1-2. Didie ke Christian ekeme nditie nte ufọkenyọn̄ emi okon̄de esịm ikpaenyọn̄? (1 Corinth 15:58)

 KE 1978, ẹma ẹkụre ufọkenyọn̄ emi enyenede enyọn̄ 60 onyụn̄ okon̄de esịm ikpaenyọn̄ ke Tokyo ke Japan. Mme owo ẹma ẹkere m̀mê oyosụk ada ebịghi sia unyekisọn̄ esiwak nditịbe do. Se in̄wamde ufọk oro okûduọ edi ke mme andikọbọp ẹma ẹnam enye enen̄ede ọsọn̄ idem man isọn̄ ekpenyek nte nso, ufọk oro iduọhọ. Mme Christian ẹtie nte ufọkenyọn̄ oro. Didie?

² Ana Christian esisọn̄ọ ada anam nnennen n̄kpọ, edi enye ikpedịghe owo nnyịmeke. Ke n̄kpọ aban̄ade ibet Jehovah ye nte Jehovah oyomde idu uwem, ana enye ebiere ndisikop uyo Jehovah, onyụn̄ ọsọn̄ọ ada. (Kot 1 Corinth 15:58.) Utọ Christian oro “[esinyịme] ndikop item,” inyụn̄ idịghe edem ekpedịbe enye anam se mîfọnke. Ana enye “enyene eti ibuot,” okûsudọhọ ke ana ọsọn̄ ke eke imọ. N̄kpọ ekpetịbe, onyụn̄ edi se enye ese nte ekpesede edi ibiatke ibet Abasi, ọfọn enye anam ntre. (Jas. 3:17) Utọ Christian oro isidịghe ifia, inyụn̄ imemke nte ekpan̄. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme nte ikpowụtde ke imọsọn̄ọ ida. Iyokụt usụn̄ ition emi Satan esidomode ndinam ikûsọn̄ọ uda, ye se idinamde man ikan enye ubọk.

3. Enye emi enyenede unen akan ndinọ ibet ọnọ nso utọ ibet ke Utom 15:28, 29?

³ Jehovah enyene unen akan ndinọ ibet. Ibet esie isọn̄ke ndin̄wan̄a owo. (Isa. 33:22) Otu emi ẹkesede ẹban̄a utom ikọt Abasi ke eyo mme apostle ẹma ẹtịn̄ usụn̄ ita emi akanade mme Christian ẹwụt ke imọsọn̄ọ ida: (1) ke Jehovah ikpọn̄ ke mmọ ẹdituak ibuot ẹnọ, ituakke inọ n̄kpọ m̀mê owo efen ekededi,  (2) ke ana mmọ ẹnịm ibet Jehovah emi ọdọhọde ke iyịp edi edisana, ye (3) ke ana mmọ ẹnịm ewụhọ Abasi emi ọdọhọde ikûnam oburobụt idan̄. (Kot Utom 15:28, 29.) Didie ke mme Christian mfịn ẹkeme ndiwụt ke imọsọn̄ọ ida ke usụn̄ ita oro?

4. Didie ke isiwụt ke ituak ibuot inọ Jehovah ikpọn̄? (Ediyarade 4:11)

⁴ Ituak ibuot inọ Jehovah ikpọn̄, ituakke inọ owo m̀mê n̄kpọ en̄wen ekededi. Jehovah ọkọdọhọ nditọ Israel ẹtuak ibuot ẹnọ imọ ikpọn̄. (Deut. 5:6-10) Ini Devil okodomode Jesus, Jesus ama ọdọhọ ke Jehovah ikpọn̄ ke ana ituak ibuot inọ. (Matt. 4:8-10) Ke ntak oro, nnyịn isituakke ibuot inọ se ededi emi mme owo ẹbotde ẹtuak ibuot ẹnọ, isinyụn̄ inamke n̄kpọ ye mme owo nte mmọ ẹdi abasi, edide mmọ ẹdi ikpọ owo ido ukpono, ikpọ owo ukara, nta mme ebre mbuba, nta mbon fim m̀mê ikwọ. Ida ye Jehovah; n̄kukụre owo emi ituakde ibuot inọ edi Enye emi “okobotde kpukpru n̄kpọ.”​—Kot Ediyarade 4:11.

