1. Nso isin̄wam ikọt Jehovah ẹka iso ẹtuak ibuot ẹnọ enye kpa ye mme mfịna emi ẹsịmde mmọ?

 BIBLE okot ini emi idude uwem mi “ndiọkeyo emi ọsọn̄de ndiyọ.” (2 Tim. 3:1) Mme mfịna emi ẹsịmde kpukpru owo ke ererimbot emi ẹsịm ikọt Jehovah n̄ko; edi eke nnyịn odori udori. Udori oro edi ubiọn̄ọ ye ukọbọ emi ẹsịmde ikọt Jehovah. Nso isin̄wam nnyịn ika iso ituak ibuot inọ Jehovah kpa ye kpukpru emi? Akpan n̄kpọ kiet emi an̄wamde nnyịn edi ke imọdiọn̄ọ ke Jehovah edi “odu-uwem Abasi.”​—Jer. 10:10; 2 Tim. 1:12.

2. Nso ke idiọn̄ọ iban̄a Jehovah emi ekemede ndisọn̄ọ nnyịn idem?

² Jehovah esikụt kpukpru mfịna emi ẹsịmde nnyịn, enye esinyụn̄ oyom ndin̄wam nnyịn. (2 Chron. 16:9; Ps. 23:4) Nnyịn ndida enye nte odu-uwem Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ mfịna ekededi emi esịmde nnyịn, ikpọn̄ke enye. Ẹyak ise nte emi ekedide ntre ke uwem Edidem David.

3. Ini David ọkọdọhọde ke “Jehovah ododu uwem,” ikọ esie ọkọwọrọ nso?

³ David ama ọdiọn̄ọ Jehovah onyụn̄ eberi edem ke enye. Ini Edidem Saul ye mme asua David eken ẹkebịnede David ẹyom ndiwot, David ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah ete an̄wam imọ. (Ps. 18:6) Ke Abasi ama ekeyere akam David oro onyụn̄ anyan̄a enye, David ama ọdọhọ ete: “Jehovah ododu uwem.” (Ps. 18:46) Ikọ oro ikọwọrọke ke n̄kukụre se David ọkọdiọn̄ọde edi ke Abasi do. N̄wed kiet emi etịn̄de n̄kpọ aban̄a Bible ọdọhọ ke ikọ David oro okowụt ke enye enen̄ede enịm ke Jehovah “edi odu-uwem abasi emi esinamde n̄kpọ ndin̄wam ikọt esie kpukpru ini.” Se iketịbede inọ David ama anam enye okụt ke Abasi esie edi odu-uwem Abasi. Enye ndikenen̄ede nnịm  oro ama anam enen̄ede ọdọn̄ enye ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah nnyụn̄ ntoro enye.​—Ps. 18:28, 29, 49.

4. Nso ufọn ke ididia ima ida Jehovah nte odu-uwem Abasi?

⁴ Nnyịn ndinen̄ede nnịm ke Jehovah edi odu-uwem Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn isịn ifịk inam n̄kpọ inọ enye. Iyenyene odudu iyọ mme mfịna nnyịn, ọyọdọn̄ nnyịn ndika iso nsịn idem nnam n̄kpọ esie, iyonyụn̄ ibiere ndika iso n̄kpere enye.

ODU-UWEM ABASI ỌYỌSỌN̄Ọ FI IDEM

5. Nso ikeme ndisọn̄ọ nnyịn idem mfịna ama esịm nnyịn? (Philippi 4:13)

⁵ Ikpeti ke Jehovah ododu uwem, ke enye onyụn̄ eben̄e idem ndisọn̄ọ nnyịn idem, iyọyọ se ededi m̀mê edi akamba mfịna m̀mê edi ekpri. Idem n̄kpọ, nso mfịna ke inyene emi ọsọn̄de akan Abasi nnyịn? Enye edi Ata Ọkpọsọn̄, enye onyụn̄ ekeme ndinọ nnyịn odudu iyọ. (Kot Philippi 4:13.) Ntre, idụhe ntak ndomokiet emi nnyịn mîkpekemeke ndiyọ mme mfịna nnyịn uko uko. Nte isikụtde ubọk Abasi ke n̄kpri n̄kpri mfịna anam inen̄ede inịm ke se ikponde ikan oro ama etịbe, ke enye iditreke ndin̄wam nnyịn.

