N̄kamana ke 1941 ke Paris, ke France. Ubon nnyịn ikebueneke, ikonyụn̄ idịghe imọ. Ama esinem mi ndikpep n̄kpọ. Ntre ini n̄kọdọn̄ọde akpaikpai ikọn̄ ini ndide isua duop yak ẹdọhọ mfiak n̄wed, ama abiak mi tutu! Mme dọkta ẹkedọhọ nnana kpukpru ini sia obufre mi mîdikemeke ndinam utom ọfọn ke ntak udọn̄ọ oro. Ntre ke ediwak ọfiọn̄, n̄kukụre se n̄kanamde ekedi ndisikot n̄wed ukabadeikọ nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop se mbon University of Paris ẹkesinamde ke Radio Sorbonne. Ini dọkta mi ọkọdọhọde mi ke udọn̄ọ oro okụre, ke mmekeme ndifiak ntọn̄ọ n̄wed, esịt ama enem mi tutu. Mma ndọhọ idemmi nte, ‘Mme dọkta ẹnam ata eti utom!’ Tọn̄ọ oro, mma ntọn̄ọ ndikere nte n̄kpekemede ndisikọk mme owo udọn̄ọ. Ini ekededi emi ete mi ekesibụpde mi se ndinamde mma n̄kpon owo, n̄kesidọhọ enye ke nyom ndidi dọkta. Nte ndidi dọkta akasan̄ade edi akpa n̄kpọ ke uwem mi ekedi oro.

Kpukpru owo ke ubon nnyịn ẹkedi mbon Catholic, edi idịghe nte ikesisesịn idem ke n̄kpọ ufọkabasi. N̄kenen̄ekede ndiọn̄ọ n̄kpọ mban̄a Abasi, mma nnyụn̄ nnyene ediwak mbụme emi mmen̄kekwe ibọrọ. Ini ntọn̄ọde ndikpep utom dọkta ke ufọkn̄wed ntaifiọk ke n̄kenịm ke mme odu-uwem n̄kpọ ikadahake ntre ididu, ke ẹkebobot mmọ.

Mmeti se iketịbede akpa ini emi n̄kamade ukwak emi ẹsidade ẹse ata n̄kpri n̄kpri n̄kpọ nse flawa kiet emi ekerede tulip. Mma n̄kụt se flawa oro esinamde ke ini ufiop ye ini mbịtmbịt. Mma n̄kụt n̄ko ke n̄kpọ ke esịt flawa oro esidi edieke ẹduọkde enye inụn̄ enye okot idem ọdọn̄, edi ẹkpesịn ke mmọn̄ enye atara idem. Se n̄kokụtde oro, ye mme n̄kpọ en̄wen emi n̄kpri n̄kpri odu-uwem n̄kpọ ẹsinamde, ẹsin̄wam mmọ ẹka iso ẹdu uwem ke nsio nsio itie emi mmọ ẹdude. Ami ndikụt  nte mme odu-uwem n̄kpọ kiet kiet ẹwakde n̄kukọhọ ama anam nnịm ke idụhe ndomokiet ke otu oro, emi akadahade ikpọn̄ ke idemesie edidu.

Ọyọhọ isua iba emi nsụk n̄kpepde utom dọkta, mma n̄kụt ediwak n̄kpọ efen emi ẹkenamde nnịm ke Abasi mmọdo. Ini ikpepde n̄kpọ iban̄a idem owo, ima ikpep iban̄a nte idịbi ubọk nnyịn esinamde nnyịn ikeme ndinụk nnuenubọk nnyụn̄ ntat. Nte ikpọ osịp, n̄ken̄e osịp, ye mme osịp emi ẹsimụmde ọkpọ ẹkama ke idem nnyịn ẹsinamde oro edi ata utịben̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, mma n̄kpep ke enyene osịp kiet emi esimụmde kiet ke otu ikpọ osịp emi ẹdude ke ubọk nnyịn eyịri ye ọyọhọ ọkpọ iba ke nnuenubọk nnyịn. Osịp emi esimụmde akamba osịp oro eyịri ke ọkpọ nnuenubọk nnyịn oro esibahade iba, etie nte ebọp onyụn̄ ayak osịp emi ebede aka ndimụm ọkpọ iso nnuenubọk nnyịn emi n̄kama asan̄a ke idak esie ebe, onyụn̄ omụm enye akama. Onyụn̄ enyene mme n̄kpọ efen emi ẹmụmde mme osịp emi ẹkama ke mme itie emi mme ọkpọ nnuenubọk nnyịn ẹyịrede. Ekpedi n̄kpọ ikasan̄ake ke esịt ubọk nnyịn nte nsụk ntịn̄de oro, kpukpru osịp ke ubọk nnyịn ẹkpenyụn̄ ẹbono ntre nnyan nnyan, nsọsọn̄ nsọsọn̄, nnuenubọk nnyịn ikponyụn̄ ikemeke ndinam kpukpru se enye esinamde. Mma nnen̄ede n̄kụt ke Andikobot idem owo ọdiọn̄ọ n̄kpọ tutu.

