ALLEN * ọdọhọ ete: “Idem ama enyek mi ini n̄koyomde ndiwọrọ ndi obufa esop emi. Mma n̄kere m̀mê nyekeme ndinam ufan, m̀mê nditọete ẹdinyụn̄ ẹda mi didie.” Allen ọtọn̄ọ ndikop inem obufa esop esie, kpa ye oro oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte itiat 900 m̀mê kilomita 1,400 ọkpọn̄ obio emana esie.

Edieke edide ọmọwọrọ aka esop en̄wen, ekeme ndidi idem enyek fi n̄ko. Nso idin̄wam fi okop inem obufa esop fo? Nso ke akpanam edieke mûsọpke umehe ye obufa esop fo nte ekekerede? Edieke mme owo ẹwọrọde ẹdi esop mbufo, nso ke akpanam man an̄wam mmọ ẹsọp ẹmehe ye esop mbufo?

Kere ban̄a uwụtn̄kpọ emi ise: Ke ini ẹwụberede eto ẹketọ ke ebiet en̄wen, esitie nte eto oro ọmọn̄ akpa sia ẹsịbe ndusụk orụn̄ esie. Edi ana eto oro ọsọsọp osion̄o mbufa orụn̄ ke obufa ebiet emi ẹwụberede enye ẹketọ man aka iso ọkọri. Kpasụk ntre, anaedi ikememke inọ fi ini ọkọwọrọde aka esop en̄wen. Eketie nte n̄kpọ eke ẹsịbede fi ndusụk orụn̄ ke ini ọkọkpọn̄de mbon oro ekemehede uwem. Ama onyụn̄ emehe ye nte ẹsinamde n̄kpọ ke akani esop fo. Edi idahaemi, ana emehe ye obufa esop fo man enem fi ke idem. Nso idin̄wam fi anam emi? Edi ndinam se Bible ekpepde. Yak ise ndusụk itie N̄wed Abasi oro ẹkemede ndin̄wam fi.

Owo emi esikotde Ikọ Abasi kpukpru usen “etie nte eto eke ẹtọde ke mben ediwak idịm, emi osion̄ode mfri esie ke ini esie, ndien ikọn̄ esie iyemekede, enye oyonyụn̄ okụt unen ke kpukpru se enye anamde.”​—Ps. 1:​1-3.

Kpa nte anade eto esikot mmọn̄ man aka iso esehe, ana asan̄autom Abasi esikot Ikọ Abasi kpukpru usen man aka iso ekpere Jehovah. Mmọdo, sikot Bible kpukpru usen, dụk kpukpru mbono esop, sinịm Utuakibuot Ubon, sinyụn̄ tie ke idemfo kpep Ikọ Abasi. Ka iso nam mme n̄kpọ oro akanamde fi enen̄ede ekpere Abasi ke ini okodude ke akani esop fo.

“Owo eke atatde ubọk ọnọ mbon en̄wen mmọn̄, ẹyetat ubọk n̄ko ẹnọ enye mmọn̄.”​—N̄ke 11:25.

Ọyọsọp okop inem obufa esop fo onyụn̄ ọsọp emehe ye nditọete ke ini etienede mmọ ọkwọrọ ikọ. Kevin emi edide ebiowo ọdọhọ ete: “Ndinam utom usiakusụn̄ unọ un̄wam ndondo oro ikedide obufa esop nnyịn ama an̄wam mi ye n̄wan mi isọsọp imehe ye nditọete ye mme asiakusụn̄, onyụn̄ an̄wam nnyịn idiọn̄ọ obufa efakutom nnyịn.” Brọda Roger emi ọkọwọrọde aka ebiet emi oyomde usụn̄ ebe itiat 1,000 m̀mê kilomita 1,600 ọdọhọ ete: “Ndisika ukwọrọikọ eyenen̄ede an̄wam fi emehe ye obufa esop fo. N̄kpọ en̄wen edi ndidọhọ mbiowo ke akpama ndin̄wam esop nnam n̄kpọ ekededi, utọ nte ndinịm Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana, ndimen utịn̄ikọ owo oro mîdịghe mbono esop nnọ, m̀mê ndimen mme owo n̄ka mbono esop. Nditọete ẹsisọp ẹmehe ye owo oro amade ndin̄wam mme owo ke esop.”

‘Tat esịt ma nditọete.’​—2 Cor. 6:13.

