1. Ediwak owo ẹma ẹdụk mbono esop nnyịn akpa ini, nso ke mmọ ẹsikụt emi esinemde mmọ? (Se ndise n̄ko.)

 YAK idọhọ ke omokụt ebe ye n̄wan ẹdụkde mbono esop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Mme Ntiense Jehovah ke akpa ini. Enem mmọ tutu ndikụt nte nditọete ẹnamde n̄kpọ ye mmọ ufan ufan ye nte ẹmade idemmọ. Ke usụn̄ unyọn̄, n̄wan ọdọhọ ebe ete: ‘Mme Ntiense Jehovah itiehe nte mbon ufọkabasi eken emi idiọn̄ọde. Ama enem mi ndidu ye mmọ.’

2. Nso inam ndusụk owo ẹtre ndinam n̄kpọ Abasi?

² Ima emi odude ke esop Abasi edi ata isio. Edi Mme Ntiense Jehovah ifọnke ima. (1 John 1:8) Nte itịmde idiọn̄ọ nditọete ke esop, ntre ke idinen̄ede ikụt ndusụk n̄kpọ emi mmọ mînamke ọfọn. (Rome 3:23) Ndusụk owo ẹyak ndudue mbon en̄wen anam mmọ ẹtre ndinam n̄kpọ Abasi. Ọdiọk tutu.

3. Nso ke ẹda ẹdiọn̄ọ ata mme mbet Jesus? (John 13:34, 35)

³ Fiak se itie Bible emi ẹdade ibuotikọ ukpepn̄kpọ emi ẹto. (Kot John 13:34, 35.) Nso ke ẹdida ẹdiọn̄ọ ata mme mbet Christ? Ima, idịghe mfọnmma. Jesus ikọdọhọke: ‘Mbufo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi,’ edi ọkọdọhọ: “Kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” Jesus okowụt  ke se mme mbet imọ ye mbon emi mîdụhe ke esop Abasi ẹdidade ẹdiọn̄ọ ata mme mbet imọ edi nte mmọ ẹdimade idemmọ ata ima.

4. Nso ke ndusụk owo ẹkeme ndiyom ndidiọn̄ọ mban̄a ata mme Christian?

⁴ Ndusụk mbon emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndikere ẹte: ‘Didie ke ima anam ẹdiọn̄ọ ata mme mbet Jesus? Didie ke Jesus okowụt ke enye ama mme apostle esie? Didie ke ikeme ndikpebe Jesus?’ Ọfọn Mme Ntiense ẹkere ẹban̄a ibọrọ mme mbụme oro. Oro ekeme ndin̄wam nnyịn itetịm ima nditọete nnyịn akpan akpan ke ini mmọ ẹduede nnyịn.—Eph. 5:2.

5. Tịn̄ se ikọ Jesus ke John 15:12, 13 ọwọrọde.

⁵ Jesus ama owụt ke utọ ima emi mme mbet imọ ẹdimade idemmọ edidi san̄asan̄a ima. (Kot John 15:12, 13.) Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹma kiet eken kpa nte ami mmade mbufo.” Nso ke ikọ esie ọwọrọ? Se Jesus eketịn̄de adian do owụt ke utọ ima oro edi ima emi owo ayakde n̄kpọ atak enye. Enye esinam mbet Christ akpa ọnọ eyenete esie, ekpedi se akpade ọnọ. b

6. Didie ke Ikọ Abasi owụt ke ima edi ata akpan n̄kpọ?

⁶ Ikọ Abasi owụt ke ima edi ata akpan n̄kpọ. Mme itie Bible idisiakde mi ẹsịne ke otu mbon emi ediwak owo ẹmade ẹkan: “Abasi edi ima.” (1 John 4:8) “Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.” (Matt. 22:39) “Ima [ofofụk] ekese idiọkn̄kpọ.” (1 Pet. 4:8) “Ima idibehe ifep.” (1 Cor. 13:8) Akpana mme itie Bible oro ye ediwak eken ẹnam owo ekededi okụt ntak emi ikpenyenede eti edu emi, ye nte ikpanamde mbon en̄wen ẹkụt ke imama mmọ.

