1. Nso isinam okûdọn̄ ndusụk owo ndikpep n̄kpọ?

EDIWAK owo mfịn ẹnyene ndinam utom ọkpọsọn̄ man ẹnyene se ẹdade ẹdu uwem. Ediwak nditọete nnyịn ẹsinam utom ke ediwak hour man ẹnyene se ẹdiade, se ẹsịnede, ye itie udakibuot. Ata ediwak mmọ ẹsiwat anyan usụn̄ ẹka ẹnyụn̄ ẹnyọn̄ utom kpukpru usen. Ndien utọ utom emi ediwak nditọete nnyịn ẹnamde man ẹkeme ndise mban̄a ubon mmọ edi ata ọkpọsọn̄ utom. Esikak nditọete emi mmọ ẹma ẹnyọn̄ ẹsịm ufọk tutu idọn̄ke mmọ aba ndikpep n̄kpọ!

2. Ini ewe ke afo esikpep n̄kpọ?

² Se idude edi ke ana iyom ini inen̄ede ikpep Ikọ Abasi ye mme n̄wed esop Abasi. Se idinamde ikpere Jehovah inyụn̄ inyene nsinsi uwem edi emi! (1 Tim. 4:15, 16) Ndusụk owo ẹsibabak ẹdemede kpukpru usenubọk ẹkpep n̄kpọ ini uyom mîdụhe ke ufọk, ekikere onyụn̄ anade mmọ sụn̄. Mbon en̄wen ẹsisio ekpri ini ke ini uyom mîdụhe mbemiso ẹdede idap ẹda ẹkpep Ikọ Abasi ye mme n̄wed esop Abasi ẹnyụn̄ ẹtie ẹkere se mmọ ẹkpepde.

3-4. Nso ukpụhọde ke ẹkenam ke ibat n̄kpọ emi esop Abasi ẹsion̄ode? Ntak-a?

³ Anaedi emenyịme ke ndisio ini nda n̄kpep n̄kpọ edi ata akpan n̄kpọ. Edi nso ke ikpekpep? Emekeme ndidọhọ: ‘N̄kpọ se ẹkotde awak etieti. Ọsọn̄ mi ndikot kpukpru.’ Ndusụk owo ẹsidomo ukeme ẹkot kpukpru n̄wed emi esop Abasi ẹsiode ẹnyụn̄ ẹse kpukpru vidio emi ẹsiode, edi isimemke inọ ediwak owo. Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹfiọk emi. Oro akanam mmọ ẹbiere ndondo emi ndision̄o ubọk ke ibat n̄kpọ emi ẹsiode, edide enye emi ẹmịn̄de-mịn̄ m̀mê enye emi odude ke ikpehe Intanet nnyịn.

⁴ Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn isioho N̄wedisua Mme Ntiense Jehovah aba, sia ediwak ifiọkutom emi ẹkemede ndisọn̄ọ owo idem ẹdu idahaemi ke jw.org^® ye ke edinam TV nnyịn eke  ọfiọn̄ ke ọfiọn̄. Idahaemi isio Enyọn̄-Ukpeme ofụri owo ye Ẹdemede! ikata kpọt ke isua. Nnyịn inamke emi man inen̄ede inyene ini inam mme n̄kpọ idem nnyịn. Inam emi man inyene ini itịn̄ enyịn inam “se idide akpan n̄kpọ ikan.” (Phil. 1:10) Ẹyak ineme nte afo ekemede ndibiere se idide akpan n̄kpọ ikan ye nte ekemede ndinen̄ede mbọ ufọn nto se ekpepde.

5-6. Mme n̄wed ewe ke akpana isitịn̄ enyịn ikpep?

⁵ Nso ke ikpebem iso ikpep? Akpana isida ini ikpep Bible kpukpru usen. Ẹma ẹsụhọde ibat ufan̄ikọ Bible emi isikotde ke mbono esop ufọturua man inyene ini itie ikere se ikotde inyụn̄ inam ndụn̄ọde iban̄a se ikotde. Se ikpebehede nnyịn ikpedịghe sụk ndikụre itie Bible emi ẹdọhọde ẹkot urua oro, edi ekpedi ndiyak se ikotde odụk nnyịn esịt onyụn̄ anam itetịm ikpere Jehovah.—Ps. 19:14.

⁶ Nso en̄wen ke ikpesitịn̄ enyịn ikpep? Ana itịm idem inọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme, Ukpepn̄kpọ Bible Esop, ye mme ikpehe eken ke mbono esop ufọturua. Akpana isikot n̄ko kpukpru Enyọn̄-Ukpeme ofụri owo ye eke ukpepn̄kpọ inyụn̄ ikot kpukpru Ẹdemede!

