1-3. Siak ndusụk n̄kpọ emi ẹkemede ndinam ikọt Jehovah ẹtua.

NDI emeti akpatre ini emi afo akatuade? Ndusụk ini, idatesịt esisio nnyịn mmọn̄eyet ke enyịn. Edi ata ediwak ini, afanikọn̄ esisio. Ke uwụtn̄kpọ, imekeme nditua ini owo nnyịn akpade. Sista Lorilei emi odude ke United States ekewet ete: “Ndusụk ini, n̄kpa eyen mi an̄wan ama esibiak mi tutu inyeneke se ẹkpetịn̄de m̀mê se ẹkpenamde yak ọdọn̄ mi esịt. Ekesitie nte ndikemeke ndiyọ.” *

² Mme n̄kpọ efen ẹkeme ndinam nnyịn itua. Sista Hiromi emi edide asiakusụn̄ ke Japan ọkọdọhọ ete: “Mbon emi nsikwọrọde ikọ nnọ isimaha ndikop. N̄kpọ oro esitịmede mi esịt ndusụk ini. Mmesidọhọ Jehovah an̄wam mi n̄kụt mbon emi ẹyomde ndidiọn̄ọ enye. Ndusụk ini emi mbọn̄de utọ akam oro, mmọn̄eyet esiwọrọ mi ke enyịn.”

³ Ndi esitie fi ke idem nte etiede sista iba oro? Esitie ediwak nnyịn ntre. (1 Pet. 5:9) Ọdọn̄ nnyịn ‘ndinam n̄kpọ Jehovah ye idatesịt,’ edi ekeme ndidi inam ke mmọn̄eyet ke ntak mfụhọ, mmemidem, m̀mê mfịna emi anamde ọsọn̄ nnyịn ndisọn̄ọ nda ye Abasi. (Ps. 6:6; 100:2) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn?

4. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

⁴ Imekeme ndikpep n̄kpọ nto Jesus. Ndusụk se ikesitịbede inọ enye ẹma ẹsinen̄ede ẹtụk enye tutu enye “atua.” (John 11:35; Luke 19:41; 22:44; Heb. 5:7) Imọn̄ ineme mme n̄kpọ oro. Nte inemede ika, iyokụt se ikemede ndikpep nto Jesus ye Jehovah Ete esie, ye se ikpanamde ke ini mfịna anamde itua.

5. John 11:​32-36 ọdọhọ ke Jesus akanam nso?

⁵ Ke isua 32 eyo mme apostle, Lazarus ufan Jesus ama  ọdọn̄ọ, ekem akpa. (John 11:​3, 14) Lazarus ekenyene nditọeka iban iba, Mary ye Martha; Jesus ama onyụn̄ ama mmọ mbita ata etieti. N̄kpa Lazarus ama abiak Mary ye Martha etieti. Ke Lazarus ama akakpa, Jesus ama edika Bethany emi mmọ ẹkedụn̄de. Ini Martha okopde ke Jesus ke edi ke usụn̄, enye ama ọsọsọp aka ndisobo ye Jesus. Kere ise nte eketiede Martha ke idem ini enye ọdọhọde Jesus ete: “Ọbọn̄, edieke afo okpokodude mi eyeneka mi ikpakakpaha.” (John 11:21) Ekem ke ini Jesus okụtde nte Mary ye mbon eken ẹtuade, enye ama “atua.”​—Kot John 11:​32-36.

6. Nso ikanam Jesus atua?

⁶ Nso ikanam Jesus atua? Insight on the Scriptures ọdọhọ ete: “Lazarus ufan Jesus ndikakpa ye nte n̄kpa oro akanamde nditọeka esie iban ẹfụhọ akanam Jesus ‘omụm mmụm onyụn̄ atua.’” * Etie nte Jesus ama ekere aban̄a ufen emi udọn̄ọ oro ọkọnọde Lazarus edima ufan esie, ye nte eketiede Lazarus ke idem ini enye ọdiọn̄ọde ke ibifịk ọmọn̄ ọbọhọ imọ. N̄ko, Jesus ndikụt nte n̄kpa Lazarus akanamde Mary ye Martha ẹfụhọ ẹnyụn̄ ẹmem ama anam enye etiene atua. Ekpedi ata ufan fo m̀mê owo ke ubon mbufo akpa, imenịm ke an̄wan̄a fi nte eketiede Jesus ke idem. Yak ise n̄kpọ ita emi afo ekemede ndikpep nto mbụk n̄kpa Lazarus emi.

