1-2. Nso ke ete kiet eketịn̄? Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

MFỊN, ata ediwak miliọn owo ẹdọhọ ke imenịm Jesus ke akpanikọ, edi mmọ inamke se Jesus ekekpepde. (2 Tim. 4:3, 4) Ete kiet emi ekpepde n̄kpọ aban̄a uwem mme owo ama akam ọdọhọ ete: ‘Edieke owo emi ebietde Jesus okpodude ke isọn̄ mfịn, ndi ikpesịn enye nte ẹkesịnde Jesus isua tọsịn iba emi ekebede? Ibọrọ edi ke ikpesịn.’

² Ini Jesus okodude ke isọn̄, ediwak owo ẹma ẹkop se enye ekekpepde ẹnyụn̄ ẹkụt mme utịben̄kpọ emi enye akanamde, edi mmọ ikamaha ndibuọt idem ye enye. Nso ikanam ẹkûbuọt? Ke ibuotikọ enye oko, ima ineme n̄kpọ inan̄ emi ẹkenamde mme owo ẹsịn Jesus ke ntak se enye eketịn̄de ye se enye akanamde. Imọn̄ ineme inan̄ efen ke ibuotikọ emi. Nte isụk inemede ika, iyokụt se inamde mme owo ẹsịn mbet Jesus mfịn ye se ikemede ndinam mbak nnyịn iditre ndikpono Jehovah.

3. Nso ke Jesus akanam yak mme owo ẹsịn enye?

³ Ini Jesus okodude ke isọn̄, enye ikasatke-sat owo. Mme imọ owo ye mme andikara ẹkpekot enye ufọk, enye ama esika, edi enye ekesiwak ndidu ye mme ubuene ye mbon emi mînyeneke owo. Enye ama onyụn̄ ọfọn uwem ye mbon emi ediwak owo ẹkedade nte “mme anamidiọk.” Mbon emi ẹkedade idem nte ndinen owo ẹma ẹsua Jesus ke ntak oro. Mmọ ẹma ẹbụp mme mbet Jesus ẹte: “Ntak emi mbufo ẹdiade ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de n̄kpọ ye mme ọbọ a-tax ye mme anamidiọk?” Jesus ama ọbọrọ mmọ ete: “Mbon emi idem ọsọn̄de isiyomke abiausọbọ, edi mbon emi idem mîsọn̄ke ẹsiyom. N̄kedịghe ndikot ndinen owo, edi n̄kedi ndikot mme anamidiọk nte ẹkabade esịt.”—Luke 5:29-32.

4. Nso ke prọfet Isaiah eketịn̄ aban̄a Messiah emi akpakanade mme Jew ẹdori enyịn ndikụt?

 ⁴ N̄wed Abasi ọkọdọhọ didie? Anyan ini mbemiso Messiah edide isọn̄, prọfet Isaiah ama etịn̄ ke ererimbot idimaha enye. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹma ẹsịn enye ke ndek, mme owo ẹnyụn̄ ẹsọn enye . . . Ndien eketie nte n̄kpọ eke enye edịpde nnyịn iso esie. Ẹma ẹsịn enye ke ndek, nnyịn ikonyụn̄ idaha enye ke n̄kpọ.” (Isa. 53:3) Prọfesi ama ọdọdọhọ ke “mme owo” ẹyesọn Messiah, ntre ikpakanaha idem akpa mme Jew eyo Jesus ndikụt mme owo ẹsịnde enye.

