1. Nso ke Jehovah anam ọnọ nnyịn owo kiet kiet?

JEHOVAH anam nnyịn owo kiet kiet ikpere enye. (John 6:44) Emi ọwọrọ ke ekedi Jehovah etịm ese kpukpru biliọn owo emi ẹdude ke isọn̄, enye okụt ke afo emenyene eti esịt, ke afo oyonyụn̄ ama imọ. Oro anam fi ọsọn̄ urua ke enyịn esie. (1 Chron. 28:9) Jehovah ọdiọn̄ọ fi, uwem fo an̄wan̄a enye, enye onyụn̄ ama fi. Emi ọdọn̄ nnyịn esịt tutu!

2. Didie ke Jesus okowụt nte Jehovah amade nnyịn owo kiet kiet?

² Jehovah enen̄ede ama fi, onyụn̄ ama kpukpru nditọete fo. Jesus ama emen Jehovah odomo ye ekpemerọn̄ man an̄wam nnyịn ikụt ke emi edi akpanikọ. Ekpemerọn̄ ekpenyene erọn̄ 100 ndien erọn̄ 1 oyo ọkpọn̄ otuerọn̄, nso ke enye edinam? Enye ‘ọyọkpọn̄ erọn̄ 99 eken ke enyọn̄ obot adaha okoyom erọn̄ 1 emi osopde usụn̄ do.’ Enye ama okụt erọn̄ oro, enye idiyatke esịt ye erọn̄ oro, edidadat esịt. Nso ke oro ekpep nnyịn? Ekpep nnyịn ke Jehovah ada kpukpru erọn̄ esie ke ọsọn̄urua. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ete mi emi odude ke heaven iyomke kiet ke otu n̄kpri owo emi atak.”—Matt. 18:12-14.

3. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

³ Idụhe owo nnyịn ndomokiet emi okpoyomde yak oto ke ntak imọ eyenete ekededi ofụhọ. Nso ke ikpanam man edidi ima idue owo, nnyịn inamke nte ẹdọhọ ke inyeneke se itịbede? Nso ke ikpanam edieke owo anamde se iyatde nnyịn? Iyọbọrọ mbụme iba oro ke ibuotikọ emi. Edi yak ibem iso idiọn̄ọ m̀mê mmanie ẹdi “n̄kpri owo” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Matthew ibuot 18.

4. Mmanie ẹdi “n̄kpri owo emi”?

⁴ “N̄kpri owo emi” ẹdi kpukpru mbet Jesus, n̄kpri ye  ikpọ. Inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹdi isua ifan̄, mmọ ẹtie nte nditọwọn̄ sia mmọ ẹnyịme Jesus ekpep mmọ n̄kpọ. (Matt. 18:3) Kpukpru mmọ ẹbuọt idem ye Christ kpa ye emi mmọ ẹtode nsio nsio itie, ẹdade n̄kpọ nsio nsio, ẹnyenede nsio nsio uwem, ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ nsio nsio ke edem mmọ. Jesus onyụn̄ ama mmọ etieti.—Matt. 18:6; John 1:12.

5. Esitie Jehovah didie ke idem ke ini owo ọdiọkde uwem ye asan̄autom Esie?

⁵ Jehovah idaha kpukpru “n̄kpri owo emi” ibre mbre. Ama ekere nte isidade nditọwọn̄, ayan̄wan̄a fi nte Jehovah adade “n̄kpri owo emi.” Nnyịn isidaha nditọwọn̄ ibre mbre. Isikpekpeme mmọ sia mmọ inyeneke odudu nte ikpọ owo, idiọn̄ọke n̄kpọ nte ikpọ owo, uwem ererimbot inyụn̄ in̄wan̄ake mmọ kan̄a. Isinemke nnyịn ndikụt nte ẹdiọkde uwem ye owo, edi enye emi esibiakde nnyịn akan esidi ndikụt nte ẹdiọkde uwem ye eyenọwọn̄. Ukem ntre n̄ko, Jehovah iyomke n̄kpọ anam nnyịn. Esinyụn̄ ayat enye owo ama ọdiọk uwem ye ikọt Esie!—Isa. 63:9; Mark 9:42.

6. Akpa Corinth 1:26-29 ọdọhọ ke ererimbot ẹda didie mme mbet Jesus?

⁶ Nso efen inam mme mbet Jesus ẹbiet “n̄kpri owo”? Ọfọn, mmanie ke ererimbot ẹda ke n̄kpọ? Ndi idịghe mme imọ owo, mbon emi ẹwọrọde etop, ye mbon emi ẹnyenede ikpọ itie? Edi iwakke mme mbet Jesus emi ẹtiede ntre. Oro anam mbon ererimbot ẹkere ke mmọ idịghe n̄kpọ ndomokiet, mmọ ẹnyụn̄ ẹtie nte nditọwọn̄ ke enyịn mmọ. (Kot 1 Corinth 1:26-29.) Edi Jehovah idaha mme mbet Jesus ntre.