7. Nte Jesus eketienede atua n̄kpa Lazarus ekpep nnyịn nso aban̄a Jehovah?

⁷An̄wan̄a Jehovah nte etiede fi ke idem. Jesus edi “ata mbiet” Ete esie. (Heb. 1:3) Oro ọwọrọ ke Jesus ndikatua anam idiọn̄ọ nte esitiede Jehovah ke idem ke ini owo nnyịn akpade. (John 14:9) Ekpedi owo fo akpa, nen̄ede nịm ke Jehovah okụt nte n̄kpa oro abiakde fi, ke mbọm fo onyụn̄ enen̄ede anam enye. Jehovah oyom ndin̄wam fi man esịt emi obụn̄ọde fi do afiak ọsọn̄ fi.​—Ps. 34:18; 147:3.

8. Nso ikpanam inịm ke Jesus ayanam mbon nnyịn emi ẹkekpade ẹset?

⁸Ọdọn̄ Jesus ndinam mbon fo emi  ẹkekpade ẹset. Esisịt ini mbemiso Jesus ọtọn̄ọde nditua, enye ama ọdọhọ Martha ete: “Eyeneka fo eyeset.” Ikọ Jesus oro ekedi un̄wọn̄ọ, Martha ama onyụn̄ enịm. (John 11:​23-27) Sia Martha ekedide ata asan̄autom Jehovah, imenịm ke enye ama ọdiọn̄ọ ke ata ediwak isua mbemiso Jesus edide isọn̄, ke prọfet Elijah ye prọfet Elisha ẹma ẹnam mme owo ẹset. (1 Ndi. 17:​17-24; 2 Ndi. 4:​32-37) Anaedi enye ama okop n̄ko ke Jesus ama anam mme owo ẹset. (Luke 7:​11-15; 8:​41, 42, 49-56) Afo n̄ko nen̄ede nịm ke ayafiak okụt mbon fo emi ẹkekpade. Jesus ndikatua ini enye ọdọn̄de mme ufan esie emi ẹkefụhọde esịt owụt ke ọdọn̄ enye ndinam mme akpan̄kpa ẹset!

9. Didie ke afo ekeme ndin̄wam mbon emi ẹfụhọde ukem nte Jesus akan̄wamde? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁹N̄wam mbon emi ẹfụhọde. Ini Jesus osobode Martha ye Mary, enye ama atua. Edi ikokụreke ke oro. Enye ama akpan̄ utọn̄ ọnọ mmọ onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. Imekeme ndinam ukem oro nnọ mbon emi ẹfụhọde n̄kpa owo mmọ. Ebiowo kiet ke Australia, emi ekerede Dan ọdọhọ ete: “Mma nyom un̄wam etieti ini n̄wan mi akakpade. Ediwak ebe ye n̄wan ẹma ẹda ikpat iba ndin̄wam mi uwemeyo ye okoneyo, ntre n̄kananake owo emi n̄kpetịn̄de nte etiede mi ke idem nnọ. Mmọ ikakpanke mi nditịn̄ nte etiede mi ke idem, bụt ikonyụn̄ inamke mmọ ini ntuade. Ini idem ekememde mi tutu n̄kemeke ndiyet moto mi, n̄kemeke ndika urua n̄kedep n̄kpọ, nnyụn̄ n̄kemeke nditem udia ndia, mmọ ẹma ẹnam kpukpru oro ẹnọ mi. Mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹwak nditie ye ami mbọn̄ akam. Mmọ ẹkedi ata ufan ye eyeneka emi ‘amanade ọnọ ini nnanenyịn.’”​—N̄ke 17:17.