7. Nso inam Satan mîkemeke ndinam mme owo ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹma idemmọ ata ima?

 ⁷ Ediwak owo ẹsibụp ẹte: ‘Ndinam didie ndiọn̄ọ ufọkabasi emi edide ata enye? Kpukpru ufọkabasi ẹdọhọ ke mmimọ ikam ikpep se Bible ekpepde, edi mmọ ẹkpep nsio nsio n̄kpọ ẹban̄a Abasi.’ Nsunsu ido ukpono emi ẹtịbede nte udịp ẹyọhọ kpukpru ebiet mi ẹdi ubọkutom Satan. Enye osio mmọ edi man ọsọn̄ mme owo ndidiọn̄ọ ido ukpono emi ekpepde akpanikọ. Edi n̄kpọ kiet emi Satan mîdikemeke ndinam tutu amama edi ndinam mme owo ke ofụri ererimbot ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹma idemmọ. Jehovah ikpọn̄ ekeme ndinam enye oro. Itịn̄ ntre sia ata ima oto Jehovah, ndien sụk mbon emi enye ọdiọn̄de, emi ẹnyụn̄ ẹnyenede spirit esie ẹsikeme ndima idemmọ ata ima. (1 John 4:7) Omokụt ndien ntak Jesus ọkọdọhọde ke ata ima ke ẹdida idiọn̄ọ ata mme mbet imọ?

8-9. Nte ediwak owo ẹkụtde nte Mme Ntiense Jehovah ẹmade idemmọ an̄wam mmọ didie?

⁸ Ediwak owo ẹdiọn̄ọ ata mme mbet Christ ke ntak emi mmọ ẹmade idemmọ ata ima. Se Jesus okonyụn̄ etịn̄de edi oro. Ke uwụtn̄kpọ, Brọda Ian eti akpa mbono emi enye okodụkde ke an̄wambre mbuba emi ekperede ufọk esie. Ọfiọn̄ ifan̄ mbemiso enye odụkde mbono oro, Ian ama ekese bọl kpa ke itie oro. Enye ọdọhọ ete: “Se n̄kokụtde do ke ini mbono mmọ ama enen̄ede okpụhọde ye se n̄kokụtde ke ini [bọl] oro. Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹye ido, ẹsịne n̄kpọ ediye ediye, nditọ mmọ ikonyụn̄ isịnke ntịme.” Enye ọdọhọ n̄ko ete: “Eketie mi nte ke mmọ inyeneke mfịna ndomokiet—utọ uwem oro ke n̄kesiyom ndidu. Ntịghi n̄kpọ ndomokiet oro ẹkekwọrọde usen oro, edi ndifreke nte Mme Ntiense ẹkenamde n̄kpọ.” c Ata ima emi imade idem nnyịn anam uwem nnyịn etie ntre. Sia imade nditọete nnyịn, imesikpono mmọ inyụn̄ ifọn ido ye mmọ.

⁹ Eketie Brọda John ntre n̄ko akpa ini emi enye okodụkde mbono esop. Enye ọdọhọ ete: “Ndikụt nte kpukpru owo do ẹtiede ufan ufan . . . ama enem mi etieti. Eketie nte mmọ ẹdi mme angel. Ata ima oro mmọ ẹkenyenede ama anam nnen̄ede nnịm ke mmokụt ido ukpono akpanikọ ndien.” d Mme mbụk nte eke owo iba emi ẹwụt ke ikọt Jehovah ẹdi ata mme Christian.

10. Ini ewe ke ikpenen̄ede iwụt ke ima idem nnyịn ata ima? (Se ikọ idakisọn̄ n̄ko.)

¹⁰ Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuotikọ emi, ima itetịn̄ ke eyenete nnyịn ndomokiet ifọnke ima. Nditọete nnyịn ẹyesitịn̄ mîdịghe ẹnam se iyatde nnyịn ndusụk ini. e (Jas. 3:2) Utọ ini oro ke ikpenen̄ede ida se itịn̄de ye se inamde iwụt ke ima mmọ ata ima. Nso ke ikeme ndikpep nto nte Jesus akanamde n̄kpọ ye mme mbet esie ini mmọ ẹkenamde se mîkpakanaha ẹnam?—John 13:15.

11. Ewe idiọk uwem James ye John ikosio iso inyan? (Se ndise n̄ko.)

¹¹ Jesus ikadaha ke mme mbet esie ẹfọn ẹma. Utu ke oro, enye ama esin̄wam mmọ sụn̄sụn̄ ẹtre idiọk uwem man Jehovah ama mmọ. Enyene ini kiet apostle James ye John ẹkedọn̄de eka mmọ ọkọdọhọ Jesus ọnọ mmimọ ikpọ itie ke Obio Ubọn̄. (Matt. 20:20, 21) Se James ye John ẹkenamde oro okowụt ke mmọ ẹtan̄ idem, ke ẹnyụn̄ ẹyom ndidi n̄kpọ n̄kan mme apostle eken.—N̄ke 16:18.

