1. N̄wed Ediyarade ọdọhọ ke Satan anam ikọt Abasi nso?

 N̄WED Ediyarade anam yak idiọn̄ọ ke Obio Ubọn̄ Abasi ama ọtọn̄ọ ndikara ke heaven, ke ẹma ẹnyụn̄ ẹsio Satan ẹduọk ke isọn̄. (Edi. 12:​1-9) Oro anam yak emem odu ke heaven, edi ada mfịna esịn ke isọn̄. Nso inam edi ntre? Ntak edi ke Satan ọwọn̄ọde inua ikan̄ esie ese mbon emi ẹmụmde Jehovah ẹkama mi ke isọn̄.​—Edi. 12:​12, 15, 17.

2. Nso idin̄wam nnyịn ikûkpọn̄ Jehovah?

² Nso idin̄wam nnyịn ikûkpọn̄ Jehovah kpa ye emi Satan ọkọbọde nnyịn? (Edi. 13:10) N̄kpọ kiet edi ndidiọn̄ọ se iditịbede ke ini iso. Ke uwụtn̄kpọ, ke n̄wed Ediyarade, apostle John asiak ndusụk usụn̄ emi Jehovah edidiọn̄de nnyịn ke mîbịghike. Nte Abasi edisobode mme asua esie esịne ke otu mme edidiọn̄ oro. Yak ise se n̄wed Ediyarade etịn̄de aban̄a mme asua Abasi ye se iditịbede inọ mmọ.

3. Siak ndusụk idiọn̄ọ emi ẹdude ke n̄wed Ediyarade.

³ Ata akpa ufan̄ikọ ke n̄wed Ediyarade anam yak ifiọk ke se iyomde ndikot ke n̄wed emi ẹdi “mme idiọn̄ọ” emi ẹdade ẹban̄a n̄kpọ. (Edi. 1:1) Ẹda nsio nsio idiọn̄ọ ẹnam yak ifiọk mme asua Abasi. N̄wed Ediyarade etịn̄ aban̄a nsio nsio ndiọi unam. Ke uwụtn̄kpọ, ẹtịn̄ ẹban̄a “idiọk unam [emi] ọwọrọde ke inyan̄” onyụn̄ ‘enyenede nnụk duop ye ibuot itiaba.’ (Edi. 13:1) Ẹtịn̄ n̄ko ẹban̄a “idiọk unam efen [emi] otode isọn̄ ọwọrọ.” Enye etịn̄ ikọ nte dragon onyụn̄ “anam ikan̄ oto  enyọn̄ osụhọde.” (Edi. 13:​11-13) Ekem ẹtịn̄ ẹban̄a “ididuot idiọk unam” emi akpara odorode ke edem esie awat. Ndiọi unam mbita emi ẹda ẹban̄a mme asua Jehovah Abasi emi ẹn̄wanade ye enye ye Obio Ubọn̄ esie toto ke ata eset. Ke ntre enen̄ede ọfọn yak idiọn̄ọ se mmọ ẹdade ẹban̄a.​—Edi. 17:​1, 3.

4-5. Didie ke Daniel 7:​15-17 anam yak ifiọk se mme idiọn̄ọ emi ẹwọrọde?

⁴ Se idin̄wamde nnyịn idiọn̄ọ mme asua Abasi edi ndidiọn̄ọ se mme idiọn̄ọ emi ẹwọrọde. Mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndiyak Bible ke idemesie etịn̄ se mmọ ẹwọrọde. Ẹma ẹtetịn̄ se ediwak idiọn̄ọ emi ẹdude ke n̄wed Ediyarade ẹwọrọde ke mme itie Bible en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, prọfet Daniel ama adaba ndap okụt “ikpọ unam inan̄ [ẹwọn̄ọde] ke inyan̄.” (Dan. 7:​1-3) Daniel ama etịn̄ ke ikpọ unam inan̄ oro ẹda ẹban̄a “ndidem” inan̄ m̀mê ukara inan̄. (Kot Daniel 7:​15-17.) Emi anam yak ikụt ke ndiọi unam eke Ediyarade ẹda ẹban̄a mme ukara n̄ko.

