1. Akpa Peter 3:8 owụt ke nso isinam enem nnyịn ndidu ye mbon emi ẹkerede ẹban̄a nte etiede nnyịn ke idem ye nte n̄kpọ etiede ye nnyịn?

ESINEM nnyịn ndidu ye mbon emi ẹkerede ẹban̄a nte etiede nnyịn ke idem ye nte n̄kpọ etiede ye nnyịn. Mmọ ẹsidomo ndida nte ke se iwọrọde nnyịn ọwọrọ mmọ, man ẹkeme ndidiọn̄ọ nte etiede nnyịn ke idem ye se ikerede. Mmọ ẹsitie ke idemmọ ẹkere se ikpọfọnde ye nnyịn ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn, ndusụk ini, idem mbemiso isiode itịn̄ ke imoyom un̄wam. Imesima mbon emi ‘ẹsikerede ẹban̄a’ * nnyịn.—Kot 1 Peter 3:8.

2. Nso ye nso ikeme ndinam ọsọn̄ nnyịn ndikere mban̄a mbon en̄wen?

² Sia idide Christian, kpukpru nnyịn iyom ndiwụt ke imekere iban̄a mbon en̄wen. Edi isimemke ndinam emi ndusụk ini. Ntak-a? Nnyịn ifọnke ima. (Rome 3:23) Sia esidọn̄de nnyịn ndikere mban̄a idem nnyịn kpọt, ana idomo ndisikere mban̄a mbon en̄wen. Efen edi ke se iketịbede inọ nnyịn m̀mê nte ẹkebọkde nnyịn ekeme ndinam ọsọn̄ nnyịn. N̄ko, imekeme ndikpebe idiọk uwem mbon emi ẹkande nnyịn ẹkụk. Ke mme akpatre usen emi, ediwak owo ẹdi “mme ama idem.” Mmọ isikereke iban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem. (2 Tim. 3:1, 2) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ikan mme n̄kpọ emi inyụn̄ isiwụt ke imekere iban̄a mbon en̄wen?

3. (a) Nso idin̄wam nnyịn isinen̄ede ikere iban̄a mbon en̄wen? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

³ Nnyịn ndikpebe Jehovah Abasi ye Jesus Christ Eyen esie ekeme ndin̄wam nnyịn isinen̄ede ikere iban̄a mbon en̄wen. Jehovah edi Abasi ima, enye onyụn̄ enịm akakan uwụtn̄kpọ ke nte ẹkpenamde emi. (1 John 4:8) Jesus ama  enen̄ede ekpebe Ete esie. (John 14:9) Ini enye odude ke isọn̄, enye ama owụt nte owo ekemede ndiwụt ke mbọm owo anam imọ. Ke ibuotikọ emi, idibem iso ineme nte Jehovah ye Jesus ẹwụtde ke imekere iban̄a nte etiede mme owo ke idem. Ekem iyeneme nte ikemede ndikpebe mmọ.

4. Didie ke Isaiah 63:7-9 owụt ke Jehovah esikere aban̄a nte etiede ikọt esie ke idem?

⁴ Bible owụt ke Jehovah esikere aban̄a nte etiede ikọt esie ke idem. Ke uwụtn̄kpọ, kere nte eketiede enye ke idem ini nditọ Israel ẹbọde nsio nsio ufen. Ikọ Abasi ọdọhọ “ke ofụri ini emi mmọ ẹkedude ke nnanenyịn emi ama abiak enye.” (Kot Isaiah 63:7-9.) Ekem ko, Jehovah ama ada prọfet Zechariah ọdọhọ ke ini mme owo ẹnamde n̄kpọ ye ikọt imọ ke idiọk usụn̄, ke ida ke ẹnam ye imọ. Jehovah ama ọdọhọ ikọt esie ete: “Owo eke otụkde mbufo otụk n̄kpasịp enyịn mi.” (Zech. 2:8) Ata okopodudu uwụtn̄kpọ ke Jehovah akada oro owụt nte imọ ikerede iban̄a ikọt imọ!