7. Ndi akpana afịna nnyịn ekpedi nnyịn ikemeke ndikot nnyụn̄ nse kpukpru se ẹdọn̄de ke ikpehe Intanet nnyịn ye ke edinam TV nnyịn?

⁷ Emekeme ndidọhọ: ‘Mmenyịme ke ana ikpep kpukpru emi, edi mbon emi ẹdọn̄de ko ke jw.org ye ke Edinam TV Mme Ntiense Jehovah? Awak tutu!’ Se uwụtn̄kpọ emi ise: Da nte ke nsio nsio orụk udia ẹdu ke itie unyamudia. Mbon emi ẹkade do idikemeke ndidia kpukpru orụk udia emi odude do. Ntre mmọ ẹmek ifan̄ kpọt ke otu oro. Ukem ntre, kûyak afịna fi mûkemeke ndikot nnyụn̄ nse kpukpru se idude ke ikpehe Intanet nnyịn ye ke edinam TV nnyịn. Kot mîdịghe se se ekemede. Ẹyak ineme idahaemi se ndikpep n̄kpọ ọwọrọde ye nte afo ekemede ndinen̄ede mbọ ufọn nto se ekpepde.

8. Didie ke ikeme nditịm idem nnọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme? Nso ufọn ke edibọ ama anam emi?

⁸ Ke ini ikpepde n̄kpọ, imesitịn̄ enyịn ke se ikotde man ikpep akpan n̄kpọ. Ndikpep n̄kpọ idịghe sụk ndikot n̄kpọ usọp usọp nnyụn̄ ndụri udịm ke ibọrọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini etịmde idem ọnọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme, akpa n̄kpọ emi akpanamde ekpedi ndikot se idikpepde, emi odude ke ntọn̄ọ ibuotikọ oro. Ekem, kot nyụn̄ tie kere ibuotikọ ukpepn̄kpọ oro, n̄kpri ibuotikọ, ye mme mbụme ndụn̄ọde. Ke ama akanam oro, tịn̄ enyịn kot mme ikpehe kiet kiet sụn̄sụn̄. Tịn̄ enyịn ke udịmikọ emi owụtde se ẹnemede ke ikpehe emi okotde; emi esiwak ndidi akpa udịmikọ ke ikpehe kiet kiet. Udịmikọ emi esiwak ndinam fi ọfiọk akpan n̄kpọ emi ẹyomde ndineme ke ikpehe oro. Nte osụk okotde aka, kere nte ikpehe kiet kiet ọsọn̄ọde se ẹtịn̄de ke ekpri ibuotikọ, onyụn̄ anamde ibuotikọ ukpepn̄kpọ oro an̄wan̄a. Wet ikọ ye n̄kpọ ekededi emi mûkọfiọkke nịm, ekem nam ndụn̄ọde man enen̄ede ọfiọk se mmọ ẹwọrọde.

9. (a) Ntak emi ikpetịn̄de enyịn ke mme itie Bible ini itịmde idem inọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme? Didie ke ikeme ndinam oro? (b) Psalm 119:27 owụt ke nso en̄wen ke ikpanam ke ima ikokot mme itie Bible?

⁹ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme esinam Bible an̄wan̄a nnyịn. Ntre, nen̄ede tịn̄ enyịn ke mme itie Bible, akpan akpan mbon emi ẹdikotde ke ini ẹkpepde ibuotikọ oro ke mbono esop. Nen̄ede tịn̄ enyịn man okụt nte ikọ m̀mê udịmikọ ke itie  Bible oro ọsọn̄ọde se ẹtịn̄de ke ikpehe oro. Akpan n̄kpọ efen emi akpanamde edi ndida ini ntie n̄kere itie Bible emi okotde, nnyụn̄ n̄kere nte afo ekemede ndinanam se okotde oro.—Kot Psalm 119:27.

10. Nte Mme Hebrew 5:14 owụtde, ntak emi mme ete ye eka ẹkpesidade ini Utuakibuot Ubon ẹkpep nditọ mmọ ndikpep n̄kpọ nnyụn̄ nnam ndụn̄ọde?

