IBUOTIKỌ UKPEPN̄KPỌ 2
ỌYỌHỌ IKWỌ 132 Ididi Obụk Kiet
Mme Ebe, Ẹkpono Iban Mbufo
“Mbufo mme ebe, . . . ẹnọ mmọ ukpono.”—1 PET. 3:7.
AKPAN N̄KPỌ EMI IDINEMEDE
Idineme nte ebe ekemede ndida se enye etịn̄de ye se enye anamde n̄wụt ke imokpono n̄wan imọ.
1. Tịn̄ ntak kiet emi akanamde Jehovah anam yak ẹsinam ndọ.
JEHOVAH edi “Abasi inemesịt,” enye onyụn̄ oyom nnyịn ikop inemesịt. (1 Tim. 1:11) Mme enọ emi enye ọnọde nnyịn man ikop inem uwem ẹwak. (Jas. 1:17) Kiet ke otu ẹnọ oro edi ndọ. Ke ini erenowo ye n̄wan ẹnamde ndọ, mmọ ẹsin̄wọn̄ọ ndima, ndikpono, nnyụn̄ nda kiet eken ke ọsọn̄urua. Mmọ ẹkpeka iso ẹnam se idin̄wamde mmọ ẹnen̄ede ẹkpere kiet eken, oro ekeme ndinam mmọ ẹkop ata idatesịt.—N̄ke 5:18.
2. Ediwak ndọ mfịn ẹtie didie?
2 Edi edi ata n̄kpọ mbọm ke ediwak mbon emi ẹnamde ndọ mfịn ẹsifre se mmọ ẹken̄wọn̄ọde ke usen ndọ mmọ. Ke ntak oro, mmọ ikopke inemesịt. Ndụn̄ọde emi Esop Emi Esede Aban̄a Nsọn̄idem Ererimbot anamde ndondo emi owụt ke ediwak ebe ẹsinam n̄kpọ afai afai ye iban mmọ, ẹtịn̄ se ibiakde mmọ, mîdịghe ẹdiọk uwem ye mmọ ke mme usụn̄ en̄wen. Ebe emi anamde se itịn̄de emi esidi ke iso owo enye okpono n̄wan esie, edi ẹma ẹdu ke ufọk enye ọdiọk uwem ye n̄wan esie. Mfịna esidu ke ediwak ndọ n̄ko ebe ama ese oburobụt ndise.
3. Nso ye nso ikeme ndinam ebe ọdiọk uwem ye n̄wan esie?
3 Nso ikeme ndinam ndusụk ebe ẹdiọk uwem ye iban mmọ? Ekeme ndidi ete mmọ ekesinam n̄kpọ afai afai ye eka mmọ, ke ntak oro mmọ ẹkere ke mmimọ n̄ko ikponyụn̄ inam ntre ye iban mmimọ, ke inyeneke se idiọkde do. Mbon eken ẹkeme ndidiọk uwem ye iban mmọ ke ntak emi ẹsinamde ntre ke edem mmọ. Ekeme ndidi nte ẹsinamde n̄kpọ ke edem mmọ esinam yak etie nte ke man ebe owụt ke imọ idi “erenowo itiaba” ke ana imọ ida odudu iwụt n̄wan imọ ke imọ idi ibuot, ke ini edide utọ ekikere oro inenke. Owo ikekpepde irenowo eken ndimụm idemmọ n̄kama n̄kpọ ama etịbe; se itịn̄de emi esịne mmọ ndiyat esịt. Ke ntak ọkpọsọn̄ use ndise idan̄, nte ndusụk iren ẹdade iban ye idan̄ inenke. N̄kpọ en̄wen edi ke ndụn̄ọde emi ẹnamde owụt ke udọn̄ọ COVID-19 ama anam mme mfịna emi ẹtetịm ẹdiọk enyịn ẹkan nte ẹkedide. Edi ebe ikpanaha-na ayak ekededi ke otu mme n̄kpọ ibatde do anam enye ọdiọk uwem ye n̄wan esie.