Se n̄kekpepde mban̄a nte nsekeyen esitọn̄ọde ndin̄wek ibifịk ndondo emi enye amanade ama anam ndọdiọn̄ mma Andikobot mme odu-uwem n̄kpọ. Ini eyen esịnede ke idịbi, ofụm emi eka en̄wekde esinịm eyen oro uwem. Oro ọwọrọ ke ofụm ndomokiet idụkke kan̄a n̄kpri n̄kpri efọk ofụm emi ẹdọn̄ọde ke esịt obufre eyen oro. Urua ifan̄ mbemiso enye amanade, mmọn̄ mmọn̄ n̄kpọ kiet esikpenede esịt efọk ofụm oro kiet kiet. Ndien enye ama amana, akpa ini emi enye en̄wekde ibifịk, odudu kiet emi odude ke esịt esie eyesịre. Odudu oro ndisịre esinam yak iyịp odụk asan̄a ke obufre esie. Mmọn̄ mmọn̄ n̄kpọ oro isiyakke efọk ofụm oro okot idemesie adian nte ofụm ebede odụk enye obufre inikiet inikiet. Kpukpru oro ẹsinam nsekeyen ọtọn̄ọ ndin̄wek ibifịk inikiet inikiet.

Ama ọdọn̄ mi ndidiọn̄ọ Andikobot utọ mme utịbe utịbe n̄kpọ oro, ntre mma ntọn̄ọ ndisịn idem n̄kot Bible. Mma mma mme ibet usanaidem emi ẹkedude ke ediomi emi Abasi akanamde ye nditọ Israel ke se ibede isua 3,000 idahaemi. Abasi ama ọdọhọ mmọ ẹsitịbi isọn̄ ẹfụk ifuọ, ẹsiyere mmọn̄ ndien ndien, ẹkûnyụn̄ uyak owo ndomokiet emi ọdọn̄ọde udọn̄ọ emi etiede nte ekeme ndibe mme owo abuak idem ye mbon en̄wen. (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13) Isua 150 emi ekebede ke ntaifiọk ẹkedidiọn̄ọ nte udọn̄ọ esisan̄ade atara asuana, edi Bible ama etetịn̄ n̄kpọ emi ata ediwak isua ko ke edem. Mma ndikụt n̄ko ke mme ibet emi Abasi ọkọnọde aban̄a idan̄ ke n̄wed Leviticus ikayakke mme owo ẹmen udọn̄ọ. (Lev. 12:​1-6; 15:​16-24) Mma ndọhọ idemmi ke Andibot ọkọnọ nditọ Israel mme ibet oro ke ufọn mmọ, ke enye ama onyụn̄ ọdiọn̄ mbon emi ẹkenịmde mme ibet oro. Mma nnen̄ede nnịm ke Abasi ọkọnọ spirit ẹwet Bible, kpa ye emi mmen̄kọdiọn̄ọke kan̄a Abasi oro ke enyịn̄.

Ini nsụk n̄kpepde utom dọkta, mma n̄kụt n̄kaiferi kiet emi ekerede Lydie, mma nnyụn̄ mma  enye etieti. Ima inam ndọ ke 1965, edi n̄kokụreke n̄wed kan̄a. Etisịm 1971, ima inyene nditọ ita, ndien nte ini akakade ima inyene ita en̄wen idian do. Lydie ama an̄wam mi etieti ke utom mi ye ke ufọk.

