NDIYE n̄wed oro ẹkenyene nsio nsio kọlọ nte akpara. Nte n̄kesede ndiye ndise ke mme n̄wed oro, mma nyom ndifiọk n̄kpọ efen efen ke Bible. Ntre toto ke ini n̄kedide ekpri, ama enen̄ede ọdọn̄ mi ndifiọk se Bible ekpepde, utọ nte mbon oro ẹkewetde ke ndiye n̄wed oro.

Uwem mi ama ọtọ etịmede ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ekekperede India. Ete ye eka mi ẹma ẹdian̄ade ẹtie, ekem ẹdian̄ade ndọ. Ikan̄wan̄ake mi se ikpanamde owo iba emi mmade n̄kan ẹnam utọ n̄kpọ oro. Esịt ama ọduọ mi etieti, eketie nte nnyeneke owo ndomokiet aba. Sia mmen̄kenyeneke eyeneka, eketie nte inyeneke eke ọdọn̄de mi esịt onyụn̄ an̄wamde mi nte akpanade edi.

N̄kodụn̄ ye eka mi ke Karachi, ibuot obio Sindh. Usen kiet, Fred Hardaker, akamba ete kiet emi ekedide dọkta ama edi ufọk nnyịn. Enye ye isụn̄utom oro ọkọnọde nnyịn ndiye n̄wed oro ẹkedi Ntiense Jehovah. Brọda Hardaker ama ọdọhọ eka mi m̀mê enye akpama ndikpep Bible. Eka mi ama ọdọhọ ke imọ idikpepke, edi ke ekeme ndidi ami nyama ndikpep.  Brọda Hardaker ama ọtọn̄ọ ndikpep mi Bible urua oro eketienede.

Ke urua ifan̄ ebede, mma ntọn̄ọ ndidụk mbono esop emi ẹkesinịmde ke ufọkibọk Brọda Hardaker. N̄kpọ nte Mme Ntiense Jehovah 12 oro ẹma ẹkesọn̄ ẹkesidụk mbono esop do. Mmọ ẹma ẹdọn̄ mi esịt, ẹkenyụn̄ ẹda mi nte eyen mmọ. Ke nteti nte mmọ ẹkesisụhọrede ẹtie ẹneme nneme ye ami nte nti ufan. Se n̄koyomde ini oro ekedi oro.

Ikebịghike, Brọda Hardaker ama ọdọhọ nsan̄a ye imọ n̄kwọrọ ikọ. Enye ama owụt mi nte ẹsibrede utịn̄ikọ Bible ke n̄kpọ ubre usanikwọ. Utịn̄ikọ oro ekesidi mbio mbio. Ndusụk utịn̄ikọ oro ama esibiak ndusụk owo sia mmọ ikamaha se ẹketịn̄de. Edi ekenenem mi ndikwọrọ ikọ. Mma nnen̄ede mma se n̄kekpepde ke Bible, mma nnyụn̄ mma nditịn̄ se n̄kekpepde nnọ mme owo.

Ukara Britain ẹma ẹnen̄ede ẹfịna Mme Ntiense Jehovah uwem ini mbonekọn̄ Japan ẹkeyomde ndidi ndin̄wana ye India. Ke July 1943, ẹma ẹtiene ẹfịna mi n̄ko. Etubom ufọkn̄wed sekọndri nnyịn ekedi pastọ Ufọkabasi Anglican. Enye ama ebịn mi ke ufọkn̄wed ete ke ndi “idiọk eyenọwọn̄.” Enye ama ọdọhọ eka mi ke ami ndidian idem ye Mme Ntiense Jehovah ọmọn̄ anam mbiat nditọ ufọkn̄wed eken. Eka mi ama ayat esịt etieti tutu ọdọhọ n̄kûsusan̄a ye Mme Ntiense Jehovah aba. Ekem enye ama anam mi nnyọn̄ mbịne ete mi ke Peshawar. Peshawar odu ke edem edere Pakistan. To ke Karachi sịm Peshawar edi n̄kpọ nte itiat 850 m̀mê kilomita 1,370. N̄kekpereke Jehovah aba sia owo ikayakke n̄kpep Bible nnyụn̄ ndụk mbono esop.

