1. Didie ke Mme Ntiense Jehovah ita ẹkesọn̄ọ ẹda ye Jehovah?

KERE se itịbede inọ Mme Ntiense Jehovah ita emi. (1) Usen kiet, ekpri sista nnyịn odu ke klas ini titia mmọ ọdọhọde kpukpru nditọ klas mmọ ẹnam usọrọ usen nduọkodudu. Eyen oro ọdiọn̄ọ ke utọ usọrọ oro isinemke Abasi esịt, ntre enye ọdọhọ titia mmọ ukpono ukpono ke imọ iditieneke inam. (2) Ekpri brọda nnyịn emi edide owo o-bụt ke etiene ọkwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk. Enye ọdiọn̄ọ ke eyen ufọkn̄wed mmimọ emi esisakde Mme Ntiense Jehovah odụn̄ ke ufọk emi mmọ ẹyomde ndiwaha. Edi enye osụk asan̄a ọkọkọn̄ usụn̄ufọk oro. (3) Brọda kiet esisịn idem anam utom man ese aban̄a ubon esie. Edi usen kiet, eteutom esie ọdọhọ enye osu nsu m̀mê anam n̄kpọ emi ibet mînyịmeke. Kpa ye oro enye ọdiọn̄ọde ke ẹkeme ndisio imọ ke utom, enye ọdọhọ eteutom esie ke ana inam akpanikọ inyụn̄ inịm ibet ukara sia Abasi ọdọhọ ikọt esie ẹnam ntre.—Rome 13:1-4; Heb. 13:18.

2. Mme mbụme ewe ke idineme, ndien ntak-a?

² Nso nti edu ke nditọete ita oro ẹnyene? Ekeme ndidi omokụt utọ edu nte uko ye nditịn̄ akpanikọ. Edi ata ọsọn̄urua edu kiet emi mmọ mbita ẹnyenede edi nsọn̄ọnda. Kpukpru mmọ ẹwụt ke isọn̄ọ ida ye Jehovah, inyụn̄ inyịmeke ndibiat ibet esie. Mmọ ikpakanamke n̄kpọ ntre ekpedi mmọ ikọsọn̄ọke ida ye Abasi. Imenịm ke se owo mmọ kiet kiet akanamde oro enem Jehovah. Nnyịn n̄ko iyom ndinam esịt enem Ete nnyịn eke heaven. Ntre ẹyak ineme mme mbụme emi: Nso idi nsọn̄ọnda? Ntak emi anade isọn̄ọ ida ye Jehovah? Nso idin̄wam nnyịn ika iso isọn̄ọ ida ye Jehovah idem ke ini idomo?

3. (a) Didie ke ikọt Abasi ẹwụt ke imọsọn̄ọ ida ye enye? (b) Uwụtn̄kpọ ewe ekeme ndin̄wam nnyịn ifiọk se nsọn̄ọnda ọwọrọde?

³ Didie ke ikọt Abasi ẹwụt ke imọsọn̄ọ ida ye enye? Mmọ ẹma Jehovah ke ofụri esịt, inyụn̄ iyakke n̄kpọ ndomokiet anam mmọ ẹtre ndima enye. Emi anam mmọ ẹsinam se inemde enye esịt kpukpru ini. Ke Bible, ikọ Hebrew oro ẹkabarede “nsọn̄ọnda” ọwọrọ n̄kpọ emi edide ofụri, eyede idem, m̀mê emi mîbiomoke ndo. Ke uwụtn̄kpọ, nditọ Israel ẹma ẹsiwa unam ẹnọ Jehovah, edi Ibet ọkọdọhọ ke ana unam oro eye idem. * (Lev. 22:21, 22) Jehovah ikenyịmeke ikọt esie ẹwa unam emi ananade ukot kiet, utọn̄ kiet, m̀mê enyịn kiet; ikonyụn̄ inaha ẹwa unam emi ọdọn̄ọde. Jehovah okoyom unam emi ẹwade ẹnọ imọ edi ofụri, eye idem, okûnyụn̄ ubiomo ndo. (Mal. 1:6-9) An̄wan̄a nnyịn se inamde Jehovah oyom n̄kpọ emi edide ofụri mînyụn̄ ibiomoke ndo. Ke ini idepde n̄kpọ, yak idọhọ mfri, n̄wed, m̀mê n̄kpọutom, nnyịn isidepke mfri emi ama akabiara, idepke n̄wed emi ikọn̄ mîkemke, m̀mê n̄kpọutom emi n̄kpọ mîkemke ke idem. Isiyom enye emi n̄kpọ ekemde ke idem m̀mê emi mînyeneke ndo. Se Jehovah oyomde edi oro n̄ko ke ini idọhọde ke imama enye inyụn̄ isọn̄ọ ida ye enye. Ana ima enye ke ofụri esịt inyụn̄ isọn̄ọ ida, iyokke.

