1. Nso ke inịm? Ntak inịmde?

 NDI kpukpru mfịna emi ẹtịmerede ererimbot mfịn ẹnam ọsọn̄ fi ndinịm ke n̄kpọ ọyọfọn ke ini iso? Utọ ima emi ekesidude ke ubon idụhe aba. Afai, ibụk, ye ibak emi ẹdude idahaemi ẹkan akpa, onyụn̄ edi eyo esiere ọdiọk akan nte ekedide. Ọsọsọn̄ ediwak owo ndinịm se mbon emi ẹdade usụn̄ ẹtịn̄de. Edi kpukpru se itịbede emi ẹkeme ndinam fi enịm ke n̄kpọ ọyọfọn ke ini iso. Ntak idọhọde ntre edi ke mme owo ẹnam n̄kpọ ukem ukem nte prọfesi kiet emi aban̄ade “mme akpatre usen” eketịn̄de. (2 Tim. 3:​1-5) Owo ekededi emi edimade nditịn̄ akpanikọ eyenyịme ke se ikụtde mfịn idịghe n̄kan̄a, ke prọfesi oro osu. Ndien enye ndisu ọsọn̄ọ ke Christ Jesus ama ọtọn̄ọ ukara nte Edidem ke Obio Ubọn̄ Abasi. Idịghe prọfesi oro kpọt etịn̄ n̄kpọ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, ediwak efen do. Edieke ikpepde iban̄a nte mmọ ẹsude ke ufan̄ isua ifan̄ emi, iyenen̄ede ibuọt idem ye Abasi.

2. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi? Ntak-a? (Tịn̄ se okụtde ke ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

² Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme (1) prọfesi emi an̄wamde nnyịn idiọn̄ọ ini emi Obio Ubọn̄ Abasi ọkọtọn̄ọde, (2) mme prọfesi emi ẹn̄wamde nnyịn idiọn̄ọ ke Jesus edi Edidem ke Obio Ubọn̄ Abasi ke heaven, ye (3) mme prọfesi emi ẹn̄wamde nnyịn idiọn̄ọ nte ẹdisobode mme asua ukara Abasi. Ukem nte nsa oro esidide ẹma ẹtan̄ nsio nsio ikpehe ndise ẹdian kiet ofụri idem ndise oro ọwọrọ ada,  iyokụt ke mme prọfesi emi ẹdiana kiet ẹnam inen̄ede ikụt ini emi idude uwem, ye se Jehovah aduakde ndinam ke eyo nnyịn.

3. Prọfesi Daniel 7:​13, 14 anam idiọn̄ọ nso?

³ Prọfesi Daniel 7:​13, 14 anam idiọn̄ọ ke Christ Jesus edi mfọnn̄kan owo ndikara ke Obio Ubọn̄ Abasi. Mme owo emi ẹtode nsio nsio idụt ‘ẹyenam n̄kpọ ẹnọ enye’ ke ofụri esịt, owo en̄wen idinyụn̄ ibọhọ enye ukara. Prọfesi en̄wen ke n̄wed Daniel ama etịn̄ ke Jesus editọn̄ọ ukara ke utịt ini emi ẹkotde ini itiaba. Ndi imekeme ndidiọn̄ọ ini oro?

4. Didie ke Daniel 4:​10-17 an̄wam nnyịn idiọn̄ọ isua emi Christ ọkọtọn̄ọde ukara? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

⁴ Kot Daniel 4:​10-17. “Ini itiaba” oro ada aban̄a isua 2,520, okonyụn̄ ọtọn̄ọ ke isua 607 mbemiso eyo Christ ini mbon Babylon ẹkedororede akpatre edidem ẹfep ke ebekpo Jehovah ke Jerusalem. “Ini itiaba” oro eketre ke 1914 C.E. ini Jehovah akanamde Jesus “emi enyenede unen oro ekemde ye ibet” ọtọn̄ọ ndikara ke Obio Ubọn̄ Abasi. *​—Ezek. 21:​25-27.

