1. Nso item ke Paul ọkọnọ nditọete ke Colossae? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

APOSTLE PAUL ama ewet leta ọnọ nditọete ke Colossae akpa ini emi ẹkekọbide enye ke Rome, ke n̄kpọ nte isua 60-61 C.E. Enye ama ọdọhọ ke leta oro ke enen̄ede ọfọn mmọ ẹnyene ‘nnennen ifiọk Abasi.’ (Col. 1:9) Enye ama ọdọhọ mmọ n̄ko ete: “Ntịn̄ emi mbak owo baba kiet edida ikọ mbukpek abian̄a mbufo. Ẹkpeme idem: mbak owo edida ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo ye ikpîkpu abian̄a obụme mbufo nte asan̄ade ekekem ye item owo, nte asan̄ade ekekem ye mme akpa n̄kpọ ererimbot inyụn̄ isan̄ake ikekem ye Christ.” (Col. 2:​4, 8) Paul ama etịn̄ se inamde ndusụk n̄kpọ oro ediwak mbon ererimbot ẹsikerede mîfọnke, ye se isinamde mme owo ẹma utọ n̄kpọ oro. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk mbon ererimbot ẹsikere ke imọdiọn̄ọ n̄kpọ inyụn̄ ifọn ikan mbon en̄wen. Paul ekewet leta oro man an̄wam nditọete ke Colossae ẹkûkere n̄kpọ nte mbon ererimbot, ẹkûnyụn̄ unam n̄kpọ nte mmọ.​—Col. 2:​16, 17, 23.

2. Ntak emi iyomde ndineme se ererimbot ẹsikerede?

² Mbon oro ẹsikerede n̄kpọ nte mbon ererimbot isinamke se Bible etịn̄de; edieke ikpebede mmọ, emi ekeme ndinam nnyịn ikûbuọt idem ye Jehovah. Mfịn se isikopde ke TV, Intanet, itieutom,  m̀mê ke ufọkn̄wed anam ifiọk nte ererimbot ẹsikerede n̄kpọ. Ke ibuotikọ emi, iyeneme n̄kpọ ition emi ererimbot ẹsikerede ye se ikpanamde mbak iditiene ikere utọ n̄kpọ oro.

3. Nso ke ediwak owo ẹkere ẹban̄a Abasi, ndien ntak-a?

³ “Nsụk ndedi eti owo kpa ye oro mmenịmke ke Abasi odu.” Ke ediwak idụt, ndusụk owo inịmke ke Abasi odu, inyụn̄ idọn̄ke-dọn̄ enyịn ke n̄kpọ Abasi. Ekeme ndidi akanam mmọ idụn̄ọkede iyom ndifiọk m̀mê Abasi odu, edi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke Abasi idụhe man ẹnyene ifụre ẹnam se ẹmade. (Kot Psalm 10:4.) Mbon en̄wen oro ẹyomde mme owo ẹda mmimọ nte mme ọdiọn̄ọ-idem-owo ẹkeme ndidọhọ: “Mmekeme ndidu eti uwem kpa ye oro mmenịmke ke Abasi odu.”

4. Nso ke ikpọbọrọ owo emi ọdọhọde ke Andibot idụhe?

⁴ Ndi enen ndidọhọ ke Andibot idụhe? Ndusụk owo ẹsiyom ndifiọk se ntaifiọk ẹtịn̄de ẹban̄a nte uwem ọkọtọn̄ọde, edi se ntaifiọk ẹtịn̄de isin̄wan̄ake mmọ. Isọn̄ke ndifiọk nte uwem ọkọtọn̄ọde. Ke uwụtn̄kpọ, edieke kpukpru ufọk ẹnyenede andibọp, ọwọrọ enyene owo emi okobotde mme odu-uwem n̄kpọ. Ata ediwak n̄kpri n̄kan nsen ẹwak n̄kukọhọ ẹkan ufọk ekededi. Mmọ ẹsibahade man ẹnyene ediwak nsen efen efen. Idụhe ufọk ndomokiet oro ekemede ndinam emi. Mme nsen emi ẹnyene ntọt oro ẹsin̄wamde mmọ ẹbahade. Anie akanam mme nsen emi ẹkeme ndibahade ntem? Bible ọbọrọ ete: “Kpukpru ufọk ẹnyene andibọp, edi enye emi ọkọbọpde kpukpru n̄kpọ edi Abasi.”​—Heb. 3:4.