4. Nso ke ana mme ebe emi ẹdide Christian ẹkpeme? Ntak-a?
4 Ana mme ebe emi ẹdide Christian ẹkpeme man mmọ idida iban nte ererimbot ẹdade. a Ntak-a? Ntak kiet edi ke se owo esikerede ke enye esiwak ndinam. Apostle Paul ama odụri mme Christian emi ẹkeyetde aran ke Rome utọn̄ ẹte mmọ “ẹtre ndibiet editịm n̄kpọ emi.” (Rome 12:1, 2) Imekere ke esop ke Rome ama ododu isua ifan̄ ke edem mbemiso Paul ewetde leta ọnọ mmọ. Kpa ye oro, ikọ Paul oro okowụt ke ndusụk owo ke esop ẹkesụk ẹnanam n̄kpọ nte mbon ererimbot ẹnyụn̄ ẹkere n̄kpọ nte mbon ererimbot. Ntak oro akanam enye ọnọ mmọ item ẹte mmọ ẹkpụhọ nte mmọ ẹsikerede n̄kpọ ye nte mmọ ẹsinamde n̄kpọ. Item esie oro ebehe mme ebe emi ẹdide Christian mfịn. Se idiọkde edi ke ndusụk mmọ ẹyak nte ererimbot ẹkerede n̄kpọ ebe mmọ, mmọ ẹsinyụn̄ ẹkam ẹdiọk uwem ye iban mmọ. b Jehovah oyom ebe anam didie n̄kpọ ye n̄wan esie? Ibọrọ mbụme oro odu ke itie Bible emi ẹdade ibuotikọ ukpepn̄kpọ emi ẹto.
5. Akpa Peter 3:7 ọdọhọ ke didie ke ebe akpanam n̄kpọ ye n̄wan esie?
5 Kot 1 Peter 3:7. Jehovah ọnọ mme ebe ewụhọ ete yak mmọ ẹkpono iban mmọ. Nte inamde n̄kpọ ye owo ke ida iwụt ke imokpono owo oro. Ebe emi okponode n̄wan esie edinam n̄kpọ ye enye ke usụn̄ emi owụtde ke enye ọfọn ido ye n̄wan esie oro onyụn̄ ama enye. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme nte ebe ekemede ndiwụt ke imokpono n̄wan imọ. Edi ẹyak ibem iso ineme mme n̄kpọ emi ẹdide ebe akpanam, enye owụt ke enye ikponoke n̄wan esie.
KÛNAM N̄KPỌ EMI OWỤTDE KE UKPONOKE N̄WAN FO
6. Didie ke Jehovah ada irenowo emi ẹnamde n̄kpọ afai afai ye iban mmọ? (Colossae 3:19)
6 Ndinam n̄kpọ afai afai. Jehovah asua owo ekededi emi edide owo afai. (Ps. 11:5) Enye ososio etịn̄ ke imọ imaha mme ebe emi ẹdiọkde uwem ye iban mmọ. (Mal. 2:16; kot Colossae 3:19.) Akpa Peter 3:7 emi ẹdade ibuotikọ ukpepn̄kpọ emi ẹto owụt ke edieke ebe ọdiọkde uwem ye n̄wan esie, ke enye ye Jehovah ididịghe ufan aba. Jehovah akam ekeme nditre ndikop mme akam esie.
7. Ephesus 4:31, 32 owụt ke nso utọ ikọ ke mme ebe mîkpetịn̄ke? (Se n̄ko “Se Ẹnamde An̄wan̄a.”)
7 Nditịn̄ ikọ emi abiakde owo. Usụn̄ kiet emi ndusụk ebe ẹsidiọkde uwem ye iban mmọ edi mmọ nditịn̄ ikọ uyat uyat ye mmọ, ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ikọ emi abiakde mmọ odụk ọkpọ. Edi Jehovah asua “iyatesịt ye ifụtesịt ye mfiori ye ikọ isụn̄i.” c (Kot Ephesus 4:31, 32.) Enye esikop kpukpru n̄kpọ. Nte ebe etịn̄de ikọ ye n̄wan esie, idem ekpesịne ke ata esịt ubet esie etịn̄, ebehe Jehovah. Ebe emi etịn̄de uyat uyat ikọ ye n̄wan esie abiat ndọ esie. Edi ikụreke ke oro, enye ye Jehovah ididịghe ufan aba.—Jas. 1:26.