⁵ Yak ineme se ndusụk idiọn̄ọ emi ẹsiakde ke n̄wed Ediyarade ẹdade ẹban̄a. Nte inemede ika, iyokụt nte Bible an̄wamde nnyịn yak idiọn̄ọ se mmọ ẹwọrọde. Yak itọn̄ọ ye nsio nsio ndiọi unam emi ẹsiakde do. Iyebem iso ise se mmọ ẹdade ẹban̄a. Ekem ise se iditịbede inọ mmọ. Ndien ke akpatre, iyetịn̄ se oro akpanamde nnyịn inam.

6. Idiọk unam emi enyenede ibuot itiaba ke Ediyarade 13:​1-4 ada aban̄a nso?

⁶ Idiọk unam emi enyenede ibuot itiaba ada aban̄a nso? (Kot Ediyarade 13:​1-4.) Idiọk unam oro ebiet anawụri ekpe, edi ikpat esie ebiet eke bear, inua esie ebiet eke ekpe, enye onyụn̄ enyene nnụk duop. Mme ndido unam kiet emi ẹbiet nsio nsio unam inan̄ ke Daniel ibuot 7. Idiọk unam emi idaha iban̄a ukara idụt kiet, m̀mê ukara kiet emi akarade ofụri ererimbot. Ẹdọhọ ke enye akara “kpukpru esien ye obio ye usem ye idụt.” Ke ntre idiọk unam emi idịghe ukara idụt kiet kpọt, enye akan oro. (Edi. 13:7) Enye ada aban̄a kpukpru ukara emi ẹfịkde ubonowo tutu esịm emi. *​—Eccl. 8:9.

7. Ibuot kiet kiet ke idiọk unam oro ẹda ẹban̄a nso?

⁷ Ibuot idiọk unam oro kiet kiet ẹda ẹban̄a nso? Ediyarade ibuot 17 anam yak idiọn̄ọ, sia ẹtịn̄ do ẹban̄a mbiet idiọk unam emi odude ke ibuot 13. Ediyarade 17:10 ọdọhọ: “Ndien ndidem itiaba ẹdu: ition ẹduọn̄ọ, kiet ke osụk ododu, enye eken idịghe kan̄a, edi enye ama edi, edidu ke ekpri ibio ini.” Ke kpukpru ukara ererimbot Satan emi toto ke eset, itiaba ẹtie nte “ibuot.” Ukara mbitiaba emi ẹdi mme ukara emi ẹsikarade itie emi ediwak ikọt Abasi ẹdụn̄de m̀mê emi ẹsikọbọde mmọ. Ke eyo apostle John, ition ke otu oro ẹma ẹkakara ẹma, oro edi: Egypt, Assyria, Babylon, Media ye Persia, ye Greece. Rome emi ekedide ọyọhọ itiokiet ke akakara ini John okokụtde n̄kukụt emi. Ọyọhọ itiaba edidi akpatre. Efe ukara ididi oro?

8. Ọyọhọ ibuot itiaba ke idiọk unam oro ada aban̄a efe ukara?

⁸ Imọn̄ ikụt ke mme prọfesi emi ẹdude ke n̄wed Daniel ẹn̄wam nnyịn yak  idiọn̄ọ ukara emi ọyọhọ ibuot itiaba oro adade aban̄a. Efe ukara akara ofụri ererimbot ke utịt ini emi, oro edi ke “usen Ọbọn̄” emi? (Edi. 1:10) Edi ukara iba emi ẹdianade kiet ẹkara ofụri ererimbot, oro edi, Britain ye America. Ọwọrọ mmọ ẹdi ọyọhọ ibuot itiaba idiọk unam oro ke Ediyarade 13:​1-4.

