1. Nso ke “akpanikọ” ọwọrọ?

NDI akanam ẹbụp fi ẹte: “Akasan̄a didie okụt akpanikọ? Ndi ẹkemaman fi ẹsịn ke akpanikọ? Odu ke akpanikọ isua ifan̄ idahaemi?” Ekeme ndidi afo n̄ko emesibụp owo mme mbụme emi. Edi nso ke “akpanikọ” ọwọrọ? Isiwak ndida “akpanikọ” ntịn̄ mban̄a se inịmde, nte isikponode Abasi, ye nte isidude uwem. Mbon emi ẹdude “ke akpanikọ” ẹdiọn̄ọ se Bible ekpepde, ẹnyụn̄ ẹdu uwem nte Bible ọdọhọde. Oro anam mmọ inịmke aba nsu emi nsunsu ido ukpono ẹkpepde, onyụn̄ anam uwem enen̄ede enem mmọ kpa ye emi idude ke idiọk ererimbot emi.—John 8:32.

2. John 13:34, 35 owụt ke nso ikeme ndidi akpa n̄kpọ emi anamde owo ama akpanikọ?

² Nso idi akpa n̄kpọ emi akanamde fi ama akpanikọ? Ekeme ndidi eti edu uwem ikọt Jehovah akanam. (1 Pet. 2:12) Mîdịghe ekeme ndidi nte mmọ ẹkemade mme owo. Se ediwak owo ẹsitide ẹkan ke akpa mbono esop emi mmọ ẹkedụkde edi nte ikọt Jehovah ẹmade mme owo, idịghe se ẹkekwọrọde. Ikpaha nnyịn idem sia Jesus ọkọdọhọ ke ima emi mme mbet imọ ẹmade kiet eken ke ẹdida ẹdiọn̄ọ ke mmọ ẹdi mbet imọ. (Kot John 13:34, 35.) Edi idịghe n̄kukụre se idinamde inen̄ede ibuọt idem ye Abasi edi oro.

3. Nso ikeme nditịbe edieke ima emi nditọete ẹmade kiet eken edide n̄kukụre n̄kpọ emi anamde nnyịn ibuọt idem ke Abasi?

³ Idịghe utọ ima emi Christ ekekpepde ikọt Abasi ndima kiet eken ekpedi n̄kukụre n̄kpọ emi anamde nnyịn ibuọt idem ke Abasi. Ntak-a? Yak idọhọ ke eyenete anam akwa idiọkn̄kpọ; eyenete oro ekeme ndidi ebiowo m̀mê asiakusụn̄. Mîdịghe edi ke eyenete anam se ibiakde fi. Onyụn̄ ekeme ndidi eyenete akabade owo mfiakedem, onyụn̄ eyịre ọdọhọ ke nnyịn ikpepke akpanikọ. Utọ n̄kpọ oro ekpetịbe, ndi akpayak  oro anam fi atuak ukot ọduọ onyụn̄ etre ndinam n̄kpọ Jehovah? Se oro ekpepde nnyịn edi ke mbuọtidem fo idinen̄ekede isọn̄ ekpedi n̄kukụre se inamde fi ọbuọt idem ke Abasi edi nte mbon en̄wen ẹnamde n̄kpọ utu ke nte afo ekperede Jehovah. Nte afo adade Jehovah ye ikọt esie ekeme ndin̄wam fi ọbuọt idem ye Jehovah, edi oro ikemke. Ata akpan n̄kpọ efen edi afo ndinen̄ede n̄kpep Bible, nnam se afo ekpepde an̄wan̄a fi, nnyụn̄ nsịn idem nnam ndụn̄ọde man enen̄ede enịm ke se idude ke Bible edi akpanikọ emi aban̄ade Jehovah.—Rome 12:2.

4. Matthew 13:3-6, 20, 21 owụt ke mbuọtidem ndusụk owo esitie didie ini idomo esịmde mmọ?

⁴ Jesus ọkọdọhọ ke ndusụk owo ẹyebọ akpanikọ “ye idatesịt,” edi ke idomo ama esịm mmọ, mmọ idinen̄ekede ibuọt idem ye Abasi aba. (Kot Matthew 13:3-6, 20, 21.) Ekeme ndidi mmọ ikọdiọn̄ọke ke mbon emi ẹtienede Jesus ẹyenyene mfịna n̄ko. (Matt. 16:24) Mîdịghe edi ke mmọ ẹkekere ke mmimọ ima idi Christian ke mmimọ idinyeneke mfịna ndomokiet aba ke uwem, ke idinyene edidiọn̄ kpọt. Edi idụhe nte nnyịn mîdinyeneke mfịna ke idiọk ererimbot emi. N̄kpọ ekeme nditọ ntịmede onyụn̄ anam ikûkop idatesịt nte ikesikopde.—Ps. 6:6; Eccl. 9:11.

