1. Nso ke Satan ada ebiet atautop?

SE ISIBEHEDE atautop esidi ndimụm unam. Enye ekeme ndikọk nsio nsio afia nnọ unam. Se kiet ke otu ufan abian̄a Job ita eketịn̄de owụt ke esidi ntre. (Job 18:8-10) Atautop esinam didie yak unam okodụk afia esie? Enye esida ini odụn̄ọde unam oro, ese mme itie emi unam oro esikade, se enye amade, ye utọ afia emi edimụmde enye ke ndueidem. Satan etie nte atautop oro. Enye esida ini odụn̄ọde nnyịn, okụt mme itie emi isikade ye se isimade. Ekem enye ọyọkọk afia emi enye ekerede ke oyomụm nnyịn ke ndueidem. Kpa ye oro, Bible ọdọhọ ke edieke afia esie omụmde nnyịn, ke imosụk ikeme ndibọhọ. Edi Bible ekpep nnyịn se ikpanamde n̄ko mbak nnyịn ikûdodụk afia esie oro.

2. Siak afia iba emi Satan esinen̄erede ada omụm mme owo.

² Ntan̄idem ye idiọkitọn̄ * ẹdi afia iba emi Satan esinen̄erede ada omụm mme owo. Enye ada afia mbiba emi omụm ediwak owo ke ata ediwak isua idahaemi. Enye etie nte omụm inuen emi atapde inuen yak okodụk afia esie, m̀mê emi enịmde iyịre yak inuen ọkọduọ odụk. (Ps. 91:3) Edi ikpanaha iyak Satan omụm nnyịn. Ntak-a? Sia Jehovah anam idiọn̄ọ mme n̄kari esie.—2 Cor. 2:11.

3. Nso ikanam Jehovah anam ẹwet mbụk mbon emi ẹketan̄de idem ẹnyụn̄ ẹdiọkde itọn̄ ẹsịn ke Bible?

³ Jehovah ọdọhọ nnyịn se iketịbede inọ ndusụk ikọt esie emi ẹketan̄de idem ẹnyụn̄ ẹdiọkde itọn̄ man nnyịn ida idem ifiọk. Iyokụt ke Satan ama omụm idem mbon emi ẹma ẹkenam n̄kpọ Jehovah ke ediwak isua. Ndi oro ọwọrọ ke idụhe-du nte nnyịn mîditreke nditan̄ idem nnyụn̄ ndiọk itọn̄? Iwọrọke ntre. Jehovah akanam ẹwet mme mbụk oro ẹsịn ke  Bible man ‘ada odụri nnyịn utọn̄.’ (1 Cor. 10:11) Enye ọdiọn̄ọ ke iyekpep n̄kpọ ito mmọ man nnyịn ididuọ idụk afia Satan, mîdịghe iwọrọ ekpedi ima iduọ idụk.

4. Nso ke ntan̄idem esinam owo?

⁴ Satan oyom nnyịn ida ke imedi n̄kpọ ikan mbon en̄wen. Enye ọdiọn̄ọ ke edieke iyakde utọ edu oro adia nnyịn idem ke idibiet imọ, ndien ke oro idiyakke Abasi ọnọ nnyịn nsinsi uwem. (N̄ke 16:18) Apostle Paul ama ọdọhọ ke owo ekeme ‘ndikohode idem onyụn̄ ọduọ odụk ubiomikpe oro ẹbiomde Devil.’ (1 Tim. 3:6, 7) Se enye eketịn̄de oro ekeme nditịbe nnọ owo nnyịn ekededi, edide itọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ Abasi m̀mê ebịghi ikọtọn̄ọ.

5. Ecclesiastes 7:16, 20 owụt ke didie ke owo ekeme nditan̄ idem?

⁵ Owo ntan̄idem esikere aban̄a idemesie kpọt. Satan esidomo ndinam nnyịn ikere iban̄a idem nnyịn ikan nte ikerede iban̄a Jehovah, akpan akpan ke ini inyenede mfịna. Ke uwụtn̄kpọ, ndi ẹsu nsu ẹdori fi? Mîdịghe, ndi owo ọdiọk uwem ye afo? Satan akpama ndikụt fi ayatde esịt ye Jehovah m̀mê ye nditọete fo. Enye onyụn̄ oyom fi ekere ke n̄kukụre se afo akpanamde aban̄a n̄kpọ oro edi afo ndinam se idinemde fi ke idem utu ke ndinam item emi Jehovah ọnọde nnyịn ke Ikọ esie.—Kot Ecclesiastes 7:16, 20.

