1. Nso idin̄wam nnyịn inyene ọniọn̄, ndien nso ufọn ke idibọ?

JEHOVAH enyene ọniọn̄, enye esinyụn̄ atat ubọk ọnọ owo ọniọn̄. James 1:5 ọdọhọ ete: “Edieke owo mbufo ekededi ananade ọniọn̄, yak enye aka iso eben̄e Abasi, koro enye ọnọde kpukpru owo ke ntatubọk inyụn̄ isueneke owo.” N̄kpọ kiet emi edin̄wamde nnyịn inyene ọniọn̄ edi ndiyak Jehovah otụnọ nnyịn. Ọniọn̄ oro Abasi ọnọde idiyakke nnyịn inam se enye mîmaha, oyonyụn̄ anam ika iso ikpere enye. (N̄ke 2:​10-12) Oro ayan̄wam nnyịn ‘inam n̄kpọ emi edinamde Abasi ama nnyịn, inyụn̄ idori enyịn ndidu uwem ke nsinsi.’​—Jude 21.

2. Nso idin̄wam nnyịn ima ntụnọ oro Jehovah otụnọde nnyịn?

² Nte ẹkebọkde nnyịn ye ntak emi nnyịn mîfọnke ima esinam ọsọn̄ nnyịn ndibọ ntụnọ ndusụk ini. Edi ke ini ikụtde nte ntụnọ oro Abasi ọnọde ọfọnde ye nnyịn, imesidifiọk ke enye enen̄ede ama nnyịn. Oro anam Mme N̄ke 3:​11, 12 ọdọhọ ete: “O eyen mi, kûsịn ntụnọ Jehovah; . . . koro Jehovah asuade ọnọ owo eke enye amade.” Ẹyak ikûdedei ufre ke Jehovah oyom n̄kpọ ọfọn nnyịn. (Kot Mme Hebrew 12:​5-11.) Sia Jehovah enen̄erede ọfiọk nnyịn, enye esitụnọ nnyịn nte odotde, ntụnọ esie isibehe ubọk. Ẹyak ineme n̄kpọ inan̄ iban̄a ntụnọ: (1) nditụnọ idem nnyịn, (2) nte mme ete ye eka ẹkpetụnọde nditọ mmọ, (3) ntụnọ oro isibọde ke esop, ye (4) se isibiakde owo ikan ntụnọ.

3. Nso idin̄wam eyenọwọn̄ ekpep nditụnọ idemesie? Nam an̄wan̄a.

³ Iyekpeme se ikerede ye se inamde edieke itụnọde idem nnyịn. Isịneke-sịne nnyịn ke iyịp nditụnọ idem nnyịn, ana ikpekpep. Ke uwụtn̄kpọ: Ke ini eyenọwọn̄ ekpepde ndiwat enan̄ukwak, ete esie oyomụm akama ọnọ enye ke nsonso oro. Edi ke ini ubọk ọtọn̄ọde ndisọn̄ enye ekpri, ete esie ayasana ayak sụn̄sụn̄. Ama aka ko, ete esie ayasana ayak ofụri ofụri ke ini ubọk esie enen̄erede ọsọn̄. Ukem ntre, mme ete ye eka ẹyen̄wam nditọ mmọ ẹkpep nditụnọ idemmọ ẹnyụn̄ ẹnyene ọniọn̄ edieke mmọ ẹnyenede ime ẹka iso ẹkpep mmọ n̄kpọ ke “ntụnọ ye ke item Jehovah.”​—Eph. 6:4.

4, 5. (a) Nso inam idọhọ ke nditụnọ idem nnyịn ekeme ndinam ikpebe Christ? (b) Ntak emi nnyịn mîkpayakke idem emem nnyịn edieke inamde ndudue?

⁴ Ukem nte eyenọwon̄ oro ete ekpepde ndiwat enan̄ukwak, ana mbon oro ẹdụkde esop Abasi ke mmọ ẹma ẹkekpon owo ẹkpekpep nditụnọ idemmọ n̄ko. Anaedi mmọ ẹma ẹsifafara ke idem ekpri. Edi ke ini owo edide mbet Christ obufa obufa, enye edi eyenọwọn̄ ke Ikọ Abasi. Edi enye ididịghe aba eyenọwọn̄ ke Ikọ Abasi nte ini akade edieke enye esịnde ukeme ekpep ndinyene mme edu emi ẹbietde eke Christ. (Eph. 4:​23, 24) Se idin̄wamde enye edi ndikpep nditụnọ idemesie. Oro ayanam enye ‘okûdu uwem unana uten̄e Abasi, efep mme udọn̄ ererimbot, onyụn̄ odu uwem ye eti ibuot ye edinen ido ye uten̄e Abasi ke editịm n̄kpọ emi.’​—Titus 2:12.