5. Ediwak owo ẹda didie mbet Jesus mfịn?

⁵ Ndi mme owo ẹnyene ukem mfịna oro mfịn? Ih, ẹnyene. Mme ọwọrọiso owo, mme imọ owo, ye mbon emi ererimbot ẹdade nte mme ọdiọn̄ọ-n̄kpọ ẹkpetọn̄ọ ufọkabasi, mme ọkwọrọ ederi ẹkpokpobi mmọ ntem ẹsịn ke otu mmọ. Edi ekpese uwem ediwak mbon emi mmọ ẹkpobide ẹsịn do, isan̄ake-san̄a n̄kpọ ye se Jehovah ọdọhọde ẹnam. Edi ikọt Jehovah emi ẹkam ẹdomode ndisịn idem nnam n̄kpọ esie nnyụn̄ ndu uwem nte enye oyomde, mmọ ibatke-bat ke n̄kpọ. Ntak-a? Sia ererimbot idaha mmọ nte mme ọwọrọiso owo. Onyụn̄ edi ukem nte Paul eketịn̄de ete ke Abasi emek mbon oro “ẹfụmide.” (1 Cor. 1:26-29) Edi Jehovah ada kpukpru nti ikọt esie ke ọsọn̄urua.

6. Se Jesus eketịn̄de ke Matthew 11:25, 26 akpanam nso ufọn ọnọ nnyịn?

⁶ Nso ke ikpanam man nnyịn iditre ndinam n̄kpọ Jehovah? (Kot Matthew 11:25, 26.) Kûyak afịna fi nte mbon ererimbot ẹdade ikọt Abasi. Diọn̄ọ ke mbon nsụhọdeidem kpọt ke Jehovah esida anam uduak esie. (Ps. 138:6) Kere uwak n̄kpọ emi Jehovah adade mbon emi ererimbot ẹdade nte inyeneke se ẹdiọn̄ọde anam.

7. Ntak emi Jesus okokotde mme Pharisee mbon mbubịk? Mmọ ẹkeda didie se Jesus eketịn̄de oro?

⁷ Ikpọ owo ido ukpono ke eyo Jesus ikekpepke mme owo nnennen usụn̄ ndikpono Jehovah. Jesus ama asua ọnọ mmọ ke mbubịk mmọ, ifeheke mmọ enyịn. Mbubịk mme Pharisee kiet emi Jesus akayararede ekedi nte mmọ ẹkesikọn̄de ẹyịre ke nte mme owo ẹkpeyetde ubọk utu ke nte mmọ ẹkpesede ẹban̄a mme ete ye eka mmọ. (Matt. 15:1-11) Ekeme ndidi se Jesus eketịn̄de ye mme Pharisee ama akpa mbet esie idem tutu mmọ ẹbụp enye ẹte: “Nte ọmọfiọk ete mme Pharisee ẹma ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ ke ini ẹkopde se afo eketịn̄de?” Jesus ama ọbọrọ mmọ ete: “Ẹyedịbede kpukpru eto emi mîdịghe Ete mi eke heaven ọkọtọ. Ẹkpọn̄ mmọ. Mmọ ẹdi mme adausụn̄ emi ẹdide nnan. Ndien edieke nnan adade nnan usụn̄, mmọ mbiba ẹyeduọn̄ọ ẹdụk obube.” (Matt. 15:12-14) Iyatesịt ikpọ owo ido ukpono oro ikakpanke Jesus nditịn̄ akpanikọ.

8. Didie ke Jesus okowụt ke idịghe kpukpru se ido ukpono ẹkpepde ke Jehovah ama?

⁸ Jesus ama anam mme owo ẹkụt n̄ko ke ndusụk n̄kpọ emi ẹkpepde mmọ ke ido ukpono inenke. Enye ikọdọhọke ke Abasi ama kpukpru se ẹkpepde ke ido ukpono. Enye ọkọdọhọ ke ediwak owo ẹdisan̄a ke usụn̄ emi an̄wan̄ade, onyụn̄ adade esịm nsobo, ọkpọ owo ifan̄ ẹsan̄a ke nsesịre usụn̄ emi adade esịm uwem. (Matt. 7:13, 14) Enye ọkọdọhọ ke edidi ama okụt ndusụk owo afo ekere ke mmọ ẹnam n̄kpọ Abasi, edi mmọ inamke ndomo tịbi. Enye ama odụri mme owo utọn̄ ete: “Ẹkpeme idem ye mme prọfet nsu emi ẹfọrọde ikpa erọn̄ ẹdi ke ọtọ mbufo, edi emi ẹdide ndiọi wolf ke esịt esịt. Mbufo ẹyeda mfri mmọ ẹfiọk mmọ.”—Matt. 7:15-20.

