1. Nso ke ikeme ndibụp ima ikere iban̄a mbuọtidem Abraham?

 KPA ye emi ediwak owo ẹkopde n̄kpọ ẹban̄a Abraham, se ata ediwak mmọ ẹdiọn̄ọde ẹban̄a enye edi ekpri. Edi se afo ọdiọn̄ọde aban̄a enye awak. Kiet edi ke Bible okot Abraham “ete kpukpru mmọ oro ẹnyenede mbuọtidem.” (Rome 4:11) Edi emekeme ndibụp idemfo ete, ‘Ndi mmekeme nditie nte Abraham nnyụn̄ nnyene utọ mbuọtidem emi enye ekenyenede?’ Emekeme.

2. Ntak emi anade ikpep iban̄a Abraham? (James 2:22, 23)

² N̄kpọ kiet emi ikemede ndinam man inyene utọ mbuọtidem emi Abraham ekenyenede edi ndikpep mban̄a enye. Abasi ọkọdọhọ Abraham ọkpọn̄ edem mmọ aka ata anyan idụt. Abraham ama aka. Enye okodụn̄ ke tent do ke ata ediwak isua. Enye ama akam eben̄e idem ndiwa Isaac edima eyen esie. Kpukpru se Abraham akanamde oro okowụt ke enye enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi. Mbuọtidem esie ye nti n̄kpọ emi enye akanamde ẹkenam Abasi ama enye, ẹnyụn̄ ẹnam enye edi ufan Abasi. (Kot James 2:22, 23.) Jehovah oyom ndima kpukpru nnyịn ye afo nde, onyụn̄ oyom ndidi ufan nnyịn. Oro akanam enye ọnọ Paul ye James spirit esie ẹwet uwụtn̄kpọ Abraham ke Bible. Ẹyak ineme se Rome ibuot 4 ye James ibuot 2 ẹtịn̄de ẹban̄a Abraham. Enyene ata akpan n̄kpọ kiet emi itie mbiba oro ẹtịn̄de ẹban̄a enye.

3. Paul ye James ẹkeda se mmọ ẹkewetde ẹban̄a Abraham ẹto ewe itie Bible?

³ Paul ye James ẹkeda se mmọ ẹkewetde ẹban̄a Abraham ẹto Genesis 15:6 emi ọdọhọde: “[Abraham] ọbuọt idem ye Jehovah;  enye onyụn̄ abat oro ọnọ enye ke edinen ido.” Ndidọhọ ke owo edi edinen ọwọrọ ke se enye anamde ọfọn Abasi ke enyịn, ke Abasi akam ada ke enye inyeneke ndudue. Bet ise, ọwọrọ Abasi ekeme ndida owo emi adade-da idiọkn̄kpọ amana nte inyeneke ndudue ndomokiet? Idịghe ekpri n̄kpọ edi oro! Imenịm ke omoyom Abasi ada fi ntre. Enye onyụn̄ ekeme ndida. Ẹyak ise se ikanamde Abasi okot Abraham edinen man idiọn̄ọ se ikemede ndinam man Abasi okot nnyịn n̄ko edinen.

4. Nso ikpan mme owo ndidi edinen?

⁴ Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ mbon Rome, enye ọkọdọhọ ke kpukpru owo ẹdi mme anamidiọk. (Rome 3:23) Anam didie ndien yak ẹkeme ndibat owo ekededi ke edinen, m̀mê ke enye inyeneke ndudue, ndien enye edi se Abasi amade? Paul akada uwụtn̄kpọ Abraham an̄wam kpukpru mme Christian emi ẹnen̄erede ẹyom ndinem Abasi esịt yak ẹbọrọ mbụme oro.

5. Nso ikanam Jehovah abat Abraham ke edinen? (Rome 4:2-4)

⁵ Ini Abraham osụk odụn̄de ke Canaan ke Jehovah akabat enye ke edinen. Nso ikanam Jehovah abat enye ntre? Ndi ekedi ke Abraham ama enịm Ibet Moses ketket, iduehe ndomokiet? Ihih-o. (Rome 4:13) Ini ẹnọde idụt Israel Ibet Moses, n̄kpọ nte isua 400 ama ebe tọn̄ọ Abasi ọkọdọhọ ke Abraham edi edinen. Nso ndien ikanam Abasi abat Abraham ke edinen? Jehovah ọkọfọn Abraham mfọn oro owo mîdotke, onyụn̄ abat enye ke edinen ke ntak mbuọtidem esie.​—Kot Rome 4:2-4.