5. Ntak emi isitienede ibet Jehovah emi ọdọhọde ke uwem ye iyịp ẹdi edisana?

⁵ Isitiene ibet Jehovah emi ọdọhọde ke uwem ye iyịp ẹdi edisana. Ntak edi ke Jehovah ọdọhọ ke iyịp ada aban̄a uwem, uwem onyụn̄ edi ọsọn̄urua n̄kpọ emi Jehovah ọnọde nnyịn. (Lev. 17:14) Ini Jehovah ọkọtọn̄ọde ndiyak mme owo ẹta unam, enye ama ọdọhọ mmọ ẹbet iyịp. (Gen. 9:4) Enye ama afiak ọnọ ibet oro ini enye ọkọnọde nditọ Israel Ibet Moses. (Lev. 17:10) Jehovah ama ada spirit esie anam mbon emi ẹkesede ẹban̄a utom ikọt Abasi ke eyo mme apostle ẹdọhọ kpukpru mme Christian “ẹka iso ẹbet . . . iyịp.” (Utom 15:28, 29) Imesitiene ibet emi ketket ini ibierede utọ usọbọ emi idibọde. b

6. Nso ye nso ke isinam man ikụt ite ke imetiene ibet Jehovah emi ọdọhọde ikûnam oburobụt n̄kpọ?

⁶ Imesitiene ibet Jehovah emi ọdọhọde ikûnam oburobụt n̄kpọ. (Heb. 13:4) Apostle Paul ama ọnọ ata ọkpọsọn̄ uwụtn̄kpọ kiet aban̄a n̄kpọ emi. Enye ọkọdọhọ ‘iwot’ ndido idem nnyịn, oro edi, idomo nte ikekeme ndisio idiọkn̄kpọ ekededi emi ọdọn̄de nnyịn unyọn̄. Imesinen̄ede ikpeme man nnyịn idise m̀mê idinam n̄kpọ ekededi emi ekemede ndinam ikanam oburobụt n̄kpọ. (Col. 3:5; Job 31:1) Utọ idomo oro okponyụn̄ esịm nnyịn, imesisọsọp isịn ndikere m̀mê ndinam n̄kpọ ekededi emi ekemede ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Abasi.

7. Nso ke ikpebiere ndinam? Ntak-a?

⁷ Jehovah oyom ‘ikop item ke ofụri esịt.’ (Rome 6:17) Item esie ọfọn akan, onyụn̄ edi ke ufọn nnyịn. Nnyịn ikemeke ndikpụhọ mme ibet emi enye ama ekenenịm. (Isa. 48:17, 18; 1 Cor. 6:9, 10) Imesidomo ndinam se inemde Jehovah esịt inyụn̄ itịn̄ ukem se andiwet Psalm 119:112 eketịn̄de ete: “Mmebiere ke esịt mi ndinịm mme ewụhọ fo ke nsinsi, tutu esịm utịt.” Edi Satan oyodomo ndinam ọsọn̄ nnyịn ndisọn̄ọ nda. Nso ye nso ke enye esida ọkọk afia ọnọ nnyịn?

8. Didie ke Satan esida ukọbọ odomo ndinam ikûsọn̄ọ uda?

⁸ Ukọbọ. Devil esinam mme owo ẹnam nnyịn ibak, mîdịghe ẹtịn̄ ikọ emi enyekde nnyịn idem m̀mê abiakde nnyịn man itre ndisọn̄ọ nda. Uduakesịt esie edi enye ‘ndita’ nnyin, oro edi, ndinam ikûdi ufan Jehovah aba. (1 Pet. 5:8) Ke ntak emi mme Christian eyo mme apostle ẹkebierede ndisọn̄ọ nda, ẹma ẹsitịm mmọ, ẹwot mmọ, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ẹyenam mmọ n̄kpọ. (Utom 5:27, 28, 40; 7:54-60) Satan ke adada ukọbọ anam ubi esie mfịn. Ikụt oro ke ibak ibak usụn̄ emi ẹnamde n̄kpọ  ye nditọete nnyịn ke Russia ye ke mme idụt efen, ye ke mme usụn̄ en̄wen emi mme asua ẹnamde mmọ n̄kpọ.

