Ete ye eka mi ẹkedi ata mbon Catholic. Edi ke ẹma ẹkedikpep mmọ ke Bible ke Abasi ekere Jehovah, mmọ ẹma ẹdikabade ẹdi Mme Ntiense Jehovah emi ẹsịnde idem ke n̄kpọ Abasi. Ete mi ama etre ndisisọi mbiet Jesus. Utu ke oro, enye ekedida ifiọk usọ-eto esie anam ubet isọn̄ ke ufọkenyọn̄ nnyịn akabade edi akpa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke San Juan del Monte emi odude ekpere Manila. Manila edi ibuot obio Philippines.

Ke mma n̄kamana ke 1952, ete ye eka mi ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep mi mban̄a Jehovah nte mmọ ẹkekpepde ikpọ nditọ-eka mi irenowo inan̄ ye iban ita. Nte n̄kosụk n̄kponde, ete mi ama esidọhọ mi n̄kot ibuot n̄wed Bible kiet kpukpru usen. Ndien enye ama ekpep mi nsio nsio n̄wed esop Abasi. Mme n̄wed emi enye ekekpepde mi ama awak. Ndusụk ini, ete ye eka mi ẹma ẹsikot mme esenyịn emi ẹsan̄ade-san̄a ye nditọ-ete emi ẹnamde utom ke Bethel ẹdidu ke ufọk nnyịn. Mme ifiọkutom emi nditọ-ete oro ẹkesinọde ama esinem ubon nnyịn onyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem. Ifiọkutom mmọ oro ama anam ọdọn̄ nnyịn ndida n̄kpọ Abasi akpa ke uwem nnyịn.

Ete ye eka mi ẹma ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah. Eti uwụtn̄kpọ ke mmọ ẹkenịm oro ẹnọ mi. Ke edima eka mi ama akakpa ke ntak udọn̄ọ, ami ye ete mi ima itọn̄ọ usiakusụn̄ ke 1971. Edi ke 1973 ini ndide isua 20, ete mi ama akpa. Ete ye eka mi ndikakpa ama anam etie mi ukpọk ukpọk ye nte ke nnyeneke owo. Edi idotenyịn emi odude ke Bible, emi “mîdikpụhu, emi onyụn̄ ọsọn̄ọde ada” ama an̄wam mi n̄ka iso nsịn ekikere ke n̄kpọ Abasi nnyụn̄ n̄ka iso n̄kpere Jehovah utu ke ndiyak mfụhọ emen mi emen. (Heb. 6:19) Ikebịghike ke ete mi ama akakpa, mma nnyịme ndidi akpan asiakusụn̄ ke isuo emi ekerede Coron, emi odude nsannsan ọkpọn̄ mme obio eken. Isuo oro odu ke Palawan.

N̄kedi isua 21 ini nsịmde Coron. Sia edide tọn̄ọ ini ndide ekpri n̄kodụn̄ ke akwa obio, ama akpa mi idem ndikụt isuo emi ikan̄ ilektrik, mmọn̄ esan̄ukwak, moto m̀mê masịn mînen̄ekede idu. Kpa  ye emi edide nditọ-ete ifan̄ kpọt ẹkedu do, ami ikpọn̄ n̄kedi asiakusụn̄, ndien ndusụk ini n̄kesisan̄a ikpọn̄ n̄kwọrọ ikọ. Ke akpa ọfiọn̄ emi n̄kodude do, itọn̄ mme ufan mi ye mbonubon mi ama esidọn̄ mi eti-eti. Ke okoneyo, mma nsise ntanta-ọfiọn̄ ke ikpa-enyọn̄, mmọn̄eyet ke ẹdep mi ke enyịn. Ama ọdọn̄ mi ndidọhọ ke ndinamke aba utom emi esop Abasi ẹkenọde mi do, nnyụn̄ mfiak nnyọn̄ ufọk.

Ini ekesitiede mi ikpọn̄ ikpọn̄ do ke idem, mma nsitịn̄ ofụri ofụri nte etiede mi ke idem nnọ Jehovah. Mma nsiti mme itie Bible ye se n̄kokotde ke mme n̄wed esop Abasi emi ẹkesọn̄ọde mi idem. Psalm 19:14 ama esiwak ndidụk mi ekikere. Mma ndikụt ke Jehovah edidi “Akwa Itiat mi ye Andifak mi” edieke ntiede n̄kere se inemde enye, utọ nte mme n̄kpọ emi enye anamde ye mme edu esie. Enyọn̄-Ukpeme emi ibuotikọ edide “You Are Never Alone” a ama enen̄ede an̄wam mi. Mma nsikot Enyọn̄-Ukpeme oro mfiak n̄kot. Okonyụn̄ etie nte ke ini n̄kodude ikpọn̄ do, ke Jehovah ama odu ye ami ke mme utọ ini oro, ndien enye oro ama anam nnyene ifet ndisibọn̄ akam, n̄kpep n̄kpọ, nnyụn̄ ntie n̄kere se n̄kpepde. N̄kadaha mme utọ ifet oro ke n̄kpọ mbubru.

