ererimbot ke ini iso. Enye ọdiọn̄ọ n̄ko ke ererimbot emi ọmọn̄ ebebe efep. (Isa. 46:10; Matt. 24:3, 36) Enye ọdiọn̄ọ fi, ọdiọn̄ọ se idifọnde ye afo ye se idinamde esịt enem fi, onyụn̄ ọdiọn̄ọ se mîdifọnke ye afo ye se mîdiyakke fi okop inemesịt.  Ntre ọkpọkọm item emi owo ọnọde fi etie nte enen̄ede ọfọn, edieke mîkemke ye Ikọ Abasi, utọ item oro ọwọrọ ikpîkpu.—N̄ke 19:21.

3, 4. Nso ibak ke idiọk item akanam Adam ye Eve ye nditọ mmọ?

³ Idịghe mfịn ke idiọk item ọkọtọn̄ọ. Esisịt ini ke Abasi ama okobot owo, Satan ama eseri iseri emen idem enịm ọnọitem. Enye ama ọkọdọhọ Eve ke esịt eyenem enye ye ebe esie akan oro edieke mmọ ẹbierede ke idemmọ ndidu uwem mmọ nte mmọ ẹmade. (Gen. 3:1-6) Edi Satan iketịn̄ke emi ke ufọn mmọ. Enye okoyom Adam ye Eve ye nditọ emi mmọ ẹdinyenede ẹsịne ke idak imọ ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ imọ utu ke ndituak nnọ Jehovah. Edi nso ke enye akanam ọnọ mmọ? Jehovah akakam ọnọ mmọ kpukpru se mmọ ẹkenyenede. Enye ekemen mmọ mbiba edidian kiet, ọnọ mmọ ediye in̄wan̄ oro ẹdụn̄, ọnọ mmọ mfọnmma idem emi ekemede ndinam mmọ ẹdu uwem ke nsinsi.

⁴ Edi Adam ye Eve ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Abasi, ẹdian̄ade ẹkpọn̄ enye. Ama ọdiọk etieti. Se ikọwọrọde mmọ ama ọdiọk etieti n̄ko. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisọn̄ sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄ ekem ẹkpa, kpa nte flawa esiyemerede akpa sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄ ẹma ẹsịbe enye ẹkpọn̄ eto. Nditọ mmọ ẹma ẹtiene ẹbọ ufen idiọkn̄kpọ mmọ, ndien kpukpru nnyịn isịne do. (Rome 5:12) Kpa ye emi, ata ediwak owo isụk imaha ndiyak Abasi ada mmọ usụn̄. Mmọ ẹyom ndidu uwem nte mmọ ẹmade. (Eph. 2:1-3) Nte uwem mmọ ẹtiede anam ikụt ke ‘baba ọniọn̄ ekededi ikemeke ndibiọn̄ọ Jehovah.’—N̄ke 21:30.

5. Nso ke Jehovah ekenịm ke ndusụk owo ẹyenam? Ndi enye ama enen?

⁵ Kpa ye oro, Jehovah ama ọdiọn̄ọ ke ndusụk owo ẹyeyom imọ ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ imọ, ke ediwak uyen ẹyenyụn̄ ẹsịne ke otu oro. (Ps. 103:17, 18; 110:3) Jehovah idaha utọ mme uyen emi ibre mbre! Ndi amabat idemfo esịn ke otu mmọ? Ekpedi ntre, ọwọrọ ke ọbọ ufọn ediwak “nti n̄kpọ” emi ẹtode Jehovah, mme n̄kpọ emi ẹnyụn̄ ẹnam fi enen̄ede okop inemesịt. (Kot Psalm 103:5; N̄ke 10:22) Nte idinemede ika, iyokụt ke “nti n̄kpọ” emi ẹsịne ediwak n̄wed ye vidio Ikọ Abasi emi Jehovah anamde inyene, ata nti ufan, nti n̄kpọ emi ikpadade uwem nnyịn inam, ye ata ifụre.