5. Nso ke ikpọbọrọ owo oro ọdọhọde ke owo emi mînịmke ke Abasi odu ekeme ndibiere se idide eti ye idiọk?

⁵ Nso ke ikpọbọrọ owo oro ọdọhọde ke owo emi mînịmke ke Abasi odu osụk ekeme ndibiere se idide eti ye idiọk? Bible owụt ke mbon oro mînịmke ke Abasi odu ẹsụk ẹkeme ndinyene nti edu. (Rome 2:​14, 15) Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹkeme ndima nnyụn̄ n̄kpono ete ye eka mmọ. Edi, ndi owo oro mînịmke ke Abasi odu, mînyụn̄ inịmke ke enye enyene unen ndibiere se idide eti ye idiọk ekeme ndinen̄ede ndu eti uwem? (Isa. 33:22) Ediwak mbon oro ẹdiọn̄ọde idem ẹnịm ke Abasi kpọt ekeme ndinyan̄a nnyịn nsio ke afanikọn̄ ererimbot emi. (Kot Jeremiah 10:23.) Nnyịn ikpedehedei ikere ke owo emi mînịmke ke Abasi odu ekeme ndibiere se idide eti ye idiọk onyụn̄ ekeme ndinam se Abasi amade.​—Ps. 146:3.

6. Didie ke ediwak owo ẹda ido ukpono?

⁶ “Emekeme ndikop inemesịt ọkpọkọm unyeneke ido ukpono emi akade.” Ediwak owo ẹkere ke ido ukpono ananam uwem efek owo inyụn̄ inyeneke ufọn. Ediwak ido ukpono iyakke mme owo ẹma Abasi, sia mmọ ẹtak ke ndibọ mme owo tithe ye offering, ẹkpep ke ẹyetụhọde mme owo ke ikan̄ hell, mîdịghe ẹkwọrọ pọlitiks. Ntak edi oro ediwak owo ẹdọhọde ke owo ekeme ndikop inemesịt ọkpọkọm inyeneke ido ukpono emi enye akade. Ndusụk mmọ ẹkeme ndidọhọ: “Mmama Abasi, edi nnyeneke mbubehe ndomokiet ye ido ukpono.”

7. Nso isinam esịt enem mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah?

⁷ Ndi edi akpanikọ ke owo ekeme ndikop inemesịt ọkpọkọm inyeneke ido ukpono emi enye akade? Ih owo ekeme ndikop inemesịt edieke enye mîkaha nsunsu ido ukpono; edi owo ikemeke ndinen̄ede n̄kop inemesịt edieke enye mîkponoke Jehovah emi edide “Abasi inemesịt.” (1 Tim. 1:11) Kpukpru n̄kpọ oro Jehovah anamde edi ke ufọn kpukpru owo. Nnyịn ikọt esie  imesikop inemesịt ke ini in̄wamde mme owo. (Utom 20:35) Ke uwụtn̄kpọ, se nte ubon ndituak ibuot nnọ Jehovah ekemede ndinam mmọ ẹkop inemesịt. Jehovah ekpep nnyịn ndikpono ebe ye n̄wan nnyịn, ndida un̄wọn̄ọ ndọ ke akpan n̄kpọ, nditre ndisịn efịbe, ndibọk nti nditọ, nnyụn̄ mma ubon nnyịn. Emi anam esop ikọt Abasi ke ofụri ererimbot ẹkop inemesịt ẹnyụn̄ ẹdiana kiet ẹtuak ibuot ẹnọ enye.​—Kot Isaiah 65:​13, 14.