5. Didie ke ata ediwak nditọete nnyịn ẹwụt ke imenịm ke idu ke akpanikọ?

⁵ Ata ediwak nditọete nnyịn ẹwụt ke mmimọ imenịm ke idu ke akpanikọ. Didie ke mmọ ẹwụt oro? Mmọ ẹsụk ẹkaka iso ẹbuọt idem ke Abasi ọkpọkọm eyenete anam se ibiakde mmọ m̀mê anam n̄kpọ emi mîkpanaha Christian anam. (Ps. 119:165) Esidi nte idomo esịmde mmọ, ntre ke mmọ ẹtetịm ẹbuọt idem ye Abasi. (Jas. 1:2-4) Afo akpanam nso man etetịm ọbuọt idem ke Abasi nte mmọ?

6. Nso ikanam mme Christian eyo mme apostle ẹbuọt idem ke Abasi?

⁶ Se ikan̄wamde mme Christian eyo mme apostle ẹbuọt idem ke Abasi ekedi mmọ ndidiọn̄ọ Ikọ Abasi ye se Jesus Christ ekekpepde, emi Bible okotde “akpanikọ eti mbụk.” (Gal. 2:5) Akpanikọ emi esịne kpukpru se mme Christian ẹkpepde, emi esịnede n̄ko akpanikọ emi aban̄ade ufak emi Jesus ekekpede ye ediset ke n̄kpa esie. Apostle Paul ama enịm ke mme ukpepn̄kpọ oro ẹdi akpanikọ. Ntak emi enye ekenịmde? Sia enye ama ada Ikọ Abasi ‘ọsọn̄ọ ke akana Christ okụt ukụt onyụn̄ eset ke n̄kpa.’ (Utom 17:2, 3) Mme Christian eyo mme apostle ẹma ẹnyịme mme ukpepn̄kpọ oro ẹnyụn̄ ẹyak edisana spirit anam Ikọ Abasi an̄wan̄a mmọ. Mmọ ẹma ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi man ẹnen̄ede ẹkụt ke mme ukpepn̄kpọ emi ẹto Ikọ Abasi. (Utom 17:11, 12; Heb. 5:14) Idịghe nte mmọ ẹkedade Jehovah ye ikọt esie kpọt akanam mmọ ẹbuọt idem ye Jehovah, inyụn̄ idịghe nte ekesinemde mmọ ndidu ye nditọete mmọ edi n̄kukụre se ikanamde mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah. “Nnennen ifiọk Abasi” akanam mmọ ẹbuọt idem ye Jehovah.—Col. 1:9, 10.

7. Nnyịn ndinịm mme akpanikọ emi ẹdude ke Bible edinam nso ufọn inọ nnyịn?

⁷ Akpanikọ ndomokiet emi odude ke Ikọ Abasi isikpụhọke. (Ps. 119:160) Mmọ isikpụhọke ini eyenete eduede nnyịn m̀mê anamde akwa idiọkn̄kpọ. Isinyụn̄ ikpụhọke ini afanikọn̄ esịmde nnyịn. Ntre ọfọn inen̄ede idiọn̄ọ se Bible ekpepde inyụn̄ inịm ke kpukpru mmọ ẹdi akpanikọ. Kpa nte ukwak ubom esin̄wamde ubom ke ini akamba oyobio, ntre n̄ko ke nnyịn ndinịm mme akpanikọ emi ẹdude ke Bible edin̄wam nnyịn ika iso ibuọt idem ye Abasi ke ini  idomo. Nso ke akpanam man enen̄ede enịm ke odu ke akpanikọ?