6. Ntak emi ọfọnde enen̄ede ọdiọn̄ọ Jehovah, ndien nso ke Jehovah ada anam fi ọdiọn̄ọ enye?

⁶ Sia nnyịn mîtiehe nte mme unam, esidọn̄ nnyịn ndidiọn̄ọ Andibot nnyịn, enye onyụn̄ anam idiọn̄ọ enye. (Matt. 4:4) Edieke akpan̄de utọn̄ ọnọ enye, eyenyene ikike ye ọniọn̄, esịt oyonyụn̄ enem fi. Jesus ọkọdọhọ ke “mmọ oro ẹkerede ẹban̄a unana mmọ ke n̄kan̄ eke spirit ẹkop inemesịt.” (Matt. 5:3) Abasi ada Bible ye ediwak n̄wed ye mme vidio Ikọ Abasi emi “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” osion̄ode anam fi ọdiọn̄ọ enye. (Matt. 24:45) Se ofụn oro osion̄ode awak etieti onyụn̄ enyene ufọn!—Isa. 65:13, 14.

7. Siak ndusụk ufọn emi edibọde edieke adade mme n̄kpọ emi Jehovah ọnọde ekpep n̄kpọ.

⁷ Mme n̄wed ye mme vidio Ikọ Abasi oro ẹyenam fi enyene ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ. Emi ekeme ndikpeme fi ke ediwak usụn̄. (Kot Mme N̄ke 2:10-14.) Ke uwụtn̄kpọ, ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ ayatat fi enyịn okụt nsio nsio nsu emi ẹsikpepde, utọ nte ke Andibot idụhe. Mmọ idiyakke fi enịm nsu emi ẹdọhọde ke okụk ye inyene ẹsinam owo okop inemesịt. Mmọ ẹyenyụn̄ ẹn̄wam fi ọdiọn̄ọ ndiọi edu emi ẹkemede ndibiat uwem fo onyụn̄ efep mmọ. Ka iso dụn̄ọde Ikọ Abasi man enyene  ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ, nyụn̄ da mmọ nte n̄kpọuto! Nte osụk esịnde idem ekpep n̄kpọ man enyene n̄kpọ iba emi, oyokụt ke Jehovah ama fi onyụn̄ oyom n̄kpọ ọfọn fi.—Ps. 34:8; Isa. 48:17, 18.

8. Ntak emi ekpetịmde ekpere Abasi idahaemi, ndien nso ufọn ke oro edinam inọ fi ke ini iso?

⁸ Jehovah ọmọn̄ ososobo kpukpru ikpehe idiọk ererimbot Satan emi; Jehovah kpọt edikeme ndikpeme nnyịn ini oro. N̄kpọ ọyọsọn̄ tutu mîdịghe Jehovah, nnyịn idikwe udia idia! (Hab. 3:2, 12-19) Idahaemi ke ikpetetịm ikpere Ete nnyịn eke heaven inyụn̄ inen̄ede ibuọt idem ye enye. (2 Pet. 2:9) Edieke anamde ntre, inamke n̄kpọ m̀mê nso iditịbe, afo oyodori enyịn ke Jehovah eyekpeme fi kpa nte David okodoride. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmenịm Jehovah ke iso mi kpukpru ini. Koro enye odude mi ke ubọk nnasia, ami ndisehekede.”—Ps. 16:8.

9. (a) John 6:44 owụt ke Jehovah esinam nso? (b) Nso isitịbe ke ini isobode nditọete nnyịn emi mîsitịbeke ke ini isobode mbon en̄wen?

⁹ Jehovah esinam mbon emi enye amade ẹdidi ikọt esie. Enye esidụri mbon emi ẹnyenede eti esịt sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄ edisịn ke esop esie. (Kot John 6:44.) Akpa ini emi osobode owo emi mîdịghe Ntiense Jehovah, nso ke esidiọn̄ọ aban̄a enye? Ke ebede enyịn̄ esie ye nte enye etiede, iwakke se edidiọn̄ọde iban̄a enye. Edi isitiehe ntre akpa ini emi osobode owo emi ọdiọn̄ọde Jehovah onyụn̄ amade enye. Ọkpọkọm enye oto m̀mọ̀n̄ m̀mê ẹsinam n̄kpọ didie ke edem mmọ, ọmọdọdiọn̄ọ ediwak n̄kpọ aban̄a enye, enye n̄ko onyụn̄ ọdiọn̄ọ aban̄a fi!