7. Jehovah oyom ida didie nditọete nnyịn?

⁷ Jehovah amama kpukpru ikọt esie, edide mbon emi ẹma ẹkenam n̄kpọ esie ẹbịghi m̀mê mbon emi ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ. Idụhe asan̄autom esie ndomokiet emi enye adade nte ke inyeneke ufọn. Akpana nnyịn n̄ko ida nditọete nnyịn ntre. Ana “ima . . . ofụri otu nditọete” nnyịn, idịghe ndima ndusụk, nsua ndusụk. (1 Pet. 2:17) Ana inam mmọ ẹkụt ke nnyịn idaha mmọ ibre mbre, inyụn̄ ikpeme mbak nnyịn idinam se iyatde mmọ. Edieke ikụtde ke ima inam se iyatde owo m̀mê ke ima idue owo, ikpanaha inam nte inyeneke se itịbede inyụn̄ idọhọ ke owo oro esisọp iyatesịt akaha, ke akpana enye oyom usụn̄ efre se iketịbede. Nso ikeme ndinam n̄kpọ ayat ndusụk owo? Nte n̄kpọ eketiede ye ndusụk nditọete nnyịn ini mmọ ẹsụk ẹkọride ekeme ndinam mmọ ẹkere ke mmimọ iwọrọke n̄kpọ. Ibịghike ndusụk nditọete nnyịn ẹkedụk esop, ntre mmọ inen̄ekede idiọn̄ọ se ẹkpenamde owo ekpedue mmọ. Inamke n̄kpọ m̀mê nso inam nnyịn iyat esịt, ana idomo nte ikekeme man emem afiak odu. N̄kpọ efen edi ke ọfọn owo emi esiyakde se mbon en̄wen ẹnamde ọsọp ayat enye okụt ke utọ uwem oro ifọnke, ke edi se imọ iyomde usụn̄ ikpụhọde. Enye oro edinam esịt enem enye onyụn̄ anam enye okûnyene mfịna ye mme owo.

8. Ewe ido mme Jew ke mme mbet Jesus ẹkekpebe?

⁸ Nso ikanam Jesus etịn̄ aban̄a “n̄kpri owo emi”? Mme mbet esie ẹkebụp enye m̀mê ‘anie okpon akan ke obio ubọn̄ heaven.’ (Matt. 18:1) Ediwak mme Jew ke eyo Jesus ẹkeyom mme owo ẹdiọn̄ọ se mmimọ idide. Ataifiọk kiet ọdọhọ ete: “Mme owo ẹma ẹsinam n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnyịme ndikpa ke ntak ukpono, enyịn̄, uwọrọetop, itoro, ye uku.”

9. Nso ke akana mme mbet Jesus ẹnam?

 ⁹ Jesus ama ọdiọn̄ọ ke ediwak mme Jew ẹma ẹsidomo ndiwụt ke mmimọ imedi n̄kpọ ikan mbon en̄wen. Enye ama onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke ana mme mbet imọ ẹdomo nte mmọ ẹkekeme man mmọ ẹtre ndikere n̄kpọ ntre. Enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Yak enye emi okponde akan ke otu mbufo akabade etie nte andikpri n̄kan, enye emi onyụn̄ anamde n̄kpọ nte etubom akabade etie nte asan̄autom.” (Luke 22:26) Edieke ‘ibatde ite ke mbon en̄wen ẹfọn ẹkan nnyịn,’ oro oyowụt ke ida idem nnyịn nte ‘n̄kpri n̄kan.’ (Phil. 2:3) Edieke inen̄erede inyene edu emi, nnyịn idisọpke ndinam n̄kpọ emi ediyatde mbon en̄wen.

10. Ewe item Paul ke akpana inam?

¹⁰ Enyene se nditọete kiet kiet ẹdade ẹfọn ẹkan nnyịn. Edieke isiwakde ndise nti edu mmọ, idisọn̄ke nnyịn ndikụt ke emi edi akpanikọ. Akpana inam item emi apostle Paul ọkọnọde esop Corinth ete: “Anie anam fi okpụhọde ye owo en̄wen? Nso ke onyụn̄ enyene emi mûkọbọhọ-bọ? Ndien, edieke afo ọkọbọde-bọ, ntak emi afo obụrede mbụre nte n̄kpọ eke afo mûkọbọhọ-bọ?” (1 Cor. 4:7) Akpana ikpeme mbak nnyịn idinam n̄kpọ emi etiede nte ke iyom mme owo ẹkụt nnyịn m̀mê ndikere ke nnyịn imọfọn ikan mbon en̄wen. Edieke enyenede brọda emi utịn̄ikọ esie esidide etịp-atua, m̀mê sista emi mîsisọn̄ke enye nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible, akpana mmọ ẹsinọ Jehovah ubọn̄ ke se mmọ ẹkemede ndinam.