⁵ Edi imọfiọk ke idụhe eke mîsinamke idiọkn̄kpọ. (Eccl. 7:20) Ntre edieke iduede inam se mîfọnke, oro iwọrọke ke nnyịn ikemeke nditụnọ idem nnyịn m̀mê ke idi ata ndiọi owo. Mme N̄ke 24:16 ọdọhọ ete: “Edinen owo ekeme ndiduọ utịm ikatiaba, onyụn̄ adaha ada.” Nso idin̄wam nnyịn? Edisana spirit edin̄wam, idịghe odudu idem nnyịn. (Kot Philippi 4:13.) Nditụnọ idem nnyịn onyụn̄ etie nte ndifara ke idem, ndien mfara ke idem esịne ke otu edu emi edisana spirit esinamde owo enyene.

6. Nso idin̄wam nnyịn ima ndisikpep Ikọ Abasi? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁶ N̄kpọ en̄wen emi edin̄wamde fi ekeme nditụnọ idemfo edi ndibọn̄ akam ke ofụri esịt nnọ Jehovah, n̄kpep Bible, nnyụn̄ ntie n̄kere se ekpepde. Edi nso ke akpanam edieke esisọn̄de fi ndikpep Bible, mîdịghe edieke mîsinemke fi ndikpep Bible? Fiọk ete ke Jehovah ayan̄wam fi edieke ayakde enye an̄wam fi. Enye ekeme ndinam esidọn̄ fi ndikpep Ikọ esie. (1 Pet. 2:2) Bọn̄ akam ben̄e enye an̄wam fi otụnọ idemfo man ekeme ndisụhọde ntie n̄kpep Ikọ esie. Ekem domo ndinam se afo ekeben̄ede enye. Ekeme ndiyom ekpep n̄kpọ n̄kpri n̄kpri ke nsonso oro. Nte ini akade, idisọn̄ke fi aba, edisinyụn̄ inenem fi ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ ntie n̄kere se ekpepde!​—1 Tim. 4:15.

7. Didie ke nditụnọ idem nnyịn ekeme ndin̄wam nnyịn inam se ikaduakde ndinam nnọ Abasi?

⁷ Iyekeme ndinam se ikaduakde ndinam nnọ Abasi edieke itụnọde idem nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, Brọda kiet emi enyenede nditọ ama okụt ke imọ isịnke idem aba ikwọrọ ikọ nte ikesikwọrọde. Oro ama anam enye aduak ndinam utom usiakusụn̄ ofụri ini onyụn̄ okot mme ibuotikọ oro ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a usiakusụn̄ ofụri ini ke mme magazine nnyịn. Se enye okokotde ye akam  oro enye ọkọbọn̄de ọnọ Jehovah ama an̄wam enye afiak esịn idem anam n̄kpọ Abasi onyụn̄ anam se enye akaduakde. Enye ama esinyụn̄ anam utom usiakusụn̄ unọ un̄wam ini eke enye ekemede. Didie ke kpukpru emi akan̄wam enye? Enye ama anam usiakusụn̄ ofụri ini nte enye akaduakde kpa ye oro mîkememke inọ enye.

8-10. Nso ikeme ndin̄wam mme ete ye eka ẹbọk nditọ mmọ man ẹdikpono Jehovah? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁸ Edi utom mme ete ye eka ndibọk nditọ mmọ ke “ntụnọ ye ke item Jehovah.” (Eph. 6:4) Idịghe ekpri utom edi emi, akpan akpan nte ererimbot etiede idahaemi. (2 Tim. 3:​1-5) Kpa ye oro nditọwọn̄ ẹsidade-da se Bible okotde “ubieresịt” ẹmana, mmọ isidiọn̄ọke eti ye idiọk ini mmọ ẹmanade. Ntụnọ edinam ubieresịt oro an̄wam mmọ ẹdiọn̄ọ eti ye idiọk. (Rome 2:​14, 15) Ataifiọk emi anamde ndụn̄ọde aban̄a Bible ọkọdọhọ ke ikọ Greek oro ẹkabarede “ntụnọ” ekeme ndiwọrọ n̄ko ndibọk eyenọwọn̄ ke usụn̄ emi edinamde enye edi ọdiọn̄ọ-idem-owo.

