“MMỌKỌM-O! N̄kpọ etie didie?”

Anaedi emesikọm owo utọ ekọm emi, ndien ke ini ọkọmde owo, ekeme ndidi emisifat enye mîdịghe ọkọm enye ubọk. Inamke n̄kpọ m̀mê ẹsikọm owo didie ke edem mbufo, ekọm edi ekọm. Ẹkeme ndida ke edi usọn̄enyịn ndidi okụt owo, ukọmke, mîdịghe owo ọkọm fi afo ubọrọke; owo oro mûkọmke onyụn̄ ekeme ndikere ke umaha imọ.

Edi idịghe kpukpru owo ẹsima ndikọm owo. Bụt isiyakke ndusụk owo ẹkọm owo. Mfịna mbon en̄wen edi ke mmọ ẹsikere ke owo ibatke mmimọ ke n̄kpọ. Esisọn̄ mbon en̄wen ndikọm mbon oro mîtoho edem mmọ, mbon oro mîdịghe ubọkn̄ka mmọ, ye mbon oro mmọ ẹnyenede n̄kpọ ẹkan m̀mê mbon oro ẹnyenede n̄kpọ ẹkan mmọ. Edi nnyịn ndikọm owo ekeme ndinyene ufọn ekpededi nnyịn ituakke ida ineme nneme ye enye.

Bụp idemfo ete: ‘Nso ufọn ke ekọm enyene? Ndi enyene se Bible ekemede ndikpep mi mban̄a ekọm?’

Ke ini apostle Peter ọkọkwọrọde ikọ ọnọ Cornelius, akpa owo Gentile emi akakabarede edi Christian, enye ama ọdọhọ ke ‘Abasi isinamke asari.’ (Utom 10:34) Ekem Peter ama ọdọhọ ke Abasi “oyom kpukpru owo ẹkabade esịt.” (2 Pet. 3:9) Imekeme ndisọsọp ndọhọ ke itie n̄wed iba emi ẹbehe mbon oro ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep Bible. Edi kûfre ke Peter ama onyụn̄ ọdọhọ mme Christian “ẹkpono kpukpru orụk owo, ẹnyene ima ẹnọ ofụri otu nditọete.” (1 Pet. 2:17) Ndi emi iwụtke ke ọfọn isikọm kpukpru owo, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹto m̀mọ̀n̄ m̀mê ẹnyene n̄kpọ m̀mê inyeneke? Edieke ikọmde mmọ, iwụt ke imokpono inyụn̄ ima mmọ.

Apostle Paul ọkọdọhọ ikọt Abasi ete: “Ẹdara kiet eken, kpa nte Christ n̄ko akadarade” mbufo. (Rome 15:7) Paul ama asiak enyịn̄ nditọete oro ‘ẹkesọn̄ọde enye idem.’ Enen̄ede oyom itetịm isọn̄ọ nditọete idem idahaemi sia Satan ke ọdọdiọn̄ an̄wana ye ikọt Abasi.​—Col. 4:11; Edi. 12:​12, 17.

Bible owụt ke ekọm ayanam owo okụt ke imama imọ. Edi ikụreke ke oro.

Ke ama ekekem ini Jehovah ndinam Mary oyomo Jesus, Jehovah ama ọdọn̄ angel eketịn̄ n̄kpọ emi ye Mary. Angel oro ama ebem iso ọkọm Mary ete: “Mmọkọm-o, afo emi ẹfọnde akwa mfọn, Jehovah odu ye afo.” Esịt ama ‘etịmede Mary etieti,’ sia enye ikọfiọkke se ikpanamde angel editịn̄ ikọ ye imọ. Ke ini angel oro okụtde ke esịt etịmede Mary, enye ama ọdọhọ enye ete: “Kûfehe ndịk, Mary, koro afo omokụt mfọn ke iso Abasi.” Angel oro ama ọdọhọ enye ke Abasi oyom enye aman Messiah. Mary iketịmekede esịt aba, edi ama ọbọrọ angel oro ete: “Sese! Ofụn an̄wan Jehovah! Akpakam osu ọnọ mi nte uyo fo edide.”​—Luke 1:​26-38.

Ekedi ata n̄kpọ ukpono Jehovah ndidọn̄ angel oro utom. Edi angel oro ikadaha ke imokpon ikaha ndikọm Mary emi mîfọnke ima. Enye ama ọkọm Mary mbemiso etịn̄de se Jehovah ọkọdọn̄de enye. Nso ke emi ekpep nnyịn? Akpana isikọm nditọete nnyịn inyụn̄ isọn̄ọ mmọ idem. Ikọ ifan̄ oro itịn̄de ekeme ndisọn̄ọ mmọ idem onyụn̄ anam mmọ ẹkop inem esop Abasi.