10. Tịn̄ se iketịbede ke Luke 19:​36-40, ye se iketịbede ke oro ebede.

¹⁰ Jesus ama aka Jerusalem ke Nisan 9, isua 33 eyo mme apostle. Ini enye ekperede ndisịm obio oro, mme owo ẹma ẹdiyọhọ enye idem ẹnyụn̄ ẹbri mme ewụra mmọ ke usụn̄ ẹnọ enye ndiwụt ke enye edi Edidem mmimọ. Ata n̄kpọ idara ke ekedi. (Kot Luke 19:​36-40.) Sia ekedide n̄kpọ idara, anaedi se Jesus akanamde ke oro ebede ama akpa mbet esie idem. Bible ọdọhọ ete: “Ke ini [Jesus] asan̄ade ekpere, enye okụt obio onyụn̄ atua aban̄a enye.” Ekedi Jesus ke atua, ke etịn̄ enyene-ndịk n̄kpọ emi editịbede inọ mme andidụn̄ Jerusalem.​—Luke 19:​41-44.

11. Nso ikanam Jesus atua aban̄a mme andidụn̄ Jerusalem?

¹¹ Se ikabiakde Jesus ini enye okụtde obio oro ekedi ke enye ama ọdiọn̄ọ ke kpa ye emi ẹdarade imọ do, ke ata ediwak mme Jew idinyịmeke etop Obio Ubọn̄ emi imọ ikwọrọde. Ke ntak oro ẹyesobo Jerusalem, ndien eyen Jew ekededi emi edibọhọde edidi ofụn. (Luke 21:​20-24) Ama onyụn̄ etịbe ntre. Ata ediwak owo ẹma ẹsịn enye. Ediwak owo ke edem mbufo ẹda didie etop Obio Ubọn̄ emi ọkwọrọde? Ekpedi ọkpọ owo ifan̄ kpọt ẹsikpan̄ utọn̄ kpa ye ofụri se afo etịmede ndikpep mmọ akpanikọ, nso ke eyet emi Jesus akatuade aban̄a mme andidụn̄ Jerusalem ekeme ndikpep fi? Se n̄kpọ ita efen emi afo ekemede ndikpep mi.

12. Jesus ndikatua mban̄a mme mbọhọidụn̄ esie ekpep nnyịn nso aban̄a Jehovah?

¹²Jehovah ekere aban̄a mme owo. Nte Jesus akatuade aban̄a mme andidụn̄ Jerusalem  eti nnyịn adan̄a nte Jehovah ekerede aban̄a mme owo. Jehovah “[iyomke] baba owo kiet atak edi oyom kpukpru owo ẹkabade esịt.” (2 Pet. 3:9) Nte nnyịn iyakde n̄kpọ atak nnyịn man inam se ikekeme ndin̄wam mbọhọidụn̄ nnyịn ẹkop eti mbụk owụt ke imama mmọ.​—Matt. 22:39. *

13-14. Nso ke Jesus akanam emi okowụtde ke mbọm mme owo anam enye? Didie ke ikeme ndikpebe enye?

¹³Jesus ama esinen̄ede esịn idem ọkwọrọ ikọ. Ifet ekededi emi enye ekenyenede ndikpep mme owo n̄kpọ, enye ama esikpep. Oro okowụt ke enye ama mme owo. (Luke 19:​47, 48) Nso ikesinam enye anam ntre? Mbọm akanam. Ndusụk ini, mme owo ẹma ẹsidifụk Jesus idem man ẹkop se enye ọkwọrọde tutu Jesus ye mme mbet esie “ikam ikemeke ndidia udia.” (Mark 3:20) Idem ke ini ete kiet akakade ebịne Jesus okoneyo ndikop ukwọrọikọ esie, Jesus ama enyịme ndikwọrọ nnọ enye. (John 3:​1, 2) Ata ediwak owo emi Jesus ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ikakabakede idi mbet esie. Edi enye ama okụt ete ke imọ imenen̄ede ikwọrọ ikọ inọ kpukpru owo emi ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ imọ. Nnyịn n̄ko iyom kpukpru owo ẹkop eti mbụk. (Utom 10:42) Ke ntak oro, ekeme ndiyom ikpụhọde ini emi isikwọrọde ikọ.

