1. Nso idi n̄kpọ kiet emi idade ifọn ikan mme unam?

N̄KPỌ kiet emi anamde owo okpụhọde ye unam edi ke esịt esifịna owo ke ini enye anamde n̄kpọ, edi unam inyeneke esịt emi n̄kpọ esifịnade. Ke uwụtn̄kpọ, ke Adam ye Eve ẹma ẹkebiat ibet Abasi, mmọ ẹma ẹfehe ẹkedịbe. Oro owụt ke esịt ama afịna mmọ.

2. Didie ke esịt nnyịn etie nte compass? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

² Ẹkeme ndimen esịt oro ayakde owo anam se amama ndomo ye compass * oro abiarade. Nsụn̄ikan̄ oro enyenede utọ compass oro ekeme ndisop usụn̄. Oyobio ye mbufịt mmọn̄ ẹkeme ndiberi nsụn̄ikan̄ tutu enye ọwọn̄ọde aka n̄kan̄ en̄wen. Edi compass oro ọfọnde ekeme ndin̄wam awat nsụn̄ikan̄ ọfiọk nnennen usụn̄ oro enye akpasan̄ade. Ẹkeme ndimen esịt nnyịn ndomo ye compass. Esịt esinam idiọn̄ọ m̀mê se iyomde ndinam ọfọn m̀mê ifọnke, onyụn̄ ekeme ndin̄wam nnyịn inam se ifọnde. Edi ana inam esịt nnyịn ama se ifọnde man enye ekeme ndida nnyịn usụn̄ ọfọn.

3. Nso ikeme nditịbe edieke nnyịn mînamke esịt nnyịn ama se ifọnde?

 ³ Edieke nnyịn mînamke esịt nnyịn enen̄ede ama se ifọnde, enye idikpanke nnyịn ndinam idiọkn̄kpọ. (1 Tim. 4:​1, 2) Utọ esịt oro ekeme ndinam ikere ke “eti edi idiọk.” (Isa. 5:20) Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Ini ke edi emi kpukpru owo eke ẹdiwotde mbufo ẹdikerede ẹte inam edisana utom inọ Abasi.” (John 16:2) Se mbon oro ẹkewotde Stephen ẹkekerede edi oro. (Utom 6:​8, 12; 7:​54-60) Ediwak mbon ido ukpono ẹsinam ata ndiọi n̄kpọ, utọ nte ndiwot owo, edi ẹkere ke inam inọ Abasi. Se idude edi ke mmọ ẹkam ẹbabiat ibet Abasi. (Ex. 20:13) Esịt abian̄a mmọ oro.

4. Nso ke ikpanam man esịt nnyịn ekeme ndida nnyịn usụn̄ ọfọn?

⁴ Nso ke ikpanam man esịt nnyịn ekeme ndida nnyịn usụn̄ ọfọn? Ibet ye item N̄wed Abasi ẹfọn “ndida nnọ ukpep, nsua nnọ owo, nnen̄ede mme n̄kpọ, nnọ ntụnọ ke edinen ido.” (2 Tim. 3:16) Ntre, ana isịn idem ikpep Bible, itie ikere se ikpepde, inyụn̄ inam se ikpepde. Emi ayan̄wam nnyịn itetịm ifiọk nte Jehovah adade nsio nsio n̄kpọ, esịt nnyịn oyonyụn̄ ada nnyịn usụn̄ ọfọn. Ẹyak ineme nte mme ibet ye mme item N̄wed Abasi ẹkemede ndinam esịt nnyịn ama se ifọnde.

5, 6. Nso ufọn ke ididia edieke inịmde ibet Abasi?

⁵ Edieke iyomde ibet Abasi an̄wam nnyịn, inaha ifọfiọk mmọ kpọt, edi ana imama mmọ isinyụn̄ inịm mmọ. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Ẹsua se idiọkde ẹnyụn̄ ẹma se ifọnde.” (Amos 5:15) Nso idin̄wam nnyịn inam emi? Edi ndima se Jehovah amade nnyụn̄ nsua se enye asuade. Ke uwụtn̄kpọ: Yak idọhọ ke usûkemeke ndide idap ọfọn. Dọkta ọdọhọ fi esidia nti udia, esisịn̄ede idem, onyụn̄ etre ndusụk n̄kpọ oro afo esinamde. Ke ini anamde se dọkta ọdọhọde fi, afo ọtọn̄ọ ndiside idap ọfọn. Idụhe-du nte mûdukọmke dọtka oro nte enye an̄wamde fi ekeme ndiside idap ọfọn onyụn̄ anam idem enem fi.