5. Tịn̄ usụn̄ kiet emi prọfesi “ini itiaba” ekemede ndin̄wam nnyịn.

⁵ Didie ke prọfesi emi ekeme ndin̄wam nnyịn? Prọfesi emi aban̄ade “ini itiaba” akpan̄wan̄a nnyịn, iyenen̄ede inịm ke Jehovah esinam se enye ọn̄wọn̄ọde ke nnennen ini. Kpa nte enye akanamde Jesus ọtọn̄ọ ndikara ke nnennen ini emi enye ekenịmde, Jehovah ayanam kpukpru mme prọfesi eken ẹtịbe ke ini emi enye ekenịmde. Usen Jehovah “idibehe ini.”​—Hab. 2:3.

6. (a) Nso iwụt ke Christ ke akara idahaemi ke heaven? (b) Didie ke prọfesi ke Ediyarade 6:​2-8 ọsọn̄ọ oro?

⁶ Ekpri ini mbemiso Jesus okụrede utom emi enye ekedide ndinam mi ke isọn̄, enye ama etịn̄ mme n̄kpọ emi ẹditịbede emi ẹdin̄wamde mme mbet esie ẹdiọn̄ọ ini enye editọn̄ọde ukara ke heaven. Ndusụk n̄kpọ emi enye akasiakde ẹkedi ekọn̄, akan̄, ye unyekisọn̄. Enye ama ọdọhọ n̄ko ke ndiọi udọn̄ọ ẹyedu “ke nsio nsio ebiet,” ndien udọn̄ọ COVID-19 emi esịmde kpukpru itie ke ererimbot edi uwụtn̄kpọ kiet. Mme n̄kpọ emi ẹsịne ke otu se Bible okotde “idiọn̄ọ” edidu Christ. (Matt. 24:​3, 7; Luke 21:​7, 10, 11) Ke se ibede isua 60 ke Jesus ama akakpa afiak ọnyọn̄ heaven, enye ama anam apostle John okụt n̄kpọ en̄wen emi ọsọn̄ọde ke mme n̄kpọ emi iditreke nditịbe. (Kot Ediyarade 6:​2-8.) Kpukpru mme n̄kpọ emi ẹtịbe tọn̄ọ Jesus ọkọtọn̄ọ ukara ke 1914.

7. Ntak emi ndiọi n̄kpọ ẹwakde ntem ke isọn̄ tọn̄ọ Jesus ekedi Edidem?

⁷ Ntak emi n̄kpọ ọdiọkde ke ererimbot emi akan nte ọkọdiọkde tọn̄ọ Jesus akakabade Edidem? Ediyarade 6:2 etịn̄ akpan n̄kpọ kiet emi ọbọrọde mbụme oro, oro edi ke akpa n̄kpọ emi Jesus akanamde ke ẹma ẹkemek enye Edidem ekedi enye ndin̄wana ekọn̄. Jesus akan̄wana ekọn̄ oro ye Devil ye mme demon esie. Ediyarade ibuot 12 ọdọhọ ke ẹma ẹkan Satan ẹnyụn̄ ẹsio enye ye mme demon esie ẹduọk ke isọn̄ emi. Ke ntak oro, Satan ama ofụt  esịt etieti onyụn̄ an̄wan̄a iyatesịt esie ofụk ubonowo. Oro anam mme andidụn̄ isọn̄ ẹnyene mbọm.​—Edi. 12:​7-12.