10, 11. Nso ke kpukpru ikọt Jehovah ẹdiọn̄ọ ẹban̄a kiet eken, ndien nso ufọn ke emi anam ọnọ nnyịn?

¹⁰ Ke uwụtn̄kpọ, emesisọsọp ọdiọn̄ọ ke mbufo mbiba ẹsem “edisana usem.” (Zeph. 3:9) Emi ọwọrọ ke se enye enịmde aban̄a Abasi ke afo enịm, se enye ekerede aban̄a ini iso ke afo ekere, nte Ikọ Abasi ọdọhọde ẹdu uwem ke enye n̄ko odu. Ifan̄ kpọt ke isiak emi, edi mmọ ẹdi ata akpan n̄kpọ emi owo ọkpọdiọn̄ọde aban̄a owo efen sia mmọ ẹdinam fi ọbuọt idem ye owo oro. Mmọ n̄ko ẹdinam mbufo ẹkpere kiet eken ẹnyụn̄ ẹka iso ẹdi ata nti ufan.

 ¹¹ Idịghe nte inam inua ima idọhọ ke afo ndikpono Jehovah anam fi enyene ata nti ufan. Utọ ufan emi ẹdu ke kpukpru itie ke ererimbot, onyụn̄ edi ke udiọn̄ọke ediwak mmọ kan̄a! Mmanie efen ikeme ndinyene utọ ufan emi, ke mîbọhọke ikọt Jehovah?

12. Nso ye nso ke afo ekeme ndiduak ndinam?

¹² Kot Ecclesiastes 11:9–12:1. Ndi emenyene mme n̄kpọ emi aduakde ndinam, utọ nte ndikot Bible kpukpru usen, ndinọ utịn̄ikọ nnyụn̄ mbọrọ mbụme ọfọn ke mbono esop, ye ndikpep owo Ikọ Abasi ọfọn? Inamke n̄kpọ m̀mê ewe ke edi, esitie fi didie ke idem ke ini okụtde ke amanam se akaduakde mîdịghe mbon en̄wen ẹkụt ẹtoro fi? Imenịm ke esịt esinem fi. Idiọkke nte enemde fi sia afo ekpebe Jesus onyụn̄ enịm n̄kpọ Abasi akpa.—Ps. 40:8; N̄ke 27:11.

13. Ntak emi ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi ọfọnde akan ndisịn idem nyom okụk ye inyene?

¹³ Edieke afo esịnde idem anam n̄kpọ Abasi, afo anam n̄kpọ emi edinamde fi okop ata inemesịt sia utom fo iditakke. Apostle Paul ekewet ete: “Ẹsọn̄ọ ẹda, ẹkûyak n̄kpọ esehede mbufo, ẹnyene ekese ndinam ke utom Ọbọn̄ kpukpru ini, sia ẹfiọkde ẹte utom mbufo idịghe ikpîkpu ke Ọbọn̄.” (1 Cor. 15:58) Mbon emi ẹsịnde idem ẹyom okụk ye inyene ẹbọ ufen ikpîkpu sia ọkpọkọm etie nte mmọ ẹkụt ibuot, mmọ isinyeneke ata inemesịt. (Luke 9:25) Owo emi akatabide okụk ye inyene ese onyụn̄ okụt ke edi ikpîkpu edi Edidem Solomon.—Rome 15:4.