11. Nso ke Jesus akada mbụk edidem kiet ye ofụn esie ekpep nnyịn?

¹¹ Ekedi Jesus ọdọhọ mbet esie yak ẹkpeme mbak mmọ ẹdinam se iyatde mbon en̄wen, enye ọnọ mmọ mbụk edidem kiet ye ofụn esie. Ofụn oro ama akama edidem oro isọn emi edide tutu amama enye ikpekemeke ndikpe. Edi edidem ama ọdọhọ yak enye ọkpọn̄. Amana ko, ofụn oro ama okokụt ofụn en̄wen emi akakamade enye ata ekpri okụk, edi enye eyịre ete ke ana enye ekpe imọ kpukpru se enye akakamade. Utịt utịt, edidem ama omụm ofụn emi mîkamaha nditua owo en̄wen mbọm do ọkọkọbi. Nso ke ikpep? Jesus ọkọdọhọ ete: “Kpasụk ntre ke Ete mi eke heaven edinam ye mbufo edieke mbufo mîfenke inọ eyenete mbufo ke ofụri esịt.”—Matt. 18:21-35.

12. Nso ibak ke isinam mme owo ikpesịn ndifen nnọ owo?

¹² Ofụn oro ikanamke idemesie kpọt ibak, ama anam mbon en̄wen ibak n̄ko. Akpa ibak emi enye akanamde ekedi ndisọn̄ esịt ndọhọ ẹtop ofụn enye eken “ẹsịn ke ufọk-n̄kpọkọbi tutu enye osio isọn emi enye akamade.” Ọyọhọ iba edi ke se enye akanamde ama afịna ifụn eken emi ẹkekụtde se iketịbede. Ekedi mmọ ‘ẹkụt se itịbede, mmọ ẹfụhọ etieti.’ Se nnyịn inamde esifịna mbon en̄wen ntre n̄ko. Owo ekpedue nnyịn ndien nnyịn isịn ndifen enye, nso ikeme nditịbe? Akpa, nnyịn idiyakke uwem enem enye sia nnyịn ifenke enye, inọhọ enye iso, inyụn̄ imaha enye aba. Ọyọhọ iba, nditọete eken ẹma ẹkụt ke nnyịn mbiba idụhe ke emem, idinemke mmọ ke idem.

13. Se asiakusụn̄ kiet etịn̄de ekpep fi nso?

¹³ Ke ini ifende nditọete nnyịn, eyenem nnyịn ke idem onyụn̄ enem mmọ n̄ko. Se asiakusụn̄ kiet emi ekerede Crystal okokụtde edi oro. Sista kiet ke esop mmọ ama anam se ibiakde enye. Crystal ọdọhọ ete: “Enye ekesitịn̄ ikọ isa isa. Ndusụk ini ikọ esie ekesitie nte ẹkama ikwa ẹkịm  mi. Ikesidọn̄ke mi ndisan̄a ye enye n̄kwọrọ ikọ. Ukwọrọikọ ama ọtọn̄ọ ndidorode mi, esịt ikonyụn̄ inemke mi aba.” Crystal ama ekere ke se sista oro anamde imọ edi se imọ ikpayatde esịt. Edi enye ikesịnke sista oro ke esịt m̀mê nditie mfịna idem. Enye ama osụhọde idem anam item N̄wed Abasi emi enye okokụtde ke ibuotikọ emi “Fen ke Ofụri Esịt” ke Enyọn̄-Ukpeme October 15, 1999, onyụn̄ efen sista oro. Enye ọdọhọ ete: “Mmedikụt idahaemi ke kpukpru nnyịn itetịme ndinam se N̄wed Abasi etịn̄de, ke Jehovah esifen nnyịn ke ofụri esịt kpukpru usen. Ekesitie nte mbiom ofụri ererimbot nsan̄a. Idahaemi editie mi nte ẹbiomode mi mbiomo oro. Esịt afiak enem mi.”

14. (a) Matthew 18:21, 22 owụt ke nso mfịna ke apostle Peter ekenyene? (b) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ikpenyene ukem mfịna oro?