8. Didie ke ndikụt nte mme prọfesi emi ẹban̄ade Obio Ubọn̄ Abasi ẹsude ẹkeme ndin̄wam nnyịn?

⁸ Didie ke mme prọfesi emi ẹkeme ndin̄wam nnyịn? Se itịbede ke ererimbot ye nte mme owo ẹditiede akpana an̄wam nnyịn idiọn̄ọ ke Jesus ke akara ke heaven. Ntre utu ke ndiyat esịt ima ikụt nte mme owo ẹbụkde ibụk ẹnyụn̄ ẹbakde ibak, ọfọn iti ke se mmọ ẹnamde oro owụt ke prọfesi Bible ke osu. Obio Ubọn̄ Abasi ke akara idahaemi! (Ps. 37:1) Nte Armageddon enen̄erede ekpere, ntre ke ererimbot emi edidọdiọn̄ idiọk. (Mark 13:8; 2 Tim. 3:13) Imọkọm edima Ete nnyịn emi odude ke heaven nte enye an̄wamde nnyịn idiọn̄ọ ntak emi ererimbot edide ẹmụm mi, ọwọrọ ko.

9. Nso ida iban̄a akpatre ukara ererimbot ke prọfesi Daniel 2:​28, 31-35? Ini ewe ke ukara oro ọkọtọn̄ọ?

⁹ Kot Daniel 2:​28, 31-35. Ke ikụt nte prọfesi oro osude mfịn. Ndap Nebuchadnezzar okowụt se iditịbede “ke mme akpatre usen,” ke Christ ama ọkọtọn̄ọ ukara. Akpatre ukara ererimbot emi Bible eketịn̄de aban̄a esịne ke otu mme asua Jesus emi ẹdude ke isọn̄. ‘Ikpat emi ẹdide ukwak ye mbateso’ ada aban̄a ukara oro. Ukara ererimbot oro akara idahaemi, okonyụn̄ ọtọn̄ọ ke ini akpa ekọn̄ ererimbot, ini Britain ye United States ẹketọn̄ọde ndidian ubọk nnam n̄kpọ. Oro ama anam mmọ ẹkabade ukara Britain ye America. Mbiet emi Nebuchadnezzar okokụtde ke ndap ama owụt n̄kpọ iba ke nsụhọde n̄kaha emi ẹdinamde ukara  ererimbot enye emi okpụhọde ye mbon emi ẹma ẹkebebe.

10. (a) Nso ke prọfesi Daniel etịn̄ emi owụtde nnennen nnennen nte ukara Britain ye America etiede? (b) Ewe afia ke ikpekpeme idem? (Se ekebe oro “ Kpeme Idem ye Mbateso!”)

¹⁰ Akpa n̄kpọ emi ukara Britain ye America adade okpụhọde ye mme ukara ererimbot eken emi ẹma ẹkedodu edi ke idịghe n̄kpọ nte gold m̀mê silver ada aban̄a ukara oro, utu ke oro, edi ukwak emi abuahade ye mbateso. Mbateso ada aban̄a mme owo. (Dan. 2:43) Imenen̄ede ikụt mfịn ke se mme owo ẹsinamde ke ini umekowo, nsio nsio n̄kpọ emi ẹsinamde ẹyom unen mme owo, nte ediwak owo ẹsisịnde ntịme ẹte mmimọ inyịmeke se ukara ẹdọhọde, ye nte n̄ka emi ẹyomde ufọn mme anamutom ẹsiwakde ndiyom ukara ẹnam n̄kpọ ẹsịn ke inemesịt mmimọ iyakke ukara Britain ye America emi edide ukara ofụri ererimbot anam se akpamade ndinam.

11. Didie ke ukara Britain ye America emi edide ukara ofụri ererimbot ndidu idahaemi anam inen̄ede inịm ke idu ke mme akpatre usen?

¹¹ Ọyọhọ n̄kpọ iba emi anamde ukara Britain ye America emi ikpat akamba mbiet oro adade aban̄a okpụhọde ye mme ukara ererimbot eken edi ke enye edi akpatre ukara ererimbot emi Bible ọdọhọde ke oyodu. Ukara ubọkowo efen ididahake ida ke ukara enye emi ama ekebe efep. Utu ke oro, ukara Abasi oyosobo ukara Britain ye America ye kpukpru ukara ubọkowo eken efep ke Armageddon. *​—Edi. 16:​13, 14, 16; 19:​19, 20.