4. (a) Ntak emi owo emi mîfọnke ima ekemede ndisọn̄ọ nda ye Jehovah? (b) Psalm 103:12-14 owụt ke nso ke Jehovah mîyomke nnyịn inam?

⁴ Ndi akpana ikere ke ana ifọn ima mbemiso ikemede ndisọn̄ọ nda ye Jehovah? Imekeme ndikere ntre sia imesiwak ndinam ndudue. Edi se ntak iba emi mîkpanaha ikere ntre. Akpa, idịghe ndudue nnyịn ke Jehovah esise. Ikọ esie ọdọhọ ete: “Edieke ekpedide ndudue ke afo ese, O Jah, O Jehovah, anie ekpekeme ndida?” (Ps. 130:3) Jehovah ọfiọk ke nnyịn ifọnke ima, ke imesinam idiọkn̄kpọ, enye esinyụn̄ efen ọnọ nnyịn. (Ps. 86:5) Ọyọhọ iba, Jehovah ọfiọk se nnyịn mîkemeke ndinam, isinyụn̄ iyomke inam se ikponde ikan nnyịn. (Kot Psalm 103:12-14.) Didie ndien ke ikeme ndinana ndo ke enyịn esie?

5. Ntak emi anade ikọt Jehovah ẹma enye man ẹkeme ndisọn̄ọ nda ye enye?

⁵ Se idin̄wamde ikọt Jehovah ẹsọn̄ọ ẹda ye enye edi ima. Ana ika iso ima Abasi ke ofụri esịt inyụn̄ isọn̄ọ ida ye enye, iyokke. Edieke ikade iso ima enye ntre idem ke ini idomo esịmde nnyịn, ọwọrọ imọsọn̄ọ ida ye enye. (1 Chron. 28:9; Matt. 22:37) Ndi ke eteti nditọete ita oro iketịn̄de iban̄a ke akpa ikpehe? Nso ikanam mmọ ẹnam n̄kpọ ntre? Ndi ekpri sista oro akasasua inem uwem ke ufọkn̄wed, ndi ekpri brọda oro okoyom ẹsuene imọ ke enyịnusụn̄ ufọk owo, mîdịghe ndi brọda oro enyenede ubon do okoyoyom ẹsio imọ ke utom? Ihih-o. Mmọ ẹfiọk ke se Jehovah ọdọhọde inam ọfọn akan, se ikonyụn̄ ibehede mmọ ekedi ndinam se Ete mmọ eke heaven amade. Sia mmọ ẹmade enye, mmọ ẹkekere kan̄a se idinemde enye esịt ini mmọ ẹyomde ndibiere n̄kpọ. Emi okowụt ke mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ye enye.

6. (a) Ntak emi anade ọsọn̄ọ ada ye Jehovah? (b) Didie ke Adam ye Eve ẹketre ndisọn̄ọ nda ye Jehovah?

⁶ Ntak emi anade kpukpru nnyịn isọn̄ọ  ida ye Jehovah? Satan ama amia ata ye Jehovah; enye amia ata ye afo n̄ko. Se ọsọn̄ibuot angel oro akanamde ke In̄wan̄ Eden ama anam enye akabade edi Satan, m̀mê “Andibiọn̄ọ.” Enye ama abiat Jehovah enyịn̄ ini enye eketịn̄de ikọ emi anamde etie nte Jehovah edi idiọk Andikara emi ekerede aban̄a idemesie kpọt, mînyụn̄ inamke akpanikọ. Adam ye Eve ẹma ẹdiana ye Satan ẹsọn̄ ibuot ye Jehovah. Ama ọdiọk etieti. (Gen. 3:1-6) Utọ uwem emi Adam ye Eve ẹkedude ke In̄wan̄ Eden ama anam mmọ ẹnyene anana-ibat ntak ndinen̄ede mma Jehovah. Edi nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ ini Satan okodomode mmọ okowụt ke mmọ imaha Jehovah ke ofụri esịt. Nte ini akakade, akana ẹbọrọ mbụme emi: Ndi owo ndomokiet ọyọsọn̄ọ ada ye Jehovah ke ntak emi amade enye, oro edi, ndi odu owo ndomokiet emi ekemede ndisọn̄ọ nda ye Jehovah? Akana ẹbọrọ mbụme emi ini ẹkedomode Job.