Ke mma n̄kesịm Coron, ikebịghike ẹma ẹmek mi ebiowo. Sia n̄kedide n̄kukụre ebiowo, mma ntọn̄ọ ndisinịm Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi, Esoputom, Ukpepn̄kpọ N̄wed Esop, ye Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme kpukpru urua. Mma nsinyụn̄ nnọ utịn̄ikọ ofụri owo kpukpru urua. Se idude edi ke ikeditiehe mi ikpọn̄ ikpọn̄ aba ke idem!

Utom ukwọrọ-ikọ mi ke Coron ama ana ibuot. Nte ini akade, ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Bible mi ẹma ẹna baptism. Edi mme mfịna ẹma ẹdu n̄ko. Ndusụk ini akana nsan̄a tọn̄ọ usenubọk tutu esịm ufọt uwemeyo mbemiso nsịmde efakutom. N̄kaka do, ndiọn̄ọke ebiet emi ndinade mma nsịm. Ediwak n̄kpri isuo ẹma ẹdu n̄ko ke efakutom esop oro. Mma nsiwak ndisan̄a ke ubom engine n̄ka mme efakutom oro kpa ye emi mmendiọn̄ọke ewọk. Ntetịn̄ mi, akpa ke adaha! Kpa ye kpukpru mfịna oro, Jehovah ama esikpeme mi onyụn̄ enịm mi uwem. Nte ini akade, mma ndidiọn̄ọ ke Jehovah etịm mi idem eben̄e mme mfịna emi ẹkponde ẹkan oro, emi ndinyenede ke utom en̄wen emi esop Abasi ẹdinọde mi.

Ke 1978, ẹma ẹnọ mi n̄ka Papua New Guinea emi odude ekpere edere edere Australia. Papua New Guinea edi idụt emi etiede obot obot, ndien enye aka ndikpon nte Spain. Ama akpa mi idem ndidiọn̄ọ ke idụt emi ẹnyenede n̄kpọ nte owo miliọn ita ẹsem se ibede nsio nsio usem 800. Edi se ikọfọnde ekedi ke n̄wakn̄kan mme owo ẹma ẹkeme ndisem Melanesian Pidgin, emi ẹnen̄erede ẹdiọn̄ọ nte Tok Pisin.

Ẹkedọhọ n̄kodu ke esop emi ẹsemde Ikọmbakara ekpri ini kan̄a, ke Port Moresby emi edide ibuot obio Papua New Guinea. Edi ekem mma n̄wọrọ n̄ka esop emi ẹsemde Tok Pisin, mma nsinyụn̄ ndụk klas emi ẹkpepde nte ẹsemde usem oro. Se n̄kesikpepde ke klas ke n̄kesida n̄kwọrọ ikọ. Enye oro ama an̄wam mi nsọsọp ndiọn̄ọ usem oro. Ikebịghike, mma n̄keme ndida usem Tok Pisin nnọ utịn̄ikọ ofụri owo. Ntre kere nte idem akakpade mi ini edide isịmke isua kiet tọn̄ọ n̄kaka Papua New Guinea ẹmek mi esenyịn circuit ẹte nsisan̄a nse mme esop emi ẹsemde Tok Pisin ke ediwak ikpọ obio ke Papua New Guinea.

Ke ntak emi mme esop mîkodụhe ikpere idemmọ, mma nsitịm ediwak mbono circuit nnyụn̄ nsika isan̄ eti-eti. Ke nsonso oro, ke ntak emi n̄kakade obufa idụt, mme owo do ẹsemde usem emi mmendiọn̄ọke, nte ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ do idịghe nte ẹsinamde ke edem nnyịn, eketie mi ata ikpọn̄ ikpọn̄ ntem ke  idem. N̄kekemeke ndidụk moto nsan̄a n̄kese nsio nsio esop ke ntak obot ye idiọk usụn̄. Ke ntak oro, ekpere ndidi kpukpru urua ke n̄kesidụk ubomofụm n̄ka n̄kese mme esop. Ndusụk ini, ami n̄kedi n̄kukụre owo emi ẹkesimende ke ubomofụm emi enyenede engine kiet, emi ama okonyụn̄ ataha ama. Mme isan̄ ntre ama esinam idem enyek mi nte ekesinyụn̄ enyekde mma ndụk ubom n̄ka n̄kpọ!