6. Se sista kiet ke Netherlands etịn̄de ekpep fi nso?

⁶ Sista kiet ke Netherlands ama ayat esịt ini nditọete ẹkenamde se enye mîkamaha. Enye ama ebiere ke imọ ididụkke ndụk ye mmọ aba. Enye ọdọhọ ete: “Eketie mi ata ikpọn̄ ikpọn̄ ke idem, n̄konyụn̄ n̄kemeke ndifen mmọ. Mma ndọhọ ebe mi anam ikpụhọ esop.” Edi ekem sista oro ama ese edinam TV nnyịn eke March 2016. Ẹma ẹtịn̄ ke edinam oro nsio nsio n̄kpọ emi ikpanamde ke ini owo anamde se ibiakde nnyịn. Sista oro ọdọhọ ete: “Mma n̄kụt ke akpana nsụhọde idem nnyụn̄ n̄kere mme itie emi mmennamke ọfọn utu ke ndidomo  ndikpụhọde nditọete. Edinam oro ama an̄wam mi n̄kere se idinemde Jehovah nnyụn̄ nti ke enye enyene unen ndidọhọ nnyịn inam emi, ikûnam oko.” Ndi an̄wan̄a fi se akpanamde idahaoro? Ama enyene mfịna, ka iso kere se idinemde Jehovah. Dọhọ enye an̄wam fi ada mme owo nte enye adade. Ete fo ke heaven okụt mme ndudue mmọ; edi enye enyịme ndifen nnọ mmọ. Se enye oyomde fi anam edi oro n̄ko.—1 John 4:20.

7. Nso iketịbe inọ Edidem Uzziah?

⁷ Ntan̄idem ama anam Edidem Uzziah emi akakarade Judah esịn ndibọ item onyụn̄ anam se enye mînyeneke unen ndinam. Uzziah ama anam ediwak n̄kpọ ọfọn. Enye ama akan ke ediwak ekọn̄, ọbọp ediwak obio, onyụn̄ enyene ediwak in̄wan̄. “Ata Abasi [ama] anam enye oforo.” (2 Chron. 26:3-7, 10) Edi Bible ọdọhọ: “Ke ndondo oro enye okopde odudu, esịt esie eseri iseri tutu ada enye esịm nsobo.” Jehovah ọkọdọhọ ke mme oku kpọt ẹkpefọp incense ke temple. Edi Edidem Uzziah ama atan̄ idem ebe odụk temple ndikọfọp incense. N̄kpọ oro ikenemke Jehovah, ntre Jehovah ama ọtọ enye akpamfia. Enye ọkọdọdọn̄ọ akpamfia oro tutu akpa.—2 Chron. 26:16-21.

8. Didie ke ndinam se 1 Corinth 4:6, 7 etịn̄de edin̄wam nnyịn ikûtan̄ idem?

⁸ Ndi ntan̄idem ekeme ndinam nnyịn inam idiọkn̄kpọ nte Uzziah akanamde? Yak inọ fi mbụk José. Mbubehe esie ama esene enye, enye okonyụn̄ edi ebiowo emi mme owo ẹkponode-kpono. Enye ama esinọ utịn̄ikọ ke n̄kpri ye ikpọ mbono, mme esenyịn circuit ẹma ẹsinyụn̄ ẹbụp enye nte ẹkpenamde ndusụk n̄kpọ. Enye ọdọhọ ete: “N̄kesida ifiọk idemmi ye odudu mi nnam n̄kpọ. N̄kọbuọtke idem ye Jehovah aba. N̄kekere ke inyeneke se idinamde mi, ntre n̄kọdọn̄ke enyịn ke item emi Jehovah ọnọde mi ye mme n̄kpọ emi enye adade owụt mi ke mmọtọn̄ọ ndidia n̄kpọn̄ usụn̄.” José ama anam akwa idiọkn̄kpọ, ẹma ẹnyụn̄ ẹsio enye ẹfep ke esop. Ẹma ẹfiak ẹda enye isua ifan̄ emi ekebede. Enye ọdọhọ ete: “Jehovah ekpep mi ke ndinam se imọ idọhọde edi akpan n̄kpọ, idịghe ndikama utom ke esop.” Ẹyak iti ke se ededi emi idiọn̄ọde ndinam ye utom ekededi emi ẹnọde nnyịn ke esop, oto Jehovah. (Kot 1 Corinth 4:6, 7.) Edieke itan̄de idem, Jehovah ididaha nnyịn inam utom ke esop esie.