8. Didie ke Matthew 5:3 ekeme ndin̄wam nnyịn ifiọk se inen̄erede inam owo okop inemesịt?

⁸ Ndi owo emi mînamke n̄kpọ Jehovah ekeme ndinen̄ede n̄kop inemesịt? Nso isinam owo okop inemesịt? Utom, mbre mbuba, m̀mê udia-uwem esinọ ndusụk owo inemesịt. Mbon en̄wen ẹsikop inemesịt ke ini mmọ ẹnamde n̄kpọ ẹnọ ubon m̀mê ufan mmọ. Kpukpru mme n̄kpọ emi ẹkeme ndinọ owo inemesịt, edi mmọ ikemeke ndinam ikop ata inemesịt. Nnyịn itiehe nte mme unam emi mîfiọkke m̀mê Abasi odu. Nnyịn imekeme ndifiọk Abasi nnyụn̄ nnam n̄kpọ esie. Emi edinam nnyịn ikop ata inemesịt, sia nte Abasi okobotde nnyịn edi oro. (Kot Matthew 5:3.) Ke uwụtn̄kpọ, esinen̄ede enem nnyịn ke idem ke ini isopde idem ọtọkiet ikpono Jehovah. (Ps. 133:1) Enem nnyịn n̄ko ndidiana kiet nte nditọete ke ofụri ererimbot, ndidu eti uwem, nnyụn̄ ndori enyịn ndidu uwem ke nsinsi.

9. (a) Mbon ererimbot ẹda didie idan̄? (b) Ntak emi Ikọ Abasi akpande oburobụt idan̄?

⁹ “Nso idiọk ye owo ndidan̄ ye owo emi mîdịghe ebe m̀mê n̄wan esie?” Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ nnyịn ẹte: “Idiọkke ndinam idan̄ ye owo eke amama, onyụn̄ edi ndinọ uwem se uwem oyomde.” Edi ikpanaha ikọt Abasi ẹtiene ẹdu utọ uwem oro m̀mê ẹkere ke inyeneke se idiọkde do. Ntak-a? Sia Ikọ Abasi akpan oburobụt idan̄. * (Kot 1 Thessalonica 4:​3-8.) Jehovah enyene unen ndinọ nnyịn ibet sia enye okobot nnyịn. Ibet esie ọdọhọ ke ebe ye n̄wan kpọt ẹkpenam idan̄. Abasi ọnọ nnyịn ibet ke ntak emi enye amade nnyịn, ndien ibet esie ọfọn ye nnyịn. Ubon oro ẹnịmde ibet Abasi ẹsima ẹnyụn̄ ẹkpono kiet eken, ẹsinyụn̄ ẹdu ke emem. Abasi asua owo okokoi abiat ibet esie.​—Heb. 13:4.

10. Nso idin̄wam nnyịn ikûsịn efịbe m̀mê inam use?

¹⁰ Ikọ Abasi ekpep nnyịn se ikpanamde mbak idisịn efịbe m̀mê idinam use. N̄kpọ kiet emi edin̄wamde nnyịn edi ndikpeme se isisede. Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke owụkde enyịn ese n̄wan tutu udọn̄ idan̄ edemede enye, enye esesịn efịbe ye enye ama ke esịt esie. Ndien edieke enyịn nnasia fo oro anamde fi atuak ukot ọduọ, wụbede enye top duọk.” (Matt. 5:​28, 29) Ntre, ikpanaha ise oburobụt ndise m̀mê ikpan̄ utọn̄ ikop oburobụt ikwọ. Apostle Paul ọkọdọhọ nditọete esie ke Colossae ete: “Ẹwot mme ndido idem mbufo emi ẹdude ke isọn̄ man ẹtre use.” (Col. 3:5) Ana ikpeme n̄ko se isikerede ye se isitịn̄de.​—Eph. 5:​3-5.

11. Ntak emi ediwak owo ẹyomde utom emi edinamde mmọ ẹwọrọ etop?

¹¹ “Udûkopke inemesịt mûnamke utom emi edinamde fi ọwọrọ etop.” Mme owo ẹkeme  ndidọhọ isịn idem inam utom emi edinamde inen̄ede iwọrọ etop, inyene akamba itie, m̀mê inyene ediwak okụk. Sia ediwak owo ẹkerede ke emi esinam owo okop inemesịt, nnyịn imekeme ndikere ke inyeneke se idiọkde do.