12. Ndi idiọk uwem James ye John kpọt okosio iso anyan? Ntak ọdọhọde ntre?

¹² Ke mbụk emi itetịn̄ do, idịghe idiọk uwem James ye John kpọt okosio iso anyan. Kop eke mme apostle eken mi. Bible ọdọhọ ete: “Ke ini mbet duop eken ẹkopde emi, esịt ofụt mmọ aban̄a nditọeka iba emi.” (Matt. 20:24) Kpa ye emi Bible mîtịn̄ke, imekere ke James, John, ye mme apostle eken ẹma ẹsion̄o ndiọi ikọ ẹtọ kiet eken. Ekeme ndidi utọ ikọ ntem ẹma ẹwọrọ mme apostle eken ke inua: ‘Ẹkere ke mbufo ẹdi mmanie yak ẹyom ẹmenede mbufo itie ẹkan nnyịn ke Obio Ubọn̄? Idịghe mbufo ikpọn̄ ẹkesikpa utom ye Jesus ẹfọp eyo, ẹyere ntọn̄. Nte mbufo ẹsan̄ade ẹdot ndibọ itie ukpono ke nnyịn n̄ko idot ndibọ!’ M̀mê mme apostle oro ẹkekere nso m̀mê ẹketịn̄ nso, se idude edi ke mmọ ẹma ẹyak se James ye John ẹkenamde ekịm mmọ enyịn tutu mmọ ẹfre ke akpana mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹfọn ido ye kiet eken ọkpọkọm edi didie.

13. Jesus akanam nso aban̄a idiọk uwem mme apostle esie? (Matthew 20:25-28)

¹³ Jesus akanam nso ini mme apostle ẹkeyomde ndiwai idemmọ mbai mbai do? Enye ikayatke esịt. Enye ikọdọhọke ke imọn̄ ikoyom mme apostle en̄wen emi ẹnen̄erede ẹsụhọrede idem, emi ẹdikade iso ima kiet eken ọkpọkọm nso itịbe. Utu ke oro, Jesus ama enyene ime etịn̄ ikọ ye mmọ sia enye ama ọdiọn̄ọ ke mmọ idịghe ndiọi owo.  (Kot Matthew 20:25-28.) Idịghe akpa mme apostle ẹkefan̄ade n̄kpọ n̄kponn̄kan oro ekedi oro, ikonyụn̄ idịghe Jesus etịn̄, mmọ ẹtre. Mmọ ẹma ẹfiak ẹfan̄a kpa ukem n̄kpọ oro. Edi enye okosụk amama mmọ onyụn̄ aka iso an̄wam mmọ.—Mark 9:34; Luke 22:24.

14. Mme owo ke ebiet emi mme mbet Jesus ẹkekponde ẹkeda didie uwọrọiso?

¹⁴ Jesus ama ọdiọn̄ọ ke ebiet emi mme apostle esie ẹkekponde ekedi mfịna. (John 2:24, 25) Se ikpọ owo ido ukpono mme Jew ẹkesitịn̄de ẹnyụn̄ ẹnamde ẹkesinam ẹtie nte ke owo mînyeneke akamba itie mînyụn̄ iwọrọke etop, ke enye idịghe n̄kpọ ndomokiet. (Matt. 23:6; men se idude ke vidio emi, The Front Seats in the Synagogue, ke se ẹwetde ẹban̄a Matthew 23:6 nwtsty domo.) Ikpọ owo ido ukpono mme Jew ẹkekere ke imọfọn ikan mbon en̄wen. f (Luke 18:9-12) Jesus ama ọdiọn̄ọ ke mme apostle imọ ndikpon ye utọ mbon oro idiyakke mmọ ẹda idemmọ ye mbon en̄wen nte ẹkpedade. (N̄ke 19:11) Enye ikekereke ke tutu amama mme mbet imọ idinamke ndudue; mmọ ẹkpenyụn̄ ẹdue, enye ama esinyene ime ye mmọ. Enye ama ọdiọn̄ọ ke mmọ idịghe ndiọi owo. Oro ama anam enye enyene ime ekpep mmọ ndinen̄ede nsụhọde idem, ndinyụn̄ mma kiet eken utu ke ndiyom ndikpon itie n̄kan mbon en̄wen.

15. Se James, John, ye mme apostle eken ẹkenamde ekpep nnyịn nso?

¹⁵ Awak se ikemede ndikpep nto se James, John, ye mme apostle eken ẹkenamde. Nte James ye John ẹkeyomde ikpọ itie ke Obio Ubọn̄ ikọfọnke-o. Edi ikonyụn̄ ifọnke nte mme apostle eken ẹkeyakde n̄kpọ oro ọtọ mmọ abahade. Kpa ye oro, Jesus ama aka iso ama kpukpru mmọ mboduopeba onyụn̄ ọfọn ido ye mmọ. Nso ke ikpep? Ke ini n̄kpọ etịbede, idịghe sụk ndudue ye idiọkn̄kpọ mbon en̄wen ẹsidi mfịna, mfịna en̄wen esidi se nnyịn ke idem nnyịn inamde. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn? Ke ini iyatde esịt ye eyenete, imekeme ndibụp idem nnyịn ite: ‘Nso inam se enye akanamde abiak mi ntre? Ndi nte n̄kpọ oro abiakde mi owụt ke enyene idiọk ido emi anade ntre? Okûkam edi enyene se iketịbede inọ eyenete oro? Ekpededi n̄kere ke nduehe nte nyatde esịt ke se enye akanamde, ndi mmekeme ndifen nnọ enye man n̄wụt ke mma enye ata ima?’ Ima iwụt ke imama mbon en̄wen, ida oro iwụt ke idi ata mme mbet Jesus.

