1. Nso ke ana kpukpru nnyịn inam?

 KPUKPRU USEN ana inyene se ibierede. Ndusụk isinen̄ekede isọn̄, utọ nte se ididiade usenubọk mîdịghe ini emi ikpodụkde idap. Mbon eken ẹsinen̄ede ẹsọn̄ ndibiere. Mbon enye oro ẹkeme ndinyene n̄kpọ ndinam ye nsọn̄idem nnyịn, inemesịt nnyịn, mbon nnyịn emi imade, mîdịghe nte ikpanamde n̄kpọ Abasi. Iyom yak edi ima ibiere n̄kpọ, nnyịn ye mbonubon nnyịn idia ufọn. Edi se idide akpan n̄kpọ ikan edi ke iyom yak se ibierede enem Jehovah.​—Rome 12:1, 2.

2. Nso ye nso idin̄wam fi ebiere nnennen n̄kpọ?

² Ana-edi eyebiere nnennen n̄kpọ edieke (1) ọdiọn̄ọde nsio nsio n̄kpọ aban̄a se oyomde ndibiere oro, (2) ekerede se Jehovah ekerede aban̄a n̄kpọ oro, ndien (3) esede m̀mê ewe ke otu mme n̄kpọ emi oyomde ndibiere ọfọn akan. Ibuotikọ emi eyeneme mme n̄kpọ oro kiet kiet oyonyụn̄ an̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte ikemede ndinọ ukeme ufiọkn̄kpọ nnyịn ukpep.​—N̄ke 2:11.

DIỌN̄Ọ NSIO NSIO N̄KPỌ BAN̄A SE OYOMDE NDIBIERE

3. Nọ uwụtn̄kpọ ntak emi ọfọnde ọdiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ aban̄a se oyomde ndibiere mbemiso ebierede.

³ Akpa n̄kpọ emi edin̄wamde fi ebiere nnennen n̄kpọ edi ndidiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ mban̄a se oyomde ndibiere oro. Ntak emi oro edide akpan n̄kpọ? Da nte ke owo aka ebịne dọktọ ke ntak idiọk udọn̄ọ emi enye enyenede. Ndi dọktọ oro ọyọsọp ebiere utọ ibọk emi enye edinọde owo oro m̀mê nte ẹdisọbọde owo oro idem mbemiso enye esede nte idem owo oro etiede mîdịghe obụpde enye mme mbụme? Ihih, idinamke ntre. Afo n̄ko eyebiere nnennen n̄kpọ edieke ebemde iso ekere nsio nsio n̄kpọ emi  ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye se afo oyomde ndibiere oro. Didie ke ekeme ndinam oro?

4. Mme N̄ke 18:13 owụt ke nso ke ana anam man ekeme ndidiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ aban̄a se oyomde ndibiere? (Se ndise n̄ko.)

⁴ Se idiwak ndinam fi ekeme ndidiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ mban̄a se oyomde ndibiere edi afo ndibụp mme mbụme. Yak idọhọ ke owo okot fi edinam. Ndi akpana aka? Edieke mûdiọn̄ọke owo emi anamde edinam oro mîdịghe ndutịm emi ẹnamde do, eyedi se obụpde owo emi okokotde fi mme utọ mbụme nte: “M̀mọ̀n̄ ke ẹdinam edinam oro? Ini ewe ke ẹdinyụn̄ inam? Ẹdiwak didie do? Anie edise iban̄a edinam oro? Anie ididụk? Nso ye nso ke ẹduak ndinam do? Ndi ẹyenọ n̄kpọsọn̄ mmịn do?” Mme ibọrọ mbụme emi ẹyen̄wam fi ekeme ndibiere nnennen n̄kpọ.​—Kot Mme N̄ke 18:13.

5. Ama osụk ọdọdiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ aban̄a se aduakde ndibiere, nso ke akpanam?

⁵ N̄kpọ en̄wen edi ke ama ọkọdiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ aban̄a se edibierede, nen̄ede kere ban̄a nte ofụri n̄kpọ oro ẹditiede. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ọdiọn̄ọde ke mbon emi mîsinamke item Bible ẹyedụk edinam oro mîdịghe ke ẹyenọ ọkpọsọn̄ mmịn, edi ke owo ididụhe ndikpeme man owo idin̄wọn̄ mmịn oro ibe ubọk, edinam didie? Ndi omokụt n̄kpọ emi edinamde edinam oro akabade edi uyom uyom usọrọ? (1 Pet. 4:3) N̄kpọ en̄wen edi, edinam didie edieke ini edinam oro odụkde ye ini mbono esop mîdịghe ini ukwọrọ-ikọ fo? Ama etie ekere nte ofụri  n̄kpọ oro editiede, enye oro ayan̄wam fi ekeme ndibiere nnennen n̄kpọ. Edi enyene n̄kpọ en̄wen emi anade anam. Ọmọdiọn̄ọ nte afo adade n̄kpọ oro; edi didie ke Jehovah ada enye?​—N̄ke 2:6.