8. Didie ke Jehovah ada oburobụt ndise? Ntak-a?
8 Ndise oburobụt ndise. Jehovah ada didie oburobụt ndise? Enye asasua enye. Ntre ebe emi esede ndek ndek ndise ididịghe ufan aba ye Jehovah. Enye ndinyụn̄ nse utọ ndise oro owụt ke enye ikponoke n̄wan esie. d Jehovah oyom yak ebe ada se enye akpananam owụt ke n̄wan esie kpọt ke enye enyene, inyeneke owo en̄wen ke an̄wa. Edi ikụreke ke oro. Yak se ededi emi enye ekerede n̄ko owụt ke n̄wan esie kpọt esịne enye ke esịt, idịghe n̄wan efen. Jesus ọkọdọhọ ke erenowo emi esede n̄wan en̄wen tutu udọn̄ idan̄ edemede enye esesịn efịbe ama “ke esịt esie.” e—Matt. 5:28, 29.
9. Nso inam Jehovah asua ebe enyịk n̄wan esie anam utọ idan̄ emi anamde n̄wan esie ekere ke ẹsasabade imọ mîdịghe emi anamde esịt afịna n̄wan esie?
9 Ebe ndinyịk n̄wan esie anam utọ idan̄ emi anamde etie n̄wan esie nte ẹsasabade imọ mîdịghe anamde esịt afịna n̄wan esie. Ndusụk ebe ẹsinyịk iban mmọ ẹnam utọ idan̄ emi edinamde esịt afịna mmọ mîdịghe etie mmọ nte ke ẹsasabade mmimọ. Ndien oro esinam mmọ ẹkere ke mmimọ imedehe mîdịghe ke owo imaha mmimọ. Jehovah asasua utọ ido oro sia oro owụt ke utọ ebe oro ekere aban̄a idemesie kpọt, inyụn̄ imaha n̄wan esie. Jehovah oyom ebe ama n̄wan esie, owụt ke ida enye ke ọsọn̄urua, onyụn̄ ekere aban̄a nte etiede n̄wan esie ke idem. (Eph. 5:28, 29) Ekpedi ebe emi edide Christian ama esinyenyịk n̄wan esie anam utọ idan̄ emi anamde esịt afịna n̄wan esie mîdịghe anamde etie enye nte ke ẹsasabade enye, ọdiọkde uwem ye n̄wan esie, mîdịghe esisede ndise idan̄, enye edinam didie? Didie ke enye ekeme ndikpụhọde nte enye esikerede n̄kpọ onyụn̄ anamde n̄kpọ?
NTE EBE EKEMEDE NDITRE IDO EMI OWỤTDE KE ENYE IKPONOKE N̄WAN ESIE
10. Didie ke uwụtn̄kpọ Jesus ekeme ndin̄wam mme ebe?
10 Nso ikeme ndin̄wam ebe etre ndinam n̄kpọ afai afai ye n̄wan esie, etre nditịn̄ ikọ emi abiakde enye, okûnyụn̄ enyịk enye anam utọ idan̄ emi anamde esịt afịna enye m̀mê emi anamde etie enye nte ke ẹsasabade enye? Enye ekeme ndidomo ndikpebe Jesus. Jesus ikọdọhọ n̄wan-o, kpa ye oro, nte enye akanamde n̄kpọ ye mme mbet esie edi se ebe ekpebe ke nte enye anamde n̄kpọ ye n̄wan esie. (Eph. 5:25) Ke uwụtn̄kpọ, se se mme ebe ẹkemede ndikpep nto Jesus nte enye akanamde n̄kpọ ye mme apostle esie ye nte enye eketịn̄de ikọ ye mmọ.