9. Siak ndusụk nsu emi ẹkesikpepde, emi Jesus akayararede.

 ⁹ N̄wed Abasi ọkọdọhọ didie? Prọfesi kiet ke Bible ọkọdọhọ ke ifịk ufọk Jehovah ayadia Messiah idem. (Ps. 69:9; John 2:14-17) Ifịk oro akanam Jesus ayarade nsu emi ẹkesikpepde ke ido ukpono ye se ẹkesinamde emi mîkesịneke ke Bible. Uwụtn̄kpọ kiet edi ke mme Pharisee ẹkesinịm ke ukpọn̄ isikpaha, edi Jesus ama ekpep mme owo ke mme akpan̄kpa ẹdede. (John 11:11) Mme Sadducee ẹkesidọhọ ke ediset ke n̄kpa idụhe, edi Jesus ama anam Lazarus ufan esie eset. (John 11:43, 44; Utom 23:8) Se ikpetetịbe inọ owo m̀mê se owo akpananam, mme Pharisee ẹkesidọhọ ke nte akanade etie edi oro, ke Abasi okonyụn̄ oyom etie ntre. Edi Jesus ekekpep ete ke owo edimek nte enye okpodude uwem esie, ke enye edinyụn̄ imek m̀mê imọ iyanam n̄kpọ Abasi m̀mê idinamke.—Matt. 11:28.

10. Nso inam se ikpepde esibiak ediwak owo?

¹⁰ Ndi mme owo ẹnyene ukem mfịna oro mfịn? Ih. Ediwak owo ẹsịn ukwọrọikọ nnyịn sia imesida Bible iwụt ke ndusụk se ẹkpepde ke ufọkabasi ẹdi nsu. Mme ọkwọrọ ederi ẹsikpep ikọt mmọ ke Abasi esitụhọde ndiọi owo ke hell. Nsu oro anam yak edi se mmọ ẹtetịn̄, ikọt mmọ ẹnam ke ntak ndịk. Jehovah edi Abasi ima; ndien sia idide mme asan̄autom esie, imesinam mme owo ẹdiọn̄ọ ke se ẹkpepde mmọ oro edi nsu. Mme ọkwọrọ ederi ẹsikpep n̄ko ke ukpọn̄ isikpaha. Imesinam mme owo ẹkụt ke mme okpono ndem ẹketọn̄ọ ukpepn̄kpọ oro, sia ekpedi edi akpanikọ, ọkpọwọrọ ke ufọn idụhe ndinam mme owo ẹset. Kpa ye emi ediwak ido ukpono ẹkpepde ke se ededi emi etịbede edi nte ẹma ẹkebebiere, ke Abasi okoyom edi ntre, nnyịn isikpep ke owo enyene ifụre ndidu uwem esie nte enye amama, ndinyụn̄ mmek m̀mê imọ iyanam n̄kpọ Abasi m̀mê idinamke. Kpukpru emi ẹsitie ikpọ owo ufọkabasi didie ke idem? Esiyat ediwak mmọ n̄kpa n̄kpa!

11. Se Jesus eketịn̄de ke John 8:45-47 owụt ke Abasi oyom ikọt esie ẹnam nso?

¹¹ Nso ke ikpanam man nnyịn iditre ndinam n̄kpọ Jehovah? Edieke imade akpanikọ, ana inịm se Jehovah etịn̄de, inyụn̄  inam se enye ọdọhọde. (Kot John 8:45-47.) Nnyịn idikpọn̄ke akpanikọ tutu amama sia nnyịn itiehe nte Satan. Nnyịn isidehe-dei inam n̄kpọ ndomokiet emi idiọn̄ọde ke isan̄ake ye se inịmde. (John 8:44) Abasi oyom ikọt esie “ẹsua se idiọkde” ẹnyụn̄ “ẹyịre ke se ifọnde” ukem nte Jesus.—Rome 12:9; Heb. 1:9.