⁶ Kpasụk ntre, ndisinịm ibet oro Jehovah ọnọde nnyịn ẹsinam ibọhọ ndiọi utịp idiọkn̄kpọ onyụn̄ anam uwem enem nnyịn. Ibet Abasi akpan nsu, ibak, uyịpinọ, efịbe, use, afai, ye ubụpekpo. Kere ufọn oro isidiade ke ini inịmde mme ibet emi. (Kot Mme N̄ke 6:​16-19; Edi. 21:8) Mme ufọn oro isidiade ke ini inịmde ibet Abasi esinam itetịm ima enye inyụn̄ ima mme ibet esie.

7. Ndikot nnyụn̄ ntie n̄kere mme mbụk Bible edin̄wam nnyịn inam nso?

⁷ Idịghe tutu ibabiat ibet Abasi nnyịn ida idem ifiọk. Imekeme ndikpep n̄kpọ nto se ikọwọrọde mbon oro ẹkebiatde ibet Abasi. Ẹwet se ikọwọrọde mmọ ke Bible. Mme N̄ke 1:5 ọdọhọ ete: “Owo ọniọn̄ ayakpan̄ utọn̄ onyụn̄ aka iso ọbọ item.” Idụhe owo oro ọnọde nnyịn eti item nte Jehovah. Imesikụt nti item emi ke ini ikotde inyụn̄ itiede ikere mme mbụk Bible. Ke uwụtn̄kpọ, kere ufen oro Edidem David ọkọbọde ke enye ama akabiat ibet Jehovah onyụn̄ esịn efịbe ye Bath-sheba. (2 Sam. 12:​7-14) Ke ini ikotde inyụn̄ itiede ikere mbụk emi, ọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Nso ke Edidem David akpakanam mbak enye idibọ utọ ufen oro? Nso ke n̄kpanam edieke utọ n̄kpọ oro ọkpọwọrọde mi? Ndi n̄kpefehe nte Joseph ekefehede mîdịghe ndi n̄kpakam ndọduọ nnyịne nte David ọkọduọde enyịne?’ (Gen. 39:​11-15) Ke ini itiede ikere ufen oro idibọde edieke inamde idiọkn̄kpọ, oro ayanam  inen̄ede ibiere ‘ndisua se idiọkde nnyụn̄ mma se ifọnde.’

8, 9. (a) Didie ke esịt nnyịn ekeme ndin̄wam nnyịn? (b) Nso ke item N̄wed Abasi ekeme ndinam nnọ esịt nnyịn?

⁸ Imesinen̄ede isọn mme n̄kpọ oro Jehovah asuade. Edi, odu ndusụk n̄kpọ oro Bible mîtịn̄ke nnennen nnennen se nnyịn ikpanamde ye se nnyịn mîkpanamke. Edieke odude, idisan̄a didie idiọn̄ọ se ikpanamde man esịt enem Jehovah? Edieke isisịnde idem ikpep Bible, esịt nnyịn ayan̄wam nnyịn imek ndinam se Jehovah amade.

⁹ Sia Jehovah amade nnyịn, enye ọnọ nnyịn ediwak item ke Bible emi ẹkemede ndinam esịt nnyịn ama se ifọnde man ada nnyịn usụn̄ ọfọn. Jehovah ọdọhọ ete: “Ami Jehovah, ndi Abasi fo, Enye emi ekpepde fi man afo ọbọ ufọn, Enye emi anamde fi asan̄a ke usụn̄ emi afo akpasan̄ade.” (Isa. 48:​17, 18) Edieke isitiede ikere item N̄wed Abasi, oro ayanam esịt nnyịn ekeme ndisinen̄ede nnyịn onyụn̄ an̄wam nnyịn ifiọk se ikpanamde, ndien iyekeme ndisibiere se ifọnde.

10. Didie ke item N̄wed Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn, ndien didie ke Jesus akada item N̄wed Abasi an̄wam mme mbet esie?

¹⁰ Item esin̄wam nnyịn inam se inende. Ndifiọk mme item N̄wed Abasi an̄wam nnyịn ifiọk nte Jehovah adade nsio nsio n̄kpọ onyụn̄ an̄wam nnyịn ifiọk ntak emi enye ọnọde nnyịn ndusụk ibet. Jesus ama esida mme item oro ẹdude ke Ikọ Abasi anam mme mbet esie ẹkụt se ndusụk n̄kpọ emi mme owo ẹnamde ekemede ndiman. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama ekpep ke iyatesịt ekeme ndinam owo ọduọ obom, ndise owo ke enyịn use onyụn̄ ekeme ndinam owo esịn efịbe. (Matt. 5:​21, 22, 27, 28) Ke ini iyakde item N̄wed Abasi ada nnyịn usụn̄, esịt nnyịn eyekeme ndin̄wam nnyịn inam se idade ubọn̄ inọ Abasi.​—1 Cor. 10:31.

