1. Jehovah ọdọhọ inam nso?

ESINENEM Jehovah ndima ikọt esie ima-mfọnido. (Hos. 6:6) Enye ọdọhọ ikọt esie ẹnyene utọ ima oro n̄ko. Se enye ọkọdọhọde prọfet Micah ewet edi oro ke Micah 6:8. Edi mbemiso ikemede ndinam oro, ọfọn idiọn̄ọ se ima-mfọnido edide.

2. Nso idi ima-mfọnido?

² Nso idi ima-mfọnido? Owo emi amade owo utọ ima emi isiyakke n̄kpọ ndomokiet akpan enye ndika iso mma owo oro, isinyụn̄ ikpọn̄ke owo oro ikpat kiet. Utọ ima oro ke ẹkot n̄ko nsinsi ima. Idụhe eke amade owo efen utọ ima emi akan Jehovah. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme mme n̄kpọ emi Jehovah anamde owụt ke imama mme owo ima-mfọnido, oro edi, ke imama mme owo nsinsi ima. Ndien ke ibuotikọ emi etienede, iyeneme nte ikemede ndima nditọete nnyịn utọ ima emi ukem nte Jehovah.

3. Nso ke Jehovah eketịn̄ aban̄a idemesie ọnọ Moses?

³ Esisịt ini ke nditọ Israel ẹma ẹkewọrọ ke Egypt, Jehovah ama ọdọhọ Moses ata akpan n̄kpọ aban̄a enyịn̄ Esie ye mme edu Esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm ye mfọn, isọpke iyatesịt edi awak ima-mfọnido ye akpanikọ, enịm ima-mfọnido ọnọ ediwak tọsịn, efen ndudue ye ubiatibet ye idiọkn̄kpọ.” (Ex. 34:6, 7) Utọ ndinem ikọ oro Jehovah akadade etịn̄ aban̄a mme edu esie do ke enye akada ọdọhọ Moses ata akpan n̄kpọ kiet aban̄a ima-mfọnido, oro edi, nsinsi ima emi enye amade mme owo. Nso ikedi oro?

4-5. (a) Didie ke Jehovah etịn̄ aban̄a idemesie? (b) Mme mbụme ewe ke idineme?

⁴ Jehovah ikọdọhọke Moses ke imọ imenyene ima-mfọnido,  ọkọdọhọ ke imọ ‘imawak ima-mfọnido.’ Itie N̄wed Abasi itiaba en̄wen ẹtịn̄ ke Jehovah “awak ima-mfọnido.” (Num. 14:18; Neh. 9:17; Ps. 86:15; 103:8; 145:8; Joel 2:13; Jonah 4:2) Ke kpukpru mme itie emi edikụtde ikọ oro, ẹda ẹtịn̄ ẹban̄a Jehovah, owo itịn̄ke iban̄a owo. Nte Jehovah esiwakde nditịn̄ mban̄a idemesie edi oro ke Bible, ndien oro anam ikụt ke ima-mfọnido edi ata akpan edu esie. * Imosụk ise Edidem David ọkọdọhọde ete: “O Jehovah, ima-mfọnido fo odu ke heaven . . . Ima-mfọnido fo ọsọn̄ urua didie ntem, O Abasi! Nditọ owo ẹnyụn̄ ẹdịbe ke mfụt mba fo.” (Ps. 36:5, 7) Ndi nte Jehovah amade nnyịn nsinsi ima enen̄ede enem nnyịn nte ekenemde David?

⁵ Yak ineme mbụme iba emi ẹdin̄wamde nnyịn inen̄ede idiọn̄ọ se nsinsi ima edide: (1) Mmanie ke Jehovah esima nsinsi ima? (2) Mbon emi Jehovah amade nsinsi ima ẹdia nso utọ ufọn?