¹⁴Nyịme ndikwọrọ ikọ ke ini emi edifọnde ye mme owo. Edieke isimade ndikwọrọ ikọ ke ini emi edifọnde ye nnyịn kpọt, ekeme ndinam nnyịn idikwe ndusụk owo emi ẹkpemade ndikop eti mbụk n̄kwọrọ ikọ nnọ. Asiakusụn̄ kiet emi ekerede Matilda ọdọhọ ete: “Ami ye ebe mi imesidomo ndikwọrọ ikọ ke nsio nsio ini. Ke usenubọk, isikwọrọ ke mme itie mbubehe. Ndien uwemeyo emi idikụtde ediwak owo ke efak, nnyịn idọn̄ n̄wed ke ukpatn̄kpọ ida ikwọrọ. Amaedi mbubreyo, isikwọrọ ke ufọk ke ufọk sia imesiwak ndikụt mme owo ke ufọk idahaoro.” Utu ke ndisiyịre n̄kwọrọ ikọ ke ini emi ọfọnde nnyịn ke idem kpọt, ọfọn isikwọrọ ke ini emi idikụtde ediwak owo. Ima inam ntre, esịt eyenem Jehovah.

15. Luke 22:​39-44 ọdọhọ ke nso iketịbe okoneyo emi ekesierede usen emi ẹkewotde Jesus?

¹⁵ Ke ata ufọt okoneyo ke Nisan 14, isua 33 eyo mme apostle, Jesus ama aka In̄wan̄ Gethsemane ọkọbọn̄ akam etịn̄ nte etiede enye ke idem ọnọ Jehovah. (Kot Luke 22:​39-44.) Esịt ama etịmede enye tutu enye “anam eben̄e . . . ke ọkpọsọn̄ eseme ye mmọn̄eyet.” (Heb. 5:7) Okoneyo emi ekesierede usen emi ẹkewotde Jesus ke enye ọkọbọn̄ akam oro. Enye ekeben̄e Jehovah ete an̄wam imọ isọn̄ọ ida ye Enye isịm akpatre, inyụn̄ inam uduak Esie. Jehovah emi okokopde akam oro ama ọdiọn̄ọ nte idem eketịmerede enye tutu Enye ọdọn̄ angel ọkọsọn̄ọ enye idem.

16. Nso ikanam esịt enen̄ede etịmede Jesus ini enye ọbọn̄de akam ke In̄wan̄ Gethsemane?

¹⁶ Imenịm ke Jesus akatua ini enye ọbọn̄de akam ke In̄wan̄ Gethsemane sia esịt ama enen̄ede etịmede enye ke ntak emi akabiakde enye nte mme owo ẹdidade enye nte owo emi mîkponoke enyịn̄ Abasi. N̄kpọ efen edi ke Jesus ama ọdiọn̄ọ ke ana imọ isọn̄ọ ida ye Ete imọ isịm akpatre, man ẹnam enyịn̄ Ete imọ asana. Ekpedi emenyene mfịna emi anamde ọsọn̄ fi ndisọn̄ọ nda ye Abasi, nso ke afo ekeme ndikpep nto eyet emi Jesus akatuade oyom yak ẹnam enyịn̄ Ete esie asana? Se n̄kpọ ita efen mi.

17. Jehovah ndikọbọrọ akam ofụri esịt emi Jesus ọkọbọn̄de ekpep nnyịn nso aban̄a Jehovah?

¹⁷Jehovah esikop akam ofụri esịt fo. Jehovah okokop akam ofụri esịt emi Jesus ọkọbọn̄de sia se ikenen̄erede ibehe Jesus ekedi nte enye ọkpọsọn̄ọde ada ye Ete esie esịm akpatre, onyụn̄ anamde enyịn̄ Ete esie asana. Jehovah oyokop akam nnyịn onyụn̄ an̄wam nnyịn edieke enye okụtde ke se inen̄erede ibehe nnyịn edi nte nnyịn ikpọsọn̄ọde ida ye enye isịm akpatre, ye nte ikpanamde enyịn̄ Esie asana.​—Ps. 145:​18, 19.