9. Nọ uwụtn̄kpọ emi owụtde ntak emi ikpekpemede idem man ididụk afia n̄kari emi mme owo ẹsikaride.

⁹ N̄kari emi mme owo ẹsikaride. N̄kpọ efen emi Satan esidiande ke ukọbọ ada esịn mfịna ye nnyịn edi “n̄kari.” (Eph. 6:11) Kop se iketịbede inọ Brọda Bob emi ẹkemende ẹka ndikasiak idem. Ikedịghe ekpri usiakidem. Enye ama ọdọhọ mme dọktọ ke imọ idinyịmeke ẹsịn imọ iyịp ọkpọkọm edi didie. Dọktọ emi okoyomde ndisiak enye idem ama ọdọhọ ke imọ idisịnke enye iyịp. Edi okoneyo emi ekesierede usen emi ẹkeyomde ndisiak enye idem, dọktọ emi esikịmde owo ibọk ibikpai ama ebet yak mbonubon Bob ẹnyọn̄ọ, edika ebịne Bob ọkọdọhọ enye ke imọ isehe ite ke ẹyesịn enye iyịp, edi man n̄kpọfiọk idikpere edem ke ẹnịm iyịp man n̄kpọ ekpetịbe edi se ẹsịnde enye, ẹsịn. Etie nte dọktọ oro ekekere ke mbonubon Bob mîdụhe ke Bob eyenyịme. Edi Bob ama ọsọn̄ọ ada ọdọhọ enye ke imọ idinyịmeke ọkpọkọm edi didie.

10. Didie ke ekikere mbon emi mîdaha ibet Jehovah ke n̄kpọ ekeme ndidi afia nnọ nnyịn? (1 Corinth 3:19, 20)

¹⁰ Ekikere mbon emi mîdaha ibet Jehovah ke n̄kpọ. Edieke isede n̄kpọ nte mme owo ẹsede, imekeme nditọn̄ọ ndidi ima iyom ndinam n̄kpọ nnyịn ikereke se ibet Jehovah ọdọhọde ye nte enye ọdọhọde idu uwem. (Kot 1 Corinth 3:19, 20.) “Ọniọn̄ ererimbot emi” esiwak ndinam mme owo ẹkûkop uyo Jehovah. Mbon emi ẹkekande mme Christian ke Pergamum ye Thyatira ẹkụk ẹkedi mme okpono ndem, ẹma ẹsinyụn̄ ẹnam oburobụt n̄kpọ. Ndusụk mme Christian ẹma ẹtọn̄ọ ndikere n̄kpọ nte mmọ. Jesus ama enen̄ede asua ọnọ nditọete ke esop mbiba oro sia mmọ ẹma ẹyak mbon emi ẹnamde oburobụt idan̄ ẹsụk ẹdu ke esop. (Edi. 2:14, 20) Mbon emi ẹkande nnyịn ẹkụk ẹkeme nditịn̄ enyọn̄ ye isọn̄ man itiene ida oburobụt ido nte mmọ ẹdade. Mbonubon nnyịn ye mme ufan nnyịn ẹkeme ndidọhọ ke itie eto eto, yak ikûnam se Jehovah ọdọhọde. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹkeme ndidọhọ ke edieke inamde se idọn̄de nnyịn ke inyeneke se idiọkde do, ke nte Bible ọdọhọde idu uwem edi n̄kpọ eset.