⁹ Ke ini mme ete ye eka ẹtụnọde nditọ mmọ ke ntak emi mmọ ẹmade mmọ, nditọ mmọ ẹsikụt ke mmọ ẹma mmimọ. Nditọ ẹsikpep ke ifụre enyene adan̄a, ye nte ke iyọbọ utịp n̄kpọ ekededi oro mmimọ inamde, edide eti m̀mê idiọk. Ọfọn mme ete ye eka ẹyak Jehovah ada mmọ usụn̄ ke ini mmọ ẹtụnọde nditọ mmọ. Nte ẹbọkde nditọ okpụhọde ke nsio nsio obio. Edi mme ete ye eka oro ẹyakde Jehovah ada mmọ usụn̄ isifiọn̄ọke-fiọn̄ọ ubọk iyom nte ẹkpesan̄ade ẹbọk nditọ mmọ, isinyụn̄ idaha ifiọk ibuot mmọ ibọk.

¹⁰ Imekeme ndikpep n̄kpọ nto se Noah akanamde. Ini Jehovah ọkọdọhọde enye ọkọn̄ ubom, enye ikadaha ifiọk ibuot esie ikọn̄ sia enye ikọkọn̄ke ubom akpa. Akana enye ọbuọt idem ye Jehovah onyụn̄ anam kpukpru se Abasi eketemede enye. (Gen. 6:22) Nso ufọn ke enye ọkọbọ? Abasi ama ada ubom oro anyan̄a enye ye ubon esie! Noah ama onyụn̄ ekeme ndibọk nditọ esie nte Jehovah oyomde sia enye ọkọbuọt idem ye Jehovah. Enye ama etịm ekpep nditọ esie n̄kpọ onyụn̄ enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ mmọ. Mbemiso Ukwọ, ikememke ndibọk nditọ, sia mme owo ẹma ẹdiọk etieti.​—Gen. 6:5.

11. Ntak emi ọfọnde mme ete ye eka ẹdomo ukeme ẹbọk nditọ mmọ nte Jehovah etemede?

¹¹ Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinam kpukpru se Jehovah etemede? Ana mbufo ẹkop uyo Jehovah, ẹyak enye ada Ikọ esie ye esop esie an̄wam mbufo ẹbọk nditọ mbufo. Nte ini akade, nditọ mbufo ẹkeme ndikọm mbufo ke nte ẹkebọkde mmọ! Brọda kiet ekewet ete: “Mmenen̄ede n̄kọm ete ye eka mi  ke nte mmọ ẹkebọkde mi. Mmọ ẹma ẹnam se ẹkekeme man Ikọ Abasi odụk mi esịt. Mîkpedịghe mmọ, ekeme ndidi n̄kpokponoke Jehovah mfịn.” Edi, ekpedi mme ete ye eka ẹwọn̄ọde ibuot ẹwụk ke isọn̄ ẹkpep nditọ mmọ Bible, ndusụk nditọ ẹsisụk ẹkpọkpọn̄ Jehovah. Kpa ye oro, ikpanaha mme ete ye eka ẹyak esịt afịna mmọ ekpedi mmọ ẹma ẹtịm ẹkpep nditọ mmọ n̄kpọ. Akpana mmọ ẹnyụn̄ ẹnịm ke eyen mmọ ekeme ndifiak ndikpono Jehovah.

12, 13. (a) Didie ke mme ete ye eka ẹkpewụt ke imokop uyo Jehovah edieke ẹsiode eyen mmọ ke esop? (b) Didie ke ete ye eka ndikop uyo Jehovah akan̄wam ubon kiet?

¹² Ibet kiet emi esisọn̄de mme ete ye eka ndinịm edi nditre ndidụk ndụk ye eyen mmọ emi ẹsiode ke esop. Sista kiet emi ẹkesiode eyen esie ke esop ọdọhọ ete: “Mma nsise m̀mê nyokụt n̄kpọ ndomokiet ke n̄wed nnyịn man nda ndọhọ ke oro anam nsineme nneme ye adiaha mi ye eyen esie. . . . Edi ebe mi ama an̄wam mi n̄kụt ke eyen oro isịneke nnyịn aba ke ubọk, yak nnyịn ikûbọ Jehovah utom unam, edi iyak Jehovah otụnọ enye.”

