1. N̄kpọ eketie didie ye ikọt Abasi ke eyo mme apostle?

KE N̄KPỌ nte isua 62 esịm 64 eyo mme apostle, Peter ama ewet n̄wed ọnọ “ẹsọk isenowo emi ẹsuanade ẹdụn̄ọ ke Pontus, Galatia, Cappadocia, Asia, ye Bithynia.” (1 Pet. 1:1) Mmọ ẹketo nsio nsio itie ẹdidu ke mme esop oro ẹkedude ke Asia Minor. Ama oyom ẹsọn̄ọ mmọ idem ẹnyụn̄ ẹn̄wam mmọ ẹfiọk se mmọ ẹkpenamde. Ntak-a? Sia ẹma ẹkọbọ mmọ, ẹsisụn̄i mmọ, “ikan̄-ikan̄ nnanenyịn” ama onyụn̄ ọwọrọ mmọ. Ikememke inọ mmọ ini oro. Peter ọkọdọhọ ke “utịt kpukpru n̄kpọ amasan̄a ekpere.” Akayak n̄kpọ nte isua duop owo ndisobo Jerusalem. Nso ikan̄wam ikọt Abasi ke eyo mme apostle ẹka iso ẹnam n̄kpọ esie kpa ye kpukpru afanikọn̄ oro?​—1 Pet. 4:​4, 7, 12.

2, 3. Ntak emi Peter ọkọdọhọde nditọete ẹkama kiet eken esen? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

² N̄kpọ kiet oro Peter ọkọdọhọde nditọete esie ẹnam ekedi “ndikama kiet eken esen.” (1 Pet. 4:9) Ikọ Greek oro ẹkabarede “ndikama isenowo” enen̄ede ọwọrọ “ndima m̀mê ndifọn ido ye isenowo.” Peter ọkọdọhọ nditọete esie ẹkama “kiet eken” esen kpa ye oro edide mmọ ẹdọdiọn̄ọ idemmọ ẹnyụn̄ ẹmehe ye kiet eken. Didie ke ndikama kiet eken esen akan̄wam mmọ?

³ Emi ama anam mmọ ẹtetịm ẹkpere kiet eken. Kere nte eketiede fi ke idem ini owo okokotde fi ufọk. Ndi ikenemke fi nte  ẹkekamade fi esen? Ke ini okokotde eyenete ke esop mbufo ufọk, ndi oro ikanamke mbufo ẹtetịm ẹdi ufan? Imesinen̄ede ifiọk nditọete nnyịn ke ini ikamade mmọ esen. Akana nditọete ke eyo Peter ẹnen̄ede ẹdiana kiet nte nsobo Jerusalem ekekperede. Ana nnyịn n̄ko idiana kiet ye nditọete nnyịn ke “mme akpatre usen” emi.​—2 Tim. 3:1.

4. Mme mbụme ewe ke idibọrọ ke ibuotikọ emi?

⁴ Nso ifet ke inyene ndikama “kiet eken esen”? Nso ke ikpanam mbak nnyịn idiyak n̄kpọ ndomokiet akpan nnyịn ndikama kiet eken esen? Nso ke akpanam ke ini owo okotde fi ufọk?

5. Didie ke ikeme ndikama mme owo esen ke mbono esop?

⁵ Ke mbono esop: Imesidara kpukpru owo oro ẹdụkde mbono esop nnyịn sia Jehovah ye esop esie ẹkot nnyịn ye mmọ ẹte idi mbono esop. (Rome 15:7) Ke ini mbufa owo ẹdide mbono esop nnyịn, etie nte n̄kpọ eke idianade ye Jehovah ikama mmọ esen. Ntre, ndi ukereke ke ọfọn isidara mmọ inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹsịne n̄kpọ didie ẹnyụn̄ ẹkama idem didie? (Jas. 2:​1-4) Ndi emekeme ndidọhọ obufa owo oro etiede ikpọn̄ editie ye afo? Eyenem enye edieke anamde se ikade iso an̄wan̄a enye onyụn̄ owụtde enye nte ẹkụbọrede Bible. Eti usụn̄ kiet ‘ndima ndikama owo esen’ edi emi.​—Rome 12:13.