12. Ndi ndinam utom emi anamde owo ọwọrọ etop esinam owo enen̄ede okop inemesịt?

¹² Ndi ndinam utom emi anamde fi ọwọrọ etop, enyene akamba itie, onyụn̄ enyene ediwak okụk edinam fi enen̄ede okop inemesịt? Baba. Ti ke Satan okoyom ndinyene akamba itie nnyụn̄ n̄wọrọ etop, enye ama onyụn̄ enyene se enye okoyomde. Edi enye ikopke inemesịt. Utu ke oro, enye asan̄a ye akwa ifụtesịt. (Matt. 4:​8, 9; Edi. 12:12) Ndin̄wam mme owo ẹdifiọk Abasi man ẹkeme ndinyene nsinsi uwem edinam owo okop inemesịt ke nsinsi. Utom oro anamde owo ọwọrọ etop ikemeke-keme ndinam owo okop inemesịt ke nsinsi. Utu ke oro, enye esinam mme owo ẹmia mbuba ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹsịn kiet eken enyịn. Kpukpru emi etie nte “edifehe mbịne ofụm.”​—Eccl. 4:4.

13. (a) Ikpada didie utom emi isinamde idia n̄kpọ? (b) Nso ikanam Paul okop ata inemesịt?

¹³ Imọdiọn̄ọ ke ana inam utom man inyene se idade ubọk ika inua, inyụn̄ inyeneke se idiọkde ye owo ndinam utom emi enye amade. Edi idịghe enye ekpedi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn. Jesus ọkọdọhọ ete: “Baba owo kiet ikemeke ndidụk ufụn nnọ eteufọk iba; koro eyedi enye ayasua kiet onyụn̄ ama enye eken, mîdịghe enye ayadiana ye kiet onyụn̄ esịn enye eken ke ndek. Mbufo ikemeke ndidụk ufụn nnọ Abasi ye Inyene.” (Matt. 6:24) Ndikpono Jehovah nnyụn̄ n̄kpep mme owo Bible edinam inen̄ede ikop inemesịt. Apostle Paul ama okụt ke emi anam owo okop ata inemesịt. Ke ini enye ekedide akparawa, enye ama esịn idem ekpep n̄kpọ man akabade edi akwaowo Ido Ukpono Mme Jew. Edi esịt ekedinen̄ede enem enye ke ini enye okokụtde mbon oro enye ekekpepde Ikọ Abasi ẹkpụhọrede, ẹnyụn̄ ẹkabarede ẹdi mbet Christ. (Kot 1 Thessalonica 2:​13, 19, 20.) Idụhe utom en̄wen emi akpakanamde enye okop utọ inemesịt oro!

14. Nso inam ediwak owo ẹkere ke owo ekeme ndikọk mfịna ererimbot emi?

¹⁴ “Owo ekeme ndikọk mfịna ererimbot emi.” Ediwak owo ẹkere ke owo ekeme  ndikọk mfịna ererimbot emi. Edi edieke owo ekpekemede ndikọk mfịna ererimbot emi, oro ọkpọwọrọ ke nnyịn iyomke Abasi ada nnyịn usụn̄, ke imonyụn̄ ikeme ndinam se imama. Se inamde mme owo ẹkere ke owo ekeme ndikọk mfịna ererimbot emi edi ke ndusụk ndụn̄ọde oro ẹnamde ẹwụt ke ekọn̄, ubiatibet, udọn̄ọ, ye ubuene ke ẹsụhọde ubọk. N̄wed kiet ọdọhọ ke ukeme oro mme owo ẹsịnde anam ererimbot emi ọtọn̄ọ ndifọn ekpri. Ndi edi akpanikọ ke ererimbot emi ọtọn̄ọ ndifọn? Ndi mme owo ẹdifiọk ndien nte idisan̄ade ikọk mfịna ererimbot emi? Ẹyak ise m̀mê ekọn̄, ubiatibet, udọn̄ọ, ye ubuene ke ẹsụhọde ubọk.