7. Job 1:8-11 owụt ke Jehovah akada nsọn̄ọnda Job didie, edi Satan akada didie?

⁷ Job okodu uwem ini nditọ Israel ẹkedude ke Egypt. Ini oro, idụhe owo ndomokiet ke isọn̄ emi ọkọsọn̄ọde ada ye Abasi nte enye. Edi enye ikọfọnke ima ukem nte nnyịn mîfọnke ima, ama esinyụn̄ anam ndudue. Kpa ye oro, Jehovah ama ama enye sia enye ama ọsọn̄ọ ada ye Jehovah. Osụk etie nte Satan ama ọdọdọhọ Jehovah ke idụhe owo ndomokiet emi ọsọn̄ọde ada ye Jehovah ke ntak emi amade enye. Oro akanam Jehovah etịn̄ aban̄a Job. Uwem Job ama anam ẹkụt ke Satan edi osu nsu! Satan ama ọdọhọ Jehovah ayak imọ idomo Job ise. Jehovah ama ayak Satan odomo Job sia Enye ama ọfiọk  se Job ufan esie ekemede ndinam.—Kot Job 1:8-11.

8. Nso ke Satan akanam Job?

⁸ Satan edi ibak ye owotowo. Enye ama atahade inyene Job, owot mme asan̄autom esie, abiat Job enyịn̄ ke obio, onyụn̄ owot ndima nditọ Job duop. Ekem enye ama ọtọ Job udọn̄ọ, anam ata idiọk mbufụt oto enye etịn̄ibuot esịm ekaikpat. N̄wan Job ama ofụhọ etieti, ibuot onyụn̄ oyon̄ enye tutu enye ọdọhọ Job osụn̄i Abasi onyụn̄ akpa. Job ke idemesie ama oyom n̄kpa, edi enye okosụk ọsọsọn̄ọ ada ye Jehovah. Satan ama osio usụn̄ en̄wen edi man anam enye ọkpọn̄ Abasi; enye akada ufan Job ita anam oro. Mmọ ẹma ẹkedu ye enye ediwak usen, edi idọn̄ke enye esịt ndomokiet. Mmọ ẹkekam ẹsasua ẹnọ enye ẹnyụn̄ ẹnọ enye inua. Mmọ ẹkedọhọ ke Abasi amia enye ufen, ke ibeheke Abasi m̀mê enye ọsọn̄ọ ada ye imọ m̀mê isọn̄ọke ida. Mmọ ẹma ẹkam ẹdọhọ ke Job edi idiọkowo, ke idiọkn̄kpọ esie oyom enye okụt!—Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Nso ke Job mîkenyịmeke ndinam kpa ye ofụri se ikọwọrọde enye?

⁹ Nso ke Job akanam aban̄a kpukpru se ikọwọrọde enye? Ti ke enye ikọfọnke ima. Enye ama ayat esịt asua ọnọ mme ufan esie ita oro, onyụn̄ etịn̄ ndusụk ikọ emi enye ekedidọhọde ke ekpedi ima itịm ikere ke imọ ikpeketịn̄ke. Enye ama odomo ndiwụt ke imọ imenen akan nte enye okowụtde ke Abasi enen. (Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Edi idem ke ini n̄kpọ ekenen̄erede ọdiọk ye enye, enye ikenyịmeke ndikpọn̄ Jehovah Abasi. Enye ikamaha ndinịm nsu emi mme ufan abian̄a oro ẹkesude. Enye ọkọdọhọ ete: “Nsa mi-o! Ndidọhọke ke mbufo ẹmenen! Tutu n̄kpa, ndiduọkke nsọn̄ọnda mi!” (Job 27:5) Ikọ emi owụt ke Job ama ebiere ndisọn̄ọ nda ye Jehovah inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe. Job ikayakke n̄kpọ ndomokiet anam enye ọkpọn̄ Jehovah. Nnyịn n̄ko imekeme ndisọn̄ọ nda nte Job.