9. Nso ke idiọkitọn̄ akanam Satan ye Eve ẹnam?

⁹ Ẹma ẹtetịn̄ ẹban̄a idiọkitọn̄, anaedi imesisọsọp iti Satan. Sia Satan ekedide angel Jehovah, anaedi Jehovah ama ọnọ enye ediwak ikpọ utom anam. Edi oro ikoyụhọke enye. Enye okoyom ẹtuak ibuot ẹnọ imọ ke ini edide Jehovah kpọt ke ẹkpetuak ibuot ẹnọ. Satan oyom nnyịn itie nte imọ, oro esinam enye odomo ndinam nnyịn ikûyụhọ ye se inyenede. Akpa ini emi enye okodomode n̄kpọ oro ekedi ini enye akakade nneme ye Eve. Jehovah ama atat ubọk ọnọ Eve ye ebe esie “kpukpru mfri eto in̄wan̄” ete ẹdia, edi ọdọhọ mmọ ẹkûdia kiet kpọt. (Gen. 2:16) Kpa ye oro, Satan ama akabian̄a Eve ete ke akpana enye osụk adia kiet oro Abasi akakpande enye ndidia do. Eve ikayakke se Abasi ọnọde enye ekem enye, enye ama oyom en̄wen. Imọdiọn̄ọ se oro akamande. Eve ama anam idiọkn̄kpọ, ekem akpa.—Gen. 3:6, 19.

10. Didie ke idiọkitọn̄ ekedi afia ọnọ Edidem David?

¹⁰ Jehovah ama ọnọ David inyene ye itie ubọn̄ ye mme n̄kpọ eken, afiak anam enye akan ediwak mme asua esie ke ekọn̄. David ama ama se Jehovah akanamde ọnọ enye onyụn̄ ọdọhọ ke ‘mmọ ẹwak ẹkan nte imọ ikemede ndibụk.’ (Ps. 40:5) Edi David ama edidiọk itọn̄, inyụn̄ iyakke se Jehovah ọnọde enye ekem enye aba. Kpa ye emi enye ekenyenede ediwak iban, enye ama osio esịt esịn ke n̄wan owo. N̄wan oro ekekere Bath-sheba, ebe esie ekedi Uriah owo Hittite. Sia David okosụk ekerede se idọn̄de enye kpọt, enye ama akadan̄ ye n̄wan oro, n̄wan oro onyụn̄ oyomo. David ama anam ẹwot Uriah nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke akpa idiọkn̄kpọ emi enye akanamde ko ikokponke ikem! (2 Sam. 11:2-15) Nso ikọdọdọk David ibuot? Ndi enye ekekere ke Jehovah idikwe se imọ inamde? Se do, eti asan̄autom Jehovah oro ama ayak idiọkitọn̄ akan enye ubọk, ndien mfịna se n̄kpọ oro akada ọsọk enye ikedịghe ekpri. Edi, se inemde edi ke enye ama ediyarade ndiọi n̄kpọ esie onyụn̄ akabade esịt. Jehovah ama efen ọnọ enye. Ama enem enye tutu!—2 Sam. 12:7-13.