11. Nso ikeme nditịbe ke ini Bible mîdọhọke nam emi m̀mê nam oko?

¹¹ Ke n̄kpọ emi Bible mîdọhọke nam emi m̀mê nam oko, esịt eyenete kiet ekeme ndiyak enye anam, ke ini esịt eyenete en̄wen mîyakke enye anam, kpa ye oro edide mmọ mbiba isidaha item N̄wed Abasi ibre mbre. Ke uwụtn̄kpọ, Bible ikpanke owo ndin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn, edi akpan owo ndin̄wọn̄ awak akaha, onyụn̄ akpan owo ndikpa mmịn. (N̄ke 20:1; 1 Tim. 3:8) Edi enyene n̄kpọ en̄wen emi akpanade eyenete ekere mbemiso enye emekde ndin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn, ekpededi enye idin̄wọn̄ke awak akaha. Kpa ye oro esịt esie ayakde enye ọn̄wọn̄ mmịn oro, ana enye ekere m̀mê imọ ndin̄wọn̄ ayafịna mbon en̄wen.

12. Didie ke Rome 14:21 ekeme ndin̄wam nnyịn ikûnam n̄kpọ emi edifịnade mbon en̄wen?

¹² Apostle Paul ama etịn̄ n̄kpọ emi owụtde ke ọfọn ikpeme mbak nnyịn idinam n̄kpọ emi edifịnade mbon en̄wen. Enye ọkọdọhọ ete: “Ọfọn nditre ndita unam m̀mê ndin̄wọn̄ wine m̀mê ndinam n̄kpọ ekededi emi esịnde eyenete fo atuak ukot ọduọ.” (Rome 14:21) Ndi afo eyenyịme nditre ndinam n̄kpọ ekededi oro edifịnade eyenete fo ekpededi emenyene unen ndinam n̄kpọ oro? Imenịm ke eyenyịme. Ndusụk nditọete nnyịn ẹkesidodụk ẹnyịne ke ọkpọsọn̄ mmịn ini mmọ mîkodụkke esop. Edi idahaemi mmọ ẹbiere ke mmimọ idin̄wọn̄ke ọkpọsọn̄ mmịn aba. Idụhe owo nnyịn ndomokiet emi akpamade ndinam eyenete nnyịn afiak akanam n̄kpọ emi edisịnde enye ke afanikọn̄. (1 Cor. 6:​9, 10) Ntre edieke ikotde eyenete nnyịn ufọk, idifọnke inyịk enye ọn̄wọn̄ ọkpọsọn̄  mmịn edieke enye ọdọhọde ke imọ in̄wọn̄ke.

13. Nso ke Timothy akanam man an̄wam mme owo ẹkop eti mbụk?

¹³ Ke ini Timothy ekedide n̄kpọ nte isua 20, enye ama enyịme ndina mbobi kpa ye oro enye ọkọdiọn̄ọde ke ayabiak imọ. Enye ama ọfiọk ke mme Jew oro imọ ikoyomde ndikwọrọ ikọ nnọ ikadaha mbobi ibre mbre. Ntre enye ikoyomke ndinam n̄kpọ emi edifịnade owo ndomokiet ukem nte Paul mîkanamke. (Utom 16:3; 1 Cor. 9:​19-23) Ndi afo eyenyịme ndiyak n̄kpọ atak fi ukem nte Timothy man an̄wam mme owo?

14, 15. (a) Nso ke ikpanam man isọn̄ idem ke esop? (b) Didie ke mbon oro ẹsọn̄de idem ke esop ẹsinam n̄kpọ ye mme owo?

¹⁴ Inaha isụk itak ke “akpa ukpepn̄kpọ emi aban̄ade Christ,” edi ana “isịn ifịk ikọri isịm ọyọhọ idaha.” (Heb. 6:1) Ndidu ke esop mbịghi inamke owo ‘ọkọri esịm ọyọhọ idaha’ m̀mê ọsọn̄ idem ke esop. Ana “isịn ifịk” ikpep Ikọ Abasi man itetịm ifiọk se Jehovah amade; oro edinam isọn̄ idem ke esop. Ntak edi oro esop Abasi ẹdọhọde nnyịn ndien ndien ẹte isikot Bible kpukpru usen. (Ps. 1:​1-3) Ndi emehe fi ndisikot Bible kpukpru usen? Ndisikot Bible kpukpru usen ekeme ndin̄wam fi etetịm ọfiọk mme ibet ye mme item N̄wed Abasi, onyụn̄ anam Ikọ Abasi etetịm an̄wan̄a fi.

