1. Nso ke apostle Paul eketịn̄ aban̄a idemesie?

APOSTLE PAUL ama ọdọhọ ke ama esinyene ini emi idem ekememde imọ. Enye ama ọdọhọ ke ikpọkidem imọ ama ‘atahade,’ ke imọ iketetịme ndinam se ifọnde, ye nte ke idịghe kpukpru ini ke Jehovah ekesibọrọ akam imọ ke usụn̄ emi imọ ikekerede. (2 Cor. 4:16; 12:7-9; Rome 7:21-23) Paul ama ọdọhọ n̄ko ke mbon emi ẹkekọbọde imọ ẹkeda imọ nte owo emi mîwọrọke n̄kpọ. * Edi enye ikayakke mme ndudue esie ye nte utọ mme owo oro ẹkedade enye ẹnam enye ekere ke imọ iwọrọke n̄kpọ.—2 Cor. 10:10-12, 17, 18.

2. Udiana Corinth 12:9, 10 owụt ke nso akpan n̄kpọ ke Paul ekekpep?

² Paul ama ekpep ata akpan n̄kpọ. Enye ama ekpep ke owo ekeme ndikop odudu kpa ye emi idem ememde enye. (Kot 2 Corinth 12:9, 10.) Jehovah ọkọdọhọ Paul ke ẹnam odudu Imọ “ọfọn ama ke mmemidem,” emi ọkọwọrọ ke Jehovah ayanam Paul okop odudu ini idem ememde enye. Ẹyak ibem iso ineme ntak emi nnyịn mîkpayatke esịt ini mme asua nnyịn ẹsọn̄ọde nnyịn enyịn.

3. Didie ke ikeme ndikop inemesịt ke usọn̄enyịn?

³ Idụhe eke amade ẹsọn̄ọ imọ enyịn. Edi idem ekeme ndimem nnyịn edieke ifịnade idem ikaha ini mme asua nnyịn ẹsọn̄ọde nnyịn enyịn. (N̄ke 24:10) Ikpada didie ndien usọn̄enyịn  mme asua? Akpana ‘ikop inemesịt ke usọn̄enyịn’ ukem nte Paul. (2 Cor. 12:10) Ntak-a? Sia usọn̄enyịn ye ukọbọ ẹwụt ke idi ata mbet Jesus. (1 Pet. 4:14) Jesus ama ọdọhọ ke ẹyekọbọ mme mbet imọ. (John 15:18-20) Ẹma ẹnyụn̄ ẹkọbọ mme Christian ke eyo mme apostle nte enye ọkọdọhọde. Mbon emi ido mbon Greece ekemehede ẹkeda mme Christian nte mbon emi mîdiọn̄ọke n̄kpọ mînyụn̄ iwọrọke n̄kpọ ndomokiet. Mme Jew ẹkeda mme Christian nte mbon emi “mîfiọkke n̄wed ye mme usụhọde owo.” Mmọ ẹkeda apostle Peter ye John ntre. (Utom 4:13) Eketie nte mme Christian ikemeke ndin̄wana nnọ idemmọ; mmọ ikesịnke idem ke n̄kpọ ukara ye ke ekọn̄, mme owo ikonyụn̄ idaha mmọ ke n̄kpọ ndomokiet.

4. Nso ke mme Christian ẹkenam ẹban̄a nte mme asua ẹkedade mmọ?

⁴ Ndi mme Christian eyo mme apostle ẹma ẹyak nte mme asua ẹkedade mmọ akpan mmọ ndinam n̄kpọ Abasi? Ihih. Ke uwụtn̄kpọ, apostle Peter ye John ẹkeda ke edi n̄kpọ ukpono ndidi se ẹkọbọde ke ntak emi idide mbet Jesus inyụn̄ ikpepde mme owo iban̄a enye. (Utom 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Mme mbet Jesus ikenyeneke ntak ndomokiet ndikop bụt. Kpa ye emi mme owo mîkokponoke mmọ ke obio, mmọ ẹma ẹnam ufọn ẹnọ mme owo ẹkan nte mbon emi ẹkekọbọde mmọ ẹkenamde. Ke uwụtn̄kpọ, mme n̄wed Bible emi ndusụk mme Christian oro ẹkewetde ke an̄wan̄wam ediwak miliọn owo mfịn onyụn̄ ọnọ mmọ idotenyịn. Ndien Obio Ubọn̄ emi mmọ ẹkekwọrọde ke akara idahaemi ke heaven, oyonyụn̄ ọsọp ndikara ofụri ubonowo. (Matt. 24:14) Edi okopodudu ukara Rome emi ọkọkọbọde mmọ ama ọduọ anyan ini ko. Mme Christian oro ẹdi ndidem idahaemi ke heaven, ke ini edide mbon emi ẹkekọbọde mmọ ẹma ẹkpan̄a ẹma; ndien ekpededi mmọ ẹyeset, mmọ ẹdidu mi ke isọn̄, Obio Ubọn̄ oro mme Christian emi mmọ ẹkesuade ẹkekwọrọde onyụn̄ akara mmọ.—Edi. 5:10.