Ke 1947, mma mfiak nnyọn̄ Karachi n̄koyom utom. Mma n̄ka n̄kese Brọda Hardaker ke ufọkibọk esie. Esịt ama enem enye etieti ndikụt mi.

Enye ekekere ke ndi ndisọbọ idem. Ntre enye ama obụp mi m̀mê nso ibiak mi.

Mma mbọrọ enye nte: ‘Dọkta inyeneke se ibiakde mi. Nyom ndikpep Bible.’

Enye ama obụp mi m̀mê n̄kpama itọn̄ọ ini ewe?

Mma ndọhọ: “Yak itọn̄ọ idahaoro ekpedi emenyene ini.”

Ima ikpep Bible mbubreyo oro. Esịt ama ana mi sụn̄ ndien sia mma mfiak ndidu ye ikọt Abasi. Ekebiet ẹduọk mi mbịtmbịt mmọn̄ ke ibuot. Eka mi ama anam enyọn̄ ye isọn̄ mbak ndidian idem ye Mme Ntiense Jehovah. Edi isan̄ enye emi mma mbiere ke idụhe se idikpande mi ndinam n̄kpọ Jehovah. Mma nna baptism ke August 31, 1947. Ikebịghike, mma ntọn̄ọ utom usiakusụn̄ ofụri ini. N̄kedi isua 17 ini oro.

Quetta edi akpa obio oro n̄kodude nnam utom usiakusụn̄. Do ke mbonekọn̄ Britain ẹkesidu. Ke 1947, ẹma ẹbahade India, n̄kan̄ kiet okosụk edi India enye eken edi Pakistan. * N̄kpọ emi ama anam mbon nsio nsio ido ukpono ẹn̄wana ye kiet eken. Oro ama anam n̄kpọ nte owo miliọn 14 ẹkpọn̄ ufọk mmọ. Iwakke n̄kpọ emi anamde ata ediwak owo ẹfehe ẹkpọn̄ ufọk mmọ ntem. Mbon Muslim oro ẹkedụn̄de ke India ẹma ẹwọrọ ẹka Pakistan, mbon Hindu ye Sikh oro ẹkedụn̄de ke Pakistan ẹwọrọ ẹka India. Ke ini ndutịme oro, mma ndụk tren ke Karachi n̄ka Quetta. Ẹkefak mme owo nte iyak ice, ntre n̄kawak ndiyịre ke ukwak oro odude ke an̄wa tren tutu n̄kesịm Quetta.

Mma n̄kụt George Singh ke Quetta. Enye ekedi akpan asiakusụn̄, okonyụn̄ edi n̄kpọ nte isua 25. Sia efakutom oro eketiede obot obot, George ama ọnọ mi akani enan̄ukwak man n̄kpawat mîdịghe n̄wewere ndusụk ini. N̄kesiwak ndisan̄a ikpọn̄ n̄kwọrọ ikọ. Ke ufan̄ ọfiọn̄ itiokiet, mbon oro n̄kesikpepde Bible ẹma ẹsịm 17. Ndusụk mmọ ẹma ẹdidi Mme Ntiense Jehovah. Owo mmọ kiet ekedi Sadiq Masih. Enye ekedi owoekọn̄. Enye ama an̄wam mi ye George akabade ndusụk n̄wed nnyịn esịn ke usem Urdu. Usem Urdu edi akpan usem Pakistan. Sadiq ama edinen̄ede esịn idem ọkwọrọ ikọ.