¹⁴ Imọdiọn̄ọ ke nnennen n̄kpọ edi nnyịn ndifen owo. Edi ekeme ndisụk nsọn̄ nnyịn ndifen. Etie nte ama esisọn̄ apostle Peter n̄ko ndusụk ini. (Kot Matthew 18:21, 22.) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn? Akpa edi nnyịn nditie n̄kere adan̄a nte Jehovah efende ọnọ nnyịn. (Matt. 18:32, 33) Nnyịn idotke se enye ekpefende, edi enye esifen nnyịn ke ofụri esịt. (Ps. 103:8-10) Bible ọdọhọ ke “nnyịn nde inyene ndima kiet eken,” ntre nnyịn ididọhọke ikpama nnyịn ifen nditọete nnyịn, nnyịn mîmaha nnyịn ikpọn̄. Ana ifen mmọ. (1 John 4:11) Ọyọhọ n̄kpọ iba edi ndikere ufọn emi edidude ke ini ifende inọ owo. Imekeme ndin̄wam owo emi ekeduede nnyịn, inam esop adiana kiet, ika iso idi ufan Jehovah, esịt onyụn̄ ana nnyịn sụn̄. (2 Cor. 2:7; Col. 3:14) Ọyọhọ n̄kpọ ita edi nnyịn ndibọn̄ akam nnọ Abasi emi ọdọhọde isifen inọ owo. Kûyak Satan adian̄ade fi ọkpọn̄ nditọete. (Eph. 4:26, 27) Ana iyak Jehovah an̄wam nnyịn mbak nnyịn ididụk afia Satan.

15. Colossae 3:13 ọdọhọ ke ikpanam nso edieke se eyenete anamde afịnade nnyịn?

¹⁵ Edieke se eyenete anamde enen̄erede afịna fi, nso ke akpanam? Nam se ekekeme man aka iso odu ke emem ye enye. Tịn̄ ofụri ofụri nte etiede fi ke idem nọ Jehovah. Dọhọ Jehovah ọdiọn̄ owo emi eduede fi do, onyụn̄ an̄wam fi okụt nti edu esie emi Enye amade. Mûkemeke ndisio se eyenete fo akanamde fi mfep ke esịt, keneme se iketịbede oro ye enye. (Luke 6:28) Edi kere kan̄a nte edisan̄ade ineme. Ifọnke isikere ke owo okokokoi anam n̄kpọ yak abiak nnyịn. (Matt. 5:23, 24; 1 Cor. 13:7) Ama eneme se iketịbede ye enye, kûse enye nte idiọkowo. Edi enye mîyomke ndinam emem-e? ‘Ka iso yọ’ enye. Nyene ime ye eyenete fo. (Kot Colossae 3:13.) Ata akpan n̄kpọ emi anade anam edi nditre ndisịn enye ke esịt sia oro ekeme ndinam Jehovah okûkpere fi aba. Kûyak n̄kpọ ekededi emi owo anamde anam fi akanam se mûkpanamke. Ama anam ntre, oro oyowụt ke amama Jehovah akan n̄kpọ efen ekededi.—Ps. 119:165.

16. Nso ke ana kpukpru nnyịn inam?

¹⁶ Enem nnyịn nte idianade kiet ye nditọete nnyịn inam n̄kpọ Jehovah, nte “otuerọn̄ kiet” emi “ekpemerọn̄ kiet” esede enyịn! (John 10:16) N̄wed Ẹtịm Nnyịn Idem Man Inam Uduak Jehovah ọdọhọ ke page 165 ete ke ‘sia edide imadia ufọn ito nte idianade kiet, ke ana itiene inam n̄kpọ man emem ye ima aka iso odu ke esop Abasi.’ Ke ntak oro, ana ‘ida kpukpru nditọete nnyịn nte Jehovah adade mmọ.’ Jehovah ada kpukpru nnyịn nte n̄kpri nditọ emi ẹtịmde-tịm ẹkama. Ndi ada nditọete fo ntre? Jehovah okụt kpukpru se afo anamde an̄wam nditọete fo, ye nte owụtde ke emekere aban̄a mmọ. Enye ama se anamde oro.—Matt. 10:42.

17. Nso ke ibiere ndinam?

¹⁷ Sia imade nditọete nnyịn, ‘imebiere ke nnyịn idinịmke n̄kpọ iduọ ke iso mmọ.’ (Rome 14:13) Ibat ke nditọete nnyịn ẹfọn ẹkan nnyịn. Mmọ ẹkpedue nnyịn, iyefen mmọ ke ofụri esịt. Ẹyak ikûyak se mbon en̄wen ẹnamde anam nnyịn inam se nnyịn mîkpanamke. Utu ke oro, ẹyak ibiere ndinam se idinamde emem odu, ye se idisọn̄ọde nditọete idem.—Rome 14:19.