12. Tịn̄ ntak emi usụn̄ emi Jesus akakpade akanamde ediwak mme Jew ẹsịn enye.

¹² Nso n̄kpọ efen ikanam ndusụk mme Jew ke eyo Jesus ẹsịn enye? Paul ọkọdọhọ ete: “Nnyịn ikwọrọ Christ oro ẹkekọn̄de ke eto, emi edide n̄kpọ iduọ ọnọ mme Jew.” (1 Cor. 1:23) Nso ikanam usụn̄ emi Jesus akakpade afịna ediwak mme Jew ntre? Jesus ndikakpa ke eto ndutụhọ ikanamke enye ebiet Messiah ke enyịn mmọ, akanam enye ebiet abiatibet ye anamidiọk.—Deut. 21:22, 23.

13. Nso ke mbon emi ẹkesịnde Jesus mîkoyomke ndinịm?

¹³ Mme Jew emi ẹkesịnde Jesus ikoyomke ndinyịme ke inyeneke se Jesus ekeduede, ke ẹkesosu nsu ẹdori enye, ke ẹkenyụn̄ ẹfefịk enye. Mbon emi ẹkekpede ikpe Jesus ẹkenam uduak esịt mmọ, idọn̄ke-dọn̄ enyịn m̀mê ibet ọdọhọ didie. Ẹma ẹkot kpukpru mbon n̄kponn̄kan esopikpe mme Jew ẹbon inikiet inikiet. Mmọ ẹkenyụn̄ ẹkpe ikpe oro nte enemde mmọ. (Luke 22:54; John 18:24) Utu ke mmọ nditie ndụn̄ọde se ẹkedoride Jesus, ye mme n̄kpọ emi ẹkedomode ndimen nsọn̄ọ ke se ẹdoride enye enen, mmọ ke idemmọ ẹkekam ẹkeyom “ntiense nsu nditịn̄ ikọ ndian Jesus man ẹkpewot enye.” Ke enye oro ama okokpu mmọ, akwa oku ama odomo ndinam Jesus etịn̄ ikọ edue man mmọ ẹkụt se ẹdade ẹbiom enye ikpe. Idụhe ibet ukpeikpe ndomokiet emi ekenyịmede yak ẹnam utọ n̄kpọ oro. (Matt. 26:59; Mark 14:55-64) Ke Jesus ama ekeset, mbon emi ẹkekpede ukwan̄ikpe ẹnọ enye do ẹma ẹkpe mbonekọn̄ Rome “ediwak okụk silver” man ẹma ẹbụp mmọ se inamde udi ana ukpọk, mmọ ẹsu nsu ẹnọ mme owo.—Matt. 28:11-15.

14. N̄wed Abasi eketịn̄ nso aban̄a n̄kpa Messiah?

 ¹⁴ N̄wed Abasi ọkọdọhọ didie? Okposụkedi emi ediwak mme Jew ke eyo Jesus mîkodorike enyịn ke Messiah ayakpa, N̄wed Abasi ama etetịn̄ aban̄a Messiah ete: “Koro enye akan̄wan̄ade ukpọn̄ esie ọnọ n̄kpa, ẹkenyụn̄ ẹbatde enye ẹsịn ke otu mme abiatibet; enye ama onyụn̄ obiom idiọkn̄kpọ ediwak owo, enye okonyụn̄ edi esịne-ufọt ọnọ mme abiatibet.” (Isa. 53:12) Ntre mme Jew ndikokụt nte ẹwotde Jesus nte anamidiọk ikpakanaha anam mmọ ẹsịn enye.