11. Nte isụk idomode ofụri ukeme nnyịn ndisọn̄ọ nda, nso ke nnyịn mîkpanamke?

¹¹ Ndusụk ini n̄kpọ ama etịbe, imekeme ndikere ke ibet Jehovah inen̄ekede idọhọ ‘nam emi, kûnam oko.’ Ekeme ndikam ndọn̄ nnyịn ‘ndinam n̄kpọ mbe se ẹwetde.’ (1 Cor. 4:6) Idiọkn̄kpọ edi oro. Se ikpọ owo ido ukpono ke eyo Jesus ẹkenamde ekedi oro. Mmọ ẹma ẹsimen ibet idemmọ ẹdian ke Ibet Moses, ẹnam ọsọn̄ mme ikpîkpu owo nditiene ibet oro. (Matt. 23:4) Jehovah ada Ikọ esie ye esop esie anam idiọn̄ọ ata nnennen se ikpanamde. Nnyịn inyeneke ntak ndomokiet ndidian n̄kpọ ke se enye ọdọhọde inam. (N̄ke 3:5-7) Ntre nnyịn idinamke n̄kpọ ibe se ẹwetde ke Bible, m̀mê ndinịm ibet ke n̄kpọ emi nditọete ẹnyenede unen ndibiere ke idemmọ.

12. Didie ke Satan esida “ikpîkpu abian̄a” otụn mme owo usụn̄?

¹² Abian̄a. Satan esida “ikpîkpu abian̄a” ye “mme akpa n̄kpọ ererimbot” otụn mme owo usụn̄, onyụn̄ ọtọ mme owo abahade. (Col. 2:8) Ke ini mme Christian eyo mme apostle, se itịn̄de emi ama esịne ukpepn̄kpọ mbon akwaifiọk, ukpepn̄kpọ mme Jew emi mîkotoho Bible, ye ukpepn̄kpọ emi ọkọdọhọde ke ana mme Christian ẹnịm Ibet Moses. Kpukpru oro ẹkedi abian̄a sia ẹma ẹsio mme owo ekikere ẹkpọn̄ Jehovah emi ata oniọn̄ otode. Mfịn, Satan ada se ẹtịn̄de ke TV, radio, n̄wed mbụk n̄kpọntịbe, ye Intanet asuan se ikpọ owo ukara ẹtịn̄de emi mînyeneke nsọn̄ọ. Ima inen̄ede  ikụt emi ini udọn̄ọ COVID-19 ekenyen̄ede ofụri ererimbot. c Mme Ntiense Jehovah emi ẹkedade se esop Abasi ẹketịn̄de iketịmekede esịt nte mbon emi ẹkekpan̄de utọn̄ ẹkop kpukpru nsu emi ẹkedade ẹtụn mme owo usụn̄.​—Matt. 24:45.

13. Ntak emi nnyịn mîkpayakke n̄kpọ ekededi osio nnyịn ekikere ọkpọn̄ akpan n̄kpọ?

¹³ Mme n̄kpọ emi ẹsisiode owo ekikere ẹkpọn̄ akpan n̄kpọ. Inaha iyak n̄kpọ ndomokiet osio nnyịn ekikere ọkpọn̄ “se idide akpan n̄kpọ ikan.” (Phil. 1:9, 10) Ikpayak utọ n̄kpọ oro etịbe, imekeme ndimen ini ye odudu nnyịn nnam n̄kpọ emi mînyeneke ufọn, ikpọn̄ akpan n̄kpọ emi ikpanamde idia ufọn. Ekpedi se ibehede nnyịn ikan edi se idiade, se in̄wọn̄de, se inamde inem idem esịt, ye utom nnyịn, mmọ ẹkeme ndisio nnyịn ekikere n̄kpọn̄ se idide akpan n̄kpọ. (Luke 21:34, 35) N̄kpọ en̄wen edi ke kpukpru usen imesikụt mîdịghe ikop n̄kpọ aban̄ade pọlitiks ye mme n̄kpọ emi ẹdide ndusụk owo ẹte ẹnam ntem, ndusụk ẹte ẹkpekam ẹnam ntem. Ana ikụt ite ke nnyịn iyakke mme n̄kpọ oro ẹsio nnyịn ekikere ẹkpọn̄ se idide akpan n̄kpọ, mîdịghe ntre imekeme nditọn̄ọ ndinyene n̄kan̄ emi idade inọ ke esịt nnyịn. Satan esida kpukpru oro ye mbon emi ima ikeneneme odomo ndinam ikûka iso unam nnennen n̄kpọ. Ẹyak ineme se idinamde man ikan enye ubọk inyụn̄ ika iso isọn̄ọ ida.