10. Se Satan eketịn̄de aban̄a Job ebehe fi didie?

¹⁰ Satan odori nnyịn ukem ikọ emi enye okodoride Job. Didie ke se enye eketịn̄de aban̄a Job ebehe fi? Se Satan eketịn̄de ọkọwọrọ ke afo unen̄ekede uma Jehovah, ke ọyọkpọn̄ enye man anyan̄a idemfo, ke unyụn̄ udaha ye Abasi ke ofụri esịt! (Job 2:4, 5; Edi. 12:10) Ikọ oro etie fi didie ke idem? N̄kọ enen̄ede abiak fi? Edi kere ise: Jehovah ọdiọn̄ọ ke afo udûkpọn̄ke imọ, oro anam enye ayak Satan odomo fi ese, enye onyụn̄ ọnọ fi ifet man afo owụt ke isọn̄ọ ida ye imọ. Jehovah enen̄ede ọfiọk ke afo emekeme ndisọn̄ọ nda ye imọ onyụn̄ owụt ke Satan edi osu nsu, enye onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ndin̄wam fi okûkpọn̄ imọ. (Heb. 13:6) Nso ikpenem fi ikan ndidiọn̄ọ ke Andikara ofụri ekondo enyene mbuọtidem ke idemfo! Ndi omokụt do ntak emi enen̄erede ọfọn isọn̄ọ ida ye Jehovah? Emi ayanam iwụt ke Satan edi osu nsu, iyakke ibiat eti enyịn̄ Ete nnyịn, onyụn̄ owụt ke ida inọ ukara Jehovah. Nso ke ikpanam man ika iso isọn̄ọ ida ye Jehovah?

11. Nso ke ikeme ndikpep nto Job?

¹¹ Satan ọkọbọ ikọt Abasi ke “mme akpatre usen” emi akan akpa. (2 Tim. 3:1) Nso ke ikpanam mbak nnyịn idikpọn̄ Abasi ke ini idomo esịmde nnyịn? Imekeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto Job. Job ama ọsọsọn̄ọ ada ye Jehovah anyan ini  mbemiso idomo esịmde enye. Yak ise n̄kpọ ita emi ikemede ndikpep nto enye, emi ẹdin̄wamde nnyịn ikûkpọn̄ Abasi.

12. (a) Job 26:7, 8, 14 owụt ke Job akasan̄a didie ama Jehovah onyụn̄ eten̄e enye? (b) Nso ke ikpanam man ikeme nditen̄e Abasi?

¹² Se Jehovah okobotde ama enen̄ede akpa Job idem, oro akanam enye enen̄ede ama Jehovah. Job ama ada ini ekere mme utịbe utịbe n̄kpọ emi Jehovah okobotde. (Kot Job 26:7, 8, 14.) Uten̄e ama omụm enye ini enye ekekerede aban̄a isọn̄, ikpaenyọn̄, obubịt enyọn̄, ye obuma. Kpa ye oro, enye ama ọfiọk ke imọ ikpetke-kpet ndidiọn̄ọ n̄kpọ mban̄a kpukpru se Jehovah okobotde. Ikọ Jehovah ama anam enye uten̄e n̄ko. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmenịm ikọ . . . esie.” (Job 23:12) Idem ama akpa Job aban̄a se enye ọkọfiọkde aban̄a Jehovah, enye ama onyụn̄ okpono Jehovah. Enye ama ama Jehovah Ete esie onyụn̄ oyom ndinam se Enye amade. Oro ama anam enye ọdọdiọn̄ ebiere ke imọ idikpọn̄ke Jehovah. Akpana ikpebe Job. Imọfiọk n̄kpọ iban̄a se Jehovah okobotde ikan nte mbon eyo Job ẹkefiọkde, imonyụn̄ inyene ofụri Bible emi ekemede ndin̄wam nnyịn inen̄ede ifiọk Jehovah. Kpukpru se ikpepde iban̄a Jehovah ẹkeme ndinam nnyịn uten̄e. Uten̄e ye ukpono oro inyenede inọ Jehovah ayanam ima enye, ikop uyo esie, inyụn̄ inen̄ede ibiere ndisọn̄ọ nda ye enye.—Job 28:28.

13-14. (a) Didie ke Job 31:1 owụt ke Job ama esikop uyo Abasi? (b) Didie ke ikeme ndikpebe Job?