KERE SE JEHOVAH EKEREDE ABAN̄A N̄KPỌ ORO

6. James 1:5 owụt ke nso ikpanam ibọn̄ akam idọhọ Jehovah an̄wam nnyịn?

⁶ Dọhọ Jehovah yak an̄wam fi man nte enye ekerede n̄kpọ an̄wan̄a fi. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinọ nnyịn ọniọn̄ man ikeme ndibiere se idinemde enye. Enye esinọ “kpukpru owo [utọ ọniọn̄ oro] ke ntatubọk inyụn̄ isueneke owo.”​—Kot James 1:5.

7. Edinam didie idiọn̄ọ se Jehovah ekerede? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁷ Ama ọbọn̄ akam ama ọnọ Jehovah ete eteme fi se edinamde, nen̄ede tat enyịn se man okụt ibọrọ akam oro. Yak inọ uwụtn̄kpọ: Ekpedi aka isan̄ ndien afo okosop ke usụn̄, ekeme ndidi ọyọdọhọ owo obio oro yak an̄wam fi. Edi ndi ekpedi enye ibọrọke-bọrọ fi kan̄a, afo adaha? Udûnamke utọ n̄kpọ oro. Eyenen̄ede akpan̄ utọn̄ okop se enye edidọhọde fi anam. Ukem ntre n̄ko, ama ọbọn̄ akam ama ọdọhọ Jehovah ọnọ fi ọniọn̄, domo ndidiọn̄ọ ibọrọ akam fo oro. Nte edinamde oro edi afo ndiyom mme ibet ye mme item ke Bible emi ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye se oyomde ndibiere oro. Ke uwụtn̄kpọ, ama oyom ndibiere m̀mê akpana  aka edinam emi iketịn̄de ke enyọn̄ enyọn̄ oro, emekeme ndise se Bible etịn̄de aban̄a uyom uyom usọrọ, mbon emi mîsinamke item Bible, ye ntak emi akpanamde n̄kpọ Obio Ubọn̄ edi akpa utu ke se afo amade.​—Matt. 6:33; Rome 13:13; 1 Cor. 15:33.

8. Nso ke ekeme ndinam edieke enyenede n̄kpọ emi oyomde ndidiọn̄ọ? (Se ndise n̄ko.)

⁸ Kpa ye oro, ndusụk ini ekeme ndidi oyoyom mbon en̄wen ẹn̄wam fi ke se oyomde ndidiọn̄ọ. Emekeme ndika mbịne brọda m̀mê sista emi enyenede ifiọk man an̄wam fi. Edi edieke etiede ke idemfo anam ndụn̄ọde, ayadia ufọn n̄ko. Mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde fi ẹdọdọn̄ọ ẹyọhọ mme n̄kpọ emi isidade ikpep n̄kpọ utọ nte N̄wed Ndụn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ye Mme Itien̄wed Abasi Emi Ikpadade Idu Uwem. Ti se aduakde ndinam: oyom yak se ebierede enem Jehovah.

9. Nso ke ikpanam man ikụt ite ke se nnyịn ibierede enem Jehovah? (Ephesus 5:17)

⁹ Nso ke ikpanam man ikụt ite ke se nnyịn ibierede enem Jehovah? Akpa n̄kpọ emi idinamde edi nnyịn ndinen̄ede ndiọn̄ọ Jehovah. Bible ọdọhọ ke “ndifiọk Ata Edisana Abasi edi asian.” (N̄ke 9:10) Man inen̄ede inyene asian, ana idiọn̄ọ mme edu Jehovah, idiọn̄ọ uduak esie ye se enye amade m̀mê asuade. Bụp idemfo ete, ‘Ke ntak se ndiọn̄ọde mban̄a Jehovah, nso ke n̄keme ndibiere yak enem enye?’​—Kot Ephesus 5:17.

