1, 2. (a) Ini Peter ọkọdọhọde Jesus atua idemesie mbọm, nso ke Jesus ọkọdọhọ enye? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso ikanam Jesus ọdọhọ enye ntre?

IKỌ Jesus ama akpa mbet esie idem tutu. Jesus emi mmọ ẹkekerede ke ọmọn̄ edibọ ukara ọnọ Israel ọkọdọhọ ke ibịghike ẹmọn̄ ẹnọ imọ ufen ẹnyụn̄ ẹwot imọ. Peter ekebem iso osioro uyo ọdọhọ enye ete: “Tua idemfo mbọm, Ọbọn̄; n̄kpọ emi idiwọrọke fi tutu amama.” Edi Jesus ama ọdọhọ enye ete: “Da mi ke edem, Satan! Afo edi n̄kpọ iduọ ọnọ mi, koro afo ukereke ekikere Abasi, edi ekere eke owo.”—Matt. 16:21-23; Utom 1:6.

² Ikọ Jesus oro ama anam ẹnen̄ede ẹkụt ke ekikere Jehovah ye eke mbon ererimbot Satan emi ẹdi ata isio. (1 John 5:19) Peter okoyom Jesus edi ibụk nte mbon ererimbot emi. Edi Jesus ama ọdiọn̄ọ ke idịghe se Ete imọ oyomde edi oro, ke enye oyom imọ iben̄e idem inọ ufen ye n̄kpa emi anade imọ ke iso. Se enye ọkọbọrọde Peter owụt ke enye ekekere n̄kpọ nte Jehovah, idịghe nte mbon ererimbot.

3. Ntak emi ememde ndikere n̄kpọ nte mbon ererimbot edi ọsọn̄ ndikere nte Jehovah?

 ³ Ndi isikere n̄kpọ nte Jehovah m̀mê nte mbon ererimbot? Sia idide Christian, isidu uwem nte Jehovah ọdọhọde. Edi ekikere nnyịn-e? Ndi imesikere n̄kpọ nte Jehovah ekerede inyụn̄ ise n̄kpọ nte enye esede? Oyom isịn ukeme man inam ntre. Edi isisọn̄ke ndikere n̄kpọ nte mbon ererimbot sia spirit ererimbot akakan nnyịn okụk. (Eph. 2:2) N̄kpọ efen edi ke sia spirit ererimbot esinamde owo anam n̄kpọ ke ufọn idemesie kpọt, ekeme ndidọn̄ nnyịn nditie nte mbon ererimbot emi. Omokụt do ke emem utom ndikere n̄kpọ nte mbon ererimbot edi ọsọn̄ ndikere nte Jehovah.

4. (a) Nso iditịbe edieke iyakde mbon ererimbot emi ẹnam ikere n̄kpọ nte mmọ? (b) Didie ke ibuotikọ emi edin̄wam nnyịn?

⁴ Edieke iyakde mbon ererimbot emi ẹnam nnyịn ikere n̄kpọ nte mmọ, ididi ibụk inyụn̄ iyom ndidu uwem nnyịn nte imade, iyomke owo eteme nnyịn se ikpanamde. (Mark 7:21, 22) Ntre ana idomo ndikere n̄kpọ nte Abasi, utu ke ndikere nte mme owo. Ibuotikọ emi ọmọn̄ an̄wam nnyịn ikere n̄kpọ nte Abasi. Ẹyetịn̄ nsio nsio n̄kpọ emi owụtde ke ekikere Jehovah ibọpke owo ikaha, ke akam ọfọfọn ye nnyịn. Ẹyetịn̄ n̄ko se nnyịn ikpanamde man nnyịn iditọn̄ọ ndikere n̄kpọ nte mbon ererimbot. Ke ibuotikọ emi etienede, iyeneme nte ikemede ndidiọn̄ọ nte Jehovah esede nsio nsio n̄kpọ ye nte ikpesede mmọ nte enye esede.