¹³ Job ndikop uyo Abasi kpukpru ini ama an̄wam enye ọsọn̄ọ ada ye Jehovah. Enye ama ọfiọk ke edieke imọ iyomde ndisọn̄ọ nda ye Jehovah, ke ana ikop uyo esie. Nte ikopde uyo Jehovah, ntre ke ididọdiọn̄ ibiere ndisọn̄ọ nda ye enye. Job ama odomo ukeme okop uyo Abasi kpukpru usen. Ke uwụtn̄kpọ, enye ekesikpekpeme se enye anamde ye iban. (Kot Job 31:1.) Sia enye ama ọkọdọ n̄wan, enye ama ọfiọk ke ifọnke imọ isio esịt isịn ke  idem an̄wan en̄wen. Mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam owo anam use ẹyọyọhọ ererimbot emi. Ndi iyesịn ndisio esịt nsịn ke idem owo emi mîdịghe n̄wan m̀mê ebe nnyịn ukem nte Job? Ndi iyesịn n̄ko ndise oburobụt ndise m̀mê oburobụt n̄kpọ ekededi? (Matt. 5:28) Nnyịn ndidomo ukeme nsịn utọ ndiọi n̄kpọ oro kpukpru usen ayan̄wam nnyịn inen̄ede ibiere ndisọn̄ọ nda ye Jehovah.

¹⁴ Job ama onyụn̄ ada inyene nte Jehovah adade. Enye ama ọfiọk ke ikpọbuọt idem ke inyene imọ, ke oro ekpedi akwa idiọkn̄kpọ emi odotde ufen. (Job 31:24, 25, 28) Mme owo ẹma inyene ke ererimbot mfịn etieti. Edieke idade okụk ye inyene nte Bible ọdọhọde, oro ayanam itetịm ibiere ndika iso nsọn̄ọ nda ye Jehovah.—N̄ke 30:8, 9; Matt. 6:19-21.

15. (a) Ndidori enyịn ke nso ikan̄wam Job aka iso ọsọn̄ọ ada ye Jehovah? (b) Didie ke nditi se Jehovah edinamde inọ nnyịn edin̄wam nnyịn isọn̄ọ ida?

¹⁵ Job ndikodori enyịn ke Jehovah ọyọnọ imọ utịp ama anam enye aka iso ọsọn̄ọ ada. Enye ama enịm ke Abasi ama nte imọ isọn̄ọde ida ye enye. (Job 31:6) Kpa ye kpukpru nnanenyịn emi ẹkesịmde enye, enye ama enịm ke Jehovah iditreke-tre ndinọ imọ utịp. Emi ama an̄wam enye ọsọn̄ọ ada ye Jehovah. Ama enem Jehovah etieti nte Job ọkọsọn̄ọde ada ye Enye tutu Enye enen̄ede ọdiọn̄ Job kpa ye oro Job mîkọfọnke ima kan̄a! (Job 42:12-17; Jas. 5:11) Se enye edinamde inọ Job ke ini iso akan oro. Ndi afo emenen̄ede enịm ke Jehovah ọyọdiọn̄ fi nte ọsọn̄ọde ada ye enye? Abasi nnyịn ikpụhọkede. (Mal. 3:6) Edieke itide ke Jehovah esidiọn̄ mbon emi ẹsọn̄ọde ẹda ye enye, iyodomo ndika iso nsọn̄ọ nda ye enye, inyụn̄ inịm ke enye ọyọdiọn̄ nnyịn ke ini iso.—1 Thess. 5:8, 9.

16. Nso ke ikpebiere ndinam?

¹⁶ Nen̄ede biere ke imọ iditreke ndisọn̄ọ nda ye Jehovah! Ndusụk ini, ekeme nditie fi nte afo ikpọn̄ ọsọn̄ọ ada. Idịghe afo ikpọn̄-o! Afo esịne ke otu ediwak miliọn nti ikọt Abasi emi ẹsọn̄ọde ẹda ye enye ke ofụri ererimbot. Jehovah oyonyụn̄ abat fi esịn ke otu nti iren ye iban emi ẹkesọn̄ọde ẹda ye enye ke eset, idem ke ini ẹkeyomde ndiwot mmọ. (Heb. 11:36-38; 12:1) Ẹyak kpukpru nnyịn ibiere ndisọn̄ọ nda ukem nte Job emi ọkọdọhọde ete: “Ndiduọkke nsọn̄ọnda mi!” Ẹyak isọn̄ọ ida man ika iso inọ Jehovah ubọn̄ ke nsinsi nsinsi!