11. Ephesus 5:3, 4 ọdọhọ ke nso idin̄wam nnyịn ikûdiọk itọn̄?

¹¹ Se ikọwọrọde David ekpep nnyịn nso? Imekpep ke nnyịn idisidiọkke itọn̄ edieke  isikọmde Jehovah ke kpukpru se enye ọnọde nnyịn. (Kot Ephesus 5:3, 4.) Ana isiyak se inyenede ekem nnyịn. Ima itọn̄ọ ndikpep owo Bible, anaedi imesikpep enye ndiyom n̄kpọ kiet emi Jehovah anamde ọnọ enye ke usen, n̄kọm Jehovah mban̄a n̄kpọ oro. Edieke owo anamde emi kpukpru usen ke ufan̄ urua kiet, ọwọrọ enye ọkọm Jehovah aban̄a nsio nsio n̄kpọ itiaba idahaoro. (1 Thess. 5:18) Ndi emesinam mbiet n̄kpọ oro? Edieke esitiede ekere kpukpru se Jehovah anamde ọnọ fi, oro ayanam fi esikọm enye. Ndien edieke esikọmde Jehovah, oro ayanam fi oyụhọ ye se enyenede. Edieke oyụhọde ye se enyenede, udûdiọkke itọn̄.

12. Nso ke idiọkitọn̄ akanam Judas Iscariot anam?

¹² Idiọkitọn̄ ama anam Judas Iscariot ada Jesus ọnọ yak ẹwot. Ata mbubiam n̄kpọ ke enye akanam oro. (Luke 6:13, 16) Edi Judas ikesidịghe utọ owo oro akpa akpa. Jesus ama emek enye esịn ke otu mme apostle. Judas ekedi owo emi edide ẹkpenọ n̄kpọ anam, enye anam osio, ama onyụn̄ edi se ẹberide edem. Se inamde itịn̄ ntre edi ke enye ekesikama ekebe okụk emi Jesus ye mme apostle ẹkesidade ẹse ẹban̄a idemmọ ẹkan ẹkwọrọ ikọ. Okụk emi ẹkenọde enye akama do eketie nte okụk emi isitịpde mfịn ẹda ẹnam utom Abasi ke ofụri ererimbot. Edi aka ko, Judas ama ọtọn̄ọ ndiyịp okụk oro kpa ye emi enye ama okokop Jesus odụride mme owo utọn̄ aban̄a idiọkitọn̄ ediwak ini. (Mark 7:22, 23; Luke 11:39; 12:15) Judas ikọdọn̄ke utọn̄ ke kpukpru oro.

13. Ini ewe ke ẹketọn̄ọ ndikụt ke Judas ọtọn̄ọ ndidiọk itọn̄?

¹³ Se iketịbede esisịt ini mbemiso ẹwotde Jesus ke ẹketọn̄ọ ndikụt ke Judas ọtọn̄ọ ndidiọk itọn̄. Jesus, mme mbet esie, Mary, ye Martha eyeneka esie ẹkedi esen ke ufọk Simon emi ekesidọn̄ọde akpamfia. Ini mmọ ẹsụk ẹdiade udia, Mary ama adaha ada ọtọhọ Jesus ata ọsọn̄urua aran emi enemde utebe ke ibuot. N̄kpọ oro ama enen̄ede ayat Judas ye mme mbet eken. Ekeme ndidi mme mbet eken ẹma ẹkere ke ekpedi ẹkenọ utọ okụk oro ẹsịn ẹnam n̄kpọ Abasi, ke ọkpọfọn akan. Idịghe enye oro akanam Judas ayat esịt. Enye okoyom okụk awak ke ekebe oro man okụt se eyịpde sia enye ‘ekedi inọ.’ Nte ini akakade, idiọkitọn̄ ama anam Judas ada Jesus ọnọ yak ẹwot ke ukem ekọmurua emi ẹkesinọde ke ibuot ofụn.—John 12:2-6; Matt. 26:6-16; Luke 22:3-6.