Ekem, mma mfiak nnyọn̄ Karachi n̄kodu n̄kwọrọ ikọ ye mbufa isụn̄utom oro ẹkekerede Henry Finch ye Harry Forrest. Mmọ ndikosụk n̄kụre Ufọkn̄wed Gilead ekedi oro. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpep mi nte ẹkpenamde n̄kpọ ke esop Abasi. Isan̄ kiet, mma  ntiene Brọda Finch n̄kọkwọrọ ikọ ke edem edere Pakistan. Ke ini ikọkwọrọde ikọ ke mme usụhọde obot do, ima ikụt ediwak mbon Urdu oro ẹkeyomde ndifiọk se Bible ekpepde. Ke isua iba ebede, mma n̄ka Ufọkn̄wed Gilead. Ke mma n̄kokụre, mma mfiak nnyọn̄ ndi Pakistan. Mma nsinam utom circuit ke ini ke ini. N̄kodụn̄ ye isụn̄utom ita en̄wen ke ufọkidụn̄ isụn̄utom ke Lahore.

Ke 1954, mme isụn̄utom oro ẹkedụn̄de ke Lahore ẹma ẹtọhọ. Ekedi ata n̄kpọ o-bụt. Ẹma ẹnen̄ede ẹsua ẹnọ mi sia n̄kada nnọ n̄kan̄ kiet. N̄kpọ oro ama afịna mi tutu. Eketie nte kpukpru se n̄kekpepde akatatak. Mma mfiak nnyọn̄ Karachi, ekem nto do n̄ka London ke England. N̄koyom ndikodu do ntọn̄ọ uwem obufa.

N̄kodu esop kiet ye ediwak mbon Bethel London ini nsịmde do. Pryce Hughes emi ekedide asan̄autom n̄kọk itieutom ama ada mi adian idem onyụn̄ ekpep mi ediwak n̄kpọ. Enye ama ọfọn uwem etieti. Enye ama ọdọhọ mi usen kiet ke enyene ini emi Brọda Joseph F. Rutherford ọkọnọde imọ item. Brọda Rutherford ekese aban̄a utom ukwọrọikọ nnyịn ke ofụri ererimbot ini oro. Enye ọkọdọhọ ke ini imọ ikodomode ndifan̄a idem, ke enye ama enen̄ede asua ọnọ imọ. Idem ama akpa mi ndikụt Brọda Hughes atuakde inua imam ini enye etịn̄de n̄kpọ oro. Enye ọdọhọ ke n̄kpọ oro ama abiak imọ ke nsonso oro; edi ekem ima idikụt ke item oro ekedi ke ufọn imọ, ke oro okonyụn̄ owụt ke Jehovah ama imọ. (Heb. 12:6) Ikọ esie oro ama anam esịt ọsọn̄ mi onyụn̄ an̄wam mi mfiak nnam n̄kpọ Abasi ye idatesịt.

Kpa ini oro, eka mi ama ọwọrọ edi London. Enye ama enyịme Brọda John E. Barr ekpep enye Bible. Brọda Barr ama edidi owo Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn. Eka mi ama esịn idem ekpep Bible tutu ana baptism ke 1957. Ẹdọhọ ke ete mi n̄ko ama ekpep Bible ye Mme Ntiense mbemiso akpade.

Ke 1958, mma ndọ Lene, Sista kiet emi okotode Denmark edidụn̄ ke London. Ke 1959, Jane adiaha nnyịn ama amana. Ima idinyene nditọ inan̄ en̄wen idian enye. Mma nnyene nsio nsio ifetutom ke Esop Fulham. Nte ini akakade, akana iwọrọ ikodụn̄ ke n̄kan̄ emi eyo ofiopde ekpri sia idem ama edifịna n̄wan mi idiọk idiọk. Ntre ke 1967, ima iwọrọ ikodụn̄ ke Adelaide, ke Australia.

Nditọete 12 oro ẹyetde aran ẹma ẹdu ke Esop Adelaide oro ikodude. Kpa ye oro mmọ ẹma ẹkesọn̄, mmọ ẹma ẹsida iso ke utom ukwọrọikọ. Ikebịghike ima ifiak itọn̄ọ ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi.