6. Mmanie ke ikpesikot ufọk ikan?

⁶ Kot owo ufọk: Ke eyo Bible, ẹma ẹsiwak ndikot owo ufọk edidia udia. (Gen. 18:​1-8; Judg. 13:15; Luke 24:​28-30) Owo ndikot owo udia ke ufọk esie okowụt ke enye oyom owo oro edi ufan imọ onyụn̄ odu ke emem ye imọ. Mmanie ke ikpesikot ufọk ikan? Ekpedi nditọete ke esop nnyịn, sia mmọ ke inen̄ede ikpere. Ndi ukereke ke iyoyom nditọete nnyịn ke ini n̄kpọ ọsọn̄de? Ntre ọfọn idu ke emem ye kpukpru owo ke esop inyụn̄ idi ata ufan mmọ. Mbonubon Bethel United States ẹkesinịm Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ke 6:45 mbubreyo. Edi ke 2011, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹkpụhọ ini oro ẹmen ẹka 6:15 mbubreyo. Nso ikanam ẹkpụhọ? Ẹkedọhọ ke ndibak nsuana ekeme ndinam ediwak mbonubon Bethel ẹma ndikot kiet eken ufọk, mbon oro ẹkotde ẹnyụn̄ ẹnyene ini ẹka. Mme n̄kọk itieutom eken ẹma ẹtiene ẹkpụhọ ini mmọ n̄ko. Emi anam mbonubon Bethel ẹtetịm ẹdiana kiet.

7, 8. Didie ke ikeme ndikama mbon oro ẹdide esop nnyịn ẹdinọ utịn̄ikọ esen?

⁷ Mme esenyịn circuit ẹsidi ẹdise esop nnyịn. Nditọete ẹsinyụn̄ ẹto esop en̄wen m̀mê n̄kọk itieutom ẹdinọ utịn̄ikọ ke esop nnyịn. (Kot 3 John 5-8.) Ndi afo emekeme ndikama mmọ esen? N̄kpọ kiet emi afo ekemede ndinam edi ndikot mmọ ẹdi ufọk fo ẹdibịt itọn̄ m̀mê ẹdidia udia.

⁸ Sista kiet ke United States ọdọhọ ete: “Ke ediwak isua idahaemi, ami ye ebe mi imakama ediwak nditọete oro ẹsidide ẹdinọ utịn̄ikọ ke esop nnyịn ye iban mmọ esen. Kpukpru ini oro ikamade mmọ esen esidi ini idara ọnọ nnyịn. Esinem nnyịn nditie kiet mbre mbre. Edi se isinemde nnyịn ikan edi ke emi esisọn̄ọ nnyịn idem ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah. Akananam nnyịn ituaha n̄kpọfiọk.”

9, 10. (a) Mmanie ke ikeme ndinam ẹdidụn̄ ye nnyịn? (b) Ndi mbon oro ufọk mmọ mîkponke ẹkeme ndinam owo edidụn̄ ye mmọ? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁹ Isenowo emi ẹdidude ibịghi: Ke eyo Bible, ẹma ẹsiwak ndinọ ndusụk isenowo ufọk ẹna. (Job 31:32; Philem. 22) Esiyom inam ukem oro mfịn n̄ko. Esiyom ẹnọ mme esenyịn circuit ufọk ẹdụn̄ mmọ ẹma ẹdi ndise esop. Esinyụn̄ oyom ẹnọ mbon  oro ẹkade ufọkn̄wed esop Abasi ye mbon oro ẹbọpde n̄kpọ ẹnọ esop Abasi ufọk ẹdụn̄. Oto-obot afanikọn̄ ekeme ndibiat ufọk ndusụk nditọete, ndien esiyom ẹnọ mmọ ufọk ẹdụn̄ tutu ẹdiọn̄ ufọk mmọ. Nnyịn ikpekereke ke mbon oro ẹdụn̄de ke ikpọ ufọk kpọt ẹkpenọ nditọete ufọk ẹdụn̄, sia ekeme ndidi mmọ ẹnanam ntre ediwak ini. Ndi emekeme ndinọ nditọete ufọk ẹdụn̄ ekpededi ufọk fo inen̄ekede ikpon?

¹⁰ Brọda kiet ke South Korea ọdọhọ ke ama enem imọ ndinọ nditọete ufọk ẹdụn̄ ẹka ufọkn̄wed esop Abasi. Enye ọdọhọ ete: “N̄kọsọpke nnyịme mmọ ẹdidụn̄ ye nnyịn ke nsonso oro sia ibịghike n̄kọdọ n̄wan, ufọk nnyịn ikonyụn̄ ikponke. Edi ama enem nnyịn tutu nte ikayakde mmọ ẹdụn̄ ye nnyịn. Sia ikọdọde ndọ obufa, ima ikpep n̄kpọ ito mme ebe ye n̄wan oro ẹkedụn̄de ye nnyịn sia ama enem mmọ ndidiana kiet n̄kpono Jehovah nnyụn̄ nnam se mmọ ẹkebierede ndinam nnọ enye.”