15. Nso ke ẹdori Mme Ntiense Jehovah emi anamde ndusụk owo ẹsịn mmọ?

¹⁵ Ndi mme owo ẹnyene ukem mfịna oro mfịn? Ẹnyene! Ẹkedodori Jesus ikọ. Mbon emi ẹkenyụn̄ ẹkpede ikpe esie ikekpehe nnennen ikpe. Mbiet n̄kpọ oro onyụn̄ ọwọrọ Mme Ntiense Jehovah mfịn. Se ndusụk mi. Ke United States, ọtọn̄ọde ke 1930 esịm 1950, ima isika esopikpe ediwak ini man ikụt ite ke ẹyak nnyịn inyene ifụre ikpono Abasi nnyịn. Ndusụk mme ebiereikpe ẹma ẹsinana iso o-bụt ẹbiere ukwan̄ikpe ẹnọ nnyịn. Ke Quebec, ke Canada, Ufọkabasi ye ukara ẹma ẹdian ubọk ẹnam se mmọ ẹkekeme man ẹtre nnyịn ndikwọrọ ikọ. Ẹma ẹmụm ediwak Mme Ntiense Jehovah ẹkekọbi. Ntak-a? Ke ntak emi mmọ ẹkekwọrọde Obio Ubọn̄ Abasi ẹnọ mme owo, okụre ke oro! Ini mbon Nazi ẹkekarade Germany, mmọ ikenyeneke mbak Abasi ndomokiet ntem. Mmọ ẹma ẹmụm ediwak n̄kparawa nnyịn emi ẹkesọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah ẹwot. Isua ifan̄ emi onyụn̄ ẹbede, ẹmụm ediwak nditọete nnyịn ke Russia ẹka esop ẹnyụn̄ ẹkọbi mmọ ke ntak emi mmọ ẹnemede se idude ke Bible ye mme owo, sia ẹdọhọ ke owo emi anamde oro ‘abiat ibet ukara.’ Ukara ikam iyakke ẹkama aba Edisana N̄wed Abasi—Edikabade Eke Obufa Ererimbot ke usem Russian sia mmọ ẹdọhọ ke Bible oro ekeme ndinam ‘ẹbiat ibet ukara,’ ke ntak emi Jehovah esịnede ke esịt.

16. Ntak emi nnyịn mîkpayakke ẹda nsu emi ẹsude ẹban̄a ikọt Jehovah ẹbian̄a nnyịn? (1 John 4:1)

¹⁶ Nso ke ikpanam man nnyịn iditre ndinam n̄kpọ Jehovah? Diọn̄ọ se idide akpanikọ. Ini Jesus ọkwọrọde ikọ ke obot, enye ama ọdọhọ mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke mme owo ‘ẹyetịn̄ kpukpru orụk idiọkn̄kpọ ke nsu ẹdian’ mmọ. (Matt. 5:11) Satan esinam mme owo ẹsu kpukpru nsu oro. Enye esinam mme asua ẹsu nsu ẹbiat nnyịn emi imade akpanikọ enyịn̄. (Edi. 12:9, 10) Inaha inịm nsu emi mme asua nnyịn ẹsude. Ikpanaha idedei iyak utọ nsu oro anam ndịk anam nnyịn m̀mê anam ikûnen̄ede ubuọt idem ye Abasi aba.—Kot 1 John 4:1.

17. Nso ye nso iketịbe mbemiso Jesus akpade, emi akpakanamde ndusụk owo ẹsịn enye?

¹⁷ Esisịt ini mbemiso Jesus akpade, apostle esie kiet ama ada enye ọnọ mme asua. Ke mbubreyo emi ekesierede usen emi ẹkewotde enye, apostle Jesus kiet ama akan̄ enye utịm ikata, kpukpru mme apostle esie ẹnyụn̄ ẹfen̄e ẹkpọn̄ enye. (Matt. 26:14-16, 47, 56, 75) Se iketịbede oro ikakpaha Jesus idem sia enye ke idemesie ama etetịn̄ ke edidi ntre. (John 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Utọ n̄kpọ oro ekeme ndikpanam ndusụk owo ẹsịn Jesus ẹnyụn̄ ẹdọhọ, ‘Ekpedi mme apostle Jesus ẹtie ntre, nsan̄ake n̄kpọ ndomokiet ye mmọ!’