8. Udiana Timothy 3:14, 15 owụt ke nso ikanam Timothy enịm ke imokụt akpanikọ?

⁸ Timothy ama enịm ke imokụt akpanikọ. Nso ikanam enye enịm? (Kot 2 Timothy 3:14, 15.) Eka esie ye eka eka esie ẹkebem iso ẹkpep enye “ndisana uwetn̄kpọ.” Edi imenịm ke enye ke idemesie ama ada ini esịn idem ekpep “ndisana uwetn̄kpọ” oro. Oro akanam enye enịm ke se idude ke mme uwetn̄kpọ oro ẹdi akpanikọ. Nte ini akakade, Timothy, eka esie, ye eka eka esie ẹma ẹdidiọn̄ọ se mme Christian ẹkekpepde. Imenịm ke ama enen̄ede eye Timothy nte mbet Jesus ẹkemade kiet eken, ke ama onyụn̄ ọdọn̄ enye ndidu ye nditọete esie nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ. (Phil. 2:19, 20) Edi idịghe enye ndikama mme owo akanam enye enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi, akpanikọ emi enye ekekpepde ọdiọn̄ọ, emi okonyụn̄ anamde enye enen̄ede oyom ndikpere Abasi, akanam. Ana afo n̄ko ekpep Bible man okụt ke mme n̄kpọ emi enye etịn̄de aban̄a Jehovah ẹdi akpanikọ.

9. Nso akpan n̄kpọ ita ke ana odụn̄ọde okụt ke edi akpanikọ?

⁹ Enyene akpan n̄kpọ ita emi anade ebem iso odụn̄ọde okụt ke edi akpanikọ. Akpa, ana enịm ke Jehovah Abasi okobot kpukpru n̄kpọ. (Ex. 3:14, 15; Heb. 3:4; Edi. 4:11) Ọyọhọ iba, ana ọdiọn̄ọ se inamde fi enịm ke Abasi akanam ẹwet Bible ẹnọ mme owo. (2 Tim. 3:16, 17) Ọyọhọ ita, ana enịm ke Jehovah enyene mbon emi ẹkponode enye, emi Christ onyụn̄ adade usụn̄, onyụn̄ enịm ke Mme Ntiense Jehovah ẹdi mme owo oro. (Isa. 43:10-12; John 14:6; Utom 15:14) Inaha ọdiọn̄ọ kpukpru n̄kpọ ke Bible mbemiso ekemede ndidụn̄ọde n̄kụt ke n̄kpọ ita oro ẹdi akpanikọ. Se ikpebehede fi ekpedi ndida “ukeme ukere n̄kpọ” fo n̄n̄wam idemfo man enen̄ede enịm ke omokụt akpanikọ.—Rome 12:1.

10. Ke ima ikọdiọn̄ọ akpanikọ, nso efen ke ọfọn idiọn̄ọ ndinam?

¹⁰ Ke ama okodụn̄ọde okụt ke se ẹtịn̄de ẹban̄a Abasi, Bible, ye ikọt Abasi edi akpanikọ, ọfọn ọdiọn̄ọ nte akpadade Ikọ Abasi an̄wam mbon en̄wen ẹkụt ke mme n̄kpọ emi ẹdi akpanikọ. Ntak-a? Sia edi utom nnyịn mme Christian ndimen mme akpanikọ emi ikpepde n̄kekpep mbon emi ẹdimade ndikpan̄ utọn̄. * (1 Tim. 4:16) Nte isụk idomode ndin̄wam mbon en̄wen ẹkụt ke se Bible ekpepde edi akpanikọ, imesidọdiọn̄ inịm mme n̄kpọ oro n̄ko.

11. Didie ke Paul ekesikpep mme owo n̄kpọ? Didie ke ikeme ndikpebe enye?

¹¹ Ini apostle Paul ekesikpepde mme owo n̄kpọ, enye ekesiwak “ndida mbukpek nsion̄o ikọ ke ibet Moses ye ke uwetn̄kpọ mme Prọfet nneme ye mmọ mban̄a Jesus.” (Utom 28:23) Didie ke ikeme ndikpebe Paul ini ikpepde mme owo akpanikọ? Idịghe nnyịn ndidọhọ mmọ se Bible ekpepde kpọt. Ana in̄wam mbon emi ikpepde Bible ẹda ini ẹkere se mmọ ẹkpepde ke Bible nte mmọ ẹsụk ẹdomode ndikpere Jehovah. Nnyịn iyomke mmọ ẹnyịme akpanikọ ke ntak emi mmọ ẹkponode nnyịn, iyom mmọ ẹnyịme ke ntak emi mmọ ẹma ẹkedụn̄ọde ẹkụt ke se mmọ ẹkpepde ẹban̄a edima Abasi nnyịn edi akpanikọ.