15. Nso iwụt ke owo ikemeke ndikọk mfịna ererimbot?

¹⁵ Ekọn̄: Mbon oro ẹkekpan̄ade ke akpa ye ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ẹma ẹbe miliọn 60. Mme owo ẹsụk ẹn̄wan̄wana ekọn̄ tọn̄ọ ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba okokụre. Etisịm 2015, ekọn̄ m̀mê ukọbọ ama anam n̄kpọ nte owo miliọn 65 ẹfehe ẹkpọn̄ ufọk mmọ. Ke 2015 kpọt, n̄kpọ nte owo miliọn 12 ẹkefehe ẹkpọn̄ ufọk mmọ. Ubiatibet: Kpa ye oro ndusụk orụk ubiatibet osuhọrede ubọk ke ndusụk itie, afai ke ubon, ndiduọk bọmb n̄wot ediwak owo, ye ndida Intanet ndọk ubi okpon akan nte ekedide. Ediwak owo ẹnyụn̄ ẹkere ke udia inọ okpon idahaemi ke ofụri ererimbot akan nte ekedide. Owo ikemeke nditre ubiatibet. Udọn̄ọ: Imọdiọn̄ọ ke ndusụk udọn̄ọ ẹnyene usọbọ. Edi ndụn̄ọde oro ẹkenamde ke 2013 owụt ke kpukpru isua, udọn̄ọ esịt, akpauben̄, kansa, udọn̄ọ obufre, ye ikịm an̄wan n̄kụhọ ẹsiwot owo miliọn usụkkiet emi mîsịmke kan̄a isua 60. Ubuene: Ndụn̄ọde oro Itie Unịm Okụk Ofụri Ererimbot ẹkenamde owụt ke owo miliọn 280 ẹkedi ọkpọikpọi ubuene ke Africa ke 1990; edi ke 2012, mme ọkpọikpọi ubuene ke Africa ẹma ẹwak ẹsịm miliọn 330.

16. (a) Ntak emi idọhọde ke Obio Ubọn̄ Abasi kpọt editre mfịna ererimbot? (b) Prọfet Isaiah ye andiwet Psalm ẹdọhọ ke Obio Ubọn̄ Abasi edinam nso?

¹⁶ Mfịn, idiọkitọn̄ iyakke mme anam ikpọ mbubehe ye mbon ukara ẹnam n̄kpọ ọfọn ke ererimbot emi. Utọ mme owo emi ikemeke nditre ekọn̄, ubiatibet, udọn̄ọ, ye ubuene. Obio Ubọn̄ Abasi kpọt editre kpukpru afanikọn̄ emi. Se se Jehovah edinamde inọ mme owo mi. Ekọn̄: Obio Ubọn̄ Abasi eyetre kpukpru n̄kpọ oro ẹsinamde mme owo ẹn̄wana ekọn̄, utọ nte idiọkitọn̄, udia inọ, ye ufreidụt. Enye oyonyụn̄ osobo Satan ye nsunsu ido ukpono efep sia mmọ n̄ko ẹtiene ẹnam mme owo ẹn̄wana ekọn̄. (Ps. 46:​8, 9) Ubiatibet: Obio Ubọn̄ Abasi ke ekpep ediwak miliọn owo idahaemi ndima nnyụn̄ nnịm kiet eken ke akpanikọ. Idụhe ukara en̄wen emi ekemede ndinam emi. (Isa. 11:9) Udọn̄ọ: Jehovah ayanam ikọt esie idọn̄ọke aba. (Isa. 35:​5, 6) Ubuene: Jehovah eyetre ubuene; enye ayanam uwem enem ikọt esie onyụn̄ anam mmọ ẹnen̄ede ẹkpere enye. Okụk ikemeke ndidep kpukpru emi!​—Ps. 72:​12, 13.

17. Nso ke akpanam mbak udûkere n̄kpọ nte mbon ererimbot?

¹⁷ Nso ke akpanam edieke mbon ererimbot ẹtịn̄de n̄kpọ emi afịnade fi? Dụn̄ọde se Bible etịn̄de aban̄a n̄kpọ oro, nyụn̄ neme n̄kpọ oro ye eyenete emi ọdiọn̄ọde Ikọ Abasi. Se se inamde mme owo ẹma n̄kpọ oro, ntak emi utọ n̄kpọ oro mîfọnke, nyụn̄ se nte afo ekemede ndiwụt ke utọ n̄kpọ oro inenke. Item oro Paul ọkọnọde nditọete ke esop Colossae ekeme ndin̄wam kpukpru nnyịn ikûkere n̄kpọ nte mbon ererimbot. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹka iso ẹsan̄a ke ọniọn̄ ye mbon an̄wa, . . . man mbufo ẹfiọk nte ẹkpenọde owo kiet kiet ibọrọ.”​—Col. 4:​5, 6.