14. Se Solomon eketịn̄de ke enye ama akadia uwem ese ekeme ndikpep fi nso?

¹⁴ Solomon ama oforo etieti onyụn̄ ọwọrọ etop. Enye ama ọdọhọ yak imọ idia uwem idomo ise m̀mê nso udori ke idibọ ke akpatre. (Eccl. 2:1-10) Enye ama ọbọp ufọk, enyene ndiye in̄wan̄esa, onyụn̄ anam se ededi emi ọkọdọn̄de enye. Eketie enye didie ke idem ke akpatre? Ndi esịt ama enen̄ede enem enye, uwem esie onyụn̄ ọfọn akan nte ekpedide? Kop se enye ke idemesie eketịn̄de mi ke Ecclesiastes 2:11: “Ami n̄wọn̄ọde nse kpukpru utom oro ubọk mi anamde . . . , kpukpru n̄kpọ ẹdi ikpîkpu . . . baba n̄kpọ eke enyenede udori idụhe.” Ata akwa ukpepn̄kpọ edi oro! Ndi afo eyekpep n̄kpọ oto oro?

15. Ntak emi anade enyene mbuọtidem? Psalm 32:8 owụt ke nso ufọn ke oro edinam inọ fi?

¹⁵ Jehovah iyomke fi ọbọbọ ufen kan̄a ke uwem mbemiso ekpepde n̄kpọ. Edi ana enyene mbuọtidem man ekeme ndikop uyo Abasi onyụn̄ anam n̄kpọ esie edi akpa ke uwem fo. Mbuọtidem oro edi ata akpan n̄kpọ sia idikpụhu fi tutu amama. Inyeneke se idinamde Jehovah efre ‘ima emi afo owụtde aban̄a enyịn̄ esie.’ (Heb. 6:10) Ntre sịn idem kpep Ikọ Abasi man mbuọtidem fo ọsọn̄, man onyụn̄ okụt ke Ete fo eke heaven oyom n̄kpọ ọfọn fi.—Kot Psalm 32:8.

16. Ntak emi ọfọnde ida ifụre nnyịn inam nti n̄kpọ?

¹⁶ Apostle Paul ekewet ete: “Ebiet emi spirit Jehovah odude, ifụre odu do.” (2 Cor. 3:17) Jehovah ama ifụre, enye onyụn̄ anam fi ama ifụre n̄ko. Kpa ye oro, enye oyom fi ada ifụre emi enye ọnọde fi anam nti n̄kpọ mbak udûsịn idem ke mfịna. Ekeme ndidi ọmọdiọn̄ọ ndusụk uyen emi ẹsisede ndise idan̄, ẹsinamde use, ẹdade n̄kpọsọn̄ ibọk, ẹn̄wọn̄de ọkpọsọn̄ mmịn ẹbe ubọk, m̀mê ẹbrede mbre mbuba emi ekemede ndida mmọ ibuot. Kpukpru emi ẹkeme ndinam mmọ ẹkop  inemesịt ke esisịt ini. Edi utọ inemesịt oro esisan̄a ye ikpọ mfịna. Mmọ ẹkeme ndimen udọn̄ọ, ẹkpa, mîdịghe mme n̄kpọ oro ẹmehe mmọ tutu edi mmọ mînamke itiehe. (Gal. 6:7, 8) Omokụt do ke utọ “ifụre” oro mmọ ẹdọhọde ke imenyene ọwọrọ ndibian̄a idem.—Titus 3:3.

17, 18. (a) Didie ke ndikop uyo Abasi osio owo ke ufụn? (b) Ifụre emi Adam ye Eve ẹkenyenede ke nsonso oro eketie didie ke ẹmende ẹdomo ye enye emi mme owo ẹnyenede mfịn?

¹⁷ Owo ifan̄ ke okụt ẹdọn̄ọde ke ntak emi ẹtienede item Bible? Omokụt do ke ndikop uyo Jehovah ọfọn owo ke idem onyụn̄ osio owo ke ufụn. (Ps. 19:7-11) Se ikam idude edi ke ama ada ifụre fo anam n̄kpọ ke eti usụn̄, oro edi, emek nditiene mme ibet ye item Bible, afo owụt Jehovah ye ete ye eka fo ke edieke mmọ ẹnọde fi ifụre ẹkan se ẹnọde fi, ke udûnamke n̄kpọ ntịme ntịme. Abasi akam ọn̄wọn̄ọ ke iyọnọ nti ikọt imọ mfọnmma ifụre. Ifụre oro ke Bible okot “ubọn̄ ubọn̄ ifụre nditọ Abasi.”—Rome 8:21.