¹⁰ Imọfiọk ke mme ete ye eka ẹsiyom Utuakibuot Ubon enenem nditọ mmọ kpukpru urua. Kpa ye emi mme ete ye eka ẹkemede ndinyene akpan n̄kpọ emi mmọ ẹyomde ẹnam ke Utuakibuot Ubon, emi iwọrọke ke mmọ ẹkpenyene ndinam drama m̀mê n̄kpọ ntre kpukpru urua. Okposụkedi emi ẹkemede ndise edinam TV nnyịn eke ọfiọn̄ ke ọfiọn̄ m̀mê ndinam utọ n̄kpọ nte ubom Noah ndusụk ini, ndikpep nditọ nte ẹkpepde n̄kpọ edi ata akpan n̄kpọ n̄ko. Ana mmọ ẹfiọk nditịm idem nnọ mbono esop m̀mê ndinam ndụn̄ọde ke se owo obụpde mmọ ke ufọkn̄wed. (Kot Mme Hebrew 5:14.) Edieke mmọ ẹsidade ini ẹkpep n̄kpọ ke ufọk, eyemem mmọ utom ndikpan̄ utọn̄ ke mbono esop ye ke n̄kpri ye ikpọ mbono emi ekemede ndidi owo idisioho vidio kpukpru ini. Udomo ini emi ete m̀mê eka adade ekpep nditọ esie n̄kpọ editiene isua emana nditọ esie ye nte mmọ ẹtiede.

11. Ntak emi ọfọnde ikpep nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn nte mmọ ẹkpetịn̄de enyịn ẹkpep n̄kpọ ke idemmọ?

¹¹ Ana nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn n̄ko ẹfiọk ndikpep n̄kpọ. Ini mmọ ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep Bible, esinem nnyịn ndikụt mmọ ẹdụride udịm ke ibọrọ ini mmọ ẹtịmde idem ẹnọ ukpepn̄kpọ mmọ m̀mê mbono esop. Edi oyom ikpep mmọ ndinam ndụn̄ọde ye nte mmọ ẹkpetịn̄de enyịn ẹkpep n̄kpọ ke idemmọ. Mmọ ndinam oro ayanam mmọ ẹfiọk nte ẹkpenamde ndụn̄ọde ke mme n̄wed nnyịn ẹn̄wam idemmọ utu ke ndidi mmọ ẹma ẹnyenyene mfịna, mmọ ẹfehe ẹkebụp mbon en̄wen ke esop se ẹkpenamde.

12. Nso ye nso ikpanam isikpep n̄kpọ?

¹² Ekpedi usûmaha ndikpep n̄kpọ, emekeme ndikere ke idụhe se ikemede ndinam enem fi ndikpep n̄kpọ. Edi ekeme ndinem fi. Tọn̄ọ kan̄a ndida ekpri ini n̄kpep n̄kpọ, ekem ko, afo ọtọn̄ọ sụn̄sụn̄ ndikpep ebịghi akan nte esikpepde. Nyene akpan ntak emi anamde fi ekpep n̄kpọ. Ata akpan ntak ekpedi ndika iso n̄kpere Jehovah. Edi ntak kiet emi ekemede ndisọp nnam iyom ndikpep n̄kpọ ekeme ndidi  man ikeme ndibọrọ mbụme emi ẹkebụpde nnyịn m̀mê ndinam ndụn̄ọde mban̄a se ifịnade nnyịn.

13. (a) Tịn̄ se uyen ekemede ndinam man ekeme nditịn̄ se enye enịmde ọnọ mbon en̄wen ke ufọkn̄wed. (b) Didie ke uyen ekeme ndinam se idude ke Colossae 4:6?

¹³ Ndi afo edi uyen emi osụk akade n̄wed? Nditọ klas mbufo ẹkeme ndinam uwem ọsọn̄ ye afo sia mûtieneke ukwọ national anthem (ikwọ ufreidụt). Akpama ndinam mmọ ẹdiọn̄ọ se Bible etịn̄de aban̄a n̄kpọ emi, edi ekeme ndidi afo ekere ke imọ idikemeke. Ọwọrọ ana ekpep n̄kpọ aban̄a n̄kpọ oro! Emekeme ndinyene ntak iba ndikpep n̄kpọ: (1) man enen̄ede enịm ke inaha afo esịn idem ke n̄kpọ ererimbot emi, ye (2) man enen̄ede ọdiọn̄ọ nte akpanamde owo ọdiọn̄ọ se Bible ekpepde. (John 17:16; 1 Pet. 3:15) Emekeme ndibem iso mbụp idemfo ete, ‘Nditọ klas nnyịn ẹsidọhọ ke nso inam mmimọ isikwọ national anthem?’ Ekem da mme n̄wed nnyịn tịn̄ enyịn nam ndụn̄ọde. Ekeme ndidi idisọn̄ke fi ndinam owo ọdiọn̄ọ se Bible ekpepde nte afo ekekerede. Ediwak owo ẹnịm ke akpana ẹsikwọ national anthem sia owo emi mmọ ẹkponode ọdọhọ ke akpana ẹsikwọ. Edieke okụtde n̄kpọ kiet m̀mê iba emi afo ekemede ndida mbọrọ mbụme oro, emekeme ndin̄wam owo emi enen̄erede oyom ndidiọn̄ọ akpanikọ.—Kot Colossae 4:6.