Owo ifan̄ kpọt ẹkenyene telefon, ntre n̄kesida leta nneme nneme ye mme esop. Ediwak ini mma nsisịm ebiet emi n̄kade mbemiso leta mi esịmde, ntre akana nsasan̄a mbụp mbon obio oro ebiet emi nditọ-ete ẹdude. Ini ekededi emi n̄kụtde nditọ-ete, mmọ ẹma ẹsinen̄ede ẹdara mi tutu nti ntak emi nnamde ofụri se nnamde emi nnọ mmọ. Mma n̄kụt ubọk Jehovah ke ediwak usụn̄ ndien enye oro ama anam ntetịm n̄kpere enye.

Akpa ini emi ndụkde mbono esop ke isuo kiet emi ekerede Bougainville, ebe ye n̄wan kiet ẹma ẹsan̄a ẹbịne mi, iso imam imam, ẹdibụp mi ẹte: “Ndi emeti nnyịn?” Mma nti nte n̄kwọrọde ikọ nnọ mmọ akpa ini emi nsịmde Port Moresby. Ami n̄kebem iso n̄kpep mmọ Bible ekem nyak mmọ nnọ brọda kiet ke obio oro ekpep. Ọwọrọ mmọ mbiba ẹma ẹdina baptism! Kiet ke otu ediwak usụn̄ emi Jehovah ọkọdiọn̄de mi ekedi oro ofụri isua ita emi n̄kodude ke Papua New Guinea.

Mbemiso n̄kọkpọn̄de Coron ke 1978, mma n̄kụt sista kiet emi ekeyede ntem onyụn̄ esiyak n̄kpọ atak enye man anam n̄kpọ ọnọ mbon en̄wen. Enye ekekere Adel. Enye ekedi asiakusụn̄ ofụri ini afiak ọbọk nditọ esie iba ikpọn̄. Nditọ esie oro ẹkekere Samuel ye Shirley. Kpa ke ukem ini oro, enye ke ekese aban̄a eka esie emi ama okokpon owo. Ke May 1981, mma mfiak n̄ka Philippines n̄kọdọ Adel. Ke ima ikanam ndọ, nnyịn mbiba ima inam utom usiakusụn̄ ofụri ini, inyụn̄ idiana kiet ise iban̄a ubon nnyịn.

Kpa ye emi n̄kenyenede ubon, ke 1983, ẹma ẹfiak ẹmek mi akpan asiakusụn̄, ẹnyụn̄ ẹnọ mi n̄ka isuo emi ekerede Linapacan, emi odude ke Palawan. Ofụri ubon nnyịn ẹma ẹwọrọ ẹka Linapacan emi Ntiense ndomokiet mîkodụhe. Obio oro okodu nsannsan ọkpọn̄ mme obio eken. Ke n̄kpọ nte isua kiet ama ekebe, eka Adel ama akpa. Edi nnyịn ima ika iso isịn idem inam n̄kpọ Abasi. Enye oro akan̄wam nnyịn ikeme ndiyọ n̄kpa esie oro. Ima itọn̄ọ ndikpep ediwak owo ke Linapacan Bible, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹma se ẹkekpepde mmọ oro tutu edi se iyomde ekpri Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Ntre, ima ibọp kiet ke idem nnyịn. Ke isua ita kpọt tọn̄ọ ikedi Linapacan, ama enem nnyịn ndikụt owo 110 ẹdụkde Editi. Ediwak mmọ ẹma ẹna baptism ke ima ikọkpọn̄.