6. Jehovah esima mmanie nsinsi ima?

⁶ Mmanie ke Jehovah esima nsinsi ima? Bible asiak mme n̄kpọ emi nnyịn ikemede ndima, utọ nte “utọ in̄wan̄,” “wine ye aran,” “ntụnọ,” “ifiọk,” ye “ọniọn̄.” (2 Chron. 26:10; N̄ke 12:1; 21:17; 29:3) Edi owo isimaha mme n̄kpọ emi isiakde mi nsinsi ima, owo kpọt ke ẹsima nsinsi ima. Edi idịghe kpukpru owo ke Jehovah ama nsinsi ima. Mbon emi ẹnen̄erede ẹkpere enye kpọt ke enye ama utọ ima oro. Abasi isikpọn̄ke mbon emi ẹdide ata ufan esie. Enye aduak ndinam eti n̄kpọ nnọ mmọ. Enye idinyụn̄ itreke ndima mmọ.

7. Didie ke Jehovah owụt ke imama kpukpru owo?

⁷ Jehovah anam n̄kpọ emi owụtde ke imọ imama kpukpru owo. Jesus ọkọdọhọ ete kiet emi ekekerede Nicodemus ete: “Abasi ama enen̄ede ama ererimbot [oro edi, ubonowo] tutu enye ọnọ ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye enye okûtak edi enyene nsinsi uwem.”—John 3:1, 16; Matt. 5:44, 45.

8-9. (a) Nso inam Jehovah esima mme asan̄autom esie nsinsi ima? (b) Nso ke idineme idahaoro?

⁸ Ima itetịn̄ ke mme asan̄autom Jehovah emi ẹnen̄erede ẹkpere enye kpọt ke enye ama nsinsi ima. Se Edidem David ye prọfet Daniel ẹketịn̄de ẹnam idọhọ ntre.  Ke uwụtn̄kpọ, David ọkọdọhọ ete: “Ka iso wụt mmọ eke ẹfiọkde fi ima-mfọnido fo,” afiak ọdọhọ: “Ima-mfọnido Jehovah ododu ke nsinsi nsinsi ọnọ mmọ eke ẹbakde enye.” Daniel ọkọdọhọ ete: “Jehovah ata Abasi, . . . Enye emi enyenede . . . ima-mfọnido ọnọ mbon oro ẹmade enye ye mbon oro ẹnịmde mme ewụhọ esie.” (Ps. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Mme ikọ itie N̄wed Abasi oro ẹwụt ke Jehovah esima mme asan̄autom esie nsinsi ima sia mmọ ẹdiọn̄ọ enye, ẹbak enye, ẹma enye, ẹnyụn̄ ẹnịm mme ewụhọ esie. Mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye nte enye oyomde kpọt ke enye esima nsinsi ima.

⁹ Ini emi nnyịn mîkọtọn̄ọke kan̄a ndinam n̄kpọ Jehovah, ima emi enye amade kpukpru owo ke enye akama nnyịn. (Ps. 104:14) Edi idahaemi ituakde ibuot inọ enye mi, enye ama nnyịn nsinsi ima adian do. Jehovah akam ọdọhọ mme asan̄autom esie kiet kiet ete: “Owo idimenke ima-mfọnido mi ikpọn̄ fi.” (Isa. 54:10) David ke idemesie ama okụt ke Jehovah ‘esidian̄ade owo emi ọsọn̄ọde ada ye enye enịm’ san̄asan̄a ọnọ idemesie. (Ps. 4:3) Utọ ima emi Jehovah amade nnyịn mi akpanam inam nso? Andiwet psalm kiet ọkọdọhọ ete: “Anie enyene ọniọn̄? Enye eyetịn̄ enyịn ke mme n̄kpọ emi onyụn̄ ekere mme edinam ima-mfọnido Jehovah.” (Ps. 107:43) Jehovah ọnọ nnyịn eti item emi. Ke ntre yak ineme usụn̄ ita emi enye owụtde ke imama nnyịn nsinsi ima, ye nte ima oro an̄wamde nnyịn.