Paul ama ọdiọn̄ọ ediwak nditọete ke mme esop oro ẹkedude ke Asia Minor ye Europe. Ke ini enye ekewetde leta ọnọ mme esop, enye ama esisiak enyịn̄ nditọete oro enye ọkọdọhọde ẹkọm. Rome ibuot 16 asiak enyịn̄ ediwak nditọete emi  enye ọkọdọn̄de ekọm ọnọ. Enye ama ọdọhọ ẹkọm Phoebe “eyenete nnyịn an̄wan,” onyụn̄ ọdọhọ nditọete “ẹdara enye ke Ọbọn̄ nte odotde ndisana owo ndidara, ẹnyụn̄ ẹn̄wam enye ke n̄kpọ ekededi oro enye oyomde un̄wam.” Paul ama ọkọm Prisca ye Aquila n̄ko. Enye ọkọdọhọ ke ‘idịghe imọ ikpọn̄ ikọm mmọ, edi ke kpukpru mme esop ke otu mme idụt ẹtiene ẹkọm mmọ.’ Enye ama onyụn̄ ọkọm ndusụk nditọete oro nnyịn mînen̄ekede ifiọk n̄kpọ iban̄a mfịn. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama ọkọm “Tryphaena ye Tryphosa, iban emi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄,” onyụn̄ ọdọhọ ẹkọm ‘Epaenetus emi imọ imade.’ Paul ama esima ndikọm nditọete esie.​—Rome 16:​1-16.

Kere nte esịt akadatde nditọete oro ndidiọn̄ọ ke Paul ifreke mmimọ. Anaedi emi ama anam mmọ ẹnen̄ede ẹma Paul ẹnyụn̄ ẹma kiet eken! Imenịm ke ekọm oro ama ọsọn̄ọ nditọete eken idem onyụn̄ an̄wam mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah. Omokụt do ke ọfọn isikọm nditọete nnyịn, itoro mmọ inyụn̄ iwụt ke imekere iban̄a mmọ sia emi ayanam ika iso idi ufan inyụn̄ inen̄ede idiana kiet.

Ke ini Paul ekebehede ke esụk Puteoli onyụn̄ oyomde ndibe n̄ka Rome, nditọete ke Puteoli ẹma ẹwọrọ ẹdikọm enye. Ke ini enye adade okụt mmọ, enye ama “ọkọm Abasi onyụn̄ ọsọn̄ọ idemesie esịt.” (Utom 28:​13-15) Ndusụk ini, n̄kukụre se ikemede ndinam edi ndituak inua imam m̀mê ndifụn̄ ubọk. Edi oro osụk ekeme ndinam idem enem owo emi ofụhọde m̀mê emi esịt etịmerede.

Akana James emi ekedide mbet Jesus ewet leta enen̄ede asua ọnọ ndusụk nditọete emi ẹkedide ufan ye ererimbot. (Jas. 4:4) Edi se nte James ọkọtọn̄ọde leta esie mi:

“Ami James, ofụn Abasi ye ofụn Ọbọn̄ Jesus Christ, n̄wet n̄wed emi nnọ ẹsọk esien duopeba oro ẹsuanade: Ekọm do!” (Jas. 1:1) Nte James ọkọkọmde nditọete oro ama anam mmọ ẹkụt ke enye idaha ke imọfọn ikan mmimọ. Anaedi oro ama anam emem mmọ ndinyịme item oro enye ọkọnọde mmọ. Omokụt do ke ndisụhọde idem n̄kọm owo ekeme ndinam emem utom ndineme n̄kpọ oro ọkpọsọn̄de ndineme.

Edieke nnyịn mîtopke-top ekọm itọ owo edi ikọmde owo ke ofụri esịt, oro oyowụt ke imekere iban̄a owo oro, ke imonyụn̄ ima enye, ekpededi owo oro ikọmde ibọrọke nnyịn. (Matt. 22:39) Sista kiet ke Ireland ekedisịm Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke ini mbono esop okoyomde nditọn̄ọ. Nte enye okoyomde ndisụhọde ntetie, Brọda kiet ama ọwọn̄ọde ese enye, atuak inua imam, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mmọkọm-o. Enem mi ndikụt fi.” Edi Sista oro ama osụhọde etie ibọrọke enye ikọ.

Ke urua ifan̄ ebede, enye ama ọkọdọhọ Brọda oro ke mfịna ufọk ikayakke imọ ibọ emem usen ifan̄ oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Esịt ama ayat mi etieti mbubreyo oro tutu nyom ndifiak mbono esop. Ntịghi ediwak n̄kpọ oro ẹkenemede ke mbono esop oro, edi mmeti ke afo ama ọkọm mi. Ekọm oro ama anam idem enem mi. Sọsọn̄ọ etieti.”

Brọda oro ikọfiọkke ke ekpri ekọm oro ama enen̄ede enyene ufọn. Enye ọdọhọ ete: “Ama enem mi ndikop ke ekọm oro ama anam idem enem enye. Esịt enem mi nte mmen̄kodopke uyo ntie.”

Solomon ọkọdọhọ ete: “Duọk uyo fo ke enyọn̄ mmọn̄, koro afo ayafiak okụt enye ke ediwak usen ẹbede.” (Eccl. 11:1) Yak emehe nnyịn ndisikọm mme owo, akpan akpan nditọete nnyịn. Ndisikọm owo ọfọn ye nnyịn onyụn̄ ọfọn ye mbon oro ikọmde. Ntre, kûdedei ufre ke ọfọn isikọm owo.