6. Nso ye nso iketịbe inọ David ke ini akparawa emi akanamde enye enen̄ede enịm ke Jehovah iditreke ndin̄wam imọ?

⁶ Kere n̄kpọ iba emi ẹketịbede ẹnọ David emi ẹkenamde enye enen̄ede enịm ke Jehovah iditreke ndin̄wam imọ. Ini David edide akparawa onyụn̄ ekpemede erọn̄, bear ekebem iso omụm erọn̄ ete esie aka ndita, ini en̄wen ekpe edi edinam ukem n̄kpọ oro. David ama adaha uko uko ebịne bear oro okowot anyan̄a erọn̄ oro; okonyụn̄ anam ntre ye ekpe oro. Edi David ikọdọhọke ke imọ ndidi uko erenowo akanam imọ ikeme ndinam oro. Enye ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah ọkọnọ imọ odudu inam. (1 Sam. 17:34-37) David ikefreke n̄kpọ iba emi ẹketịbede do. Enye ndiketie n̄kere kpukpru oro akanam enye enen̄ede enịm ke odu-uwem Abasi ọyọsọn̄ọ imọ idem ke ini iso.

7. David ekesịn ofụri ekikere esie ke nso? Ntak emi oro akan̄wamde enye akan Goliath?

⁷ Aka ko, David ama edika itienna mbonekọn̄ Israel. Etie nte enye ikọyọhọke isua 20 kan̄a. Enye ama okokụt nte idem enyekde mbonekọn̄ oro ke ntak emi Goliath owo Philistia emi okokponde okon̄ nte nso ekedide “[edisụn̄i] udịmekọn̄ Israel.” (1 Sam. 17:10, 11) Ndịk akanam mbonekọn̄ Israel oro sia ofụri ekikere mmọ ekesịne ke nte Goliath okponde okon̄ ye kpukpru isụn̄i emi ẹkewọrọde enye ke inua. (1 Sam. 17:24, 25) Edi David ikesehe n̄kpọ oro nte mmọ ẹkesede, enye akada ke Goliath amia ata. Ke enyịn esie, Goliath ikamiaha ata ye udịmekọn̄ Israel, edi ọkọsọn̄ esịt amia ata ye “udịmekọn̄ odu-uwem Abasi.” (1 Sam. 17:26) Se ikenen̄erede isịne David ke ekikere ekedi Jehovah. David ama enịm ke Abasi emi akan̄wamde imọ ini imọ ikedide ekpemerọn̄ ayafiak an̄wam imọ. Sia enye ekenịmde ke Abasi oro eberi imọ edem, David ama adaha aka en̄wan ye Goliath onyụn̄ akan enye!​—1 Sam. 17:45-51.

8. Nso idin̄wam nnyịn inen̄ede inịm ke Jehovah ayan̄wam nnyịn ima inyene mfịna? (Se ndise n̄ko.)

⁸ Nnyịn n̄ko ima iti ke odu-uwem Abasi eben̄e idem ndin̄wam nnyịn ini ekededi, iyekeme ndiyọ mfịna ekededi inyụn̄ ikpọn̄ke enye. (Ps. 118:6) Se idin̄wamde nnyịn inịm oro edi nnyịn nditi mme n̄kpọ emi enye ama akananam. Kot mme mbụk ke Bible emi ẹditide fi nte Jehovah akanyan̄ade ikọt esie ke eset. (Isa. 37:17, 33-37) N̄kpọ en̄wen emi ekemede ndinam edi ndikot m̀mê ndise mme n̄kpọ ke jw.org emi ẹwụtde nte Jehovah an̄wamde nditọete nnyịn mfịn. Emekeme n̄ko nditi mme ini emi Jehovah akan̄wamde fi. Ekpedi ekekere, afo utịghi  ini emi enye akan̄wamde fi yak etie ata utịbe utịbe nte owo ndiwot bear m̀mê ekpe, kûfịna idem. Ntak idọhọde ntre edi ke Jehovah ananam ediwak n̄kpọ ọnọ fi! Enye an̄wam fi edidi ufan esie. (John 6:44) Idem idahaemi mîkpedịghe Jehovah, etie nte ukpûkemeke ndisọn̄ọ nsịne ke esop. Dọhọ enye an̄wam fi eti mme ini emi enye ọkọbọrọde akam fo, mme ini emi enye akan̄wamde fi ke ata nnennen ini emi okoyomde un̄wam, m̀mê ini emi enye akan̄wamde fi akan ata akamba mfịna emi ekesịmde fi. Ama etie ekere mme n̄kpọ ntre, eyenen̄ede enịm ke Jehovah ayaka iso an̄wam fi.