 Ke 1979, Daniel ekperedem eyen nnyịn ama amana. Ẹkedọhọ ke enye idibịghike uwem sia udọn̄ọ emi ẹkotde Down syndrome ama omụm enye idiọk idiọk. * Esisụk afafịna mi nditịn̄ nte eketiede nnyịn ke idem ini oro. Ima inam ofụri se ikekemede man ise iban̄a enye, edi nnyịn ikayakke oro anam itre ndise mban̄a nditọ nnyịn inan̄ eken. Daniel ama enyene ndudu iba ke esịt. Oro ikesiyakke enye en̄wek ofụm ọfọn. Ndusụk ini, oro ama esinam idem esie etie blu blu. Ama etie ntre, ima isisọp imen enye ika ufọkibọk. Kpa ye udọn̄ọ esie, enye ama ọdiọn̄ọ n̄kpọ etieti, enem itie, onyụn̄ ama Jehovah etieti. Ke ini isibọn̄de akam mbemiso idiade udia, enye ama esidian n̄kpri ubọk esie mbiba, otop ibuot, onyụn̄ ọdọhọ “Amen!” Ini oro ndien ke enye ekesidia udia esie.

Daniel ama ọdọn̄ọ kansa afia nsen iyịp ini enye ekedide isua inan̄. Ibuot ama oyon̄ nnyịn, idem onyụn̄ emem nnyịn. N̄kekere ke ibuot ọmọn̄ ebe mi. Brọda Neville Bromwich emi ekedide esenyịn circuit nnyịn ama edise nnyịn usen kiet emi idem ekenen̄erede emem nnyịn. Enye ama afat nnyịn onyụn̄ etiene nnyịn atua okoneyo oro. Mbọm nnyịn ama anam enye. Se enye eketịn̄de ama enen̄ede ọdọn̄ nnyịn esịt. Enye ama odu ye nnyịn tutu esịm n̄kpọ nte n̄kanika kiet okoneyo. M̀mê enye ọnyọnyọn̄ m̀mê inyọn̄ke, Daniel ama akpa. Idụhe se ikobụn̄de nnyịn esịt nte n̄kpa esie. Edi ima idọn̄ idem nnyịn esịt sia imọdiọn̄ọ ke n̄kpọ ndomokiet ikemeke ndinam Jehovah okûma Daniel, ekpededi n̄kpa. (Rome 8:​38, 39) Enen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndidu ye Daniel ke Paradise ini Abasi edinamde enye eset!​—John 5:​28, 29.

Nsụk ndedi ebiowo kpa ye oro mma n̄kọdọn̄ọ idiọk akpauben̄ utịm ikaba. Se iwọrọde mi anam mbọm mme owo esinam mi, akpan akpan mbon oro n̄kpọ ọwọrọde. Mmesimụm idem n̄kama mbak ndiduọhọ mmọ. Mmesibụp idemmi nte: ‘Ndi se iwọrọde mmọ anam mmọ ẹkere n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ntre? N̄kpanam nso man mmọ ẹkụt ke mmekere mban̄a mmimọ? Didie ke n̄keme ndin̄wam mmọ ẹka iso ẹnam n̄kpọ Jehovah?’ Esinem mi tutu ndisan̄a nse nditọete! Ami ndisọn̄ọ mbon en̄wen idem nnyụn̄ ndọn̄ mmọ esịt esinam n̄kop ndọn̄esịt n̄ko.

Esitie mi nte eketiede andikewet Psalm 94. Enye ọkọdọhọ ete: “Ke ini ediwak ekikere ẹtịmerede mi esịt, ndọn̄esịt [Jehovah] enem ukpọn̄ mi.” (Ps. 94:19) Mfịna ubon ye ọkpọsọn̄ mfụhọ ama oyom ndimen mi mmen, ẹma ẹkọbọ mi ke ntak oro n̄kponode Jehovah, mma nnyụn̄ nnam ikpọ ndudue. Edi Jehovah ama an̄wam mi nyọ kpukpru oro. Ke akpanikọ, Jehovah edi Ete mi!