14. Tịn̄ n̄kpọ kiet emi ekemede ndin̄wam nnyịn ika iso isọn̄ọ ida ye Jehovah.

¹⁴ Kere se ikanamde ayak idem ọnọ Jehovah onyụn̄ ana baptism. Akanam n̄kpọ mbiba oro sia okoyom ndida ye Jehovah. Ti se ikan̄wamde fi enịm ke omokụt akpanikọ. Ama enen̄ede ọdiọn̄ọ Jehovah, etetịm okpono enye, ama enye, onyụn̄ ada enye nte Ete fo eke heaven. Ama enen̄ede ọbuọt idem ye enye, oro ama onyụn̄ anam akabade esịt. Ama etre ndinam se Jehovah asuade, onyụn̄ ọtọn̄ọ ndinam se inemde enye esịt. Ini ọdiọn̄ọde ke Abasi ama efen mme idiọkn̄kpọ fo, ama enem fi ke idem. (Ps. 32:1, 2) Ama ọtọn̄ọ ndidụk mbono esop, onyụn̄ ọtọn̄ọ ndimen nti n̄kpọ emi ekekpepde eketịn̄ ọnọ mbon en̄wen. Ama ayak idem ọnọ  Jehovah onyụn̄ ana baptism. Idahaemi edisan̄a ke usụn̄ emi adade esịm uwem, omonyụn̄ ebiere ndinam se ekekeme man udûkpọn̄ usụn̄ oro.​—Matt. 7:13, 14.

15. Ntak emi ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ ntie n̄kere se ikpepde ẹsinyenede ufọn-ọ?

¹⁵ Kpep Ikọ Abasi nyụn̄ tie kere se ekpepde. Eto emi orụn̄ esie enen̄erede ọdọn̄ n̄kam ke isọn̄ isiduọhọ. Edieke Ikọ Abasi omụmde nnyịn akama yak ọsọn̄, iyenen̄ede ibuọt idem ye Abasi. Nte eto okponde aka, ntre ke orụn̄ esie enen̄ede odụk esịt isọn̄ onyụn̄ atara. Ima ikpep Ikọ Abasi inyụn̄ itie ikere se ikpepde, iyetetịm ibuọt idem ye Abasi, inyụn̄ inen̄ede inịm ke nte enye ọdọhọde inam n̄kpọ ọfọn akan. (Col. 2:6, 7) Kere nte ibet emi Jehovah ọkọnọde ikọt esie ke eset, nte enye akadade mmọ usụn̄, ye nte enye ekekpemede mmọ akan̄wamde mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ini angel osụk odomode mme n̄kpọ ke temple ke n̄kukụt emi Ezekiel okokụtde, enye ama enen̄ede etịn̄ enyịn ke se angel oro akanamde. N̄kukụt oro ama ọsọn̄ọ Ezekiel idem. N̄kukụt oro onyụn̄ ekpep nnyịn nsio nsio n̄kpọ emi ikemede ndinam n̄wụt ke ituak ibuot inọ Jehovah ke usụn̄ emi enye oyomde. d (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Edieke isisiode ini ikpep Ikọ Abasi inyụn̄ itie ikere mme n̄kpọ emi mîdịghe kwe-kwe-kwe n̄kpọ ke Ikọ Abasi, nnyịn n̄ko iyadia ufọn.

16. Didie ke Bob ndikọsọn̄ọ nda ke ofụri esịt akan̄wam enye? (Psalm 112:7)

¹⁶ Sọn̄ọ da ke ofụri esịt. Edidem David ama ọkwọ ikwọ emi owụtde ke tutu amama enye iditreke ndima Jehovah. Enye ọkọdọhọ ete: “Esịt mi ọsọn̄ọ ada, O Abasi.” (Ps. 57:7) Nnyịn n̄ko imekeme ndisọn̄ọ nda ke ofụri esịt, inyụn̄ ibuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt. (Kot Psalm 112:7.) Kop nte oro akan̄wamde Bob emi ima iketetịn̄ iban̄a. Ini ẹkedọhọde enye ke ẹyenịm iyịp man ekpenyene nte etiede ẹmen ẹsịn enye, enye akada do ọdọhọ ke ikpededue idiọn̄ọ ke ẹmọn̄ ẹsịn imọ iyịp, ke iyọkpọn̄ ufọkibọk oro ke ebe oro. Nte ini akakade Bob ọkọdọhọ ete: “Mma ndiọn̄ọ nnennen se n̄kpanamde nnyụn̄ mfịnake idem m̀mê nso ikeme nditịbe ke ntak oro.”