10. Nso inam mme item Bible ẹdi akpan n̄kpọ akan nte ẹsinamde n̄kpọ ke ufọk m̀mê obio nnyịn?

¹⁰ Man inem Jehovah esịt, nnyịn idinamke se mbon emi ẹkperede nnyịn idem ẹdọhọde inam ndusụk ini. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ete ye eka ẹkeme ndinyịk eyen mmọ an̄wan emi ọyọhọde ndọ ẹte ọdọ erenowo emi enen̄erede enyene okụk mîdịghe emi edikemede ndikpe mmọ ediwak n̄kpọ ndọ, idem ekpededi erenowo oro inen̄ekede isịn idem inam n̄kpọ Abasi. Mmọ ẹtịn̄ ntre man n̄kpọ ọfọn eyen mmọ oro. Imọdiọn̄ọ ke mmọ ẹyom owo emi edisede iban̄a eyen mmọ oro. Edi anie edin̄wam eyen mmọ oro esịn idem anam n̄kpọ Abasi? Didie ke Jehovah ada n̄kpọ enye oro? Ibọrọ mbụme oro odu ke Matthew 6:33. Ke itie Bible oro, ẹdọhọ mme Christian ẹka iso “ndibem iso nyom obio ubọn̄.” Kpa ye emi edide ke imesikpono ete ye eka nnyịn inyụn̄ ikpono mme owo ke obio nnyịn, se ibehede nnyịn ikan edi ndinem Jehovah esịt.

SE M̀MÊ EWE KE OTU MME N̄KPỌ EMI OYOMDE NDIBIERE ỌFỌN AKAN

11. Ewe edu ke ẹtịn̄ ke Philippi 1:9, 10, emi edin̄wamde fi ese m̀mê ewe ke otu mme n̄kpọ emi oyomde ndibiere ọfọn akan?

¹¹ Ama ọdọdiọn̄ọ mme item Bible emi ẹnyenede n̄kpọ ndinam ke se oyomde ndibiere, ana ese m̀mê ewe ke otu mme n̄kpọ oro oyomde ndibiere ọfọn akan. (Kot Philippi 1:9, 10; se “full discernment” ke se ẹtịn̄de ẹban̄a itien̄wed oro ke nwtsty.) Utọ ikike emi afo enyenede ayan̄wam fi ọdiọn̄ọ se ikemede ndidi utịp nsio nsio n̄kpọ emi oyomde ndibiere. Ndusụk ini, ekeme ndimem utom ndibiere n̄kpọ. Edi idịghe kpukpru se inyenede ndibiere ẹdimem utom. Ikike ayan̄wam fi ekeme ndibiere nnennen n̄kpọ idem ke n̄kpọ emi enen̄erede ọsọn̄ fi ndibiere.

12-13. Ke n̄kpọ aban̄ade utọ utom emi akpanamde, didie ke ikike ekeme ndin̄wam fi ebiere nnennen n̄kpọ?

¹² Yak inọ uwụtn̄kpọ ise. Yak idọhọ ke oyom utom man ada an̄wam ubon fo. Utom iba ọwọrọ ọnọ fi idaha-oro. Amanam ndụn̄ọde ke kpukpru n̄kpọ aban̄a utom mbiba oro, ọdiọn̄ọ se utom kiet kiet edide, ini edikade, ini edinyọn̄de, edida fi minit m̀mê hour ifan̄ ndisịm itie-utom, ye ntre ntre eken. Ekededi ke otu utom iba oro, Bible ikpanke. Ekeme ndidi afo amama utom kiet ke ntak utọ utom emi enye edide mîdịghe ke ntak emi okụk esie okponde. Edi enyene mme n̄kpọ en̄wen emi anade ekere mbemiso ebierede enye emi edinamde.

¹³ Ke uwụtn̄kpọ, ndi ekededi ke otu utom oro  oyodụk ye ini mbono esop fo? Ndi ekededi ke otu utom oro ọyọbọ fi ini emi akpadade etie ye ubon fo okop inemesịt onyụn̄ anam mmọ ẹtetịm ẹkpere Jehovah? Ndibụp idemfo mme utọ mbụme oro ayan̄wam fi anam “se idide akpan n̄kpọ ikan,” oro edi afo ndinam n̄kpọ Jehovah nnyụn̄ nse mban̄a ubon fo utu ke ndisịn ibuot nsịn itọn̄ n̄n̄wana okụk. Ndien enye oro ayanam ebiere nnennen n̄kpọ emi edinamde Jehovah ọdiọn̄ fi.