9. Didie ke ikpada mme mfịna nnyịn? (Mme N̄ke 27:11)

⁹ Nnyịn ndida Jehovah nte odu-uwem Abasi ayan̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpadade mme mfịna nnyịn. Didie? Iyọtọn̄ọ ndida mme mfịna nnyịn nte esịne ke otu mme n̄kpọ emi anade owo ada owụt m̀mê Jehovah edi etịn̄ akpanikọ m̀mê Satan edi. Devil ọdọhọ ke mfịna ama esịm nnyịn ke iyefehe ikpọn̄ Jehovah. (Job 1:10, 11; kot Mme N̄ke 27:11.) Edi ima isọn̄ọ ida iyọ, iwụt ke imama Jehovah, ke Devil akam edi osu nsu. Nso utọ mfịna isịm fi? Ndi ukara ke ẹkọbọ Mme Ntiense Jehovah ke edem mbufo? Ndi nsọn̄ọn̄kpọ esịm fi? Ndi edi ama ọkwọrọ ikọ mme owo imaha ndikpan̄ utọn̄, mîdịghe ndi mfịna fo edi n̄kpọ efen? Ekpedi ntre, ti ke se iwọrọde fi oro edi ifet afo ndinam esịt adat Jehovah. Ti n̄ko ke Jehovah idiyakke idomo emi esịmde fi ebe se ekemede ndiyọ. (1 Cor. 10:13) Enye ọyọsọn̄ọ fi idem yak ọyọ.

ODU-UWEM ABASI ỌYỌNỌ FI UTỊP

10. Nso ke odu-uwem Abasi edinam inọ mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye?

¹⁰ Jehovah edi enye emi esinọde mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye utịp. (Heb. 11:6) Se enye ọnọde nnyịn idahaemi edi emem, onyụn̄ anam se inyenede ekem nnyịn. Ke ini iso, enye ọyọnọ nnyịn nsinsi uwem. Imekeme ndidori enyịn ke Jehovah inyụn̄ inen̄ede inim ke ọdọn̄ enye ndinọ nnyịn utịp, ke enye onyụn̄ enyene odudu ndinọ. Ndinen̄ede nnịm oro edin̄wam nnyịn ika iso inam se ikekeme man ituak ibuot inọ enye ukem nte nti ikọt Abasi ke eset ẹkesinamde.  Timothy emi okodude ke eyo mme apostle okonyụn̄ anam ntre.​—Heb. 6:10-12.

11. Nso ikanam Timothy esịn idem anam utom ke esop? (1 Timothy 4:10)

¹¹ Kot 1 Timothy 4:10. Timothy okodori enyịn ke odu-uwem Abasi. Oro akanam enye esịn idem anam n̄kpọ ọnọ Jehovah ye mbon en̄wen. Nso ye nso ke enye akanam? Apostle Paul ama ọdọhọ yak enye esịn idem enen̄ede ọdiọn̄ọ ndikpep mme owo Ikọ Abasi onyụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ ndinọ utịn̄ikọ. Akana Timothy n̄ko enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ nditọete, n̄kpri ye ikpọ. Ndusụk utom emi ẹkedọn̄de enye ama ọsọn̄; utọ utom oro ama esịne enye ndinọ mbon emi mîkanamke n̄kpọ ọfọn item edi isueneke-suene mmọ. (1 Tim. 4:11-16; 2 Tim. 4:1-5) Timothy ama enịm ke idem ke mme ini emi mme owo mîkekwe mîdịghe ikọmke imọ ke se imọ ikanamde, ke Jehovah ọyọnọ imọ utịp.​—Rome 2:6, 7.