5. John 15:19 ọdọhọ ke nso inam mme owo mîdaha ikọt Jehovah ke n̄kpọ ndomokiet?

⁵ Mfịn, ndusụk owo isikponoke nnyịn Mme Ntiense Jehovah ẹsinyụn̄ ẹsak nnyịn sia mmọ ẹkere ke nnyịn idiọn̄ọke n̄kpọ inyụn̄ iwọrọke n̄kpọ. Nso isinam mmọ ẹnam ntre? Sia nnyịn idụhe uwem nte mme owo ẹdude ke ererimbot emi. Imesidomo ndisụhọde idem, ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄, nnyụn̄ n̄kop item. Edi ererimbot ẹma mbon emi ẹkohorede idem, ẹtan̄de idem, ẹnyụn̄ ẹsọn̄de ibuot. N̄kpọ en̄wen edi ke nnyịn isịnke idem ke n̄kpọ ukara inyụn̄ idụkke ekọn̄ idụt ekededi. Nnyịn ibietke mbon ererimbot emi, oro anam mmọ ẹda ke nnyịn iwọrọke n̄kpọ ndomokiet.—Kot John 15:19; Rome 12:2.

6. Nso ke Jehovah ada ikọt esie anam mfịn?

⁶ Inamke n̄kpọ m̀mê ererimbot ẹda nnyịn didie, Jehovah ke ada nnyịn anam ikpọ n̄kpọ. Enye ke an̄wam nnyịn ikwọrọ ikọ ke udomo emi owo mîkwọrọke akanam. Mfịn, mme asan̄autom esie ke ẹsio mme magazine emi ẹkabarede ẹkan ẹnyụn̄ ẹsuande ẹkan ke ofụri ererimbot, ke ẹnyụn̄ ẹda Bible ẹn̄wam ediwak miliọn owo ẹnam uwem mmọ ọfọn akan nte ekedide. Kpukpru itoro ẹnyene Jehovah ke mme utịbe utịbe n̄kpọ emi ikọt esie ẹnamde mi, sia enye ada mme owo emi ererimbot mîdaha ke n̄kpọ anam ikpọ n̄kpọ emi. Edi ndi Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn owo kiet kiet inam ikpọ n̄kpọ? Ekpedi esin̄wam, nso ke ikpanam man enye an̄wam nnyịn? Ẹyak ineme n̄kpọ ita emi ikemede ndikpep nto apostle Paul.

7. Nso n̄kpọ kiet ke ikpep ito Paul?

⁷ N̄kpọ kiet emi ikpepde ito Paul edi yak ikûbuọt idem ke idem nnyịn ye ke se ikemede ndinam ke ini inamde n̄kpọ Jehovah. Ke enyịn owo, Paul ama enyene mme n̄kpọ emi ẹkpekenamde enye okohode idem onyụn̄ ọbuọt idem ke idemesie. Enye okokpon ke Tarsus, emi ekedide ibuot obio Cilicia emi mbon Rome ẹkekarade. Tarsus ekedi obio uforo, ama onyụn̄ ọwọrọ etop ke ntak akamba ufọkn̄wed emi okodude do. Paul ama aka n̄wed etieti. Gamaliel emi ekedide kiet ke otu mme adaiso mme Jew emi ẹkekponode ẹkan ini oro ekekpep enye n̄kpọ. (Utom 5:34; 22:3) Enyene ini emi Paul ekedide ọwọrọiso owo ke otu mme Jew. Enye ọkọdọhọ ete: “Mma . . . nnam akwa n̄kọri ke ido ukpono mme Jew n̄kan ediwak ubọkn̄ka mi ke orụk mi.” (Gal. 1:13, 14; Utom 26:4) Edi Paul ikọbuọtke idem ke idemesie.