9. Idiọk unam emi enyenede “nnụk iba nte eke eyenerọn̄” ada aban̄a nso?

⁹ Ediyarade ibuot 13 ọdọhọ ke idiọk unam emi enyenede ‘nnụk iba nte eke eyenerọn̄, edi emi ọtọn̄ọde nditịn̄ ikọ nte dragon’ ada aban̄a ọyọhọ ibuot itiaba oro, oro edi ukara Britain ye America. Ediyarade ibuot 16 ye 19 ẹkot enye “prọfet nsu.” (Edi. 16:13; 19:20) Idiọk unam oro “anam ikpọ idiọn̄ọ, tutu enye anam ikan̄ oto enyọn̄ osụhọde edisịm isọn̄ ke iso ubonowo.” (Edi. 13:​11-15) Daniel ama etịn̄ mbiet ikọ oro ete ke ukara Britain ye America ‘ẹyesobo n̄kpọ ke ndyọ-ndyọ usụn̄,’ oro edi, ke mmọ ẹyesobo n̄kpọ ke usụn̄ emi enyenede ndịk. (Dan. 8:​19, 23, 24) Ukem ukem se iketịbede edi oro ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Ntaifiọk emi ẹtode Britain ye America ẹkedian ubọk ẹbot bọmb atọm iba emi ẹketopde ẹsịn ke Japan, emi akanamde yak ekọn̄ oro etre. Oro eketie nte n̄kpọ eke ukara Britain ye America ẹnamde “ikan̄ oto enyọn̄ osụhọde edisịm isọn̄.”

10. “Mbiet idiọk unam” oro ada aban̄a nso? (Ediyarade 13:​14, 15; 17:​3, 8, 11)

¹⁰ Idiọk unam en̄wen emi ẹtịn̄de aka nditie nte enye emi enyenede ibuot itiaba do, ukpụhọde edi ke enye etie ididuot ididuot. Ẹkot enye “mbiet idiọk unam oro” ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke enye edi “ọyọhọ edidem itiaita.” * (Kot Ediyarade 13:​14, 15; 17:​3, 8, 11.) Ẹdọhọ ke “edidem” emi ama ododu, ekem idụhe aba, ndien aka ko afiak edidu. Emi enen̄ede odụk ye Esop Edidiana Mme Idụt, emi an̄wamde mme ukara ke ofụri ererimbot! Akpa akpa, ẹkesikot enye Esop Ediomi Mme Idụt. Ekem enye ikedidụhe aba ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Edi aka ko, ama afiak edidu nte isụk idiọn̄ọde idahaemi.

11. Nso ke ndiọi unam emi ẹdinam? Ntak emi nnyịn mîkpefeheke mmọ-ọ?

¹¹ Ndiọi unam emi, oro edi mme ukara, ẹyesuan nsu ẹda ẹbiọn̄ọ Jehovah ye ikọt esie. Editie nte n̄kpọ eke mmọ ẹtan̄de “ndidem ofụri isọn̄” ẹbon ọtọkiet ẹnọ ekọn̄ Armageddon, emi edide “akwa usen Abasi Ata Ọkpọsọn̄.” (Edi. 16:​13, 14, 16) Edi idem idinyekke nnyịn sia akwa Abasi nnyịn Jehovah eyesịbe odụk inikiet inikiet an̄wam mbon emi ẹdade ye enye.​—Ezek. 38:​21-23.

12. Nso iditịbe inọ ndiọi unam oro?

¹² Nso iditịbe inọ ndiọi unam oro? Ediyarade 19:20 ọbọrọ ete: “Ndien ẹmụm idiọk unam oro, ọkọrọ ye prọfet nsu oro okodude ke iso esie anam mme idiọn̄ọ oro enye akadade abian̄a mbon emi ẹkebọde idiọn̄ọ idiọk unam oro ye mbon emi ẹketuakde ibuot ẹnọ mbiet esie. Ke adan̄aemi ẹsụk ẹdude uwem, ẹtop mmọ mbiba ẹdọn̄ ke n̄kpọdiọhọ ikan̄ eke asakde ye sulphur.” Emi ọwọrọ  ke nte mme asua Abasi emi ẹsụk ẹkarade, ke ẹyesobo mmọ ẹfep ke nsinsi.