Ke 1986, ẹma ẹnọ mi n̄ka isuo kiet emi ekerede Culion. Ke isuo oro, ama enyene obio emi mbon akpamfia ẹkedụn̄de. Ke isua ifan̄ ama ekebe, ẹma ẹmek Adel akpan asiakusụn̄ n̄ko. Nsonso oro, idem ama enyek nnyịn ndikwọrọ ikọ nnọ mbon emi akpamfia ama akabiat mmọ idem. Edi mme asuanetop ke obio oro ẹma ẹdọhọ nnyịn ke ẹma ẹnọ mbon akpamfia oro usọbọ, ndien ke edisọsọn̄ mbemiso udọn̄ọ oro ekemede ndibe nnyịn. Ndusụk mbon akpamfia oro ẹkesidụk mbono esop ke ufọk sista kiet. Nte ini akakade ama edimehe nnyịn, nnyịn ikonyụn̄ ituaha n̄kpọfiọk nte iketịn̄de idotenyịn nnyịn emi odude ke Bible inọ mbon emi ẹkekerede ke Abasi ye mme owo ẹsịn mmimọ. Esịt ama enem nnyịn ndikụt nte mme owo emi ẹkenen̄erede  ẹdọn̄ọ ẹdatde esịt ke idotenyịn emi mmọ ẹnyenede nte ke usen kiet usen kiet idem ọyọsọn̄ mmimọ, mmimọ idọn̄ọke aba.​—Luke 5:12, 13.

Didie ke uwem ke Culion ekemehe nditọ nnyịn? Ami ye Adel ima ikot sista iba emi ẹkedide n̄ka-iferi ke Coron ẹdi ẹbịne nnyịn ke Culion man nditọ nnyịn ẹnyene mme owo emi ẹdinemede nneme ẹnyụn̄ ẹdude kiet. Ama enem Samuel, Shirley, ye sista iba oro ndin̄wam mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ se nnyịn inịmde ke akpanikọ. Mmọ ẹma ẹnyene ediwak nditọwọn̄ emi mmọ ẹsikpepde Bible, ke ini ami ye Adel ikekpepde mme ete ye eka nditọ oro n̄kpọ. Nso ke ntetịn̄ emi? Ama akam enyene ini emi ikekpepde ofụri ubon 11 n̄kpọ. Ikebịghike, ima inyene ata ediwak owo emi isikpepde Bible, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹma se ikesikpepde mmọ oro tutu edi se isiakde obufa esop!

Akpa akpa oro, ami n̄kedi n̄kukụre ebiowo ke obio oro. Ntre, n̄kọk itie-utom ẹma ẹdọhọ mi n̄kan̄wam mme asuanetop itiaita emi ẹkedude ke Culion nnịm mbono esop kpukpru urua, nnyụn̄ nnam ukem oro nnọ mme asuanetop usụkkiet emi ẹkedude ke ekpri obio emi ẹkotde Marily. Tọn̄ọ ke Culion sịm Marily ekedi se ẹdụkde ubom ẹwat ke hour ita mbemiso ẹsịmde do. Ke ima ikenịm mbono esop ikụre ke Marily, ofụri ubon nnyịn ẹma ẹsisan̄a ke ikpọ obot ke ata ediwak hour man ikekpep mme owo Bible ke obio kiet emi ekerede Halsey.

Nte ini akade, ata ediwak owo ẹma ẹdụk esop ke Marily ye ke Halsey tutu nnyịn ibọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke itie iba oro. Ukem nte okonyụn̄ edide ke Linapacan, nditọ-ete ye mbon emi ẹkemade se ẹkpepde mmọ ke Bible ẹkenọ n̄wakn̄kan n̄kpọ emi ẹyomde man ẹda ẹbọp mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro. N̄wakn̄kan utom emi ẹkenyụn̄ ẹnamde do, mmọ ẹkenam. Ufọkmbono Obio Ubọn̄ emi okodude ke Marily ama ekeme ndidụk owo 200, ndien ẹma ẹnyụn̄ ẹkeme ndinam enye okpon akan nte ekedide. Enye oro akanam ikeme ndisinịm n̄kpri mbono do.

Ke 1993 ke nditọ nnyịn ẹma ẹkekponi, ami ye Adel ima itọn̄ọ utom circuit ke Philippines. Ekem ke 2000, mma n̄ka Ufọkn̄wed Unọ Mme Asan̄a-Utom Ukpep. N̄kaka ufọkn̄wed oro man n̄kabade ndi andikpep ke ufọkn̄wed oro. N̄kekere ke ndotke se nnamde utom oro, edi Adel ama esisọn̄ọ mi idem. Enye ama eti mi ke Jehovah ọyọnọ mi odudu n̄keme ndinam obufa utom oro. (Phil. 4:13) Adel ama ọdiọn̄ọ ke se imọ iketịn̄de  oro ekedi akpanikọ sia enye ke akanam se esop Abasi ẹkenọde enye anam kpa ye emi enye ọkọdọn̄ọde.