Tat esịt ma nditọete fo. Ke ini Melissa ye ubon esie ẹkewọrọde ẹka obufa esop, mmọ ẹma ẹsịn idem ẹmehe ye nditọete. Enye ọdọhọ ete: “Ima isisan̄a ikọm nditọete mbemiso mbono esop ọtọn̄ọde ye ke mbono esop ama akasuana. Oro ama  anam inyene ini ineme nneme ye mmọ idịghe ndinyụn̄ mbụp mmọ enyịn̄ kpọt.” Se ikan̄wamde mmọ ẹsọsọp ẹfiọk enyịn̄ nditọete ekedi oro. Mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹkot nditọete ufọk, emi ama anam mmọ ẹtịm ẹmehe ye nditọete. Melissa ọdọhọ n̄ko ke ima inọ nditọete nọmba fon mmịmọ inyụn̄ ibọ eke mmọ man mmọ ẹkpekot mmimọ ini mmọ ẹyomde itiene inam n̄kpọ ke esop, m̀mê n̄kpọ en̄wen ekededi.

Edieke esisọn̄de fi ndineme nneme ye mbon oro mûdiọn̄ọke, tọn̄ọ ye n̄kpri n̄kpri n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, tuak inua imam ekpededi idọn̄ke fi ndinam ntre. Mme owo ẹsima ndisan̄a n̄kpere owo oro mîbọpke-bọp iso. Bible ọdọhọ ke “nyayama enyịn anam esịt adara.” (N̄ke 15:30) Rachel emi ọkọwọrọde aka ebiet emi enen̄erede oyom usụn̄ ọkpọn̄ obio emana esie ọdọhọ ete: “Ami ndi owo o-bụt. Ndusụk ini ana nnen̄ede nsịn ukeme man n̄keme ndineme nneme ye nditọete ke obufa esop mi. Mmesiyom owo oro etiede ikpọn̄ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nneme nneme sia ekeme ndidi enye onyụn̄ edi owo o-bụt nte ami.” Kpukpru ini akade mbono esop, domo ndineme nneme ye nsio nsio owo mbemiso mbono esop ọtọn̄ọde m̀mê ke ama akasuana.

Ekeme ndinem fi ndisọp mmehe ye mbon obufa esop fo akpa urua ifan̄ emi akade do. Edi nte ini akade, ekeme ndikak fi. Edieke emi etịbede, kûkpa mba, ka iso ndinam ufan ye nditọete.

Esida ndusụk eto oro ẹwụberede ẹketọ ke ebiet en̄wen ini ndisehe. Kpasụk ntre, esida ndusụk owo ini ndimehe ye obufa esop mmọ. Edieke osụk ọsọn̄de fi ndimehe ye obufa esop fo kpa ye edide ebịghi ọkọwọrọ aka, mme itie N̄wed Abasi emi ẹkeme ndin̄wam fi:

“Ẹyak nnyịn ikûkpa mba ke edinam eti n̄kpọ, koro ke edikem ini nnyịn iyọdọk mbun̄wụm edieke nnyịn mîkpaha mba.”​—Gal. 6:9.

Diọn̄ọ ke ekeme ndida ini n̄kan nte ekekerede mbemiso emehede ye obufa esop fo. Ke uwụtn̄kpọ, mme isụn̄utom oro ẹkekade Ufọkn̄wed Gilead ẹsidu ke obio oro ẹnọde mmọ ẹka ẹsịm isua ifan̄ mbemiso ẹkade ufọk. Emi esin̄wam mmọ ẹnen̄ede ẹmehe ye nditọete ye nte ẹsinamde n̄kpọ ke idụt oro.

Alejandro emi ọkọwọrọde aka nsio nsio esop ọdiọn̄ọ ke esida ini mbemiso owo emehe ye obufa esop esie. Enye ọdọhọ ete: “Ke ini ikọwọrọde idi esop oro idude idahaemi, n̄wan mi ama ọdọhọ ete, ‘Kpukpru ufan mi ẹdu ke akani esop nnyịn!’ ” Enye ama eti n̄wan esie ke se enye eketịn̄de edi oro isua iba ko ke edem, ini mmimọ ikọwọrọde ika esop en̄wen. Edi ke ufan̄ isua iba oro, enye ama emehe ye mme owo onyụn̄ enyene ediwak ufan.