8. Philippi 3:8 ọdọhọ ke Paul akada didie mme n̄kpọ emi enye akasanade ayak? Nso ikanam enye okop “inemesịt ke mmemidem”?

⁸ Paul ekenenem esịt ndisana mme n̄kpọ emi ẹkenamde ererimbot ẹda enye ke n̄kpọ nyak. Enye ama akam edikụt ke mme n̄kpọ oro ẹkedi “mbio.” (Kot Philippi 3:8.) Ediwak afanikọn̄ ẹma ẹsịm Paul ke ntak emi enye ekedide mbet Christ. Mbon idụt mmọ ẹma ẹsua enye. (Utom 23:12-14) Nditọisọn̄ Rome nte enye ẹma ẹtịm enye ẹnyụn̄ ẹsịn enye ke ufọk-n̄kpọkọbi. (Utom 16:19-24, 37) Ama esinyụn̄ afịna Paul ndifiọk ke imọ ifọnke ima, ke esinyụn̄ ọsọn̄ imọ ndinam se inende. (Rome 7:21-25) Edi utu ke enye ndiyak se mme asua esie ẹkenamde m̀mê mme ndudue esie ẹnam enye etre ndidi mbet Christ, enye ama okop “inemesịt ke mmemidem.” Ntak-a? Sia ini idem ekememde enye ke enye okokụt ubọk Abasi ke uwem esie.—2 Cor. 4:7; 12:10.

9. Ikpada didie mme n̄kpọ emi ẹnamde etie nte nnyịn iwọrọke n̄kpọ?

⁹ Ikpoyom Jehovah ọnọ nnyịn odudu, inaha ikere ke nsọn̄idem, nnyịn ndika n̄wed nniọn̄ usụn̄, ebiet emi itode, m̀mê nnyịn ndinyene ediwak okụk edinam idi n̄kpọ ke enyịn Jehovah. Ke nditịn̄ akpanikọ,  iwakke mme asan̄autom Jehovah emi ẹdide ‘mbon oro mme owo ẹbatde nte mbon ọniọn̄, mme okopodudu, ye mbọn̄.’ Jehovah emek mme “mmeme n̄kpọ ererimbot” ada anam n̄kpọ. (1 Cor. 1:26, 27) Ntre edieke nnyịn mînyeneke mme n̄kpọ emi ẹbatde ke ntọn̄ọ ikpehe emi, ikpanaha ikere ke nnyịn ikemeke ndinam n̄kpọ Jehovah. Kam da ke afo ndinana mme n̄kpọ oro ayanam fi okụt ubọk Jehovah ke uwem fo. Ke uwụtn̄kpọ, idem ekpenyek fi aban̄a mbon emi ẹyomde ndinam fi eyịk se afo enịmde, bọn̄ akam dọhọ Jehovah ọnọ fi uko ini anamde mmọ ẹfiọk se afo enịmde. (Eph. 6:19, 20) Ekpedi udọn̄ọ emi mîmaha ndikụre anam uwem ọsọn̄ ye afo, dọhọ Jehovah ọnọ fi odudu aka iso esịn idem anam n̄kpọ esie nte ekekeme. Kpukpru ini emi okụtde nte Jehovah an̄wamde fi, afo ọyọdọdiọn̄ ọbuọt idem ye enye onyụn̄ okop odudu.

10. Ntak emi ikpodụn̄ọrede uwụtn̄kpọ nti ikọt Abasi nte eke mbon emi ẹsiakde ke Mme Hebrew 11:32-34?

¹⁰ Paul ama esisịn idem ekpep Ikọ Abasi. Se enye ekekpepde ama anam enye ọdiọn̄ọ ediwak n̄kpọ, edi enye ama ekpep n̄kpọ oto mme asan̄autom Abasi emi enye okokotde aban̄a ke Ikọ Abasi. Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ mme Christian emi ẹkedide mme Hebrew, enye ama ọdọhọ mmọ ẹkere ẹban̄a mme uwụtn̄kpọ ediwak nti ikọt Jehovah ke eset. (Kot Mme Hebrew 11:32-34.) Yak ineme uwụtn̄kpọ Edidem David emi eketienede esịne ke otu oro. Mme asua esie ye mbon emi ẹkesidide ufan esie ẹma ẹkọbọ enye. Ima idụn̄ọde uwụtn̄kpọ David, iyokụt se ikan̄wamde Paul ini enye ekekerede aban̄a uwem David, inyụn̄ ikụt nte ikemede ndikpebe Paul.