Ke 2006 ini n̄kosụk ndide andikpep, dọktọ ama ọdọhọ ke Adel enyene udọn̄ọ emi ẹkotde Parkinson’s disease. Idem ama akpa nnyịn! Ini n̄kọdọhọde enye yak itre utom emi esop Abasi ẹkenọde nnyịn man n̄keme ndise mban̄a enye, Adel ama ọbọrọ ete: “Mbọk yom dọktọ emi edikemede ndin̄wam mi ke udọn̄ọ emi, ndien mmọdiọn̄ọ ke Jehovah ayan̄wam nnyịn ika iso inam utom nnyịn.” Ke isua itiokiet emi eketienede, Adel ama aka iso anam n̄kpọ Jehovah isemeke idem. Ini enye mîkekemeke ndisan̄a aba, enye ama esitie ke n̄kpọ-itie mbon n̄kpọnnam ọkwọrọ ikọ. Ini ọsọn̄de enye nditịn̄ ikọ, ibọrọ esie ke mbono esop ekesidi ikọ kiet m̀mê iba. Nditọ-ete irenowo ye iban ẹma ẹsinọ Adel kad ẹnyụn̄ ẹnọ enye etop ke fon ẹdọhọ enye nte mmọ ẹmade nte enye akade iso ọyọ anam n̄kpọ Abasi. Mmọ ẹkesinam ntre tutu enye akpa ke 2013. Ke se ibede isua 30, mma ndiana ye Adel edima an̄wan mi emi ọkọsọn̄ọde ada ye ami nnam n̄kpọ Abasi. Ntre ini enye akakpade, mfụhọ ama afiak emen mi emen, enye onyụn̄ afiak etie mi ikpọn̄ ikpọn̄ ke idem.

Adel ekesiyom n̄ka iso nnam utom emi esop Abasi ẹkenọde mi. Se n̄konyụn̄ nnamde edi oro. Mmaka iso ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi, ndien enye oro anam inen̄ekede itie mi ikpọn̄ ikpọn̄ ke idem. Tọn̄ọ ke 2014 sịm 2017, ẹma ẹnọ mi n̄kese mme esop emi ẹsemde Tagalog ke mme idụt emi nnyịn mîkenen̄ekede inyene ifụre ndinam n̄kpọ Abasi. Ke oro ebede, mma n̄kese mme esop emi ẹsemde Tagalog ke Taiwan, United States, ye Canada. Ke 2019, mma nnịm Ufọkn̄wed Mme Ọkwọrọ Obio Ubọn̄ ke Ikọmbakara ke India ye Thailand. Mmenen̄ede n̄kop idatesịt ke mme utom emi esop Abasi ẹnọde mi. Mma nsịn idem nnam utom esop Abasi, esịt esinem mi eti-eti.

Ke obufa utom kiet kiet emi esop Abasi ẹnọde mi, mmesinen̄ede mma nditọ-ete irenowo ye iban emi n̄kụtde do, ntre ndisikpọn̄ mmọ isimemke utom. Ke mme utọ ini ntre, mmekpep ndinen̄ede mbuọt idem ye Jehovah. Mmesikụt ubọk Abasi kpukpru ini, ndien enye oro an̄wam mi nnyịme utom ekededi emi ẹnọde mi ke ofụri esịt. Mfịn, ndi akpan asiakusụn̄ ke Philippines. Ndu ke obufa esop idaha-emi, ndien obufa esop emi ndude mi ẹn̄wam mi eti-eti ẹnyụn̄ ẹtie nte ubon mi. Onyụn̄ enem mi ndikụt nte Samuel ye Shirley ẹkpebede mbuọtidem eka mmọ.​—3 John 4.

Mmokụt ediwak mfịna ke uwem mi emi, esịnede ami ndikama enyịn nse nte edima an̄wan mi ọbọde ufen onyụn̄ akpade ke ntak idiọk udọn̄ọ. Ediwak mbufa n̄kpọ ẹkpụhọde ke uwem mi. Ntre akana nnyụn̄ ntiene n̄kpụhọde. Kpa ye oro, mmokụt ke Jehovah “[iyomke] usụn̄ ikpọn̄ nnyịn owo kiet kiet.” (Utom 17:27) Ubọk Jehovah “imụhọke ikaha” ndin̄wam nnyụn̄ nsọn̄ọ mme asan̄a-utom esie idem, idem ekpededi mmọ ẹdu ke mme efakutom emi ẹdide nsannsan. (Isa. 59:1) Jehovah Akwa Itiat mi odu ye ami ke ofụri eyo-uwem mi. Ntre, mmenen̄ede n̄kọm enye ke kpukpru se enye anamde ọnọ mi. Akananam ndụhe ikpọn̄.