12-13. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam nditọ mmọ ẹka iso ẹdu ke akpanikọ?

¹² Mme ete ye eka, imenịm ke ẹmeyom nditọ mbufo ẹka iso ẹdu ke akpanikọ. Ẹmekeme ndikere ke edieke mmọ ẹnyenede nti ufan ke esop, ke mmọ ẹyesọn̄ idem ke esop. Edi idịghe ndinyene nti ufan kpọt edinam nditọ mbufo ẹnen̄ede ẹnịm ke imokụt akpanikọ. Ana mmọ ẹdi ufan ye Abasi ẹnyụn̄ ẹnịm ke se Bible ekpepde edi akpanikọ.

¹³ Edieke mme ete ye eka ẹyomde ndikpep nditọ mmọ akpanikọ emi aban̄ade Abasi, ana mmọ ke idemmọ ẹsima ndikpep Bible. Ana mmọ ẹsida ini ẹkere se mmọ ẹkpepde. Oro ayan̄wam mmọ ẹkpep nditọ mmọ ndinam ntre n̄ko. Ana mmọ ẹkpep nditọ mmọ ndida mme n̄kpọ emi isidade idụn̄ọde Ikọ Abasi n̄kpep Bible, kpa nte mmọ ẹsinamde ye mbon en̄wen emi mmọ ẹkpepde Bible. Mmọ ẹma ẹnam ntre, mmọ ẹyen̄wam nditọ mmọ ẹma Jehovah ye “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” emi Jehovah adade ekpep nnyịn Ikọ Esie. (Matt. 24:45-47) Mme ete ye eka, ẹkûkpep nditọ mbufo mme akpan ukpepn̄kpọ Bible kpọt. Ẹkpep mmọ “mme ntotụn̄ọ n̄kpọ Abasi” nte ekemde ye isua emana mmọ ye ukeme mmọ man  ẹn̄wam mmọ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi.—1 Cor. 2:10.

14. Ntak emi ikpekpepde prọfesi Bible? (Se n̄ko ekebe emi “ Ndi Emekeme Nditịn̄ Se Mme Prọfesi Emi Ẹwọrọde?”)

¹⁴ Prọfesi Bible edi akpan n̄kpọ kiet ke Ikọ Abasi emi ẹsin̄wamde nnyịn itetịm ibuọt idem ye Jehovah. Ewe prọfesi inam fi etetịm ọbuọt idem ye Jehovah? Emekeme ndisiak enye emi aban̄ade “mme akpatre usen.” (2 Tim. 3:1-5; Matt. 24:3, 7) Edi ewe prọfesi en̄wen emi osude ekeme ndinam fi ọdọdiọn̄ enịm ke omokụt akpanikọ? Ke uwụtn̄kpọ, ndi emekeme nditịn̄ nte prọfesi Daniel ibuot 2 m̀mê eke ibuot 11 okosude ke ini edem ye nte osude ke eyo nnyịn emi? * Edieke edide mme n̄kpọ emi afo ekpepde ke Bible ẹdi ntak emi afo enen̄erede ọbuọt idem ke Abasi, n̄kpọ ndomokiet ikemeke ndibiat utọ mbuọtidem oro. Se ikan̄wamde nditọete nnyịn emi ẹkekọbọde n̄kpa n̄kpa ke Germany ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba edi oro. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹbuọt idem ke Ikọ Abasi kpa ye emi mme prọfesi emi ẹban̄ade mme akpatre usen mîkenen̄ekede in̄wan̄a mmọ.

15-17. Didie ke ndikekpep Bible akan̄wam nditọete nnyịn emi mbon Nazi ẹkekọbọde?