“Kûdọhọ ete: ‘Nso inam eyo oko ọkọfọnde akan eyo emi?’ koro mîdịghe ọniọn̄ esịn fi obụp n̄kpọ emi.”​—Eccl. 7:10.

Kûmen obufa esop fo udomo ye akani esop fo. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi nditọete obufa esop fo ẹtie idop idop mîdịghe ẹma nneme ẹkan mbon akani esop fo. Edi se nti edu mmọ kpa nte oyomde mmọ ẹse okwo. Nte ndusụk nditọete ẹdade se mmọ ẹkụtde ke obufa esop oro mmọ ẹwọrọde ẹka esinam mmọ ẹbụp idemmọ ẹte: ‘Ndi mmenen̄ede mma “ofụri otu nditọete”?’​—1 Pet. 2:17.

 “Ẹka iso ẹben̄e, ndien ẹyenọ mbufo.”​—Luke 11:9.

Ka iso ben̄e Jehovah an̄wam fi emehe ye obufa esop fo. David emi edide ebiowo ọdọhọ ete: “Kûdomo ndinam emi ke idemfo. Idụhe se Jehovah mîkemeke ndin̄wam nnyịn inam. Ntre bọn̄ akam ben̄e enye an̄wam fi.” Sista Rachel ọdọhọ ete: “Ke ini etiede nte nditọete itịmke ikpere mi ye ebe mi nte ẹkpekperede, imesibọn̄ akam iben̄e Jehovah anam nnyịn ifiọk m̀mê enyene se nnyịn inamde oro anamde mmọ ẹkûma ndisịk n̄kpere nnyịn. Ekem imesidomo ndinen̄ede n̄kpere mmọ.”

Edieke mbufo mme ete ye eka ẹkụtde ke ọsọn̄ nditọ mbufo ndimehe ye obufa esop mbufo, ẹda ini ẹtie ye mmọ ẹbọn̄ akam ẹban̄a n̄kpọ emi. Ẹyom usụn̄ ẹn̄wam mmọ ẹnam ufan ye nditọete.

Didie ke afo ekeme ndin̄wam mbon oro ẹwọrọde ẹdi esop mbufo? Domo ndinam ufan ye mmọ ndondo oro mmọ ẹdide ẹdisịm. Nam ye mmọ se okponyụn̄ oyomde ẹnam ye afo edieke ọkpọwọrọde aka esop en̄wen. (Matt. 7:12) Ndi emekeme ndikot mmọ ẹditiene mbufo ẹdụk Utuakibuot Ubon m̀mê ẹse Edinam TV Mme Ntiense Jehovah? Ndi emekeme ndidọhọ mmọ ẹdisan̄a ye afo ẹkwọrọ ikọ? Edieke okotde mmọ ufọk, mmọ idifreke mfọnido fo. Nso en̄wen ke ekeme ndinam n̄n̄wam mmọ?

Brọda Carlos ọdọhọ ete: “Ke ini ikọwọrọde idi obufa esop nnyịn, Sista kiet ama ewet mme adres ufọkurua oro ẹsinyamde n̄kpọ emem urua ọnọ nnyịn. Oro ama enen̄ede an̄wam nnyịn.” Ekeme ndiyom an̄wam mbon oro ẹwọrọde ẹdi esop mbufo ẹfiọk nte ẹkpesịnede n̄kpọ ke ini eyo ofiopde, ke ini etuep, m̀mê ke ini edịm. Emekeme ndinyụn̄ nnam mmọ ẹfiọk nte mbon efakutom mbufo ẹsinamde n̄kpọ ye se mmọ ẹnịmde. Emi ayan̄wam mmọ ẹfiọk se ẹkpetịn̄de ke ini ẹkwọrọde ikọ.

Allen emi ikasiakde ke akpa ikpehe odu ke obufa esop esie ebe isua kiet idahaemi. Enye ọdọhọ ete: “Ke nsonso oro, ikememke inọ mi ndimehe ye nditọete. Edi esịt enen̄ede enem mi idahaemi sia editie nte eka kiet akaman kpukpru nnyịn.” Allen ama edikụt ke imọ ndiwọrọ n̄ka obufa esop inamke imọ itre ndinyene ufan, edi akam ananam imọ inyene mbufa ufan idian ye n̄kani ufan imọ, ndien mmọ ẹkeme ndidi ufan imọ ke nsinsi.