12. Nso en̄wen ke ikụt ke prọfesi Daniel emi ọdọn̄de nnyịn esịt onyụn̄ anamde inyene idotenyịn?

¹² Didie ke prọfesi emi ekeme ndin̄wam nnyịn? Prọfesi Daniel anam ikụt n̄kpọ en̄wen emi owụtde ke idu uwem ke mme akpatre usen. Ke se ikande isua 2,500 emi ekebede, Daniel ama etịn̄ ke ukara Babylon ama ọduọ, ke ukara ofụri ererimbot inan̄ efen ẹyedaha ẹda ẹnyụn̄ ẹkara mme itie emi ikọt Abasi ẹdude. Enye ama anam ikụt n̄ko ke ukara Britain ye America edidi akpatre ke otu inan̄ oro. Oro ọdọn̄ nnyịn esịt onyụn̄ anam inịm ke ibịghike Obio Ubọn̄ Abasi oyosobo kpukpru ukara owo efep ndomokiet isụhọke, onyụn̄ akara ofụri ererimbot.​—Dan. 2:44.

13. “Ọyọhọ edidem itiaita” ye “ndidem duop” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Ediyarade 17:​9-12 ẹda ẹban̄a nso? Didie ke prọfesi itie Bible oro osu?

¹³ Kot Ediyarade 17:​9-12. Utọ nsobo emi okodude ke ererimbot ke ntak akpa ekọn̄ ererimbot ama anam prọfesi en̄wen emi aban̄ade mme akpatre usen osu. Mme andikara nsio nsio idụt ẹkeyom emem odu ke ofụri ererimbot. Ntre ke January 1920, mmọ ẹma ẹsio Esop Ediomi Mme Idụt ẹdi. Edi ke October 1945, mmọ ẹma ẹsio Esop Edidiana Mme Idụt ẹdi emi akadade itie Esop Ediomi Mme Idụt. Esop Edidiana Mme Idụt ke ẹkot “ọyọhọ edidem itiaita,” edi enye idịghe ukara ererimbot. Mme ukara emi ẹberide enye edem ẹnam enye enyene odudu onyụn̄ ekeme ndinam kpukpru se enye esinamde. Mme ukara oro ke Bible okot “ndidem duop.”

14-15. (a) Ediyarade 17:​3-5 etịn̄ nso aban̄a “Akwa Babylon”? (b) Ndusụk mbon emi ẹkesidade ye mme nsunsu ido ukpono ẹnam nso?

¹⁴ Kot Ediyarade 17:​3-5. Ke n̄kukụt kiet, Abasi ama anam apostle John okụt akpara kiet emi ẹkotde “Akwa Babylon.” Akwa Babylon ada aban̄a kpukpru nsunsu ido ukpono ke ererimbot. Didie ke n̄kukụt oro osu? Ebịghi mme nsunsu ido ukpono ẹketọn̄ọ ndidia ubọk udia kiet ye nsio nsio ukara ke ererimbot, ndien se  mmọ ẹnanam ukara oro ẹsida ye mmọ. Edi ibịghike Jehovah ayanam mme ukara oro “ẹnam ekikere imọ.” Nso ke oro ediman? Mme ukara oro, oro edi “ndidem duop,” ẹyewọn̄ọde ẹda ẹn̄wana ye mme nsunsu ido ukpono ẹnyụn̄ ẹsobo kpukpru mmọ ẹfep.​—Edi. 17:​1, 2, 16, 17.