11. Didie ke Jesus akanam n̄kpọ ye mme apostle esie?
11 Jesus ama esifọn ido ye mme apostle esie onyụn̄ anam n̄kpọ ke usụn̄ emi owụtde ke enye okpono mmọ. Enye ikesitịn̄ke ikọ ye mmọ uyat uyat mîdịghe etie ukara ukara. Kpa ye emi Jesus ekedide Ọbọn̄ ye Ete-ufọk mmọ, enye ikọdọhọke ke ana ida odudu imọ iwụt mmọ ke mmọ ẹdọn̄ọ imọ ke idak. Utu ke oro, enye ama esisụhọde idem anam n̄kpọ ọnọ mmọ. (John 13:12-17) Enye ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Ẹkpebe mi, koro ami mmenyene ifụre ifụre ido nnyụn̄ nsụhọde idem, ndien mbufo ẹyekụt nduọkodudu ẹnọ ukpọn̄ mbufo.” (Matt. 11:28-30) N̄kọ ama okụt ke ufan̄ikọ Bible oro ke Jesus ama enyene ifụre ifụre ido. Owo emi etiede ifụre ifụre idịghe mbe. Utu ke oro, enye esimụm idemesie akama. Ẹkpenam se iyatde enye, enye esika iso anam n̄kpọ sụn̄sụn̄, isinyụn̄ inamke n̄kpọ itiene nte etiede enye ke idem.
12. Didie ke Jesus eketịn̄ ikọ ye mbon en̄wen?
12 Jesus akada se enye etịn̄de ọdọn̄ mbon eken esịt onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. Enye iketịn̄ke ikọ uyat uyat ye mme mbet esie. (Luke 8:47, 48) Idem ke ini mbon emi ẹkebiọn̄ọde enye ẹkesụn̄ide enye ẹnyụn̄ ẹdomode ndiyat enye esịt, ‘enye ikosụn̄ike mmọ usiene.’ (1 Pet. 2:21-23) Ndusụk ini, Jesus ama esikam emek ndidop uyo utu ke ndibọrọ owo ikọ uyat uyat. (Matt. 27:12-14) Ata eti uwụtn̄kpọ ke enye ekenịm oro ọnọ mme ebe emi ẹdide Christian!
13. Matthew 19:4-6 owụt ke didie ke ebe ekeme “[ndidiana] ye n̄wan esiemmọ”? (Se n̄ko ndise.)
13 Jesus ama ọdọhọ mme ebe ete yak mmọ ẹka iso ẹdiana ye iban mmọ. Enye ama etịn̄ ukem ukem se Ete esie eketịn̄de ete yak ebe “[adiana] ye n̄wan esiemmọ.” (Kot Matthew 19:4-6.) Ikọ Greek emi ẹdade ẹkabade “akadiana ye” ke ufan̄ikọ Bible oro ọwọrọ ndidian n̄kpọ ke gọm. Ana ebe ye n̄wan ẹnen̄ede ẹdiana kiet nte n̄kpọ emi ẹdọhọde ke ẹda gọm ẹdian mmọ mbiba. Ebe m̀mê n̄wan akpanam se ibiakde owo enye eken, edifịna mmọ mbiba. Ebe emi enen̄erede adiana ye n̄wan esie ntre eyesịn ndise orụk oburobụt n̄kpọ ekededi. Utọ oburobụt n̄kpọ oro okpodụk ọnọ enye, enye ọyọsọsọp ọwọn̄ọde iso osio man “[idikụt] obukpo n̄kpọ.” (Ps. 119:37) Enye ebiere ndinam ediomi ye enyịn esie ke idise n̄wan imọ ikpọn̄, imọ idisehe n̄wan efen tutu udọn̄ idan̄ edemede imọ.—Job 31:1.
Ebe emi amade n̄wan esie esịn ndise oburobụt ndise (Se ikpehe 13) g
14. Nso ye nso ke ebe emi esidiọkde uwem ye n̄wan esie akpanam man afiak edi ufan ye Jehovah onyụn̄ afiak enen̄ede ekpere n̄wan esie?