18. Nso iwụt ke Jesus edi ufan emi mfịna nnyịn an̄wan̄ade?

¹⁸An̄wan̄a Jesus nte etiede fi ke idem. Ke ini mfịna anamde ibuot oyon̄ nnyịn ndien nnyịn inyene ufan emi an̄wan̄ade enye nte etiede nnyịn ke idem, esinem nnyịn etieti,  akpan akpan ekpedi se iwọrọde nnyịn ama ọwọrọ enye. Jesus edi utọ ufan oro. An̄wan̄a enye nte idem esimemde owo, ye se ọwọrọde owo ndiyom un̄wam. Enye ọdiọn̄ọ mme mfịna nnyịn, oyonyụn̄ okụt ete ke imenyene un̄wam “ke nnennen ini.” (Heb. 4:​15, 16) Angel ama edi ndin̄wam Jesus ke In̄wan̄ Gethsemane, enye onyụn̄ enyịme. Yak ikpebe Jesus, inyịme usụn̄ ekededi emi Jehovah adade an̄wam nnyịn, ekpededi edi n̄wed esop Abasi, vidio, utịn̄ikọ, mîdịghe edi ndọn̄esịt emi ebiowo m̀mê eyenete emi ọsọn̄de idem ke esop ọnọde nnyịn.

19. Nso idin̄wam fi edieke mfịna fo oyomde ndidian̄ade fi n̄kpọn̄ Abasi? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁹Jehovah ayanam fi enyene “emem Abasi.” Jehovah edinam didie isọn̄ọ nnyịn idem? Ke ini ibọn̄de akam, iyenyene “emem Abasi emi akande kpukpru ekikere.” (Phil. 4:​6, 7) Emem emi Jehovah edinọde nnyịn ayanam esịt ana nnyịn sụn̄, onyụn̄ anam ikere n̄kpọ ọfọn. Ekedi ntre ye Sista Luz. Enye ọdọhọ ete: “Ediwak ini esitie mi nte nnyeneke owo. Utọ ini ntre, mmesikere ke Jehovah imaha mi. Ini utọ ekikere oro odụkde mi esịt, mmesisọsọp mbọn̄ akam nnọ Jehovah. Akam oro esinyụn̄ anam esịt ana mi sụn̄.” Se sista oro etịn̄de owụt ke akam ekeme ndinam inyene emem.

20. Nso ke ikpep ito nsio nsio ini emi Jesus akatuade eyet?

²⁰ Se inemede iban̄a nsio nsio ini emi Jesus akatuade eyet ọdọn̄ nnyịn esịt, onyụn̄ ekpep nnyịn nti n̄kpọ! Ẹti nnyịn ke ọfọn isin̄wam mme ufan nnyịn emi ẹfụhọde, inyụn̄ inịm ke Jehovah ye Jesus ẹyen̄wam nnyịn ke ini owo nnyịn akpade. Imekpep n̄ko ndiyak mbọm anam nnyịn isikwọrọ ikọ inyụn̄ ikpep mme owo n̄kpọ, sia Jehovah Abasi ye Jesus Christ ẹsikop mme owo mbọm. Onyụn̄ ọdọn̄ nnyịn esịt ndidiọn̄ọ ke Jehovah ye edima Eyen esie ẹdiọn̄ọ nte etiede nnyịn ke idem, ẹdiọn̄ọ mme mfịna nnyịn, ẹnyụn̄ ẹyom ndin̄wam nnyịn iyọ. Ẹyak ikûkpa mba ndinam se ikpepde emi tutu ekem usen emi Jehovah ‘edikwọhọrede nnyịn kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn ifep’ nte enye ọn̄wọn̄ọde!​—Edi. 21:4.