13. Nso ke ukara ẹyom ikọt Abasi ẹnam?

¹³ Nso ke ikpanam? Sia idide mme Christian, ana isọn̄ọ ida ye Jehovah ye Obio Ubọn̄ esie. (John 18:36) Se idin̄wamde nnyịn inam oro edi nnyịn nditre ndisịn ubọk ke n̄kpọ ukara ererimbot emi. Edi ekeme ndinen̄ede nsọn̄ nditre ndisịn ubọk ke n̄kpọ ukara sia ukara ẹyom yak se nnyịn itịn̄de ye se inamde ẹwụt ke inen̄ede ida ye mmimọ. Mbon emi ẹmemde enyịn ẹnọ mmọ ẹbọ idiọn̄ọ idiọk unam oro. (Edi. 13:​16, 17) Jehovah asasua owo ekededi emi ọbọde idiọn̄ọ oro, utọ owo oro idinyụn̄ idụhe uwem ke nsinsi. (Edi. 14:​9, 10; 20:4) Emi owụt ke enen̄ede ọfọn yak ida ata san̄asan̄a ikpọn̄ mbubehe ukara, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹnyen̄e nnyịn didie!

14. Ke Ediyarade 17:​3-5, nso en̄wen ke apostle John okụt emi akpade enye idem?

¹⁴ Kot Ediyarade 17:​3-5. N̄kpọ en̄wen emi apostle John okụtde anam ‘idem akpa enye etieti.’ Nso ke enye okụt? Okụt n̄wan kiet awatde ke edem idiọk unam. Ẹdọhọ ke enye edi “akwa akpara,” ẹnyụn̄ ẹkot enye “Akwa Babylon.” Enye anam “use” ye “ndidem isọn̄.”​—Edi. 17:​1, 2, 6.

15-16. Nso idi “Akwa Babylon,” inam didie idiọn̄ọ?

¹⁵ Nso idi “Akwa Babylon”? N̄wan emi ikemeke ndida mban̄a mme ukara ererimbot emi sia Bible ọdọhọ ke enye anam use ye mme ukara emi. (Edi. 18:9) Enye ndidoro ke edem idiọk unam oro n̄wat akam owụt ke enye odomo ndida mme ukara emi usụn̄. N̄wan emi inyụn̄ ikemeke ndida mban̄a mme ọdiọkitọn̄ mbon mbubehe ererimbot Satan emi sia Bible okot mbon oro “mbonurua isọn̄.”​—Edi. 18:​11, 15, 16.

¹⁶ Ke ini Bible etịn̄de aban̄a “akpara” ndusụk ini, esida aban̄a mbon emi ẹdọhọde ke ikpono Abasi, edi emi ẹkponode n̄kpọ en̄wen m̀mê emi ẹnamde n̄kpọ en̄wen emi owụtde ke mmọ ẹdi ufan ye ererimbot. (1 Chron. 5:25; Jas. 4:4) Mbon emi ẹkponode Jehovah ke ofụri esịt itiehe ntre. Bible ọdọhọ ke mmọ ẹdi ‘ndisana,’ onyụn̄ okot mmọ “iban oro akanam mîfiọkke erenowo.” (2 Cor. 11:2; Edi. 14:4) Ata ediwak nsunsu ukpepn̄kpọ ọkọtọn̄ọ ke Babylon eset. Ke ntre, Akwa Babylon ada aban̄a kpukpru nsunsu ido ukpono ke ererimbot.​—Edi. 17:​5, 18; ka jw.org kokot ibuotikọ emi, “Nso Idi Akwa Babylon?”