18. Mme n̄kpọ emi ẹketịbede mbemiso Jesus akpade ẹkesu mme ewe prọfesi?

¹⁸ N̄wed Abasi ọkọdọhọ didie? Ata ediwak isua mbemiso Jesus edide isọn̄, Jehovah ama anam ẹwet ke owo emi edidade  Messiah inọ edibọ mbak silver 30. (Zech. 11:12, 13) Prọfesi ama ọdọhọ n̄ko ke akpan ufan esie kiet edida enye inọ. (Ps. 41:9) Prọfet Zechariah ama ewet n̄ko ete: “Wot ekpemerọn̄, nyụn̄ yak otuerọn̄ asuana.” (Zech. 13:7) Mbon emi ẹkemade Abasi ke ofụri esịt ikpekesịnke Jesus ini mmọ ẹkụtde nte mme n̄kpọ emi ẹtịbede. Utu ke oro, mme prọfesi oro ndisu Jesus ke idem akpakakam ananam mmọ ẹtetịm ẹbuọt idem ye Abasi.

19. Nso ke mbon emi ẹmade Abasi ke ofụri esịt ẹdiọn̄ọ?

¹⁹ Ndi mme owo ẹnyene ukem mfịna oro mfịn? Ẹnyene. Ke eyo nnyịn, Ntiense Jehovah ifan̄ emi ediwak nditọete ẹkediọn̄ọde ẹkpọn̄ esop, ẹkabade mbon mfiakedem, ẹnyụn̄ ẹdomo ndinam mbon en̄wen ẹkpọn̄ esop. Mmọ ẹsida n̄wedmbụk n̄kpọntịbe, radio, TV, ye Intanet ẹsuan ndiọi mbụk ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah, ẹbuak nsu ye akpanikọ, ẹnyụn̄ ẹsu ata anafai nsu ẹdori mmọ. Edi mmọ ikemeke ndibian̄a mbon emi ẹmade Jehovah ke ofụri esịt. Mbon oro ẹdiọn̄ọ ke Bible ama etetịn̄ ke utọ n̄kpọ ntre eyetịbe.—Matt. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Nso ke ikpanam man mbon emi ẹkpọn̄de esop ẹdibian̄a nnyịn? (2 Timothy 4:4, 5)

²⁰ Nso ke ikpanam man nnyịn iditre ndinam n̄kpọ Jehovah? Ana isikpep Bible kpukpru ini, ibọn̄ akam ke ubọk ke ubọk, inyụn̄ isịn idem inam utom emi Jehovah ọnọde nnyịn. Mme n̄kpọ oro ẹdinam itetịm ibuọt idem ye Jehovah. (Kot 2 Timothy 4:4, 5.) Ima ibuọt idem ye Jehovah, ididịghe ima ikop idiọk mbụk emi ẹsuande ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah idem enyek nnyịn. (Isa. 28:16) Nnyịn ndima Jehovah, Bible, ye nditọete nnyịn idiyakke mbon emi ẹma ẹkekpọn̄ esop ẹnam nnyịn itiene ikpọn̄.

21. Ekpededi n̄wakn̄kan owo mfịn ẹsịn se ikwọrọde, nso ke akpana inen̄ede inịm?

²¹ Ke eyo Jesus, ediwak owo ẹma ẹyak nsio nsio n̄kpọ ẹnam mmọ ẹsịn enye. Edi mbon emi ẹkenyịmede ndidi mbet esie ẹkesụk ẹwawak. Ọdiọk ọdiọk-o, owo kiet ke otu mme ebiereikpe ke n̄kponn̄kan esopikpe mme Jew ama osụk etiene esịne ke otu mbet esie. Idem ke “otu mme oku,” ata ediwak mmọ ẹma ẹdi mbet esie. (Utom 6:7; Matt. 27:57-60; Mark 15:43) Etịbe ntre n̄ko mfịn. Ediwak miliọn owo iyakke se mmọ ẹkopde ẹnam mmọ ẹkpọn̄ ikọt Jehovah. Ntak mmọ mîyakke-e? Mmọ ẹdiọn̄ọ Bible ẹnyụn̄ ẹma akpanikọ emi mmọ ẹkụtde ke Bible. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Mmọ eke ẹmade ibet fo ẹnyene ediwak emem, mmọ inyụn̄ ikwe n̄kpọ iduọ baba kiet.”—Ps. 119:165.