11. Ntak emi ọfọnde ikama mbon oro ẹwọrọde ẹdi esop nnyịn esen?

¹¹ Mbon oro ẹwọrọde ẹdi esop nnyịn obufa: Nditọete ẹkeme ndiwọrọ ndi esop mbufo. Ekeme ndidi ndusụk mmọ ẹdi sia ẹnen̄ede ẹyom mme ọkwọrọikọ ke esop mbufo, mîdịghe mmọ ẹdi mme asiakusụn̄ oro ẹnọde ẹdin̄wam esop mbufo. Ndikpọn̄ n̄kan̄ mmọ ndi n̄kan̄ mbufo imemke inọ mmọ. Kpukpru n̄kpọ ẹkeme nditie mmọ esen esen. Ana mmọ ẹkpep nte ẹsinamde n̄kpọ ke n̄kan̄ mbufo, ẹmehe ye mme owo ke esop mbufo, akam ekeme ndiyom mmọ ẹkpep usem mbufo. Mmọ ẹkeme ndisọp mmehe ye mme owo ye nte ẹsinamde n̄kpọ ke edem mbufo edieke okotde mmọ ufọk mîdịghe asan̄ade ye mmọ ọwọrọ.

12. Nso iwụt ke idịghe iwowot enan̄ nnyịn ikama owo esen?

¹² Idịghe iwowot enan̄ nnyịn ikama owo esen. (Kot Luke 10:​41, 42.) Brọda kiet eti se iketịbede ini ẹmekde enye ye n̄wan esie isụn̄utom obufa obufa. Enye ọdọhọ ete: “Ikosụk idi n̄kparawa, utom isụn̄utom ikonyụn̄ imeheke nnyịn kan̄a. Ufọk ama ọdọn̄ nnyịn itọn̄ tutu. Enyene mbubreyo usen kiet emi ufọk ekenen̄erede ọdọn̄ n̄wan mi itọn̄. Ofụri se n̄kanamde man enye osio esịt ọkpọn̄ n̄kan̄ oro ikenyeneke ufọn. Edi ima ikop ẹkọn̄de usụn̄ufọk nnyịn n̄kpọ nte ebe itiaba mbubreyo. Ke ini ikebererede usụn̄, ima ikụt eyenan̄wan kiet emi ẹsikpepde Bible ye sokoro ita ke ubọk. Enye ekedi ndikọm mbufa isụn̄utom oro ẹkenọde ẹdi n̄kan̄ mmọ. Ima idọhọ enye odụk esịtufọk inyụn̄ inọ enye mmọn̄ ọn̄wọn̄. Ekem isịn tea inọ enye inyụn̄ inọ enye ufiop ufiop chocolate. Nnyịn ikọfiọkke usem Swahili kan̄a, enye ikonyụn̄ ifiọkke Ikọmbakara. Edi enye ndikedise nnyịn ama anam itọn̄ọ ndinam ufan ye nditọete do, onyụn̄ anam inen̄ede ikop inemesịt.”

13. Nso ufọn ke owo edibọ edieke enye esimade ndikama owo esen?

¹³ Ndi usûmaha ndikama owo esen? Ekpedi ntre, ọwọrọ n̄kpọ atak fi koro ekpenem fi ndidu ye nditọete fo nnyụn̄ nnyene nti ufan. Iwakke se in̄wamde owo okûkop ndobo nte ndikama owo esen. Edi, afo emekeme ndikere m̀mê nso ikpanam owo okûma ndikama owo esen. Yak ineme ndusụk ntak.

14. Nso ke akpanam man ekeme ndisikot owo ufọk mîdịghe aka ke ini ẹkotde fi?

¹⁴ Ini ye odudu: Ikọt Jehovah ẹsinyene ediwak n̄kpọ ndinam. Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke mmimọ inyeneke ini ndikama owo esen m̀mê ke odudu mmimọ idimenke. Ekpedi emesikere ntre, ekeme ndiyom afiak ese ndusụk se afo esinamde.  Ndi emekeme ndikpụhọde n̄kpọ ifan̄ man enyene ini okot owo ufọk onyụn̄ enyene ini aka eke owo edieke ẹkotde fi? Bible ọdọhọ nnyịn isikama owo esen. (Heb. 13:2) Ntre idiọkke ndiyom ini n̄kama owo esen; nnennen n̄kpọ edi oro. Edi ekeme ndiyom osion̄o ubọk ọkpọn̄ ndusụk n̄kpọ man enyene ini anam oro.