10. Didie ke nnyịn ndidiọn̄ọ ke Abasi edikaka iso ima nnyịn nsinsi ima an̄wam nnyịn? (Psalm 31:7)

¹⁰ Abasi edima nnyịn ke nsinsi. Ẹtịn̄ nte Abasi edimade nnyịn ke nsinsi utịm ike 26 ke Psalm 136. Akpa ufan̄ikọ ke Psalm oro ọdọhọ ete: “O mbufo ẹkọm Jehovah, koro enye ọfọnde: koro ima-mfọnido esie odude ke nsinsi.” (Ps. 136:1) Ọtọn̄ọde ke akpa ufan̄ikọ oro tutu esịm ufan̄ikọ 26, oyokụt ikọ emi, “koro ima-mfọnido esie odude ke nsinsi.” Nte isụk ikotde Psalm oro, esinem nnyịn ndikụt ediwak usụn̄ emi Jehovah akade iso  ndiwụt ke imọ ima nnyịn nsinsi ima. Ikọ oro, “koro ima-mfọnido esie odude ke nsinsi” anam ikụt ke isidịghe Abasi ama ama ikọt esie mfịn, n̄kpọn̄ enye imaha aba. Enem nnyịn esịt ndidiọn̄ọ ke isidịghe ikọt Jehovah ẹma ẹnam ekpri ndudue, enye etre ndima mmọ! Utu ke oro, enye esikaka iso ama ikọt esie, akpan akpan ke ini mmọ ẹnyenede mfịna. Nte ima Abasi an̄wamde nnyịn: Nnyịn ndidiọn̄ọ ke Jehovah idikpọn̄ke nnyịn esidat nnyịn esịt onyụn̄ ọnọ nnyịn odudu iyọ mme mfịna nnyịn, inyụn̄ ika iso inam n̄kpọ inọ enye.—Kot Psalm 31:7.

11. Psalm 86:5 ọdọhọ ke nso isinam Jehovah esifen mme idiọkn̄kpọ nnyịn?

¹¹ Nsinsi ima esinam Abasi efen idiọkn̄kpọ nnyịn. Edieke Jehovah okụtde nte anamidiọk akabarede esịt, onyụn̄ osion̄ode ubọk ofụri ofụri ọkpọn̄ idiọkn̄kpọ emi enye ekesinamde, nsinsi ima esinam Jehovah efen ọnọ enye. David ọkọdọhọ ntem aban̄a Jehovah: “Enye inamke ye nnyịn nte idiọkn̄kpọ nnyịn edide; inyụn̄ inọhọ nnyịn ufen nte ekemde ye mme ndudue nnyịn.” (Ps. 103:8-11) David ama ọdiọn̄ọ nte ekemede nditie owo ke idem, ye nte owo ekemede ndifụhọ edieke esịt amiade enye ufen, sia ama etịbe ọnọ enye. Edi enye ama ọdiọn̄ọ n̄ko ke Jehovah ‘enyịme ndifen nnọ’ owo. Nso isinam Jehovah efen ọnọ owo? Ibọrọ mbụme oro odu ke Psalm 86:5. (Kot.) Jehovah esifen idiọkn̄kpọ sia ima emi enye amade mbon oro ẹsemede ẹkot enye okpon. Se David okonyụn̄ etịn̄de ke akam ke itien̄wed oro edi oro.

12-13. Nso idin̄wam nnyịn edieke esịt amiade nnyịn ufen ke idiọkn̄kpọ emi ikanamde ke ini edem?

¹² Ima inam idiọkn̄kpọ, ọfọn yak itua n̄kpọfiọk; nnennen se ikpanamde edi oro. Nditua n̄kpọfiọk ekeme ndinam nnyịn ikabade esịt onyụn̄ an̄wam nnyịn ikpụhọde. Edi esịt osụk amamia ndusụk ikọt Abasi ufen ke idiọkn̄kpọ emi mmọ ẹkenamde ke ini edem. Mmọ ẹsụk ẹkere ke tutu amama Jehovah idifenke inọ mmimọ, kpa ye edide mmọ ẹma ẹkabade esịt. Ekpedi etie fi ntre ke idem, afo ndidiọn̄ọ ke Jehovah enen̄ede oyom  ndima mme asan̄autom esie nsinsi ima ayan̄wam fi.