14 Enyene mme n̄kpọ mme n̄kpọ efen emi anade ebe emi esinamde n̄kpọ afai afai ye n̄wan esie mîdịghe esitịn̄de se ibiakde n̄wan esie anam man enye afiak ekpere Jehovah onyụn̄ afiak ekpere n̄wan esie. Nso ye nso idi oro? Akpa, ana enye ke idemesie okụt kan̄a ke imọ imenyene akamba mfịna. Inyeneke se Jehovah mîsikwe. (Ps. 44:21; Eccl. 12:14; Heb. 4:13) Ọyọhọ iba, ana enye etre ndidiọk uwem ye n̄wan esie onyụn̄ okpụhọde edu esie. (N̄ke 28:13) Ọyọhọ ita, enye eyekpe n̄wan esie ubọk afiak ekpe Jehovah onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹfen ẹnọ imọ. (Utom 3:19) Enye okponyụn̄ enyene ndiben̄e Jehovah ete anam ọdọn̄ imọ ndikpụhọde onyụn̄ an̄wam imọ ikpeme se imọ isikerede, isitịn̄de, ye se imọ isinamde. (Ps. 51:10-12; 2 Cor. 10:5; Phil. 2:13) Ọyọhọ inan̄, enye ayanam se enye esibọn̄de ke akam. Nte enye edinamde oro edi enye ndikpep ndisua kpukpru orụk afai ye ikọ isụn̄i. (Ps. 97:10) Ọyọhọ ition, enye ọyọsọsọp ebịne mme ekpemerọn̄ ke esop emi ẹmade mme erọn̄ ete ẹn̄wam imọ. (Jas. 5:14-16) Ọyọhọ itiokiet, enye ayanam mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde enye okûnam mme n̄kpọ oro aba ke ini iso. Ebe emi esisede oburobụt ndise enyene ndinam mme n̄kpọ emi ibatde mi n̄ko. Jehovah ayan̄wam enye ekeme ndikpụhọde. (Ps. 37:5) Edi ebe nditre mme n̄kpọ emi owụtde ke enye ikponoke n̄wan esie ikemke-o. Ana enye ekpekpep n̄ko ndinam n̄kpọ n̄wụt ke enye okpono n̄wan esie. Didie ke enye ekeme ndinam oro?
NTE EKEMEDE NDIWỤT KE OMOKPONO N̄WAN FO
15. Didie ke ebe ekeme ndiwụt ke imọ imama n̄wan imọ?
15 Wụt n̄wan fo ke amama enye. Ndusụk ebe emi ẹkopde inem ndọ mmọ ẹsinam edi ido mmọ ndinam n̄kpọ kpukpru usen ndiwụt iban mmọ adan̄a nte imade mmọ. (1 John 3:18) Ebe ekeme ndiwụt ke imama n̄wan esie ke n̄kpri n̄kpri n̄kpọ utọ nte ndimụm enye ubọk, mîdịghe ndifat enye. Enye ekeme n̄ko ndinọ enye etop onyụn̄ ọdọhọ enye ete, “Itọn̄ fo ọdọn̄ mi-o” mîdịghe obụp enye, “Usen fo etie didie?” Ke ini ke ini, enye ekeme ndiwet n̄kpọ ke ekpri pepa ọdọhọ n̄wan esie nte enye amade enye eketre. Ebe ama anam mme n̄kpọ emi, enye okpono n̄wan esie ndien mmọ ẹyetetịm ẹdiana kiet.
16. Ntak emi ebe okpotorode n̄wan esie?
16 Sikọm enye. Ebe emi okponode n̄wan esie esitịn̄ ntak emi imọ imade enye onyụn̄ ọsọn̄ọ enye idem. Usụn̄ kiet emi enye esinamde emi edi enye nditi ndikọm n̄wan esie ke kpukpru se n̄wan esie anamde man an̄wam enye. (Col. 3:15) Ke ini ebe otorode n̄wan esie ke ofụri esịt, enye oro esinam esịt enem n̄wan esie. Enye esikụt ke n̄kpọ idinamke imọ, ke ẹma imọ, ke ẹnyụn̄ ẹkpono imọ.—N̄ke 31:28.
17. Didie ke ebe ekeme ndiwụt ke imokpono n̄wan imọ?
17 Fọn uwem ye enye nyụn̄ kpono enye. Ebe emi amade n̄wan esie esida enye ke ọsọn̄urua inyụn̄ idaha enye ibre mbre. Enye esida enye nte ata ọsọn̄urua enọ emi Jehovah ọnọde imọ. (N̄ke 18:22; 31:10) Ke ntak oro, enye esifọn uwem ye enye onyụn̄ okpono enye, idem ke ini mmọ ẹnamde idan̄. Enye idinyịkke enye anam utọ idan̄ emi edinamde enyene nte etiede enye ke idem, edinamde etie enye nte ke ẹsasabade enye, mîdịghe edinamde esịt afịna enye. f Ebe oro n̄ko oyodomo ndinam se idinamde esịt okûfịna enye ke iso Jehovah.—Utom 24:16.