12. Nso ikeme ndinam mbiowo ẹsịn idem ẹnam utom mmọ ke esop? (Se ndise n̄ko.)

¹² Mfịn, mbiowo n̄ko ẹkeme ndinen̄ede nnịm ke Jehovah okụt nti utom emi mmọ ẹnamde, ke enye onyụn̄ ada utom oro ke akpan n̄kpọ. Utom mbiowo edi ndise mban̄a erọn̄ Abasi, ndikpep mmọ Ikọ Abasi, nnyụn̄ n̄kwọrọ ikọ. Edi utom en̄wen adiana ọnọ ediwak mbiowo, sia ndusụk mmọ ẹsitiene ẹn̄wam ẹbọp n̄kpọ ẹnọ esop Abasi ẹnyụn̄ ẹtiene ẹn̄wam ini mmọn̄, ikan̄, m̀mê oyobio abiatde n̄kpọ mme owo. Mbiowo eken ẹtiene ẹdi mbon Otu Uka N̄kese Mbon Udọn̄ọ m̀mê mbon Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk. Mbiowo emi ẹsitienede ẹnam utọ utom oro ẹda ke esop emi idude mi edi esop Jehovah, idịghe esop owo. Ke ntak oro, mmọ ẹsisio ofụri esịt mmọ ẹnam utom mmọ ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹnịm ke Abasi ọyọnọ mmimọ utịp ke se mmimọ inamde.​—Col. 3:23, 24.

13. Jehovah esida didie se nnyịn owo kiet kiet ikemede ndinam nnọ enye?

¹³ Idịghe kpukpru owo ẹdikeme ndidi mbiowo. Edi enyene se kpukpru nnyịn ikemede ndinam nnọ Jehovah. Esinen̄ede enem enye ima inam ofụri se ikemede inọ enye.  Enye esikụt se itịpde isịn yak ẹda ẹnam utom esie ke ofụri ererimbot, inamke n̄kpọ m̀mê ekpri didie. Esinem enye ndikụt nte ikpade esịt imenede ubọk ke mbono esop ibọrọ mbụme idem ke ini edide bụt ọmọn̄ owot nnyịn. Esịt esinyụn̄ adat enye ndikụt nte ifende mbon en̄wen. Ọkpọkọm ekere ke ukemeke ndinam adan̄a nte akpamade ndinam, nịm ke Jehovah idaha se ekemede ndinam ke ekpri n̄kpọ. Enye ama fi ke ntak se afo ekemede ndinam oro nnọ enye, oyonyụn̄ ọnọ fi utịp.​—Luke 21:1-4.

KA ISO KPERE ODU-UWEM ABASI

14. Didie ke nnyịn ndika iso n̄kpere Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn isọn̄ọ ida ye enye? (Se ndise n̄ko.)

¹⁴ Ikpenen̄ede ikpere Jehovah, idisọn̄ke nnyịn ndisọn̄ọ nda ye enye. Ntre ke ekedi ye Joseph. Enye ama ọsọn̄ọ ada esịn ndinam oburobụt ido. Enye ama ọdiọn̄ọ ke imọ ikpesịn, esịt eyenem Abasi; imọ mîsịnke, esịt ayayat enye. Enye ikonyụn̄ iyomke ndiyat Abasi esịt. (Gen. 39:9) Ikpoyom ndinen̄ede n̄kpere Jehovah, ana isisio ini ibọn̄ akam inọ enye inyụn̄ ikpep Ikọ esie. Ima inam ntre, ididi itai ye aban̄ ye enye. Ima inen̄ede ikpere Jehovah nte Joseph ekekperede, nnyịn idinamke n̄kpọ ndomokiet emi ediyatde enye esịt.​—Jas. 4:8.