5. Tịn̄ nte Jehovah akan̄wamde ikọt esie emi ẹbọde ufen.

⁵ Ke ini ikọt Jehovah ẹbọde ufen, mbọm mmọ esinam enye, edi isikụreke do. Enye esinam n̄kpọ an̄wam mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ini nditọ Israel ẹdide ifịn ke Egypt ẹnyụn̄ ẹbọde ufen, ubiak mmọ ama an̄wan̄a Jehovah, enye ama onyụn̄ anam n̄kpọ man ubiak oro etre. Jehovah ọkọdọhọ ete: “Ke akpanikọ, mmokụt ukụt ikọt mi . . . , mmonyụn̄ n̄kop eseme emi mmọ ẹsemede . . . mmetịm mfiọk ubiak mmọ. Mmọn̄ nsụhọde n̄ka n̄kanyan̄a mmọ nsio ke ubọk nditọ Egypt.” (Ex. 3:7, 8) Jehovah okosio ikọt esie ke ufụn sia mbọm mmọ ama anam enye. Ke ata ediwak isua ama ekebe, mme asua ẹma ẹsifiomo nditọ Israel ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Jehovah akanam n̄kpọ didie? Mbọm ama anam enye “aban̄a ofụri mmụm oro mmọ ẹkemụmde ke ntak mbon oro ẹkefịkde mmọ ye mbon oro ẹkefiomode mmọ.” Mbọm oro akanam Jehovah afiak an̄wam ikọt esie. Enye ama ọdọn̄ mme ebiereikpe ẹkenyan̄a nditọ Israel ẹsio mme asua mmọ ke ubọk.—Judg. 2:16, 18.

6. Tịn̄ nte Jehovah okowụtde ke imekere iban̄a owo kiet kpa ye oro se enye ekekerede mîkenenke.

 ⁶ Jehovah esikere aban̄a nte etiede ikọt esie ke idem, idem ke ini se mmọ ẹkerede mînenke. Yak ida Jonah inọ uwụtn̄kpọ. Abasi ọkọdọn̄ prọfet emi akatan̄a ubiomikpe ọnọ mbon Nineveh. Ke mbon Nineveh ẹma ẹkekabade esịt, Abasi ama ebiere ke imọ idisoboke mmọ aba. Edi esịt ikenemke Jonah ke se Jehovah ekebierede oro. ‘Esịt ama ofụt enye’ sia nsobo emi enye eketịn̄de aban̄a Nineveh iketịbeke. Edi Jehovah ama enyene ime ye Jonah onyụn̄ an̄wam enye okpụhọde ekikere. (Jonah 3:10–4:11) Nte ini akakade, se Jehovah akan̄wanade ndikpep Jonah ama an̄wan̄a enye, Jehovah ama akam anam enye ewet mbụk oro enịm ọnọ nnyịn.—Rome 15:4. *

7. Nte Jehovah esinamde n̄kpọ ye ikọt esie anam inen̄ede ikụt nso?

⁷ Nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye ikọt esie anam inen̄ede ikụt ke mbọm ikọt esie esinam enye. Enye ọdiọn̄ọ ubiak ye ufen nnyịn owo kiet kiet. Jehovah “etịm ọfiọk esịt nditọ owo.” (2 Chron. 6:30) Enye ọdiọn̄ọ se ikerede, se isịnede nnyịn ke esịt, se ikemede ndiyọ, ye se nnyịn mîkemeke ndiyọ, ntre enye ‘idiyakke ẹdomo nnyịn ẹbe se ikemede ndiyọ.’ (1 Cor. 10:13) Ikọ oro ọsọn̄ọ nnyịn idem tutu!

8-10. Anaedi nso ye nso ikan̄wam Jesus esikere aban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem?

⁸ Ini Jesus odude ke isọn̄, enye ama esinen̄ede ekere aban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem. Enyene n̄kpọ ita ke nsụhọde n̄kaha emi akan̄wamde enye esinam emi. Akpa, nte ima iketetịn̄, Jesus ama enen̄ede ekpebe Ete esie. Jesus ama ama mme owo ukem nte Ete esie. Kpa ye emi Jesus okokopde idatesịt aban̄a kpukpru n̄kpọ emi enye akan̄wamde Jehovah anam, “se ikọnọde [enye] idatesịt [ikan] ekedi nditọ owo.” (N̄ke 8:31) Ima akanam Jesus esikere aban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem.

⁹ Ọyọhọ iba edi ke Jesus ọdiọn̄ọ se isịnede owo ke esịt ukem nte Jehovah. Enye ama ọdiọn̄ọ se inamde owo anam n̄kpọ ye nte etiede owo ke idem. (Matt. 9:4; John 13:10, 11) Ntre ini enye ọdiọn̄ọde ke esịt ọduọ mme owo, mbọm ama anam enye ọdọn̄ mmọ esịt.—Isa. 61:1, 2; Luke 4:17-21.