14-16. (a) Nso idin̄wam fi enen̄ede ọfiọk n̄kpọ aban̄a n̄wed Bible emi mûfiọkke n̄kpọ uban̄a? (b) Da mme itie Bible emi ẹsiakde ke ikpehe emi wụt se ikemede ndinam n̄wed Amos enen̄ede an̄wan̄a fi. (Se n̄ko ekebe emi “ Nen̄ede Diọn̄ọ Mbon Emi Okotde Aban̄a ke Bible!”)

¹⁴ Ke mbono esop en̄wen, da nte ke iyom ndikot nnyụn̄ nneme n̄wed Bible kiet ke otu mbon oro ẹsikotde n̄kpri prọfet, * yak idọhọ enye emi afo mûtịmke umehe. Akpa n̄kpọ emi afo edinamde ekeme ndidi ndinen̄ede nyom ndifiọk n̄kpọ mban̄a se prọfet oro ekewetde. Didie ke ekeme ndinam oro?

¹⁵ Akpa, bụp idemfo: ‘Nso ke ndiọn̄ọ mban̄a owo emi ekewetde n̄wed Bible oro? Anie ke enye ekedi, okodụn̄ ke m̀mọ̀n̄, nso ikedi ubọkutom esie?’ Ndifiọk utọ n̄kpọ ntem mban̄a andikewet ekeme ndinam an̄wan̄a nnyịn se ikanamde enye ewet utọ mme ikọ m̀mê mme uwụtn̄kpọ emi ẹdude ke n̄wed oro. Nte osụk okotde Bible, yom m̀mê oyokụt udịmikọ emi edinamde fi ọfiọk utọ owo emi andikewet n̄wed Bible oro ekedide.

¹⁶ N̄kpọ en̄wen edi ndifiọk ini emi ẹkewetde n̄wed Bible oro. Ndise “Mme Enyịn̄ N̄wed Bible” ke page 1738-1739 ke Edisana N̄wed Abasi—Edikabade Eke Obufa Ererimbot ekeme ndin̄wam fi. Emekeme n̄ko ndise chart mme prọfet ye ndidem Judah ye Israel ke ekpri n̄wed Se Idin̄wamde Fi Ekpep Ikọ Abasi, page 14-17. Sia n̄wed Bible emi okotde edide prọfesi, ọkpọfọn odụn̄ọde ọfiọk nte n̄kpọ eketiede ini ẹkewetde n̄wed oro. Nso idiọkn̄kpọ m̀mê idiọk uwem ke Jehovah ọkọdọn̄ prọfet oro ọkọdọhọ mme owo ẹtre? Mmanie ẹkedu uwem ukem ini ye prọfet oro? Ekeme ndiyom okot mme n̄wed Bible en̄wen man enen̄ede ọfiọk. Ke uwụtn̄kpọ, edieke oyomde ndinen̄ede mfiọk nte n̄kpọ eketiede ke eyo prọfet Amos, afo ndikot ndusụk ufan̄ikọ ke 2 Ndidem ye 2 Chronicle ayan̄wam fi; ẹsiak n̄wed Bible iba emi ke otu mme itien̄wed ufọt page Bible emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Amos 1:1. Emekeme  ndikot n̄wed Hosea n̄ko, sia etie nte enye ama odu ke eyo Amos. Ndikot kpukpru mme itie emi ayan̄wam fi ọfiọk nte n̄kpọ eketiede ke eyo Amos.—2 Ndi. 14:25-28; 2 Chron. 26:1-15; Hos. 1:1-11; Amos 1:1.

17-18. Da mme uwụtn̄kpọ emi ẹdude ke ikpehe 17 ye 18 m̀mê en̄wen emi afo ọfiọkde wụt nte nditịn̄ enyịn ke n̄kpri n̄kpri n̄kpọ ekemede ndinam enen̄ede enem nnyịn ndikpep Bible.