17. Nso ke mbụk Bob ekeme ndikpep nnyịn? (Se ndise n̄ko.)

 ¹⁷ Se ikan̄wamde Bob ọsọn̄ọ ada edi ke anyan ini mbemiso enye akade ufọkibọk, enye ama ebebiere ke imọ iyọsọn̄ọ ida. Akpa, ama ọdọn̄ enye ndinam se inemde Jehovah esịt. Ọyọhọ iba, enye ama ada ini ekpep se Bible ye mme n̄wed esop Abasi ẹtịn̄de ẹban̄a nte uwem ye iyịp ẹdide edisana. Ọyọhọ ita, enye ama enen̄ede enịm ke edieke imọ inamde se Jehovah ọdọhọde, ke Jehovah ọyọdiọn̄ imọ. Nnyịn n̄ko imekeme ndisọn̄ọ nda ke ofụri esịt inamke n̄kpọ m̀mê nso utọ mfịna isịm nnyịn.

18. Didie ke mbụk Barak ekpep nnyịn ndibuọt idem ye Jehovah? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

¹⁸ Buọt idem ye Jehovah. Se nte Barak akakande ke ekọn̄ ke ntak emi enye akanamde n̄kpọ nte Jehovah ọkọdọhọde. Otuekọn̄ m̀mê eduat ndomokiet ikodụhe ke ofụri Israel. Edi Jehovah ama ọdọhọ yak Barak akan̄wana ye udịmekọn̄ Sisera emi ekedide etubom mbonekọn̄ Canaan. (Judg. 5:8) Sisera ye chariot 900 emi enye ekemende edi ekọn̄ ẹkedu ke unaisọn̄, edi Deborah emi ekedide prọfet an̄wan ama ọdọhọ Barak osụhọde ebịne mmọ do. Ọkpọkọsọn̄ nditọ Israel ndida do n̄n̄wana ye mme asua ye mme chariot emi ẹkesọpde itọk nte nso. Edi Barak ama anam se ẹkedọhọde enye. Nte mbonekọn̄ Israel ẹtode Obot Tabor ẹsụhọde ẹka ekọn̄, Jehovah ama anam ata akamba edịm ọkọn̄ọde. Mme chariot Sisera ẹma ẹbụhọ ke okpụk, Jehovah ama onyụn̄ anam Barak akan mmọ. (Judg. 4:1-7, 10, 13-16) Edieke ibuọtde idem ye Jehovah inyụn̄ inamde se enye adade esop esie ọdọhọ inam, Jehovah ayanam nnyịn n̄ko ikan.​—Deut. 31:6.

19. Nso inam ebiere ndika iso nsọn̄ọ nda?

¹⁹ Adan̄a nte idude uwem ke ererimbot emi, ana ikaka iso itịme ndikụt ete ke imọsọn̄ọ ida. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Pet. 3:17) Ẹyak ibiere ke nnyịn idiyakke ukọbọ, n̄kari emi mme owo ẹkaride, ekikere mbon emi mîdaha ibet Jehovah ke n̄kpọ, abian̄a, ye mme n̄kpọ emi ẹkemede ndisio owo ekikere n̄kpọn̄ akpan n̄kpọ ẹnam ikpọn̄ nnennen se ikpanamde. (Eph. 4:14) Utu ke oro, ẹyak isọn̄ọ ida, ika iso ima Jehovah, inyụn̄ ikop uyo esie. Nte isụk inamde oro, oyom inyene eti ibuot, oro edi, yak ikûsudọhọ ọsọn̄ ke eke nnyịn. Ke ibuotikọ emi etienede, imọn̄ ineme nte Jehovah ye Jesus ẹnịmde eti uwụtn̄kpọ ẹnọ nnyịn ke n̄kpọ enye oro.