¹⁵ Isan̄a didie idiọn̄ọ ke ibịghike ẹyesobo Akwa Babylon? Nditi nte Babylon eset eketiede ayan̄wam nnyịn ibọrọ mbụme oro. N̄kpọ kiet emi ekekpemede obio oro ekedi akwa Akpa Euphrates. N̄wed Ediyarade emen ediwak mbon emi ẹdade ye Akwa Babylon odomo ye “mmọn̄” emi ekpemede enye. (Edi. 17:15) Edi n̄wed Ediyarade owụt n̄ko ke mmọn̄ oro ‘ayasat,’ oro edi ke ediwak mbon emi ẹdade ye mme nsunsu ido ukpono ẹyekịbe ẹkpọn̄ mmọ. (Edi. 16:12) Prọfesi oro osu mfịn. Ediwak mbon emi ẹkesikade mme nsunsu ido ukpono ẹdiyom un̄wam ke itie efen.

16. Didie ke mme prọfesi emi ẹban̄ade Esop Edidiana Mme Idụt ndidu ye utịt Akwa Babylon ẹkeme ndin̄wam nnyịn?

¹⁶ Didie ke mme prọfesi emi ẹkeme ndin̄wam nnyịn? Esop Edidiana Mme Idụt ndidu,  ye nte ediwak mbon emi ẹkesidade ye mme nsunsu ido ukpono ẹkịbede ẹkpọn̄ mmọ edi n̄kpọ en̄wen emi anamde idiọn̄ọ ke idu uwem ke mme akpatre usen. Idịghe nte ẹkịbede ẹkpọn̄ mme nsunsu ido ukpono edinam mmọ ẹduọ. Iduọ mmọ edito n̄kpọ efen. Ima itetịn̄ ke Jehovah ayanam “ndidem duop,” oro edi mme ukara emi ẹberide Esop Edidiana Mme Idụt edem “ẹnam ekikere imọ.” Mme idụt oro ẹdisobo mme nsunsu ido ukpono ata usọp usọp. Nsobo oro oyonyụn̄ akpa ererimbot idem. * (Edi. 18:​8-10) Nsobo emi ẹdisobode Akwa Babylon eyenyen̄e ofụri ererimbot onyụn̄ ekeme ndinam uwem ọsọn̄ ye mme owo, edi ikọt Abasi ẹnyene ntak iba ke nsụhọde n̄kaha ndikop idatesịt. Akpa edi ke asua Jehovah Abasi oro, emi okodude toto ke eset ididụhe aba. Ọyọhọ iba edi ke nsobo oro ọwọrọ ke ibịghike ẹyesobo ererimbot emi ẹnyụn̄ ẹnyan̄a nnyịn!​—Luke 21:28.

17-18. (a) Nso ke ikpanam man ika iso ibuọt idem ye Jehovah? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

¹⁷ Daniel ama etetịn̄ ke “ata ifiọk oyokpon.” Ntre ke onyụn̄ edi! Mme prọfesi emi ẹban̄ade ini nnyịn emi ẹnen̄ede ẹn̄wan̄a nnyịn. (Dan. 12:​4, 9, 10) Nte mme prọfesi oro ẹsude ata nnennen ẹnam inen̄ede ikpono Jehovah ikûnyụn̄ uda se isịnede ke Bible ubre mbre. (Isa. 46:10; 55:11) Ntre ka iso sịn idem kpep Ikọ Abasi nyụn̄ n̄wam mbon en̄wen ẹkpere Jehovah man oro an̄wam fi enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah. Jehovah eyekpeme kpukpru mbon emi ẹbuọtde idem ye enye ke ofụri esịt onyụn̄ anam mmọ ẹnyene “emem eke mîdikụreke.”​—Isa. 26:3.

¹⁸ Ke ibuotikọ emi etienede, idineme mme prọfesi emi ẹban̄ade se iditịbede ke esop Abasi ke mme akpatre usen. Iyokụt ke mme prọfesi oro ẹsọn̄ọ ke idu uwem ke mme akpatre usen. Iyokụt n̄ko n̄kpọ efen emi owụtde ke Jesus Edidem nnyịn emi akarade idahaemi ke ada ikọt esie emi ẹsọn̄ọde ẹda ye enye usụn̄.