5. Nso inam ndusụk owo mîyomke ekikere mmọ ẹbiet se owo ndomokiet ekerede?

⁵ Ndusụk owo iyomke ekikere mmọ ẹbiet se owo ndomokiet ekerede. Mmọ ẹsidọhọ ke mmimọ iyomke owo eteme mmimọ n̄kpọ, ke isikere kpukpru n̄kpọ ke idem mmimọ. Etie nte ikọ mmọ ọwọrọ ke iyom ndibiere n̄kpọ ke idem mmimọ, ke imenyene unen ndinam ntre. Mmọ iyomke ẹteteme mmọ se ẹkpenamde, ẹyom ndikere kpukpru n̄kpọ mbiere ke idemmọ. *

6. (a) Nso ifụre ke Jehovah ọnọ nnyịn? (b) Ndi emi ọwọrọ ke imekeme ndida ifụre oro nnam n̄kpọ nte imama?

⁶ Nnyịn ndikere n̄kpọ nte Jehovah esikerede iwọrọke ke ana itre ndikere n̄kpọ ke idem nnyịn. Udiana Corinth 3:17 ọdọhọ ke “ebiet emi spirit Jehovah odude, ifụre odu do.” Imenyene ifụre ndidi utọ owo emi iyomde ndidi, ndimek se imade, ye nte ikpamade ndinam n̄kpọ. Nte Jehovah okobotde nnyịn edi oro. Edi oro iwọrọke ke imekeme ndida ifụre oro nnam n̄kpọ nte imama. (Kot 1 Peter 2:16.) Jehovah oyom ida se idude ke Ikọ esie ibiere se ifọnde ye se idiọkde. Ndi oro ọbọp owo akaha, m̀mê akam ọfọfọn ye owo?

7, 8. Ntak emi idọhọde ke ndise n̄kpọ nte Jehovah esede iwọrọke ke enye ọbọbọp nnyịn akaha? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁷ Ẹyak ise uwụtn̄kpọ emi ise. Mme ete ye eka ẹsidomo ndikpep nditọ mmọ ido. Mmọ ẹkeme ndikpep mmọ ndisitịn̄ akpanikọ, ndisisịn idem nnam utom, ndisinyụn̄ n̄kere mban̄a mbon en̄wen. Emi iwọrọke ke mmọ ẹbọbọp nditọ mmọ ẹkaha. Mmọ ẹkam ẹtịm nditọ mmọ idem man ẹdi nti owo mmọ ẹma ẹkpon. Nditọ oro ẹma ẹkpọn̄ ufọk, mmọ  ẹyenyene ifụre ndibiere se mmọ ẹdinamde ke idemmọ. Edieke mmọ ẹmekde ndinam se ẹkekpepde mmọ ke ufọk, mmọ idiwakke ndibiere n̄kpọ emi mmọ ẹdituade n̄kpọfiọk. Mmọ ididaha ubọk mmọ ikemen mfịna ye editịmede esịt isọk idem.

⁸ Jehovah oyom n̄kpọ ọfọn nditọ esie ukem nte eti ete m̀mê eka esiyomde n̄kpọ ọfọn nditọ esie. (Isa. 48:17, 18) Ntre enye ọnọ nnyịn item nte ikpodude uwem ye nte ikpanamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Enye oyom nnyịn ise n̄kpọ nte imọ isede, inyụn̄ idu uwem nte imọ idọhọde. Emi iwọrọke ke enye ọbọbọp nnyịn akaha, akam ananam inyene ọniọn̄. (Ps. 92:5; N̄ke 2:1-5; Isa. 55:9) Ima itiene item Jehovah, idisụk idedi se iyomde ndidi inyụn̄ imek nnennen n̄kpọ, ndien emi ayanam ikop inemesịt. (Ps. 1:2, 3) Nnyịn ndikere n̄kpọ nte Jehovah esikerede edi ke ufọn nnyịn!

9, 10. Nso ke ida idiọn̄ọ ke ekikere Jehovah akan eke ererimbot?