17. Nso iditịbe inọ Akwa Babylon?

¹⁷ Nso iditịbe inọ Akwa Babylon? Ediyarade 17:​16, 17 ọbọrọ ete: “Nnụk duop oro afo okokụtde, ye idiọk unam oro, mmọ ẹyesua akpara oro ẹnyụn̄ ẹsobo enye ẹnyụn̄ ẹnịm enye iferi, ẹnyụn̄ ẹta obụkidem esie ẹnyụn̄ ẹfọp enye ke ikan̄ ofụri ofụri. Koro edi Abasi ekesịn emi ke esịt mmọ ete ẹnam ekikere imọ.” Emi ọwọrọ ke Jehovah ayanam mme idụt ẹda ididuot idiọk unam oro, oro edi Esop Edidiana Mme Idụt, ẹwọn̄ọde ẹda ẹn̄wana ye kpukpru nsunsu ido ukpono ẹnyụn̄ ẹsobo mmọ ẹfep ofụri ofụri.​—Edi. 18:​21-24.

18. Nso ke ikpanam man ikụt ite ke nnyịn isan̄ake n̄kpọ ndomokiet ye Akwa Babylon?

¹⁸ Nso ke ikpanam? Ana ika iso ituak ibuot inọ Abasi ke usụn̄ emi ‘asanade mînyụn̄ ideheke ke enyịn esie.’  (Jas. 1:27) Nnyịn ididehe-dei itiene Akwa Babylon inịm nsunsu ukpepn̄kpọ mmọ, inam mme usọrọ mmọ, inam oburobụt ido, inyụn̄ inam mme n̄kpọ mme demon! Ndien iyaka iso ndidọhọ mme owo yak “ẹwọn̄ọ ke esịt esie” mbak Abasi iditiene ibat idiọkn̄kpọ esie inọ mmọ.​—Edi. 18:4.

19. Anie edi “akwa ididuot dragon”?

¹⁹ N̄wed Ediyarade etịn̄ n̄ko aban̄a “akwa ididuot dragon.” (Edi. 12:3) Dragon emi an̄wana ye Jesus ye mme angel esie. (Edi. 12:​7-9) Enye an̄wana n̄ko ye ikọt Abasi onyụn̄ ọnọ mme ukara odudu. (Edi. 12:17; 13:4) Anie ke enye edi? Edi “akani urụkikọt, enye emi ẹkotde Devil ye Satan.” (Edi. 12:9; 20:2) Enye ada kpukpru mme asua Jehovah eken usụn̄.

20. Nso iditịbe inọ dragon?

²⁰ Nso iditịbe inọ dragon? Ediyarade 20:​1-3 ọdọhọ ke angel kiet oyotop enye esịn ke editụn̄ọ ukpe; oro editie nte ẹsịn enye ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ini Satan edisịnede do, enye idikemeke ‘nditụn mme idụt usụn̄ aba tutu isua tọsịn kiet esịm utịt.’ Ediyarade 20:10 ọdọhọ ke ama ekem ẹyetop Satan ye mme demon esie ẹdọn̄ ke “n̄kpọdiọhọ ikan̄ eke asakde ye sulphur.” Emi ọwọrọ ke ẹyesobo mmọ ẹfep ofụri ofụri ke akpatre. Kere nte ererimbot editiede ini Satan ye mme demon esie mîdụhe aba. Uwem eyenem etieti ini oro!

21. Nso inam esịt enem nnyịn aban̄a se ikotde ke n̄wed Ediyarade?

²¹ Enem nnyịn etieti nte mme idiọn̄ọ emi ẹdude ke n̄wed Ediyarade ẹn̄wan̄ade nnyịn! Imọdiọn̄ọ mme asua Jehovah ye se iditịbede inọ mmọ. Edi akpanikọ ke “owo emi okotde ntịn̄nnịm ikọ emi uyo ọwọrọ ye mmọ emi ẹkopde ntịn̄nnịm ikọ emi . . . ẹkop inemesịt”! (Edi. 1:3) Edi ke ẹma ẹkesobo mme asua Abasi ẹfep, nso ke Jehovah edinam inọ mbon oro ẹmụmde enye ẹkama? Iyeneme enye oro ke ibuotikọ emi etienede.