14. Didie ke ikike ye nnyịn ndima mbon en̄wen ẹdin̄wam nnyịn ikûnam se idinamde mmọ ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ?

¹⁴ Ikike n̄ko ayan̄wam nnyịn ikere nte se ibierede ekemede ndibehe mbon en̄wen man nnyịn idinam “mbon efen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ.” (Phil. 1:10) Se itịn̄de oro edi akpan n̄kpọ ke ini iyomde ndibiere utọ n̄kpọ nte utọ ọfọn̄ emi ikpesịnede ye nte ikpakamade idem. Ke uwụtn̄kpọ, imekeme ndima utọ ọfọn̄ ntem mîdịghe ima  ndikama idem ntem. Edi idinam didie ekpedi mme owo ke esop m̀mê mbon emi mîdụhe ke esop mîmaha utọ ọfọn̄ oro ye nte ikamade idem oro? Ikike ayan̄wam nnyịn ikere iban̄a nte etiede mmọ ke idem. Ima ayanam yak iyom ufọn “owo en̄wen” ikûnyụn̄ unam n̄kpọ ube ubọk. (1 Cor. 10:23, 24, 32; 1 Tim. 2:9, 10) Se ibierede ndien oyowụt ke imama mbon en̄wen inyụn̄ ikpono mmọ.

15. Nso ke ana inam kan̄a mbemiso ibierede akamba n̄kpọ?

¹⁵ Edieke enyenede akamba n̄kpọ ndibiere, kere se iditakde man ekeme ndinam se oyomde ndibiere oro. Jesus ekekpep nnyịn ete “ibat se iditakde.” (Luke 14:28) Ntre kere udomo ini emi ediyakde atak, okụk emi edibiatde, ye mme n̄kpọ mme n̄kpọ emi edinamde man se ebierede ana ibuot. Ke ndusụk idaha, emekeme ndineme ye mbonubon fo aban̄a se owo kiet kiet ke ubon fo edinamde man se edibierede ana ibuot. Nso inam utọ n̄kpọ enye emi ọfọn akan? Enye oro ekeme ndinam yak okụt ke enyene mme n̄kpọ emi akpanade okpụhọde ke se oyomde ndibiere mîdịghe ke ekpebiere n̄kpọ en̄wen ke ọyọfọn akan enye emi okoyomde ndibiere do. Ndien ama eneme n̄kpọ oro ye mbonubon fo onyụn̄ okop ekikere mmọ, enye oro ayanam ọdọdọn̄ mmọ ndidiana ye afo nnam n̄kpọ man se ebierede ana ibuot.​—N̄ke 15:22.

BIERE N̄KPỌ EMI EDINADE IBUOT

16. Nso ye nso idin̄wam fi ekeme ndibiere nnennen n̄kpọ? (Se n̄ko ekebe emi, “ Nte Ekemede Ndibiere Nnennen N̄kpọ.”)

¹⁶ Ekpedi amanam mme n̄kpọ emi ibatde ke enyọn̄ emi, emeben̄e idem ndibiere nnennen n̄kpọ. Ọmọdiọn̄ọ nsio nsio n̄kpọ emi aban̄ade se oyomde ndibiere oro onyụn̄ odụn̄ọde mme item Bible emi ẹdin̄wamde fi ebiere se idinemde Jehovah esịt. Emekeme ndien ndidọhọ Jehovah an̄wam fi yak se ebierede ana ibuot.

17. Nso idi akpan n̄kpọ emi edin̄wamde fi ebiere nnennen n̄kpọ?

¹⁷ Idem ekpededi mme n̄kpọ emi ekebierede ke ini edem ẹma ẹna ibuot, ti ke se idinen̄ede in̄wam fi ekeme ndibiere nnennen n̄kpọ edi afo ndibuọt idem ke ọniọn̄ emi otode Jehovah, idịghe ke ifiọk idemfo m̀mê se afo okụtde ke uwem emi. Jehovah ikpọn̄ ekeme ndinọ fi ata ifiọk, asian, ye ikike. N̄kpọ ita oro ẹyen̄wam fi enyene ọniọn̄. (N̄ke 2:1-5) Jehovah ekeme ndin̄wam fi ebiere se idinemde enye esịt.​—Ps. 23:2, 3.