6. Nso inam Jehovah ekeme ndibat anamidiọk ke edinen?

⁶ N̄kpọ efen emi Paul eketịn̄de ekedi ke owo ama ọbuọt idem ye Abasi, ke “ẹbat mbuọtidem esie ke edinen ido.” (Rome 4:5) Enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Kpa nte David n̄ko eketịn̄de aban̄a inemesịt owo oro Abasi abatde edinen ido eke mîsan̄ake ye edinam utom ọnọ enye, ete: ‘Mmọ oro ẹfende mme ukwan̄ido mmọ ẹnyụn̄ ẹfụkde mme idiọkn̄kpọ mmọ ẹkop inemesịt; owo oro Jehovah mîdibatke idiọkn̄kpọ esie inọ enye okop inemesịt.’” (Rome 4:6-8; Ps. 32:1, 2) Jehovah esifen mîdịghe ofụk idiọkn̄kpọ mbon emi ẹbuọtde idem ye enye. Enye esifen mmọ ofụri ofụri inyụn̄ ibatke idiọkn̄kpọ mmọ inọ mmọ aba. Ke ntak mbuọtidem mmọ, enye esida mmọ nte mbon emi mînyeneke ndudue ye nte ndinen owo.

7. Nso inam ikeme ndidọhọ ke nti ikọt Abasi ke eset ẹkedi ndinen owo?

⁷ Okposụkedi emi Abasi akabatde Abraham, David, ye nti ikọt Esie efen nte ndinen owo, mmọ ikọfọnke ima, ẹkenyụn̄ ẹdi mme anamidiọk. Edi ke ntak mbuọtidem mmọ, Abasi akabat mmọ nte mbon emi mînyeneke ndudue akpan akpan edieke ẹmende mmọ ẹdomo ye mbon emi mîkatuakke ibuot inọ Abasi. (Eph. 2:12) Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ mbon Rome, enye ama owụt ke ana inyene mbuọtidem man ikeme ndidi ufan Abasi. Mbuọtidem akanam Abraham ye David ẹdi ufan Abasi; mbuọtidem ekeme ndinam nnyịn n̄ko idi ufan Abasi.

8-9. Nso ke ndusụk owo ẹkere emi mînenke ẹban̄a se Paul ye James ẹkewetde? Ntak emi mînenke?

⁸ Nte mbuọtidem asan̄ade n̄kpọ ye utom m̀mê se owo anamde edi n̄kpọ emi edide ẹfan̄a ẹka iso, ẹfan̄a ẹka edem ke mme ufọkabasi Christendom; akan isua 100 ẹketọn̄ọ ndifan̄a. Ndusụk mme ọkwọrọ ederi ẹkpep ke ama enenịm Ọbọn̄ Jesus Christ ke akpanikọ, ẹnyan̄a fi. Ekeme ndidi omokop ndusụk mmọ ẹdọhọde ẹte, “Nịm Jesus ke akpanikọ man ẹnyan̄a fi.”  Mmọ ẹkeme ndikam nda se Paul ọkọdọhọde ete ke ‘Abasi esibat edinen ido eke mîsan̄ake ye edinam utom ọnọ owo’ nsọn̄ọ ikọ mmọ. (Rome 4:6) Edi mbon en̄wen ẹdọhọ ke se ekemede ndinam “nnyan̄a idemfo” edi ndika n̄kese mme itie emi ufọkabasi ẹdọhọde ke ẹdi ndisana, nnyụn̄ nnam mme n̄kpọ emi ufọkabasi ẹdọhọde ke ẹdi nti n̄kpọ. Mmọ ẹkam ẹkeme ndida se James 2:24 ọdọhọde ke “ẹbat owo ke edinen oto utom, itoho mbuọtidem kpọt” ẹsọn̄ọ se mmọ ẹtịn̄de.

⁹ Ndidi ẹtịn̄ ẹka mi, ẹtịn̄ ẹka ko, anam ndusụk mbon emi ẹnamde ndụn̄ọde ẹban̄a Bible ẹkere ke se Paul ye James ẹketịn̄de ẹban̄a mbuọtidem ye utom isan̄ake kiet. Mme ọkwọrọ ederi ẹkeme ndidọhọ ke Paul ekenịm ke mbuọtidem kpọt anam Abasi abat owo ke edinen, ndien ke James ekenịm ke ana owo anam nti n̄kpọ adian ye mbuọtidem esie mbemiso Abasi ama enye. Prọfesọ kiet emi ekpepde n̄kpọ aban̄a ido ukpono ọkọdọhọ ke “ikan̄wan̄ake James ntak emi Paul ọkpọdọhọde ke mbuọtidem kpọt anam ẹbat owo ke edinen, ke James ikenyịmeke se Paul eketịn̄de oro.” Edi Jehovah ọkọnọ Paul ye James spirit esie ẹwet se mmọ ẹkewetde. (2 Tim. 3:16) Omokụt ikọ Paul ye James oro? Se ikemede ndinam ikọ mmọ oro an̄wan̄a nnyịn edi ndise mme n̄kpọ en̄wen emi mmọ ẹkenemede ke leta mmọ.