15. Nso ikeme ndinam ndusụk owo ẹkere ke mmimọ idikemeke ndikot owo ufọk?

¹⁵ Ndikere ke imọ ikemeke ndikama owo esen: Ndi esidọn̄ fi ndikot owo ufọk edi afo ekere ke imọ idikemeke. Ndusụk owo ẹdi mbon o-bụt, ẹnyụn̄ ẹkere ke isenowo idikopke idem inem sia mmimọ mîsisọpke ndineme nneme. Ndusụk owo inyeneke n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹkere ke mmimọ idikemeke ndinọ isenowo se mbon en̄wen ke esop mmimọ ẹsinọde. Edi kûfre ke idịghe ediwak n̄kpọ mbana ufọk esinam ufọk enem owo ke idem. Eyenem isenowo fo ke idem edieke ufọk fo asanade, n̄kpọ mînyụn̄ itiehe nsuahade nsuahade.

16, 17. Nso ikeme ndinam idem okûnyek fi ndikot owo ufọk?

¹⁶ Idịghe afo ikpọn̄ esikere ke imọ idikemeke ndikama owo esen. Ebiowo kiet ke Britain ọdọhọ ete: “Idem ekeme ndinyek owo ekpri ini enye etịmde idem eben̄e esenowo. Idem esinyụn̄ enyek nnyịn ntre ke ini iyomde ndinam n̄kpọ ekededi nnọ Jehovah, edi imesinen̄ede ibọ ufọn ke ini inamde, esịt esinyụn̄ enem nnyịn. Esinem mi nditie ye isenowo nneme nneme ekpededi in̄wọn̄ kọfi kpọt.” Ọfọn owụt ke omoyom ndinen̄ede mmehe ye isenowo fo. (Phil. 2:4) Esinem kpukpru owo nditịn̄ mban̄a idemmọ ye se mmọ ẹkụtde ke uwem. Ekeme ndidi udûfiọkke n̄kpọ uban̄a nditọete ke esop mbufo edieke mûkotke mmọ ufọk. Ebiowo en̄wen ekewet ete: “Ndisikot nditọete ke esop nnyịn ufọk esinam nnen̄ede mfiọk mmọ, akpan akpan nte mmọ ẹkesan̄ade ẹdidụk esop.” Ndiwụt ke imoyom ndinen̄ede mfiọk nditọete nnyịn esinam mboho ekededi etetịm enem.

¹⁷ Nditọete emi ẹkade ndidụk nsio nsio ufọkn̄wed esop Abasi ẹsidụn̄ ye Sista kiet emi edide asiakusụn̄. Sista oro ọkọdọhọ ete: “Ama afịna mi ke nsonso oro sia ufọk mi iyehe, nnyụn̄ nnyene n̄kani n̄kpọufọk. Sista kiet emi ebe esie esitienede ekpep n̄kpọ ke ufọkn̄wed oro ama anam esịt ana mi sụn̄. Enye ọkọdọhọ ke ini imọ ye ebe imọ isikade ikese mme esop, ke esinem mmimọ akan ndidu ye nditọete emi mîyomke ikpọ n̄kpọ, edi ẹnen̄erede ẹma n̄kpọ Abasi nte mmimọ, ekpededi mmọ idịghe mme imọ owo. Oro ama anam nti se eka mi ekesidọhọde nnyịn ete: ‘Ikọn̄ eke ẹdiade ke ebiet emi ima odude ọfọn akan.’ ” (N̄ke 15:17) Omokụt do ke ufọn idụhe ndinyek idem sia ima anam fi okot nditọete fo ufọk.

18, 19. Didie ke ndikot nditọete nnyịn ufọk edin̄wam nnyịn itre ndisịn mmọ ke esịt?

¹⁸ Nte afo adade mbon en̄wen: Ndi odu eyenete ke esop mbufo emi mûmaha nte enye esinamde n̄kpọ? Edieke mûkpemeke, emekeme ndisua eyenete oro. Oro ekeme ndinam fi okûma ndikot enye ufọk. Mîdịghe, ndi odu eyenete emi ekeduede fi, ndien ọsọn̄ fi ndifre se enye akanamde?