⁹ N̄kpọ en̄wen emi anamde ikọt Jehovah ẹsikere n̄kpọ nte enye edi ke ekikere Jehovah akan eke ererimbot. Mbon ererimbot emi ẹsinọ item ẹban̄a nte owo okpodude uwem, se idinamde emem odu ke ubon, se owo akpanamde man okop inem utom esie, ye mme n̄kpọ ntre. Ata ediwak se mmọ ẹsitịn̄de ẹdi ata isio ye se Jehovah ekerede. Ediwak item mmọ ẹsiwak ndinam owo okụt idem akaha onyụn̄ anam etie nte oburobụt idan̄ idiọkke. Edieke ndọ mînemke owo, ndusụk ini mmọ ẹsidọhọ yak owo adian̄ade etie, m̀mê osio ndọ ke ntak ekpri n̄kpọ. Utọ item emi atuaha ye se N̄wed Abasi etịn̄de. Edi ndi enyene item ererimbot emi ọfọnde ye nnyịn akan eke Bible?

¹⁰ Jesus ọkọdọhọ ke “mme utom ọniọn̄ ẹwụt ke ọniọn̄ enen.” (Matt. 11:19) Ererimbot ke ẹsion̄o mbufa n̄kpọ ẹdi, edi inyeneke se mmọ ẹkemede ndinam mban̄a ikpọ mfịna emi mîyakke mme owo ẹkop inemesịt mfịn utọ nte ekọn̄, ubiatibet, ye ndisua mbon orụk en̄wen. Nso kaban̄a item ererimbot emi anamde etie nte oburobụt uwem idiọkke? Ediwak owo ẹkụt ke utọ item emi akam asasuan ubon utu ke ndin̄wan̄wam, anam mme owo ẹmen udọn̄ọ, ẹnyụn̄ ẹnyene mme mfịna en̄wen. Edi mme Christian emi ẹdude uwem nte Jehovah ọdọhọde ke ẹkop inem ubon mmọ, imenke udọn̄ọ sia mîdụhe oburobụt uwem, ẹnyụn̄ ẹdu ke emem ye nditọete mmọ ke ofụri ererimbot. (Isa. 2:4; Utom 10:34, 35; 1 Cor. 6:9-11) Ndi emi iwụtke ke ekikere Jehovah akan eke ererimbot?

11. Ekikere anie ke Moses akayak ada enye usụn̄? Nso ufọn ke oro akanam ọnọ enye?

¹¹ Nti ikọt Jehovah ke Bible ẹma ẹkụt ke ekikere Jehovah akan eke ererimbot. Ke uwụtn̄kpọ, Moses emi ẹkekpepde “ofụri ọniọn̄ nditọ Egypt” akakam eben̄e Abasi “esịt ọniọn̄.” (Utom 7:22; Ps. 90:12) Enye ama ekpe Jehovah ubọk n̄ko ete: “Nam mi mfiọk usụn̄ fo.” (Ex. 33:13) Sia Moses akayakde ekikere Jehovah ada enye usụn̄, Jehovah ama ada enye anam uduak Esie osu. Ẹtịn̄ nti n̄kpọ ẹban̄a Moses ke Bible ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke enye ama enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah.—Heb. 11:24-27.

12. Nso ke apostle Paul ekesida ebiere n̄kpọ?

¹² Apostle Paul ama aka n̄wed etieti, enen̄ede ọdiọn̄ọ n̄kpọ, onyụn̄ ọdiọn̄ọ usem iba ke nsụhọde n̄kaha. (Utom 5: 34; 21:37, 39; 22:2, 3) Edi enye ikadaha se mbon ererimbot ẹkerede ibiere n̄kpọ emi Bible mînọhọ ibet. Utu ke oro, enye akada se N̄wed Abasi etịn̄de ebiere. (Kot Utom 17:2; 1 Corinth 2:6, 7, 13.) Oro akanam enye okop inem ukwọrọikọ, ekeme ndin̄wam ediwak owo, onyụn̄ odori enyịn ndinyene nsinsi uwem.—2 Tim. 4:8.

13. Edi utom anie ndinam nnyịn ikere n̄kpọ nte Jehovah esikerede?

¹³ Imokụt ke ekikere Abasi akan eke ererimbot. Nnyịn ndise n̄kpọ nte Abasi esede nnyụn̄ ndu uwem nte enye ọdọhọde esinam inen̄ede ikop inemesịt onyụn̄ anam uwem nnyịn enyene ibuot. Edi Jehovah idinyịkke nnyịn ikere n̄kpọ nte enye esikerede. “Ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” isinyịkke nnyịn, mbiowo isinyụn̄ inyịkke. (Matt. 24:45; 2 Cor. 1:24) Edi utom Christian kiet kiet ndidomo ndikere n̄kpọ nte Jehovah esikerede. Didie ke ikeme ndinam oro?