¹⁷ Ke ini ikotde Bible, enen̄ede ọfọn ọdọn̄ nnyịn ndifiọk ediwak n̄kpọ ke itie emi ikotde. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke okot Zechariah ibuot 12, emi etịn̄de prọfesi aban̄a n̄kpa Messiah. (Zech. 12:10) Ama okot esịm ufan̄ikọ 12, afo okụt ke “ubon ufọk Nathan” ẹyenen̄ede ẹtua ẹnyụn̄ ẹfụhọ n̄kpa Messiah. Utu ke ndikot itie oro mbe ntre, afo atuak ada obụp idemfo: ‘Ufọk Nathan asan̄a nso ye Messiah? Ndi enyene itie emi n̄kemede ndikot n̄kpọ mban̄a emi?’ Ekem, afo anam n̄kpọ ekpri nte ekpeibet oyom ndinam ndụn̄ọde. Ke ini afo esede itien̄wed ufọt page Bible emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Zechariah 12:12, afo okụt itie Bible iba; akpa edi 2 Samuel 5:14, emi anamde fi ọfiọk ke Nathan ekedi eyen Edidem David. Ọyọhọ iba edi Luke 3:31. Itie oro anam fi ọfiọk ke Jesus okoto ubon Nathan sia Mary eka esie okoto ubon oro. (Se Enyọn̄-Ukpeme August 2017, p. 32, ikp. 4.) Inikiet inikiet, n̄kpọ oro an̄wan̄a fi! Ama ọfọfiọk ke akana Jesus oto ubon David. (Matt. 22:42) Edi David ama enyene nditọ irenowo akan 20. Ndi ikpaha fi idem nte Zechariah ọkọdọhọde ke ubon Nathan ẹyenen̄ede ẹtua n̄kpa Jesus?

¹⁸ Se uwụtn̄kpọ en̄wen mi. Ikot ke akpa ibuot ke n̄wed Luke ke angel Gabriel ama aka ekese Mary onyụn̄ ọdọhọ enye utịbe  utịbe n̄kpọ aban̄a eyen emi enye edimande. Angel oro ọkọdọhọ enye ete: “Enye oyokpon, oyonyụn̄ ekere Eyen Ata Edikon̄; ndien Jehovah Abasi ọyọnọ enye ebekpo ete esie David, ndien enye ayakara ufọk Jacob nte edidem ke nsinsi.” (Luke 1:32, 33) Ekeme ndidi n̄kukụre se ididụkde nnyịn enyịn ke itien̄wed oro edi akpa n̄kpọ emi angel oro eketịn̄de ke ufan̄ikọ oro ete ke edikot Jesus “Eyen Ata Edikon̄.” Edi Gabriel ama ọdọhọ n̄ko ke Jesus ‘ayakara nte edidem.’ Ntre imekeme ndibụp idem nnyịn m̀mê ikọ Gabriel oro akan̄wan̄a Mary didie. Ndi enye akada ke oro ọwọrọ ke Jesus ayada itie Edidem Herod nte andikara Israel mîdịghe ada itie andikara en̄wen emi editienede Herod? Jesus ekpedi edidem, ọwọrọ Mary ekpedi eka ọbọn̄, ubon mmọ ẹkpenyụn̄ ẹdụn̄ ke ufọk ubọn̄. Edi Bible idọhọke ke Mary ama eneme utọ n̄kpọ emi ye Gabriel, nnyịn inyụn̄ ikotke ke itie Bible ndomokiet ke Mary ama eben̄e Jesus ete ọnọ imọ akamba itie ke Obio Ubọn̄ esie nte mme mbet Jesus iba ẹkeben̄ede. (Matt. 20:20-23) Se idụn̄ọrede emi ifiọk iban̄a Mary ọdọdiọn̄ anam ikụt ke enye ama enen̄ede osụhọde idem!

19-20. Nte James 1:22-25 ye 4:8 ẹwụtde, nso ye nso ikpanam isikpep n̄kpọ?

¹⁹ Ẹyak iti ke ata akpan ntak emi esinamde ikpep Bible ye mme n̄wed esop Abasi edi man itetịm ikpere Jehovah. Ntak en̄wen edi ke isiyom ndinen̄ede n̄kụt “orụk owo” emi idide ye ukpụhọde emi anade inam man inem Abasi esịt. (Kot James 1:22-25; 4:8.) Ini ekededi emi iyomde ndikpep n̄kpọ, akpana ibem kan̄a iso iben̄e Jehovah spirit esie. Akpana iben̄e enye an̄wam nnyịn inen̄ede ibọ ufọn n̄kpọ emi idikpepde inyụn̄ ikụt se anade ikpụhọde ke uwem nnyịn.

²⁰ Ẹyak kpukpru nnyịn itie nte owo Abasi emi andiwet Psalm kiet eketịn̄de aban̄a ete: “Ibet Jehovah adat enye esịt, enye onyụn̄ okot ibet esie ke nsụhọde-uyo uwemeyo ye okoneyo. . . . Enye oyonyụn̄ okụt unen ke kpukpru se enye anamde.”—Ps. 1:2, 3.