¹³ Sista oro ọdọhọ ntem ke ẹma ẹkefiak ẹda eyen mmọ ke esop: “Iwakke usen emi enye mîsikotke mi mîdịghe ọnọ mi etop! Enye onyụn̄ enen̄ede okpono mi ye ete esie sia enye ọfiọk ke nnyịn ikanam se Jehovah ọdọhọde. Idahaemi ididi itai ye aban̄.” Ekpedi ẹma ẹsio eyen fo ke esop, ndi ‘ọyọbuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt fo, unyụn̄ uberike edem ke asian fo?’ (N̄ke 3:​5, 6) Kûfre ke Jehovah nditụnọ nnyịn owụt ke enye enyene ọniọn̄ onyụn̄ ama nnyịn. Kûfre n̄ko ke Jesus ama etiene akpa ọnọ eyen fo. Abasi iyomke owo ndomokiet atak. (Kot 2 Peter 3:9.) Ntre nịm ke nte Jehovah otụnọde nnyịn enen ye nte ke se enye ọdọhọde inam ọfọn, ekpededi inemke fi ndinam se enye ọdọhọde. Ma nte Jehovah otụnọde nnyịn, kûnyụn̄ uyat esịt.

14. Didie ke ikeme ndibọ ufọn item oro Jehovah ọnọde nnyịn?

¹⁴ Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke iyese ikọt imọ enyịn, ikpeme mmọ, inyụn̄ ikpep mmọ n̄kpọ. Jehovah esinam emi ke ediwak usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, enye anam Eyen esie edi ibuot esop. Eyen esie onyụn̄ emek “akama-ukpọhọde emi anamde akpanikọ” man ọnọ esop esie udia ke nnennen ini. (Luke 12:42) “Akama-ukpọhọde” oro ada nsio nsio usụn̄ ekpep nnyịn n̄kpọ mîdịghe otụnọ nnyịn. Bụp idemfo ete: ‘Ndi enyene ini emi utịn̄ikọ m̀mê se n̄kokotde ke magazine nnyịn akan̄wamde mi n̄kpụhọde se n̄kekerede m̀mê se n̄kesinamde?’ Ekpedi ntre, nem esịt, sia oro owụt ke amayak Jehovah otụnọ fi.​—N̄ke 2:​1-5.

15, 16. (a) Nso ke ikpanam man idia ufọn mbiowo? (b) Nso ke ikpanam man enenem mbiowo ndinam utom mmọ?

¹⁵ Christ emek n̄ko mbiowo man ẹse ẹban̄a esop. Bible ọdọhọ ke mmọ ẹdi enọ. (Eph. 4:​8, 11-13) Didie ke ikeme ndidia ufọn mmọ? N̄kpọ kiet edi ndikpebe mbuọtidem mmọ ye nti edinam mmọ. N̄kpọ en̄wen edi ndinam item oro mmọ ẹdade N̄wed Abasi ẹnọ nnyịn. (Kot Mme Hebrew 13:​7, 17.) Mbiowo ẹma nnyịn ẹnyụn̄ ẹyom ndin̄wam nnyịn itetịm ikpere Jehovah. Ntre, edieke mbiowo ẹkụtde ke nnyịn isidụkke mbono esop, mîdịghe ke nnyịn ikaha ukwọrọikọ nte ikesikade, mmọ ẹsisọsọp ẹdomo ndin̄wam nnyịn. Mmọ ẹyekpan̄ utọn̄ ẹkop se nnyịn itịn̄de ẹnyụn̄ ẹda N̄wed Abasi ẹsọn̄ọ nnyịn idem ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn item. Ndi omokụt ke Jehovah ada oro owụt nte enye amade fi?