14, 15. (a) Edieke iyomde ndisikere n̄kpọ nte Jehovah, nso ke ikpesitie ikere? (b) Didie ke Rome 12:2 owụt ntak emi nnyịn mîkpayakke ekikere ererimbot odụk nnyịn esịt? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁴ Rome 12:2 ọdọhọ ete: “Ẹtre ndibiet editịm n̄kpọ emi, edi ẹkpụhọde oto ke edinam ekikere mbufo edi obufa, man mbufo ẹkpedomo ẹfiọk uduak Abasi eke edide eti onyụn̄ enemde enye esịt onyụn̄ ọfọnde ama.” Mme ikọ oro Abasi ọkọnọde spirit esie ẹwet do ẹwụt ke inamke n̄kpọ m̀mê ekikere nnyịn ekebiet eke mmanie mbemiso idiọn̄ọde akpanikọ, ke imekeme ndikere n̄kpọ nte Abasi esikerede. Imọdiọn̄ọ ke ndusụk ini isikere n̄kpọ itiene nsenubon nnyịn ye se ikọwọrọde nnyịn. Edi imekeme ndikpụhọde ekikere nnyịn. Se idinen̄erede in̄wam nnyịn inam emi edi se iyakde odụk nnyịn esịt ye se isitiede ikere. Edieke isitiede ikere iban̄a nte Jehovah esisede n̄kpọ, imekeme ndikụt ke nte enye esede n̄kpọ enen, ndien idisisọn̄ke nnyịn ndikere n̄kpọ nte enye esikerede.

¹⁵ Akpa n̄kpọ emi ikpanamde man itọn̄ọ ndisikere n̄kpọ nte Jehovah edi ‘nditre ndibiet editịm n̄kpọ emi.’ Ana itre ndiyak ndiọi ekikere emi ẹdide ata isio ye eke Abasi ẹdụk nnyịn esịt. Yak ida udia inam an̄wan̄a. Owo emi oyomde idem ọsọn̄ enye ana adia nti udia. Edi ndi idem ọyọsọn̄ enye edieke enye edide adia nti udia, afiak adia mbiara udia adian do? Ntre n̄ko ke edi ye nnyịn. Nnyịn idin̄wamke idem nnyịn edieke idide ke idomo ndikere n̄kpọ nte Jehovah, ke iyak ndiọi ekikere ererimbot emi ẹdụk nnyịn esịt.

16. Ikpekpeme idem mbak nso?

¹⁶ Ndi enyene nte ekikere ererimbot ndomokiet mîkpodụkke nnyịn esịt? Inyeneke, sia idu ke ererimbot. Ndusụk iditreke ndidụk. (1 Cor. 5:9, 10) Imesikop ndusụk mmọ ke ini ikwọrọde ikọ. Edi edieke ikopde utọ ndiọi ekikere oro, inaha inyịme mmọ m̀mê itie ikere mmọ. Ana isọsọp isịn ekikere ekededi emi edinamde inam uduak Satan ukem nte Jesus ekesịnde. Edi enyene se ikpanamde man ekikere ererimbot ididụk nnyịn esịt ntịme ntịme.—Kot Mme N̄ke 4:23.

17. Tịn̄ se nnyịn ikemede ndinam man ekikere ererimbot ididụk nnyịn esịt ntịme ntịme.

¹⁷ Ke uwụtn̄kpọ, ana inen̄ede ikpeme mbon emi ẹdide akpan ufan nnyịn. Bible ọdọhọ ke edieke isidụkde ndụk ye mbon emi mîkponoke Jehovah, ke iyọtọn̄ọ ndikere n̄kpọ nte mmọ. (N̄ke 13:20;  1 Cor. 15:12, 32, 33) Ana isinyụn̄ isasat se isidade inem idem esịt. Ima ifep fim, ikwọ, m̀mê n̄wed ekededi emi aban̄ade afai, oburobụt idan̄, m̀mê emi ọdọhọde ke n̄kpọ okofoforo, nnyịn idiyakke ndiọi ekikere emi ‘ẹbiọn̄ọde ifiọk Abasi’ ẹdụk nnyịn esịt.—2 Cor. 10:5.