¹⁰ Ọyọhọ ita, Jesus ke idemesie ama osobo ndusụk n̄kpọ emi mme owo ẹkesobode. Ke uwụtn̄kpọ, etie nte ubon mmọ ẹkedi ubuene. Jesus ama ekpep ndinam ọkpọsọn̄ utom nte enye eketienede Joseph emi ekemende enye akama anam utom. (Matt. 13:55; Mark 6:3) Etie nte Joseph ama akpa mbemiso Jesus ọtọn̄ọde ukwọrọikọ. Ntre anaedi n̄kpa esie ama abiak Jesus nte esibiakde mme owo ke ini owo mmọ akpade. Ama onyụn̄ an̄wan̄a Jesus se ọwọrọde owo ndito ubon emi mme owo ẹnịmde nsio nsio n̄kpọ. (John 7:5) Mme n̄kpọ emi ye mme n̄kpọ en̄wen ntre ama an̄wam Jesus ọdiọn̄ọ nte etiede mme owo ke idem ye nte n̄kpọ etiede ye mmọ.

11. Nso ikesinen̄ede iwụt ke Jesus ekere aban̄a mme owo? Nam an̄wan̄a. (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

¹¹ Utịben̄kpọ Jesus ama esinam ẹnen̄ede ẹkụt ke enye ekere aban̄a mme owo. Enye ikesinamke utịben̄kpọ eto eto. “Mbọm” mbon emi ẹbọde ufen akanam enye esinam. (Matt. 20:29-34; Mark 1:40-42) Ke  uwụtn̄kpọ, kere nte eketiede Jesus ke idem ini enye emende ete kiet emi ọkọdọn̄ọde inan ọkpọn̄ otuowo ọkọkọk, m̀mê ini enye anamde n̄kukụre eyeneren emi ebeakpa kiet ekenyenede eset. (Mark 7:32-35; Luke 7:12-15) Mbọm mme owo oro ama anam Jesus, enye ama onyụn̄ oyom ndin̄wam mmọ.

12. Didie ke John 11:32-35 owụt ke mbọm Martha ye Mary ama anam Jesus?

¹² Jesus ama owụt ke mbọm Martha ye Mary anam imọ. Ini enye okụtde nte mmọ ẹtuade n̄kpa Lazarus eyeneka mmọ, “Jesus [ama] atua.” (Kot John 11:32-35.) Enye ikatuaha ke ntak emi ufan esie mîdụhe aba; enye ama ọfiọk ke imọn̄ inam enye eset. Jesus akatua sia ama an̄wan̄a enye nte n̄kpa oro akabiakde ndima ufan esie, ama onyụn̄ abiak enye n̄ko.

13. Didie ke ndifiọk ke mbọm mme owo ama esinam Jesus ọsọn̄ọ nnyịn idem?

¹³ Nnyịn ndifiọk ke mbọm mme owo ama esinam Jesus ọsọn̄ọ nnyịn idem. Nnyịn ifọnke ima nte enye ọkọfọnde ama. Edi imama enye ke nte enye ekesituade mme owo mbọm. (1 Pet. 1:8) Nnyịn ndifiọk ke enye ke akara idahaemi nte Edidem Obio Ubọn̄ Abasi ọsọn̄ọ nnyịn idem. Enye ọmọn̄ ananam kpukpru ufen ẹtre. Enye enen̄ede odot ndisio ubonowo ke nnama emi ukara Satan anamde mmọ sia enye n̄ko ama odu uwem ke isọn̄ emi. Abasi enen̄ede ọdiọn̄ nnyịn nte enye ọnọde nnyịn Edidem emi ekemede nditua nnyịn mbọm.—Heb. 2:17, 18; 4:15, 16.

14. Nso idọn̄ nnyịn ndinam, nte ikụtde ke Ephesus 5:1, 2?

¹⁴ Nnyịn ndikere mban̄a uwụtn̄kpọ Jehovah ye Jesus anam ọdọn̄ nnyịn ndidomo ndikere mban̄a mme owo n̄kan nte isikerede. (Kot Ephesus 5:1, 2.) Nnyịn ikemeke ndifiọk se owo ekerede nte mmọ ẹsifiọkde, kpa ye oro, imekeme ndiyom usụn̄ mfiọk nte etiede mme owo ke idem ye se mmọ ẹyomde. (2 Cor. 11:29) Nnyịn itiehe nte mbon ererimbot emi ẹsikerede ẹban̄a idemmọ kpọt; imesidomo ukeme ikere iban̄a mbon en̄wen n̄ko.—Phil. 2:4.

15. Mmanie ẹkpenen̄ede ẹkere ẹban̄a mbon en̄wen?

¹⁵ Akpana mbiowo akpan akpan ẹsikere ẹban̄a mme owo. Mmọ ẹfiọk ke mmimọ iyanam ibat inọ Jehovah nte ikesede erọn̄ esie enyịn. (Heb. 13:17) Ana mbọm nditọete anam mbiowo man mmọ ẹkeme ndin̄wam mmọ. Didie ke mbiowo ẹkeme ndiwụt ke imekere iban̄a nditọete?