10. Ewe “utom” ke Paul ekenen̄ede etịn̄ aban̄a? (Rome 3:21, 28) (Se ndise n̄ko.)

¹⁰ Ewe “utom” ke Paul ekenen̄ede etịn̄ aban̄a ke Rome ibuot 3 ye 4? Ekedi “utom ibet,” oro edi Ibet Moses emi ẹkenọde ke Obot Sinai. (Kot Rome 3:21, 28.) Etie nte ama ọsọn̄ ndusụk mme Christian emi ẹkedide mme Jew ke eyo Paul oro ndinyịme ke ufọn idụhe aba ndinịm Ibet Moses, ndinyụn̄ nnam mme n̄kpọ emi Ibet ọkọdọhọde ke ana ẹnam. Oro akanam Paul etịn̄ aban̄a uwụtn̄kpọ Abraham ndiwụt  ke idịghe “utom ibet” anam Abasi abat owo ke edinen, ke mbuọtidem anam. N̄kpọ oro ọdọn̄ owo esịt sia anam ikụt ke imekeme ndifọn ke enyịn Abasi. Oro ọwọrọ ke edieke ibuọtde idem ke Abasi ye Christ, imekeme ndidi ufan Abasi.

11. Ewe “utom” ke James eketịn̄ aban̄a?

¹¹ Edi “utom” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke James ibuot 2 idịghe “utom ibet” emi Paul eketịn̄de aban̄a. James eketịn̄ aban̄a utom m̀mê mme n̄kpọ emi Christian esinamde ke usen ke usen, emi ẹdidade ẹdiọn̄ọ m̀mê Christian enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi m̀mê ibuọtke. Ẹyak ise uwụtn̄kpọ iba emi James ọkọnọde.

12. Didie ke James okowụt nte mbuọtidem asan̄ade n̄kpọ ye utom? (Se ndise n̄ko.)

¹² Ke akpa uwụtn̄kpọ, James eketịn̄ ntak emi akpanade mme Christian ẹnam n̄kpọ ye kpukpru owo ukem ukem, asari idụhe. Enye ọkọnọ uwụtn̄kpọ owo emi ọfọnde ido ye imọ owo edi ese ubuene ke ndek. James ọkọdọhọ ke utọ owo oro ekeme ndidọhọ ke imọ imenyene mbuọtidem, edi ndi edinam esie owụt ke enye enyene? (Jas. 2:1-5, 9) Ke ọyọhọ uwụtn̄kpọ iba, James eketịn̄ aban̄a owo emi okụtde ‘eyenete eren m̀mê n̄wan emi ananade edisịnen̄kpọ m̀mê udia’ edi in̄wamke. Utọ owo oro ọkpọdọhọ ke imenyene mbuọtidem edi inọhọ eyenete esie edisịnen̄kpọ m̀mê udia, mbuọtidem emi enye ọdọhọde ke imenyene edi ikpîkpu ye ukpọk. Onyụn̄ edi nte James ekewetde ete: “Mbuọtidem eke mîsan̄ake ye utom akpa.”​—Jas. 2:14-17.

13. Nso uwụtn̄kpọ ke James ọkọnọ ndiwụt ke owo ama enyene mbuọtidem, ana enye anam nti n̄kpọ adian do? (James 2:25, 26)

¹³ James akada Rahab ọnọ uwụtn̄kpọ owo emi akanamde n̄kpọ owụt ke imenyene mbuọtidem. (Kot James 2:25, 26.) Rahab ama okop etop Jehovah onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke Jehovah ke  an̄wam nditọ Israel. (Josh. 2:9-11) Enye ama anam n̄kpọ emi okowụtde ke enye ọbuọt idem ye Jehovah. Enye ama edịp nditọ Israel iba emi ẹkesiode ẹdọn̄ ẹdiyep obio mmọ. Ekpedi ẹma ẹmụm nditọ Israel oro, anaedi ẹkpekewot mmọ. Se n̄wan emi mîkedịghe eyen Israel mîkonyụn̄ ifọnke ima akanamde oro ama anam ẹbat enye ke edinen ukem nte ẹkebatde Abraham. Se enye akanamde owụt ke ọfọn yak edi owo ama enyene mbuọtidem, enye ananam n̄kpọ owụt.