¹⁵ N̄kponn̄kan ibet oro anade inịm edi ibet ima. Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ima ke otu idem mbufo, kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” (John 13:35) James eyeneka Jesus ọkọdọhọ ke ima edi “ibet edidem.” (Jas. 2:8) Paul ọkọdọhọ ke “ima edi edinịm ibet mma.” (Rome 13:10) Ikpaha nnyịn idem ndikụt Jesus, James, ye Paul ẹtịn̄de ẹban̄a ima ntem, sia Bible ọdọhọ ke “Abasi edi ima.” (1 John 4:8) Edi, ima oro Abasi amade nnyịn idịghe ima inua inua. John ọkọdọhọ ete: “Ẹkeda emi ẹwụt ima oro Abasi amade nnyịn, koro Abasi okosiode ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie ọdọn̄ edi ke ererimbot man nnyịn ikpenyene uwem ebe ke enye.” (1 John 4:9) Ima akanam Abasi ọnọ Eyen esie edikpa afak nnyịn. Nnyịn ndinen̄ede mma Jehovah, Jesus, nditọete nnyịn, ye mbon en̄wen  owụt adan̄a nte isọn̄de idem ke esop.​—Matt. 22:​37-39.

16. Ntak emi ididiọn̄de-diọn̄ ima mme item N̄wed Abasi nte isọn̄de idem ke esop ika?

¹⁶ Nte isọn̄de idem ke esop ika ntre ke ididọdiọn̄ ima mme item N̄wed Abasi. Ntak idọhọde ntre edi ke item N̄wed Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn ke ediwak n̄kpọ, edi ibet esinyụn̄ etịn̄ aban̄a n̄kpọ kiet kpọt. Ke uwụtn̄kpọ, sia ekpri eyenọwọn̄ mîdiọn̄ọke se idiọk nsan̄a ekemede ndinam enye, ete m̀mê eka esie ọyọnọ enye ibet mbak enye ididụk mfịna. (1 Cor. 15:33) Edi nte eyen oro ọdiọn̄ọde idem aka, n̄kpọ ọyọtọn̄ọ ndin̄wan̄a enye, enye oyonyụn̄ ọfiọk ndida item Bible ndu uwem. Emi ayan̄wam enye ekeme ndimek nti nsan̄a ke idemesie. (Kot 1 Corinth 13:11; 14:20.) Ke ini imade ndida item Bible ndu uwem, esịt nnyịn eyesiwak nditeme nnyịn nnennen n̄kpọ oro ikpanamde, iyonyụn̄ ifiọk se ikpanamde man esịt enem Jehovah.

17. Ntak emi idọhọde ke imenyene mme n̄kpọ oro ẹdin̄wamde nnyịn ibiere n̄kpọ emi edinemde Jehovah esịt?

¹⁷ Ndi imenyene kpukpru n̄kpọ oro ẹdin̄wamde nnyịn ibiere n̄kpọ emi edinemde Jehovah esịt? Ih imenyene. Edieke isimade ndida ibet ye mme item N̄wed Abasi ndu uwem, ‘iyetetịm idot inyụn̄ iben̄e idem ọyọhọ ọyọhọ ndinam eti utom ekededi.’ (2 Tim. 3:​16, 17) Ntre, ọfọn isidụn̄ọde iyom mme item N̄wed Abasi man ‘ika iso ifiọk se uduak Jehovah edide.’ (Eph. 5:17) Esop Abasi ẹsion̄o nsio nsio n̄kpọ oro ẹkemede ndin̄wam nnyịn, utọ nte Watch Tower Publications Index, N̄wed Ndụn̄ọde Mme Ntiense Jehovah, Watchtower Library, Watchtower LIBRARY EKE INTANET, ye JW Library application. Esop Abasi ẹsion̄o mme n̄kpọ emi man an̄wam nnyịn ke ini ikpepde n̄kpọ ke idem nnyịn ye ke ini inịmde Utuakibuot Ubon.

18. Nso ufọn ke idibọ edieke idade ibet ye item n̄wed Abasi idu uwem?

¹⁸ Iyọbọ ufọn edieke idade ibet ye item n̄wed Abasi idu uwem. Psalm 119:​97-100 ọdọhọ ete: “Mmama ibet fo didie ntem! Enye ke ntie n̄kere ofụri usen. Ewụhọ fo anam mi nnyene ọniọn̄ n̄kan mme asua mi, koro enye edide okịm ke nsinsi. Mmenyene ikike n̄kan kpukpru mme andikpep mi, Koro ntiede n̄kere se afo etide mi. Mmọfiọk n̄kpọ n̄kan mbiowo, koro n̄kpemede mme ewụhọ fo.” Iyenen̄ede inyene ọniọn̄, ikike, ye ifiọk edieke isidade ini ‘itie ikere’ ibet ye item N̄wed Abasi. Edieke iyakde ibet ye item N̄wed Abasi ẹda nnyịn usụn̄, iyokpon “iwọrọ owo, isịm ọyọhọ idaha emi Christ ekesịmde.”​—Eph. 4:13.