¹⁹ Bible ọdọhọ ke edieke afo ọfọnde ido, ekpededi ye mbon oro ẹsuade fi, ke emekeme ndifiak ndu ke emem ye mmọ. (Kot Mme N̄ke 25:​21, 22.) Edieke okotde owo ufọk, oro ekeme ndin̄wam fi okûsịn enye ke esịt aba, onyụn̄ anam odu ke emem ye enye. Oro onyụn̄ ekeme ndinam okụt nti edu esie emi Jehovah okokụtde odụri enye edisịn ke esop esie. (John 6:44) Edieke ima anamde okot owo oro mîkpekereke, oro ekeme ndinam mbufo ẹdi itai ye aban̄. Akpanam didie owụt ke okot owo ufọk ke ntak emi amade enye? Usụn̄  kiet edi ndinam se Philippi 2:3 etịn̄de ete: “Ẹda nsụhọdeidem ẹbat ẹte mbon en̄wen ẹfọn ẹkan mbufo.” Ekeme ndidi mmọ ẹda mbuọtidem, ime, uko, m̀mê nti edu eken ẹfọn ẹkan nnyịn. Nditie n̄kere mme n̄kpọ oro mmọ ẹdade ẹfọn ẹkan nnyịn ayanam itetịm ima mmọ, oyonyụn̄ emem nnyịn utom ndikot mmọ ufọk.

20. Nso ke ikpanam man iwụt ke imama nte owo okotde nnyịn ufọk, ndien ntak-a?

²⁰ David emi eketienede ewet Psalm ama obụp ete: “O Jehovah, anie edidi esen ke tent fo?” (Ps. 15:1) Ekem enye ama abat mme edu emi Jehovah oyomde mbon emi ẹdide esen ke ufọk esie ẹnyene. Kiet edi nditịn̄ akpanikọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Enye ọn̄wọn̄ọ se mîfọnke ye idemesie, edi ikpụhọkede.” (Ps. 15:4) Edieke edide ima inyịme ndika ke ini ẹkekotde nnyịn ufọk, ifọnke ifiak edieke akpan ntak ndomokiet mîdụhe. Anaedi owo emi okokotde nnyịn ufọk eben̄e idem ebet nnyịn, ufen esie ekeme nditak edieke ifiakde. (Matt. 5:37) Ndusụk owo ẹsinyịme ke iyaka edi ekem ẹwọn̄ọde ẹka enye emi mmọ ẹkerede ke eyenem mmimọ akan. Ndi oro owụt ke mmọ ẹma owo oro ẹnyụn̄ ẹkpono enye? Akpana idara se ededi oro owo ekemede ndida n̄kama nnyịn esen. (Luke 10:7) Edieke n̄kpọ emi nnyịn mîkemeke ndinyan̄a etịbede, ọkpọfọn isọsọp inam owo emi okokotde nnyịn ufọk ọfiọk. Oro oyowụt ke imama enye.

21. Didie ke ndifiọk ke edi kwa idụt kwa usem edin̄wam nnyịn ifiọk se ikpanamde ini ẹkotde nnyịn ufọk?

²¹ Fiọk ete ke edi kwa idụt kwa usem. Ke ndusụk idụt, ẹsisụk ẹdadara esenowo emi owo mîkodorike enyịn; edi enyene idụt emi mme owo ẹsimade owo ababak ọdọhọ mmimọ ke iyedi ufọk. Ke ndusụk idụt, ẹsinọ esenowo mfọnn̄kan udia ke ini mme enyeneufọk ẹdiade se iyọhọde isụhọ; edi ke mme idụt eken, esenowo ye enyeneufọk ẹsidia ukem ukem. Ke ndusụk idụt, isenowo ẹsikama n̄kpọ ẹdi man ẹda ẹsịn ẹkama mmọ esen; edi ke mme idụt eken, enyeneufọk isidọhọke esenowo akama n̄kpọ edi. Ke ndusụk idụt, ẹsifiọk ke owo idinyịmeke akpa ini m̀mê ọyọhọ ikaba oro ẹkotde enye ufọk; edi ke mme idụt eken, owo isikopke inemesịt edieke owo mînyịmeke ndika ke ini ẹkotde enye ufọk. Ẹyak inam se ikekeme man inam esịt enem owo emi okotde nnyịn ufọk.

22. Ntak emi anade ikama kiet eken esen?

²² Peter ọkọdọhọ ete: “Utịt kpukpru n̄kpọ amasan̄a ekpere.” (1 Pet. 4:7) Utịt ekpere mfịn akan nte ekedide. Akwa ukụt oro akanam mîdụhe ọmọn̄ ededi. Ererimbot ọyọdiọk akan emi, ntre oyoyom ima nditọete nnyịn ikan nte isimade. Ini emi ke ikpenen̄ede inam item Peter emi: “Ẹma ndikama kiet eken esen.” (1 Pet. 4:9) Esinenem ndikama nditọete nnyịn esen, ntre ẹyak iben̄e idem ndinam oro idahaemi ye ke nsinsi.