Mma nnam utom ke ufọkibọk kiet isua ita mbemiso nsiakde okịm. Ekpri ini ke mma n̄kọtọn̄ọ okịm, ebe ye n̄wan emi n̄ketịn̄de mban̄a ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ẹma ẹdi ndisọbọ idem. Ini nyomde ndiwet ibọk nnọ ebe esie, mma oro ama ọdọhọ mi ete: “Dọkta mbọk kûwet ibọk emi iyịp esịnede.” Idem ama akpa mi, mma nnyụn̄ mbụp enye ntak. Enye ama ọdọhọ mi ke mmimọ idi Mme Ntiense Jehovah. Akananam n̄kokopke n̄kpọ mban̄a Mme Ntiense Jehovah, n̄konyụn̄ ndiọn̄ọke ke mmọ ẹbebet iyịp. Mma oro ama osio Bible esie okụbọde owụt mi itie emi anamde mmọ ẹdọhọ ke mmimọ iyomke iyịp. (Utom 15:​28, 29) Ekem enye ye ebe esie ẹma ẹwụt mi mme itie Bible emi ẹdọhọde ke Obio Ubọn̄ Abasi ayanam ufen, udọn̄ọ, ye n̄kpa ẹtre. (Edi. 21:​3, 4) Mma ndọhọ mmọ nte: “Se n̄kọbọn̄de akam nyom tọn̄ọ ke ini eyenọwọn̄ edi emi! N̄kedi dọkta man n̄n̄wam mme owo ẹkûbọ ufen aba.” Nneme oro ama enem mi tutu nnyịn ineme hour kiet ye ubak. Ini mmọ ẹnyọn̄ọde, esịt mi ama ọwọrọ ọkpọn̄ Ufọkabasi Catholic, mma nnyụn̄ ndiọn̄ọ ke Andibot emi n̄kamade adan̄a ofụri isua emi ekere Jehovah!

Mma nsobo ye ebe ye n̄wan oro ikata ke ufọkibọk mi. Nsio nsio ini ita oro, ima isineme Ikọ Abasi ibe hour kiet. Mma ndọhọ mmọ ẹdi ufọk mi man isinen̄ede ineme Ikọ Abasi. Lydie ama esitiene etie ini ikpepde Bible, edi enye ikenyịmeke ke ndusụk se Ufọkabasi Catholic ẹkpepde inenke. Ke ntak oro mma n̄kot oku Ufọkabasi Catholic ufọk, nnyịn inyụn̄ ikama Bible kpọt ineme nsio nsio n̄kpọ se Ufọkabasi Catholic ẹkpepde tutu eyo ọsọn̄. Nneme oro ama anam Lydie enịm ke Mme Ntiense Jehovah ẹkpep akpanikọ. Nte ini akade, ima ima Jehovah ikan nte ikamade. Oro akanam nnyịn ina baptism ke 1974.

Ami ndidiọn̄ọ se Abasi aduakde ndinam nnọ mme owo ama anam n̄kpụhọde n̄kpọ ke uwem mi. Ami ye Lydie ikedida n̄kpọ Abasi nte akpa. Ima ibiere ndida mme item Bible mbọk nditọ nnyịn. Ima ikpep nditọ nnyịn ndima Abasi ye mme owo. Oro akanam kpukpru nnyịn idiana kiet.​—Matt. 22:​37-39.

Ke ini ami ye Lydie itide ke nditọ nnyịn ẹma ẹdiọn̄ọ ke nnyịn mbiba imekem esịt, imam esibọhọ nnyịn. Nditọ nnyịn ẹma ẹdiọn̄ọ ke ‘Ih nnyịn edi Ih, Ihih edi Ihih’ nte Jesus ọkọdọhọde. (Matt. 5:37) Ini adiaha nnyịn ekedide isua 17, enyene ini  emi enye okoyomde ndisan̄a ye ndusụk n̄kparawa ye n̄kaiferi n̄ka n̄kpọ, Lydie ikenyịmeke. Eyenan̄wan kiet ke otu oro ama ọdọhọ enye ete, “Edieke eka fo mînyịmeke, dọhọ ete fo!” Adiaha nnyịn ama ọdọhọ enye ete: “Enye oro edi ubiatini. Se eka mi etịn̄de ke ete mi editịn̄.” Nditọ nnyịn mbitiokiet ẹma ẹdiọn̄ọ ke amaedi se ededi emi Bible ọdọhọde ẹnam, ke ididịghe ami ntetịn̄ nsịn, n̄wan mi etetịn̄ osio. Imenen̄ede ikọm Jehovah nte ata ediwak owo ke ubon nnyịn ẹnamde n̄kpọ esie.