 ¹⁶ Ndi ama ọfiọk ke esisọn̄ mbiowo ndinọ owo item ndusụk ini? Emekeme ndikere nte ọkọsọn̄de prọfet Nathan ndikọnọ David item ini David okodomode ndidịp akwa idiọkn̄kpọ esie. (2 Sam. 12:​1-14) Ama onyụn̄ oyom apostle Paul enyene uko man enye ekeme ndinen̄ede Peter emi ekesịnede ke otu mme apostle 12, ini Peter akasaride mbon oro mîdịghe mme Jew. (Gal. 2:​11-14) Ntre nso ke akpanam man emem mbiowo ndinọ fi item? Sụhọde idem, tie ufan ufan, nyụn̄ wụt ke amama se mbiowo ẹnamde. Fiọk ete ke mmọ ndin̄wam fi owụt ke Jehovah ama fi. Ọyọfọn ye afo, oyonyụn̄ enem mbiowo ndinam utom mmọ.

17. Didie ke mbiowo ẹken̄wam Sista kiet?

¹⁷ Se ikọwọrọde Sista kiet ama anam ọsọn̄ enye ndima Jehovah, onyụn̄ anam esịt enen̄ede etịmede enye. Enye ọdọhọ ete: “Mma n̄ketịn̄ mfịna mi nnọ mbiowo. Mmọ ikọtọkke mi ikonyụn̄ idọhọke ke mmọdiọk n̄kaha. Mmọ ẹma ẹdọn̄ mi esịt ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mi idem. Kpukpru ini emi mbono esop asuanade, owo mmọ kiet oyosụk oyom usụn̄ obụp mi nte n̄kpọ etiede ekpededi mmọ ẹnyene ediwak n̄kpọ ndinam. Se ikọwọrọde mi ama anam n̄kere ke Jehovah ikemeke-keme ndima mi. Edi Jehovah esida esop esie ye mbiowo anam mi mfiọk ke imọ imama mi. Mmọn̄wọn̄ọ ke ndikpọn̄ke enye tutu amama.”

18, 19. Nso isibiak owo ikan ntụnọ? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁸ Imọdiọn̄ọ ke ntụnọ esibiak owo, edi enyene n̄kpọ emi esibiakde owo akan ntụnọ. Enye edi ufen emi isibọde ke ini isịnde ndibọ ntụnọ. (Heb. 12:11) Se ikọwọrọde Cain ye Edidem Zedekiah edi oro. Jehovah ama odụri Cain utọn̄ ini enye okokụtde ke Cain asua Abel eyeneka esie onyụn̄ oyom ndiwot enye. Jehovah ọkọdọhọ enye ete: “Nso inam esịt enen̄erede ofụt fi, nso inyụn̄ inam iso okpụhọrede fi? Edieke akpakabarede esịt anam se ifọnde, nte owo ikpemenekede fi ke enyọn̄? Edi edieke mûkabakede esịt unam se ifọnde, idiọkn̄kpọ ke ana ebet fi ke enyịnusụn̄, ndien enen̄ede ọdọn̄ enye ndimụm fi; ndi afo eyekeme ndikan enye?” (Gen. 4:​6, 7) Cain ikamaha ndikop uyo Jehovah, enye ama owot eyeneka esie. Oro ama anam enye ọbọ ufen ke ofụri eyouwem esie! (Gen. 4:​11, 12) Cain ikpọkọbọhọ utọ ufen oro ekpedi enye ama okop uyo Jehovah.

¹⁹ Zedekiah ekedi mbe ye idiọk edidem. Enye akakara Jerusalem ini n̄kpọ ọkọdiọkde ye mmọ. Prọfet Jeremiah ama etịn̄ afiak etịn̄ ete enye etre ndiọi n̄kpọ esie, edi enye ikọdọn̄ke utọn̄. Nsọn̄ibuot esie ama ada afanikọn̄ edi. (Jer. 52:​8-11) Jehovah iyomke nnyịn ibọ utọ ufen oro!​—Kot Isaiah 48:​17, 18.

20. Nso iditịbe inọ mbon oro ẹyakde Abasi otụnọ mmọ ye mbon oro mîyakke?

²⁰ Mbon ererimbot ẹda ntụnọ ẹnam mbubru, inyụn̄ imaha nditụnọ idemmọ. Edi ibịghike, mbon oro mînyịmeke Abasi otụnọ mmọ ẹyebọ ufen idiọk idiọk. (N̄ke 1:​24-31) Ntre, ẹyak ‘ibọ ntụnọ man inyene ọniọn̄.’ Ẹyak inyụn̄ inam se Mme N̄ke 4:13 ọdọhọde ete: “Sọn̄ọ mụm ntụnọ kama; kûsana enye uyak. Kpeme enye, koro enye edide uwem fo.”