18. Nso ke mme ebe ẹkpebiere ndinam? (Se ekebe emi n̄ko, “ Usụn̄ Inan̄ Emi Mme Ebe Ẹkemede Ndikpono Iban Mmọ.”)
18 Mme ebe, ẹmekeme ndinịm ke Jehovah okụt kpukpru se mbufo ẹnamde man ẹkpono iban mbufo ke kpukpru n̄kpọ emi ẹnamde ke uwem mbufo, ke onyụn̄ enem enye n̄ko. Ẹbiere ndikpono mmọ. Nte ẹdinamde oro edi mbufo nditre ndinam se idibiakde mmọ, ndifọn uwem ye mmọ, ndikpono mmọ, ndinyụn̄ n̄wụt ke ẹmema mmọ. Ẹma ẹnam ntre, ẹwụt ke ẹmema mmọ ẹnyụn̄ ẹda mmọ ke ọsọn̄urua. Ẹkpono iban mbufo ndien ẹyeka iso ẹdi ufan Jehovah. Akakan n̄kpọ ke uwem mbufo edi oro.—Ps. 25:14.
ỌYỌHỌ IKWỌ 131 “Se Abasi Ama Akadian”
a Mme ebe ẹyenen̄ede ẹdia ufọn edieke mmọ ẹkotde ibuotikọ emi, “Ndi Ẹsinam N̄kpọ ye Iban Nte Jehovah Esinamde?” ke Enyọn̄-Ukpeme January 2024.
b Mbon emi mbonubon mmọ ẹfiomode ẹkeme ndibọ ufọn nto ibuotikọ emi, “Help for Victims of Domestic Abuse.” Akpaka article series ekefịk “More Topics” ke jw.org ye JW Library® oyokụt ibuotikọ oro.
c SE ẸNAMDE AN̄WAN̄A: “Ikọ isụn̄i” esịne ndikot owo enyịn̄ emi esuenede-suene owo, nditịn̄ ikọ ye owo emi etiede nte ekịm owo ke ikwa, ye ndidi ke ubọk ke ubọk ẹsụk ẹdọhọ ke owo inamke n̄kpọ ọfọn. Ubi ubi ikọ, ikọ emi osụhọrede owo itie, m̀mê ikọ usọn̄enyịn osụk esịne ke ikọ isụn̄i.
d Ka jw.org ye JW Library kokot ibuotikọ emi, “Ndise Ndise Idan̄ Ekeme Ndibiat Ndọ Fo.” Ke jw.org, ka nsio nsio ibuotikọ, ekem fịk “Se Idin̄wamde Ubon.” Ke JW Library, ka article series, ekem fịk “Se Idin̄wamde Ubon.”
e N̄wan emi ebe esie esede ndise idan̄ ayadia ufọn edieke enye okotde ibuotikọ emi, “Nso ke Akpanam Edieke Ebe M̀mê N̄wan Fo Esisede Ndise Idan̄?” ke Enyọn̄-Ukpeme August 2023.
f Bible itịn̄ke utọ idan̄ emi ebe ye n̄wan ẹkemede ndida nte ke asana mîdịghe ke edehe. Ebe ye n̄wan emi ẹdide Christian ana ẹbiere se iwụtde ke mmọ ẹkpono Jehovah, ke mmọ ẹyom ndinem kiet eken esịt, ke esịt idinyụn̄ ifịnake mmọ. Ebe ye n̄wan idimenke utọ idan̄ emi mmọ ẹnamde iketịn̄ inọ mbon en̄wen ke an̄wa. Edi enyene ndusụk ini, kpa ye emi mîsisọpke itịbe, emi mmọ ẹdimekde ndidọhọ owo en̄wen.
g NDISE: Mbon itie-utom brọda kiet emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ke ẹdomo ndinyịk enye etiene ese oburobụt n̄wed.