Se n̄kekpepde ke Bible ama anam n̄kabade nda Abasi nte akpa ke uwem mi. Kpa ye oro, n̄kosụk nyoyom ndida utom dọkta emi n̄kekpepde n̄n̄wam ikọt Abasi. Ntre, mma nnyịme ndikan̄wam ke Bethel ini okodude ke Paris, ye ke itie emi enye odude idahaemi ke Louviers. Ekpere isua 50 idahaemi tọn̄ọ n̄kesito ufọk n̄ka utom ke Bethel. Ke ufan̄ isua 50 emi mmenyene ata nti ufan do, ndusụk mmọ ẹbe isua 90 idahaemi. Ama enem mi etieti usen kiet ini n̄kokụtde obufa owo Bethel kiet. Mma ndidiọn̄ọ ke ami n̄komụm eka esie uman n̄kpọ nte isua 20 emi ekebede yak aman enye!

Ami ndikụt nte Jehovah adade esop esie eteme ikọt esie se ẹkpenamde onyụn̄ ekpemede mmọ adan̄a ofụri isua emi anam ntetịm mma Jehovah. Ke n̄kpọ nte 1980, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹtọn̄ọ ndutịm kiet ke United States man ẹn̄wam mme dọkta ye mbon ufọkibọk ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ se inamde Mme Ntiense Jehovah mîyomke ẹsịn mmimọ iyịp.

Ekem ke 1988, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹtọn̄ọ obufa itieutom ke Bethel emi ẹkotde Itieutom Utịm Ntọt Ufọkibọk. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ oro, itieutom emi ẹkesise ẹban̄a Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk (HLC) emi ẹketọn̄ọde ke United States ndin̄wam nditọete nnyịn ẹkụt mme dọkta emi ẹdinyịmede ndisọbọ mmọ idem, isịnke iyịp. Ini ẹketọn̄ọde ndinyene Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk ke ofụri ererimbot, ima inyene mi n̄ko ke France. Esinem mi ndikụt nte esop Jehovah ẹn̄wamde nditọete nnyịn emi ẹdọn̄ọde ke ini mmọ ẹnen̄erede ẹyom un̄wam!

N̄kesida ndisọbọ mme owo idem nte akpa ke uwem mi. Edi ke ini mfiakde n̄kere se ikpedide akpa, mma ndikụt ke se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi ndin̄wam mme owo ẹdu ke emem ye Jehovah Abasi emi ọnọde kpukpru nnyịn uwem, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ esie. Ke mma n̄kesịm isua ukpọn̄ utom, mma ntre utom dọkta, ndien ami ye Lydie ima itọn̄ọ utom usiakusụn̄ ofụri ini. Ima isikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ke ediwak hour kpukpru ọfiọn̄. Ke inanam utom emi anyan̄ade mme owo mi adan̄a nte ukeme nnyịn ayakde.

Nsụk nnanam ekpri se n̄kemede ndin̄wam mbon udọn̄ọ. Edi mmọdiọn̄ọ ke ọkpọkọm dọkta enye oro ọdiọn̄ọ utom nte nso, ke enye ikemeke ndikọk kpukpru udọn̄ọ oro odude ke ererimbot emi, inyụn̄ ikemeke ndikpan mme owo ndikpa. Ntre ntetie mbet ini emi ubiak, udọn̄ọ, ye n̄kpa mîdidụhe aba. Paradise emi nsụk ntịn̄de mban̄a do ọmọn̄ edisesịm. Ini oro nyekpep mban̄a mme n̄kpọ emi Abasi okobotde, ye utịbe utịbe usụn̄ emi enye okobotde idem nnyịn ke nsinsi. Ekpri ini ayak, kpukpru se n̄kọbọn̄de akam nyom toto ke ini eyenọwọn̄ ẹyetịbe. Mmenen̄ede nnịm ke se idide ke iso edidi anana-mbiet!