¹³ Nte ima Abasi an̄wamde nnyịn: Kpa ye emi nnyịn mîfọnke ima, imekeme ndika iso nnam n̄kpọ nnọ Jehovah ke idatesịt, esịt inyụn̄ imiaha nnyịn ufen. Se inamde edi ntre edi ke “iyịp Jesus Eyen esie eyet nnyịn isana ke kpukpru idiọkn̄kpọ.” (1 John 1:7) Ekpedi enyene ndudue emi esinamde, ndien oro anam idem emem fi, ti ke esinen̄ede ọdọn̄ Jehovah ndifen nnọ anamidiọk emi akabarede esịt. Kop se David eketịn̄de emi owụtde ke nsinsi ima ayanam Jehovah efen ọnọ fi. David ọkọdọhọ ete: “Kpa nte enyọn̄ okon̄de akan isọn̄, ntre ke ima-mfọnido esie okpon ye mmọ eke ẹbakde enye. Kpa nte edem usiahautịn oyomde usụn̄ ọkpọn̄ edem usoputịn, ntre ke enye enịm mme ndudue nnyịn oyom usụn̄ ọkpọn̄ nnyịn.” (Ps. 103:11, 12) Jehovah eben̄e idem ‘ndifen ke akamba usụn̄.’—Isa. 55:7.

14. David ekemen nte nsinsi ima emi Abasi esimade nnyịn ekpemede nnyịn odomo ye nso?

¹⁴ Nsinsi ima emi Abasi amade nnyịn an̄wam nnyịn ikûkpọn̄ enye. David ama ọbọn̄ akam ọdọhọ Jehovah ete: “Afo edi ebiet udịbe mi; afo eyekpeme mi osio ke nnanenyịn. Afo ayanam n̄kpo idara akan mi okụk ke edinyan̄a emi afo ọnọde mi. . . . Amaedi owo eke ọbuọtde idem ye Jehovah, ima-mfọnido akan enye okụk.” (Ps. 32:7, 10) Ukem nte ikpọ ibibene ke nsio nsio obio ke eyo Bible ẹkesikpemede mbon emi ẹkedụn̄de do, se Jehovah anamde ọnọ nnyịn ke ntak nsinsi ima emi enye amade nnyịn anam nnyịn ibọhọ ediwak n̄kpọ oro ẹkpenamde enen̄ede ọsọn̄ nnyịn ndisọn̄ọ nda ye enye. N̄kpọ efen edi ke ima oro esinam Jehovah okot nnyịn adian idem.—Jer. 31:3.

15. Didie ke ima-mfọnido emi Jehovah amade nnyịn etie nte ebiet ubọhọ ye ọkpọsọn̄ ebiet?

¹⁵ David ama emen nte Abasi esikpemede ikọt esie odomo ye n̄kpọ en̄wen. Enye ọkọdọhọ ete: “Koro Abasi edide edikon̄ ebiet ubọhọ mi, kpa Abasi ima-mfọnido mi.” David okokot Jehovah “[Enye] emi owụtde mi ima-mfọnido onyụn̄ edide ọkpọsọn̄ ebiet mi, edikon̄ ebiet ubọhọ mi ye Andinyan̄a mi, otuekọn̄ mi ye Enye emi nnyenede ke ebiet ubọhọ.” (Ps. 59:17; 144:2) Nso ikanam David emen ima-mfọnido emi Abasi esimade ikọt esie odomo ye ebiet ubọhọ ye ọkpọsọn̄ ebiet? Inamke n̄kpọ m̀mê nnyịn idụn̄ ke m̀mọ̀n̄ ke ererimbot emi, adan̄a nte isụk ikade iso idi mme asan̄autom Jehovah, Jehovah idiyakke n̄kpọ ndomokiet adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ enye. Se ikụtde edi oro ke Psalm 91. Andiwet psalm oro ọkọdọhọ ete: “Ami nyọdọhọ Jehovah nte: ‘Afo edi ebiet ubọhọ mi ye ọkpọsọn̄ ebiet mi.’ ” (Ps. 91:1-3, 9, 14) Moses ama etịn̄ mbiet ikọ oro. (Ps. 90:1) Esisịt ini mbemiso enye akpade, enye ama ọdọhọ nditọ Israel ke Abasi edi ebiet udịbe mmọ toto ke eset, ke nsinsi ubọk esie ẹnyụn̄ ẹdu mmọ ke idak. (Deut. 33:27) Moses ndikọdọhọ ke nsinsi ubọk Abasi ẹdu mmọ ke idak ekpep nnyịn nso aban̄a Jehovah?