16. Nso efen ke ikeme ndikpep nto nte Jesus ekesinamde n̄kpọ ye mme mbet esie?

¹⁶ N̄kpọ en̄wen emi ikemede ndikpep nto nte Jesus akanamde n̄kpọ ye mme mbet esie edi ndidomo ndidiọn̄ọ se inamde nditọete nnyịn ẹnyene uwem emi mmọ ẹnyenede. (N̄ke 20:5) Jesus ama ekeme ndidiọn̄ọ se isịnede mme owo ke esịt, nnyịn idiọn̄ọke. Edi ke ini nditọete nnyịn ẹduede nnyịn, imekeme ndinyene ime ye mmọ. (Eph. 4:1, 2; 1 Pet. 3:8) Ikpọdiọn̄ọ nte mmọ ẹkekponde, ayafiak emem nnyịn utom ndinam ntre. Se uwụtn̄kpọ mi.

17. Didie ke esenyịn circuit kiet ndikenen̄ede ndiọn̄ọ brọda kiet akan̄wam esenyịn oro?

¹⁷ Esenyịn circuit kiet ke East Africa eti brọda kiet emi enye ekesikerede ke ọsọsọn̄ ido. Enye akanam n̄kpọ didie ye brọda oro? Enye ọdọhọ ke utu ke imọ ndikamia brọda oro mberi, ke imọ ima ibiere ndinen̄ede ndiọn̄ọ  brọda oro. Enye ndikekpere brọda oro idem ama anam enye ọdiọn̄ọ nte ẹkebọkde brọda oro onyụn̄ okụt ke oro esinam enye anam n̄kpọ ntre ye mme owo. Esenyịn circuit oro ọdọhọ n̄ko ke imọ ima ikokụt ofụri se brọda oro akanamde man okpụhọde, ye utọ owo emi enye edidide, ke oro ama anam imọ inen̄ede ima enye, ke imọ ye enye ikedidi itai ye aban̄. Ima idomo ndidiọn̄ọ ntak emi nditọete nnyịn ẹnyenede utọ uwem emi mmọ ẹnyenede, eyenen̄ede emem nnyịn utom ndima mmọ.

18. Eyenete ekpedue nnyịn, mme mbụme ewe ke ikeme ndibụp idem nnyịn? (Mme N̄ke 26:20)

¹⁸ Ndusụk ini eyenete ekpedue nnyịn, imekeme ndikere ke akpana ikeneme n̄kpọ oro ye enye. Edi ọkpọfọn ibem iso ibụp idem nnyịn utọ mbụme nte: ‘Ndi se iketịbede oro enen̄ede an̄wan̄a mi?’ (N̄ke 18:13) ‘Okûdi enye ikokoho-koi iyom ndiyat mi esịt?’ (Eccl. 7:20) ‘Ndi akanam mmanam owo mbiet n̄kpọ oro?’ (Eccl. 7:21, 22) ‘Ndi ndika mbịne enye ayanam mfịna oro okpon akan se idude ke isọn̄?’ (Kot Mme N̄ke 26:20.) Ikpenen̄ede itie ikere iban̄a ibọrọ mme mbụme oro, imekeme ndikụt ke ima ekeme ndinam isio n̄kpọ oro ifep ke esịt.

19. Nso ke ebiere ndinam?

¹⁹ Nte Mme Ntiense Jehovah ẹmade idemmọ ke mmọ ẹda ẹwụt ke idi ata mme mbet Jesus. Eyenete ekpedue fi m̀mê ami ndien nnyịn ika iso ima mmọ, idida oro iwụt ke idi ata mme mbet Jesus. Edieke imade nditọete nnyịn ata ima, mbon en̄wen ẹkeme ndikụt ke ido ukpono nnyịn edi ata enye, ẹnyụn̄ ẹditiene nnyịn ẹnam n̄kpọ ẹnọ Jehovah emi edide Abasi ima. Ẹyak ibiere ndika iso mma nditọete nnyịn ata ima sia oro ke ẹsida ẹdiọn̄ọ ke idi ata mme Christian.