¹⁸ Adam ye Eve ẹma ẹtabi utọ ifụre oro ẹse. Ini mmọ ẹdude ke In̄wan̄ Eden, n̄kpọ ifan̄ ke Abasi akakpan mmọ? Kiet kpọt. Enye ọkọdọhọ mmọ ẹkûdia eto kiet ke in̄wan̄ oro. (Gen. 2:9, 17) Ndi ọkpọdọhọ ke ewụhọ kiet oro ama ọsọn̄ akaha mîdịghe efefịk mmọ? Ihih-o, ikpetke-kpet ye anana-ibat ewụhọ emi ẹbọpde mfịn ẹfiak ẹnyịk mme owo ẹte ẹkpep ẹdiọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹnịm.

19. Didie ke Jehovah ye Jesus ẹkpep nnyịn ndiwọrọ ke ufụn?

¹⁹ Jehovah enen̄ede ọdiọn̄ọ nte anamde n̄kpọ ye ikọt esie. Utu ke enye ndinọ nnyịn udịm udịm ibet, enye ekpep nnyịn sụn̄sụn̄ nte ikpenịmde ibet ima. Enye oyom nnyịn ida nti item emi odude ke Bible idu uwem inyụn̄ isua se idiọkde. (Rome 12:9) Ukwọrọikọ emi Jesus ọkọkwọrọde ke obot anam ikụt akpan ntak emi mme owo ẹsinamde idiọkn̄kpọ. (Matt. 5:27, 28) Ke obufa ererimbot, Christ emi edide Edidem Obio Ubọn̄ Abasi ayaka iso ekpep nnyịn n̄kpọ man inen̄ede ima edinen ido nte enye amade, inyụn̄ inen̄ede isua idiọkido nte enye asuade. (Heb. 1:9) Enye ayanam ifọn ima inyụn̄ isikere nti n̄kpọ kpukpru ini. Se do, ididịghe etie etie idiọkn̄kpọ odụk fi ekikere, udûnyụn̄ ubọhọ ufen aba ke ntak idiọkn̄kpọ. Ke akpatre, afo eyenyene “ubọn̄ ubọn̄ ifụre” emi Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinọ fi.

20. (a) Didie ke Jehovah esida ifụre esie anam n̄kpọ? (b) Nso ke idinyene edieke inamde n̄kpọ ke ima ukem nte Jehovah?

²⁰ Imọdiọn̄ọ ke ọkpọkọm ifụre nnyịn okpon didie, edisụk inyenyene adan̄a. Idinam kpukpru n̄kpọ ke ntak emi imade Abasi ye mme owo. Jehovah ọdọhọ ikpebe imọ. Ifụre esie inyeneke adan̄a. Kpa ye oro, ima esinam enye anam kpukpru se enye anamde, kpa ima ke enye esida anam n̄kpọ ye nnyịn. (1 John 4:7, 8) Ntre enen ndidọhọ ke n̄kukụre se idinamde inyene ata ifụre edi ndinam kpukpru n̄kpọ ke ima ukem nte Abasi.

21. (a) Se Jehovah akanamde ọnọ David eketie enye didie ke idem? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

²¹ Ndi emenen̄ede ama ediwak “nti n̄kpọ” emi Jehovah ọnọde fi, utọ nte ediwak n̄wed ye vidio Ikọ Abasi, ata nti ufan, nti n̄kpọ emi akpadade uwem fo anam, ye “ubọn̄ ubọn̄ ifụre” emi enye aduakde ndinọ fi? (Ps. 103:5) Ekpedi ntre, yak etie fi ke idem nte eketiede andiwet Psalm 16:11 emi ọkọdọhọde ete: “Afo ayanam mi mfiọk usụn̄ uwem. Idara ye uyụhọ ẹdu fi ke iso; inemesịt odu fi ke ubọk nnasia ke nsinsi.” Ke ibuotikọ oro etienede, iyeneme nti n̄kpọ efen emi ẹdude ke Psalm 16. Se idinemede ayanam ikụt mme n̄kpọ efen emi ẹkemede ndinam owo okop ata inemesịt.