14. Didie ke ebe ye n̄wan kiet ẹkenam item emi odude ke Luke 16:13?

¹⁴ Jesus ama eti mme mbet esie akpan n̄kpọ kiet. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ikemeke ndidi ifịn nnọ Abasi ye Inyene.” (Kot Luke 16:13.) Ikọ oro osụk edi akpanikọ. Kop mi nte ebe ye n̄wan kiet ke Romania ẹkenamde item emi Jesus ọkọnọde do. Mmọ ẹma ẹnyene utom emi mmọ ẹkpenamde ke ekpri ini ke idụt emi oforode akan idụt mmọ. Mmọ ẹdọhọ ẹte: “Ima ikama ban̄k ata akamba okụk. Ntre ke nsonso oro, ikada nte ke Abasi ada utom oro ọbọrọ akam nnyịn.” Edi utom oro akasan̄a ye afia. Utom oro idiyakke mmọ ẹnyene ini ẹnam n̄kpọ Abasi nte ẹkpenamde. Mmọ ẹma ẹbiere se ẹdinamde ke mmọ ẹma ẹkekot ibuotikọ emi, “Sọn̄ọ Da ke Ofụri Esịt” ke Enyọn̄-Ukpeme August 15, 2008. Mmọ ẹdọhọ ẹte: “Ekpedi ima iwọrọ ika idụt en̄wen man ikan̄wana ediwak okụk, oro ọkpọkọwọrọ ke ida okụk ke akpan n̄kpọ, idịghe Jehovah. Ima inen̄ede idiọn̄ọ ke ikpanam utọ n̄kpọ oro, ke ayadian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah.” Ntre mmọ ẹma ẹsịn utom oro. N̄kpọ ekeditie didie ye mmọ? Brọda oro ama okụt utom  ke idụt mmọ, okụk emi ẹkekpede enye ama onyụn̄ ekem se mmọ ẹdade ẹse ẹban̄a mfịna mmọ. N̄wan esie ọdọhọ ete: “Jehovah isitreke ndin̄wam ikọt esie.” Enem mmọ nte mmọ ẹkeyakde Jehovah edi Eteufọk mmọ utu ke okụk.

15. Inam didie idiọn̄ọ ke imekeme ndifehe n̄wọrọ ke afia Satan?

¹⁵ Nso ke ikpanam edieke ikụtde ke imọtọn̄ọ nditan̄ idem m̀mê ndidiọk itọn̄? Imekeme ndikpụhọde! Paul ọkọdọhọ ke mbon emi Satan ‘omụmde ye uwem’ ke afia esie ẹkeme ndifehe n̄wọrọ. (2 Tim. 2:26) David ama ọwọrọ ke afia esie sia ekedi Nathan asua ọnọ enye, enye enyịme, akabade esịt, onyụn̄ anam se ikan̄wamde enye afiak edi ufan Jehovah. Kûfre ke Satan iyọhọke-yọhọ Jehovah ubọk. Ntre edieke iyakde Jehovah an̄wam nnyịn, imekeme ndiwọrọ ke afia ekededi emi Satan akadade omụm nnyịn.

16. Nso idin̄wam nnyịn ikûdụk afia Satan?

¹⁶ Ikpanaha idodụk afia Satan yak edidi n̄kpọ se iyom usụn̄ nte isan̄ade iwọrọ. Mfọnn̄kan n̄kpọ edi nditetre ndidụk afia esie ke akpa ifet! Jehovah kpọt ekeme ndin̄wam nnyịn ke se itịn̄de emi. Edi ikpanaha ikere ke utọ n̄kpọ oro ikemeke ndiwọrọ nnyịn. Idem mbon emi ẹma ẹkenam n̄kpọ Jehovah ke ata ediwak isua ẹma ẹkabade mbon ntan̄idem mîdịghe ẹdiọk itọn̄. Ntre, sikpe Jehovah ubọk kpukpru usen dọhọ an̄wam fi yak okụt m̀mê nte anamde n̄kpọ ye nte ekerede n̄kpọ owụt ke ọmọtọn̄ọ nditan̄ idem nnyụn̄ ndiọk itọn̄. (Ps. 139:23, 24) Nam se ekekeme man udûdụk afia mbiba emi!

17. Nso iditịbe inọ Devil asua nnyịn ke mîbịghike?

¹⁷ Satan ọkọk afia omụm mme owo ke ata ediwak tọsịn isua idahaemi. Edi ekpri ini ayak, ẹmọn̄ ẹmụm enye ẹkọbi, ndien ekem ko ẹsobo enye ẹfep. (Edi. 20:1-3, 10) Ọdọn̄ nnyịn ndikụt usen oro. Edi mbemiso usen oro edisịm, tat enyịn mbak udûduọ udụk afia Satan. Nam se ekekeme mbak ntan̄idem ye idiọkitọn̄ ẹdidia fi idem. Nen̄ede biere ‘ndibiọn̄ọ Devil, ndien enye eyefehe ọkpọn̄ fi.’—Jas. 4:7.