11. Nso ikanam etie nte David iwọrọke n̄kpọ? (Se ndise ikpædem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

¹¹ Goliath emi ekedide okopodudu owoekọn̄ akada ke David idịghe n̄kpọ ndomokiet ke enyịn imọ. Ini enye okụtde David, enye ama “ese enye ke ndek.” Goliath ama okpon okon̄ akan David, enyene nti n̄kpọekọn̄, onyụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ un̄wana ekọn̄ akan enye. Edi David ekedi ekpri akparawa emi mîdiọn̄ọke un̄wana ekọn̄, okonyụn̄ etie nte enye iben̄eke idem ekọn̄. Eketie nte David idịghe n̄kpọ ndomokiet sia enye ekekpride, inyụn̄ idiọn̄ọke un̄wana ekọn̄. Kpa ye oro, David ama okop odudu sia enye ekeberi edem ke Jehovah, Jehovah ama onyụn̄ ọnọ enye odudu akan asua oro.—1 Sam. 17:41-45, 50.

12. Nso n̄kpọ en̄wen iketịbe inọ David?

¹² Ama enyene n̄kpọ en̄wen emi akpakanamde David ekere ke imọ iwọrọke n̄kpọ. David ama ọsọn̄ọ ada ye Saul emi Jehovah ekemekde edidem Israel. Edidem Saul ama okpono David ke nsonso oro. Edi nte ini akade, ntan̄idem ama anam Saul efịbe David. Saul ama ọdiọk uwem ye David, enye ama akam odomo ndiwot David.—1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. David akanam n̄kpọ didie ini Edidem Saul ọkọdiọkde uwem ye enye?

¹³ Kpa ye emi Edidem Saul ọkọdiọkde uwem ye David, David ama aka iso okpono enye sia Jehovah ekemek enye edidem. (1 Sam. 24:6) Enye ikọduọhọke Jehovah ke ndiọi n̄kpọ emi Saul akanamde. Edi enye ama ọbuọt idem ye Jehovah man ọnọ enye odudu ọyọ ọkpọsọn̄ idomo oro.—Ps. 18:1 ye ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed.

14. Nso ikọwọrọ Paul emi ekebietde se ikọwọrọde David?

¹⁴ Mbiet se ikọwọrọde David ama ọwọrọ apostle Paul. Mme asua Paul ẹma ẹnen̄ede ẹkop odudu ẹkan enye. Ediwak mme  ọwọrọiso owo ke eyo esie ẹma ẹsua enye. Ediwak ini, mmọ ẹma ẹnam ẹmia enye ẹnyụn̄ ẹsịn enye ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ukem nte David, mbon emi ẹkpekedide ufan Paul ẹkekam ẹdọdiọk uwem ye enye. Ndusụk nditọete ẹma ẹkam ẹbiọn̄ọ enye. (2 Cor. 12:11; Phil. 3:18) Edi Paul ama akan kpukpru mbon emi ẹken̄wanade ye enye. Enye akanam didie akan? Enye ama aka iso ọkwọrọ ikọ kpa ye ukọbọ. Enye ikọkpọn̄ke nditọete esie idem ke ini mmọ ẹkenamde se enye mîmaha. Akakan edi ke enye ama ọsọn̄ọ ada ye Abasi tutu esịm n̄kpa. (2 Tim. 4:8) Enye ndikọbuọt idem ke Jehovah akanam enye anam kpukpru emi, idịghe nte enye okokopde odudu eketre.