¹⁵ Ini mbon Nazi ẹkekarade Germany, ẹma ẹdọn̄ ediwak tọsịn nditọete nnyịn ke ufọk-n̄kpọkọbi Nazi. Hitler ye Heinrich Himmler emi ekedide akwaowo SS ẹma ẹsua Mme Ntiense Jehovah etieti. Sista nnyịn kiet ọdọhọ ke Himmler ọkọdọhọ nditọete nnyịn iban ke ufọk-n̄kpọkọbi kiet ete: “Jehovah mbufo ekeme ndikara ke heaven, edi ekpedi isọn̄ emi nnyịn ikara! Iyowụt mbufo eke edidude ebịghi akan, m̀mê nnyịn ke edidi m̀mê mbufo ke edidi!” Nso ikan̄wam ikọt Jehovah ẹka iso ẹsọn̄ọ ẹda ye Enye?

¹⁶ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible oro ẹma ẹdiọn̄ọ ke Obio Ubọn̄ Abasi ama ọtọn̄ọ ndikara ke 1914. Ntre ikakpaha mmọ idem nte ẹkekọbọde mmọ n̄kpa n̄kpa ntre. Edi, ikọt  Jehovah ẹma ẹnen̄ede ẹnịm ke idụhe ukara ndomokiet emi ekemede ndikpan Abasi ndinam se enye aduakde. Hitler ikekemeke ndinam ata mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹkụre ofụri ofụri ke isọn̄ emi, m̀mê nditọn̄ọ ukara emi ekemede ndisọn̄ odudu n̄kan Obio Ubọn̄ Abasi. Nditọete nnyịn ẹma ẹnen̄ede ẹnịm ke eyenyene n̄kpọ emi edinamde ukara Hitler esịm utịt.

¹⁷ Se nditọete nnyịn ẹkenịmde oro ama enen. Ikebịghike, ukara Nazi ama ọduọ, Heinrich Himmler emi ọkọdọhọde “ekpedi isọn̄ emi nnyịn ikara” ama efehe mbak ẹdiwot enye. Ini enye osụk efehede, enye ama okokụt Brọda Lübke; enye ama eti ke enyene ini emi mmimọ ikesịnde brọda oro ke ufọk-n̄kpọkọbi. Enyịn ama anan Himmler, enye onyụn̄ obụp Brọda Lübke ete: “Eyen Ukpepn̄kpọ Bible, nso iditịbe idahaoro?” Brọda Lübke ama ọdọhọ enye ke Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ ke ukara Nazi ọyọduọ, ke mmimọ iyonyụn̄ inyene ifụre. Himmler emi ekesikamade inua etịn̄ se amama aban̄a Mme Ntiense Jehovah ikekemeke nditịn̄ n̄kpọ ndomokiet. Ikebịghike, enye ama owot idem. Nso ke emi ekpep nnyịn? Nnyịn ndikpep Bible ye mme prọfesi emi ẹdude ke Bible ekeme ndinam inen̄ede ibuọt idem ke Abasi inyụn̄ isọn̄ọ ida ye enye ke ini idomo.—2 Pet. 1:19-21.

18. John 6:67, 68 owụt ke nso idi ntak emi anade inyene “nnennen ifiọk ye ọyọhọ ikike” emi Paul ekewetde aban̄a?

¹⁸ Akpana nnyịn owo kiet kiet ima nditọete nnyịn man iwụt ke idi ata mme Christian. Edi ana inyụn̄ inyene “nnennen ifiọk ye ọyọhọ ikike.” (Phil. 1:9) Mîdịghe ntre, “kpukpru ofụm ukpepn̄kpọ ye abian̄a owo,” esịnede eke mbon mfiakedem, ẹkeme ndinam ikpọn̄ Jehovah. (Eph. 4:14) Ini ediwak mbet Jesus ẹketrede nditiene enye, apostle Peter ama ọdọhọ ke imenen̄ede inịm ke Jesus enyene “ikọ nsinsi uwem.” (Kot John 6:67, 68.) Kpa ye emi mîdịghe kpukpru n̄kpọ ke “ikọ nsinsi uwem” oro ẹkenen̄ede ẹn̄wan̄a Peter ini oro, enye ama ọsọn̄ọ ada ye Jesus sia enye ama ọdiọn̄ọ ke Jesus edi Christ. Afo n̄ko emekeme ndinam n̄kpọ man ọdọdiọn̄ enịm se Bible ekpepde. Edieke anamde ntre, afo ayaka iso ọbuọt idem ye Jehovah inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe, oyonyụn̄ an̄wam mbon en̄wen ẹdọdiọn̄ ẹbuọt idem ye Jehovah.—2 John 1, 2.