18, 19. (a) Ntak emi anade ikpeme idem ye n̄kari n̄kari usụn̄ emi ẹsisiode ekikere ererimbot ẹdi? (b) Mme mbụme ewe ke ikpobụp idem nnyịn, ndien ntak-a?

¹⁸ Enyene n̄ko usụn̄ emi ẹsisiode ekikere ererimbot ẹdi, emi edide mûtịmke use udiọn̄ọke. Ana idiọn̄ọ mme usụn̄ emi inyụn̄ ifep mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, enyene nte ẹkemede ndinọ mbụk n̄kpọntịbe man etie nte ke n̄ka mbre ukara kiet ọfọn akan en̄wen. Enyene ndusụk mbụk emi ẹsinamde ẹtie nte se mbon ererimbot ẹbierede ndida uwem mmọ nnam ye se mmọ ẹnamde ẹfọn etieti. Ndusụk fim ye n̄wed ẹsinam owo ekere aban̄a ufọn idemesie ye ubon esie kan̄a mbemiso n̄kpọ Abasi, ẹsinyụn̄ ẹnam ẹtie nte ke utọ uwem oro ọfọn onyụn̄ enen. Utọ ekikere oro ikemke ye Ikọ Abasi sia Ikọ Abasi owụt ke nnyịn ye ubon nnyịn idinen̄ede ikop inemesịt edieke imade Jehovah ikan n̄kpọ ekededi. (Matt. 22:36-39) Ndusụk n̄wed mbụk nditọwọn̄, fim nditọwọn̄, ye cartoon nditọwọn̄, ẹkeme nditie nte idiọkke. Edi ẹkpetịm ẹse, ọdọn̄ọ ndusụk n̄kpọ emi ẹkemede ndinam mmọ ẹkere ke oburobụt ido idiọkke.

¹⁹ Se itịn̄de emi iwọrọke yak owo okûse eti fim, okûkot eti n̄wed, m̀mê okûkwọ eti ikwọ. Edi ana ibụp idem nnyịn mme mbụme emi: ‘Ẹkpesịn ekikere ererimbot n̄kari n̄kari ke fim, ikwọ, ye n̄wed, ndi mmesisọp ndiọn̄ọ? Ndi nnyịn ye nditọ nnyịn isisasat se isede, se ikotde, ye se ikpan̄de utọn̄ ikop? Ndi imesida ekikere Jehovah inen̄ede ekikere ererimbot emi nditọ nnyịn ẹkụtde m̀mê ẹkopde?’ Iyekeme nditre ‘ndibiet editịm n̄kpọ emi’ edieke inen̄erede idiọn̄ọ nte ekikere Jehovah okpụhọrede ye ekikere ererimbot.

20. Nso ke idida idiọn̄ọ m̀mê ekikere Jehovah ada nnyịn usụn̄ m̀mê eke ererimbot ada?

²⁰ Ti ke utọ ukpepn̄kpọ iba odu—eke Jehovah ye eke ererimbot Satan. Ekikere fo ebiet ewe ke esịt oro? Edibiet eke enye emi ekpepde fi n̄kpọ. Edieke iyakde ekikere ererimbot odụk nnyịn esịt, idibiet mmọ, idikere n̄kpọ nte mmọ, idinyụn̄ idu uwem nte mmọ. Ke ntak oro, ana ikpeme se isitiede ikere.

21. Nso akpan n̄kpọ ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

²¹ Nte ima iketetịn̄, edieke iyomde ndikere n̄kpọ nte Jehovah, ana itre ndiyak ndiọi ekikere ererimbot emi ẹdụk nnyịn esịt, isinyụn̄ itie ikere nte Jehovah esisede n̄kpọ man ikeme ndise n̄kpọ nte enye esede. Ibuotikọ oro etienede ọmọn̄ eneme nte ikemede ndinam oro.