15. Nso ke iyom ndinam? Nso idin̄wam nnyịn inam oro?

¹⁵ Ndi nditọ ufọkn̄wed mbufo, mbon itieutom mbufo, m̀mê mbon mbufo emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹsọn̄ọ fi enyịn mîdịghe ẹkọbọ fi? Ndi akanam eyenete ọdiọk uwem ye afo? Ekpedi ntre, ti David ye Paul. Afo emekeme ndika iso ‘nda nti edinam n̄kan idiọk ubọk.’ (Rome 12:21) Mme owo ẹma ẹkọbọ nnyịn, nnyịn iyomke ndin̄wana ye mmọ nte David akan̄wanade ye Goliath. Utu ke oro, iyom ndida nti edinam n̄kan idiọk ubọk ke ndin̄wam mmọ ẹfiọk Jehovah ye Bible. Afo emekeme ndinam emi edieke esidade Bible ọbọrọ mbụme, ọfọnde uwem ye mbon emi ẹdiọkde uwem ye afo onyụn̄ okponode mmọ, edieke onyụn̄ anamde nti n̄kpọ ọnọ kpukpru owo, idem ye mbon emi ẹsuade fi.—Matt. 5:44; 1 Pet. 3:15-17.

16-17. Nso ke Paul mîkefreke?

¹⁶ Mbemiso apostle Paul akakabarede edi mbet Christ, enye ekesidi owo emiom, ama esinyụn̄ ọkọbọ mme mbet Jesus. (Utom 7:58; 1 Tim. 1:13) Enye ekesikere Saul ini oro; Jesus ke idemesie akanam enye etre ndikọbọ mme Christian. Jesus ama etie ke heaven etịn̄ ikọ ye enye onyụn̄ anam enye oforo nnan. Paul ikakanke inyan̄a, akana enye aka ebịne mbon emi enye ekesikọbọde man ẹkenam enye okụt usụn̄. Enye ama osụhọde idem enyịme mbet emi ekekerede Ananias anam enye okụt usụn̄.—Utom 9:3-9, 17, 18.

 ¹⁷ Paul ama edinyene akamba ifetutom ke esop tutu ediwak owo ẹdiọn̄ọ enye, edi enye ikefreke se Jesus ekekpepde enye ini enye akade Damascus. Paul ama aka iso osụhọde idem, onyụn̄ enyịme nditọete esie ẹn̄wam enye. Enye ọkọdọhọ ke mmọ ẹdi “mme andin̄wam emi ẹsọn̄ọde [imọ] idem.”—Col. 4:10, 11.

18. Nso ikeme ndinam ikûsọp unyịme nditọete ẹn̄wam nnyịn?

¹⁸ Nso ke ikeme ndikpep nto Paul? Ini ikọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep akpanikọ, anaedi ima isisọsọp inyịme nditọete ẹn̄wam nnyịn sia ima idiọn̄ọ ke ikpat isọn̄ke nnyịn kan̄a ke isọn̄, ke enyene ediwak n̄kpọ emi nnyịn mîdiọn̄ọke. (1 Cor. 3:1, 2) Edi idahaemi-e? Ekpedi ebịghi ikọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ Jehovah inyụn̄ idiọn̄ọ ediwak n̄kpọ, ekeme ndinam nnyịn isọpke inyịme ẹn̄wam nnyịn, akpan akpan ekpedi owo emi mîbịghike ke esop nte nnyịn oyom ndin̄wam nnyịn. Edi Jehovah esiwak ndida nditọete nsọn̄ọ nnyịn idem. (Rome 1:11, 12) Ana inyịme nditọete nnyịn ẹn̄wam nnyịn edieke iyomde Jehovah ọsọn̄ọ nnyịn idem.

19. Nso ikanam Paul ekeme ndinam ikpọ n̄kpọ?

¹⁹ Paul ama anam ikpọ n̄kpọ ke enye ama ekedi Christian. Nso ikan̄wam enye? Enye ama ọdiọn̄ọ ke se idinamde owo okụt unen edi ndisụhọde idem nnyụn̄ mbuọt idem ye Jehovah, idịghe nsọn̄idem, ndika n̄wed nniọn̄ usụn̄, ebiet emi owo otode, m̀mê owo ndinyene ediwak okụk. Ẹyak kpukpru nnyịn ikpebe Paul ke (1) ndibuọt idem ye Jehovah, (2) ndikpep n̄kpọ nto mme owo ke Bible, (3) ndinyịme nditọete ẹn̄wam nnyịn. Ima inam emi, Jehovah ayanam ikop odudu ọkpọkọm etie nnyịn nte nnyịn iwọrọke n̄kpọ!