16. Nso ke ebiowo emi esikopde owo mbọm esinam? Nso inam emi enen̄ede edi akpan n̄kpọ?

¹⁶ Ebiowo emi esikopde owo mbọm esisio ini odu ye nditọete esie. Enye esibụp mmọ mbụme onyụn̄ enyene ime enen̄ede akpan̄ utọn̄ ọnọ mmọ. Enen̄ede ọfọn ebiowo anam emi akpan akpan ekpedi eyenete oyom nditịn̄ nte etiede imọ ke idem edi ọsọn̄ enye ndifiọk nnennen se ekpetịn̄de. (N̄ke 20:5) Nditọete ẹyedọdiọn̄ ẹberi edem ye ebiowo emi esinyịmede ndisio ini ndu ye mmọ. Mmọ ẹyedi ufan esie ẹnyụn̄ ẹma enye.—Utom 20:37.

17. Ediwak nditọete ẹdọhọ ke ewe edu ke inen̄ede ima mbiowo ẹnyene? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁷ Ediwak nditọete ẹdọhọ ke edu emi mmimọ imade ke idem mbiowo ikan edi mmọ ndisikere mban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem. Nso inam mmọ ẹdọhọ ntre? Adelaide ọdọhọ ete: “Esimem utom ndineme nneme ye mmọ sia ọmọfiọk ke ayan̄wan̄a mmọ nte etiede fi ke idem.” Sista oro afiak ọdọhọ ete: “Nte mmọ ẹbọrọde fi ikọ ke ini afo enemede nneme ye mmọ anam fi okụt ke mmọ ẹkere ẹban̄a nte  etiede fi ke idem.” Brọda kiet emi amade nte ebiowo akanamde n̄kpọ ye enye ọdọhọ ete: “Mma n̄kụt mmọn̄eyet ọkọhọde ebiowo kiet ke enyịn ini n̄kosụk ntịn̄de mfịna mi nnọ enye. Ndifreke se n̄kokụtde usen oro.”—Rome 12:15.

18. Iditọn̄ọ didie iwụt ke imekere iban̄a mbon en̄wen?

¹⁸ Idịghe mbiowo kpọt ẹnyene ndikere mban̄a mbon en̄wen. Kpukpru nnyịn imekeme nditiene nnam emi. Iditọn̄ọ didie? Domo ndifiọk nte n̄kpọ etiede ye mbonubon mbufo ye nditọete n̄ko. Kere ban̄a mme uyen ke esop mbufo, mbon emi idem mîsọn̄ke, mbon emi ẹma ẹkesọn̄, ye mbon emi owo mmọ akpade. Bụp mmọ nte n̄kpọ etiede. Nen̄ede kpan̄ utọn̄ ini mmọ ẹtịn̄de nte etiede mmimọ ke idem. N̄wam mmọ ẹkụt ke se iwọrọde mmọ enen̄ede an̄wan̄a fi. Nam se ekekeme n̄wam mmọ. Nnyịn ndinam emi owụt ke ima mmọ ata ima.—1 John 3:18.

19. Ntak emi ọfọnde idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ke ini idomode ndin̄wam owo?

¹⁹ Oyom idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ke ini idomode ndin̄wam owo. Ntak-a? Sia mme owo isinamke n̄kpọ ukem ukem ke ini n̄kpọ ọwọrọde mmọ. Ndusụk owo isibiatke ini nditịn̄ nte etiede mmimọ ke idem, edi mbon en̄wen isimaha nditịn̄ mfịna mmọ nnọ owo. Ntre, kpa ye oro iyomde ndin̄wam nditọete, nnyịn ikpobụpke mmọ mbụme emi editiede nte idodụn̄ọde mmọ. (1 Thess. 4:11) Idem ke ini nditọete ẹtịn̄de nte etiede mmọ ke idem, imekeme ndikụt ke nte mmọ ẹdade n̄kpọ oro idịghe nte nnyịn idade. Edi ana ifiọk ke nte etiede mmọ ke idem ke mmọ ẹtịn̄ oro. Akpana isọp ndikop ikọ, ikûsọp nditịn̄.—Matt. 7:1; Jas. 1:19.

20. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

²⁰ Idịghe ke esop kpọt ke oyom ikere iban̄a mme owo, oyom inam ntre n̄ko ke ini ikwọrọde ikọ. Didie ke ikeme ndikere mban̄a mbon emi ikwọrọde ikọ inọ ye mbon emi ikpepde Bible? Iyọbọrọ mbụme emi ke ibuotikọ oro etienede.