14. Nso iwụt ke se Paul ekewetde odụk ye se James ekewetde?

¹⁴ Paul ye James ẹketịn̄ n̄kpọ ẹban̄a mbuọtidem ye utom ke nsio nsio usụn̄, edi ẹsụk ẹtịn̄ ukem n̄kpọ. Paul ọkọdọhọ mme Christian emi ẹkedide mme Jew ke idịghe mmọ ndinam mme n̄kpọ emi Ibet Moses ọkọdọhọde ẹnam edinam Jehovah ama mmọ. James ọkọdọhọ eke esie ke ana kpukpru mme Christian emi ẹdọhọde ke imenyene mbuọtidem ẹnanam nti n̄kpọ ẹnọ mbon en̄wen ndiwụt ke imenyene mbuọtidem.

15. Nso idi ndusụk n̄kpọ emi ikemede ndinam n̄wụt ke imenyene mbuọtidem? (Se mme ndise n̄ko.)

¹⁵ Jehovah idọhọke ke ana inam kpukpru se Abraham akanamde mbemiso ibatde nnyịn ke edinen. Mme n̄kpọ emi ikemede ndinam n̄wụt ke imenyene mbuọtidem ẹwak. Imekeme ndidara mbon emi ẹdide mbufa owo ke esop nnyịn inyụn̄ imen mmọ idian idem, in̄wam nditọete emi ẹnen̄erede ẹyom un̄wam, inyụn̄ inam nti n̄kpọ inọ mbonubon nnyịn. Abasi ama kpukpru oro, oyonyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn. (Rome 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 John 3:18) Ata akpan n̄kpọ emi ikemede ndinam n̄wụt ke imenyene mbuọtidem edi ndinen̄ede nsịn idem n̄kwọrọ eti mbụk nnọ mbon en̄wen. (1 Tim. 4:16) Kpukpru nnyịn imekeme ndinam n̄kpọ n̄wụt ke imenịm ke kpukpru se Jehovah ọn̄wọn̄ọde  ẹyesu, ke nte enye ọdọhọde ẹnam n̄kpọ ọfọn akan. Ima inam ntre, inyeneke se idikpande Jehovah ndibat nnyịn ke edinen, ndinyụn̄ n̄kot nnyịn ufan esie.

16. Abraham okodori enyịn ke nso, enye okonyụn̄ enyene mbuọtidem ke nso iditịbe?

¹⁶ Rome ibuot 4 anam ikụt akpan n̄kpọ en̄wen emi ikemede ndikpep nto Abraham. N̄kpọ oro edi ke ọfọn inyene idotenyịn. Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ke Abraham eyedi “ete ediwak idụt,” ke edito ke ntak Abraham ẹdiọn̄ “ediwak idụt.” Se utọ eti n̄kpọ emi Abraham okodoride enyịn ndikụt do! (Gen. 12:3; 15:5; 17:4; Rome 4:17) Edi idem ke ini emi Abraham ama ọkọyọhọ isua 100, Sarah edi isua 90, mmọ ikosụk ikwe eyen emi ẹken̄wọn̄ọde. Ke enyịn owo, eketie nte tutu amama ke Abraham ye Sarah idinyeneke eyen. N̄kpọ oro ama enen̄ede odomo mbuọtidem Abraham. “Edi idotenyịn ama anam enye enyene mbuọtidem, man enye akpakabade edi ete ọnọ ediwak idụt.” (Rome 4:18, 19) Se Abraham okodoride enyịn ndikụt oro ama onyụn̄ etịbe. Enye ama edibon Isaac emi enye eketiede-tie ebet.​—Rome 4:20-22.

17. Inam didie idiọn̄ọ ke Abasi ekeme ndibat nnyịn nte ndinen owo ye nte ufan esie?

¹⁷ Abasi ekeme ndibat nnyịn nte ndinen owo onyụn̄ ada nnyịn nte mme ufan esie, kpa nte ekedide ye Abraham. Se Paul eketịn̄de aban̄a edi oro ini enye ekewetde ete: “Idịghe ke ntak [Abraham] ikpọn̄ ke ẹkewet ẹte ‘ẹma ẹbat oro ẹnọ enye,’ edi ẹkewet n̄ko ke ntak nnyịn, kpa mbon emi Abasi ẹkenịmde ẹte ẹbat ke edinen, koro nnyịn imenịm enye emi akanamde Jesus . . . eset ke n̄kpa, ke akpanikọ.” (Rome 4:23, 24) Abraham ama enyene mbuọtidem, anam nti n̄kpọ, onyụn̄ enen̄ede enyene idotenyịn. Se anade nnyịn n̄ko inam edi oro. Paul ama eneme n̄kpọ aban̄a idotenyịn nnyịn ke Rome ibuot 5. Se idinemede ke ibuotikọ emi etienede edi oro.