15. Se iketịbede inọ nditọ Israel ke wilderness ekeme ndikpep nnyịn nso? (Mme Hebrew 3:12)

¹⁵ Isisọn̄ke mbon emi ẹfrede ke Jehovah edi odu-uwem Abasi ndidian̄ade n̄kpọn̄ enye. Kere se iketịbede inọ nditọ Israel ini mmọ ẹkedude ke wilderness. Mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke Jehovah do, edi mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikere ke etie nte enye idikemeke ndise mban̄a mmimọ. Mmọ ẹma ẹkam ẹbụp ẹte: “Nte Jehovah odu ke ufọt nnyịn m̀mê idụhe?” (Ex. 17:2, 7) Ke ntak oro mmọ ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Abasi. Nnyịn iyomke ndikpebe nsọn̄ibuot mmọ, sia mbụk mmọ oro ke ẹda ẹdụri nnyịn utọn̄.​—Kot Mme Hebrew 3:12.

16. Nso ikeme ndinam ọsọn̄ nnyịn ndinen̄ede mbuọt idem ye Abasi?

¹⁶ Ererimbot emi ananam ọsọn̄ nnyịn ndika iso n̄kpere Jehovah. Ediwak owo imaha  ndinịm ke Abasi do. Ediwak ini, esitie nte mbon emi mîmaha ndidu uwem nte Abasi ọdọhọde ẹkam ẹkop inem uwem, mmọ ke n̄kpọ ọfọn. Ima ikụt utọ n̄kpọ oro, ekeme ndinam ọsọn̄ nnyịn ndinen̄ede mbuọt idem ye Abasi. Kpa ye emi nnyịn mîdidọhọke ke Abasi idụhe, imekeme nditọn̄ọ ndikere m̀mê enye oyosụk an̄wam nnyịn do. Enyene ini emi eketiede owo emi ekewetde Psalm 73 ntre ke idem. Enye ama okụt nte mbon emi ẹkande enye ẹkụk ẹkpade edem ẹwụt ibet Abasi edi ke ẹkop inem uwem. Oro ama anam enye ọtọn̄ọ ndikere m̀mê ufọn osụk odu imọ ndika iso nnam n̄kpọ nnọ Jehovah.​—Ps. 73:11-13.

17. Nso idin̄wam nnyịn ika iso ikpere Jehovah?

¹⁷ Nso ikedin̄wam andiwet Psalm oro okpụhọde ekikere? Enye ama etie ekere se iditịbede inọ mbon emi ẹkefrede Jehovah. (Ps. 73:18, 19, 27) Enye ama ekere n̄ko ufọn emi esidude owo ama anam n̄kpọ ọnọ Abasi. (Ps. 73:24) Nnyịn n̄ko imekeme nditie n̄kere kpukpru usụn̄ emi Jehovah ọdiọn̄de nnyịn, ekem imen oro idomo ye nte uwem nnyịn ekpetiede ekpedi nnyịn ikanamke n̄kpọ inọ enye. Nnyịn ndinam oro ayan̄wam nnyịn isọn̄ọ ida ye Abasi inyụn̄ itịn̄ ukem se andiwet Psalm oro eketịn̄de ete: “Amaedi ami, ọfọn mi ndisan̄a n̄kpere Abasi.”​—Ps. 73:28.

18. Ntak emi nnyịn mîkpefeheke se iditịbede ke ini iso?

¹⁸ Sia ‘idụkde ufụn inọ odu-uwem ye ata Abasi,’ imekeme ndiyọ afanikọn̄ ekededi emi ọwọn̄ọrede iso ese nnyịn ke mme akpatre usen emi idude mi. (1 Thess. 1:9) Abasi nnyịn esikere aban̄a nnyịn oyonyụn̄ an̄wam nnyịn. Enye ikọkpọn̄ke ikọt esie ke eset, enye inyụn̄ ikpọn̄ke nnyịn mfịn. Ekpri ini ntem, iyosobo utọ akwa ukụt emi akananam mîtịbeke ke isọn̄ kan̄a. Edi ididịghe nnyịn isụhọ, nnyịn iduọk idem mmọn̄ sia Jehovah oyodu ye nnyịn. (Isa. 41:10) Ntre ẹyak kpukpru nnyịn ‘inen̄ede inyene uko idọhọ ite: “Jehovah edi andin̄wam mi; ndifeheke ndịk.”’​—Heb. 13:5, 6.