16. Siak n̄kpọ iba emi Jehovah anamde ọnọ nnyịn. (Psalm 136:23)

¹⁶ Ikpenịm ke Jehovah eyekpeme nnyịn, esịt ayana nnyịn sụn̄. Edi ekeme ndinyene mme ini emi idem ememde nnyịn, nnyịn itịme ikak, osụk etie nnyịn ntre. Nso ke Jehovah edinam inọ nnyịn ke utọ ini oro? (Kot Psalm 136:23.) Jehovah eyemen nnyịn sụn̄sụn̄ nnyịn idaha ida, onyụn̄ anam nnyịn ida ikpat iba. (Ps. 28:9; 94:18) Nte ima Abasi an̄wamde  nnyịn: Nnyịn ndidiọn̄ọ ke Abasi ayan̄wam nnyịn ini ekededi anam nnyịn iti n̄kpọ iba emi enye anamde ọnọ nnyịn. Akpa edi ke inamke n̄kpọ m̀mê nnyịn idụn̄ ke m̀mọ̀n̄, enye eyekpeme nnyịn. Ọyọhọ iba edi ke Ete nnyịn emi odude ke heaven ama nnyịn etieti.

17. Nso ke inen̄ede inịm? (Psalm 33:18-22)

¹⁷ Imekpekpep ite ke edieke inyenede mfịna, ke Jehovah ayan̄wam nnyịn mbak nnyịn idikpọn̄ enye. (2 Cor. 4:7-9) Prọfet Jeremiah ọkọdọhọ ete: “Mme edinam ima-mfọnido Jehovah ẹnam nnyịn ikûkpan̄a ima, koro mbọm esie mîdikụreke.” (Eseme 3:22) Andiwet psalm ọkọdọhọ ke “enyịn Jehovah ke ese mbon oro ẹbakde enye, kpa mbon oro ẹbetde ima-mfọnido esie.” Emi anam inen̄ede inịm ke Jehovah iditreke ndima nnyịn.—Kot Psalm 33:18-22.

18-19. (a) Nso ke nnyịn mîkpefreke? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

¹⁸ Nso ke nnyịn mîkpefreke? Mbemiso ikọtọn̄ọde ndinam n̄kpọ Jehovah, ima emi enye amade kpukpru owo ke enye akama nnyịn. Edi tọn̄ọ ikọtọn̄ọ inam n̄kpọ esie, enye ama nnyịn nsinsi ima adian do. Ima oro esinam Jehovah ekpeme nnyịn. Jehovah idikpọn̄ke nnyịn ikpat kiet. Enye oyonyụn̄ anam kpukpru se enye ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ nnyịn. Enye oyom nnyịn idi ufan esie ke nsinsi! (Ps. 46:1, 2, 7) Ntre inamke n̄kpọ m̀mê nso utọ mfịna ke inyene, Jehovah ọyọsọn̄ọ nnyịn idem yak iyọ mfịna oro mbak nnyịn idikpọn̄ enye.

¹⁹ Imokụt nte Jehovah owụtde mme asan̄autom esie ke imọ ima mmọ nsinsi ima. Se Jehovah oyomde nnyịn inam ye nditọete nnyịn edi oro. Idinam didie oro? Akpan n̄kpọ emi idinemede ke ibuotikọ emi etienede edi oro.