1. Inam didie idiọn̄ọ ke Jehovah oyom ndikpere nnyịn?

 JEHOVAH ọdọhọ ikpere imọ. (Jas. 4:8) Enye oyom ndidi Abasi nnyịn, Ete nnyịn, ye Ufan nnyịn. Enye esibọrọ akam nnyịn esinyụn̄ an̄wam nnyịn uwem ama enyene nte etiede ye nnyịn. Enye esida esop esie ekpep nnyịn n̄kpọ, afiak ada ekpeme nnyịn. Edi nso ke ana inam man inen̄ede ikpere Jehovah?

2. Nso idin̄wam nnyịn inen̄ede ikpere Jehovah?

² Nnyịn ndibọn̄ akam nnọ Jehovah, ndikot Ikọ esie, nnyụn̄ ntie n̄kere se ikotde, ẹyenam inen̄ede ikpere enye. Nte inamde oro, iyenen̄ede ima enye ye se enye anamde ọnọ nnyịn. Oro ayanam ikop uyo esie inyụn̄ itoro enye koro Jehovah enen̄ede odot itoro. (Edi. 4:11) Nte itịmde idiọn̄ọ Jehovah, ntre ke iditịm ibuọt idem ye enye inyụn̄ inam se esop emi enye adade an̄wam nnyịn ẹtịn̄de.

3. Didie ke Devil esidomo ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah, edi nso idin̄wam nnyịn ikûkpọn̄ Abasi ye esop Esie? (Psalm 31:13, 14)

³ Devil esiyom nte enye akpadian̄arede nnyịn ọkpọn̄ Jehovah, akpan akpan ke ini inyenede mfịna. Didie ke enye esidomo ndinam oro? Enye esidomo sụn̄sụn̄ ndinam itre ndibuọt idem ye Jehovah, inyụn̄ itọn̄ọ sụn̄sụn̄ nditre ndinam se esop Abasi ẹdọhọde. Edi enyene se ikemede ndinam yak enye okûkụt ibuot ke itie nnyịn. Ima inen̄ede ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ isat iyịre ye enye, inyeneke se idinamde ikpọn̄ Jehovah ye esop esie.​—Kot Psalm 31:13, 14.

4. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

 ⁴ Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme mfịna ita emi mîtoho esịt esop, ye nte mmọ ẹkemede ndinam ikûnen̄ede ubuọt idem ye Jehovah ikûnyụn̄ unen̄ede unam se esop esie ẹtịn̄de. Didie ke mme mfịna emi ẹkeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah? Nso ke ikpanam man Satan okûkeme ndida mmọ n̄kwat nnyịn ndian̄ade n̄kpọn̄ Jehovah?

5. Didie ke mfịna ekeme ndinam nnyịn ikûnen̄ede ubuọt idem ye Jehovah ikûnyụn̄ unen̄ede unam se esop esie ẹtịn̄de?

⁵ Mbonubon nnyịn ẹkeme ndikọbọ nnyịn mîdịghe ẹkeme ndisio nnyịn ke utom. Didie ke utọ mfịna oro ekeme ndinam ikûnen̄ede unam se esop Abasi ẹtịn̄de, onyụn̄ adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Abasi? Mfịna emi inyenede ama enen̄ede ebịghi, enyịn ekeme ndinan nnyịn, enye onyụn̄ etie nte eke nnyịn okụre. Utọ ini oro ke Satan esifaha odụk anam ikere ke Jehovah imaha nnyịn. Devil oyom ikere ke Jehovah m̀mê esop Esie edi ntak ufen nnyịn. Mbiet n̄kpọ oro ama etịbe ọnọ ndusụk nditọ Israel ke Egypt. Nsonso oro, mmọ ẹma ẹnịm ke Jehovah ekemek Moses ye Aaron ẹte ẹdisio mmimọ ke ufụn. (Ex. 4:29-31) Edi aka ko, ini Pharaoh anamde uwem enen̄ede ọsọn̄ mmọ, mmọ ẹma ẹdọhọ ke Moses ye Aaron ẹdi mfịna mmimọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte: ‘Mbufo ẹmenam nnyịn idi n̄kpọ itekesịt ke iso Pharaoh ye ke iso mme asan̄autom esie ẹmenyụn̄ ẹsịn mmọ akan̄kan̄ ke ubọk ẹte ẹda ẹwot nnyịn.’ (Ex. 5:19-21) Ama ọdiọk tutu nte mmọ ẹkeduọhọde nti ikọt Abasi oro! Ekpedi mfịna emi enyenede idahaemi ebịghi ọkọtọn̄ọ, nso idin̄wam fi aka iso ọbuọt idem ye Jehovah, okûnyụn̄ utre ndinam se esop esie ẹtịn̄de?

6. Didie ke prọfet Habakkuk ekpep nnyịn nte ikpọyọde mfịna? (Habakkuk 3:17-19)

⁶ Bọn̄ akam seme idem nọ Jehovah nyụn̄ yak enye an̄wam fi. Mfịna emi ekesịmde prọfet Habakkuk ikedịghe kiet m̀mê iba. Ama ọdiọk tutu ini kiet enye ekere m̀mê Jehovah ke osụk ekere aban̄a imọ. Enye ama ọbọn̄ akam etịn̄ nte etiede enye ke idem ọnọ Jehovah ete: “O Jehovah, adan̄a didie ke nditua nyom un̄wam, ndien afo ukopke? . . . Ntak emi afo . . . osụk esede idiọkido?” (Hab. 1:2, 3) Jehovah ama ọbọrọ akam ofụri esịt eti asan̄autom esie oro. (Hab. 2:2, 3) Ke Habakkuk ama eketie ekere nte Jehovah akanyan̄ade ikọt esie, esịt ama afiak adat enye. Enye ama enen̄ede enịm ke Jehovah ke ekere aban̄a imọ, ke enye oyonyụn̄ an̄wam imọ iyọ se ededi. (Kot Habakkuk 3:17-19.) Nso ke ikpep? Ama enyene mfịna, bọn̄ akam nọ Jehovah nyụn̄ tịn̄ nte etiede fi ke idem nọ enye. Ekem yak enye an̄wam fi. Ama anam ntre, eyenen̄ede enịm ke Jehovah ọyọnọ fi odudu ọyọ se iwọrọde fi. Ndien ama okụt nte enye an̄wamde fi, eyenen̄ede ọbuọt idem ye enye.

7. Iman Shirley okodomo ndinam enye ekere nso? Nso ikan̄wam enye okûtre ndibuọt idem ye Jehovah?

⁷ Ka iso nam mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde fi enen̄ede ekpere Jehovah. Kop nte se itịn̄de oro akan̄wamde Sista Shirley emi odụn̄de ke Papua New Guinea ini enye ekenyenede mfịna. b Ubon mmọ ẹma ẹbuene, ndien ndusụk ini udia inua ekedi ekọn̄. Iman esie kiet ama odomo ndinam enye okûnen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah aba. Iman oro ọkọdọhọ enye ete: “N̄kọ ọdọhọ ke edisana spirit Abasi ke an̄wam fi, enye idem un̄wam oro? Ubon mbufo  ẹsụk ẹbuebuene. Afo ke abiat idem ini ete ke ikwọrọ ikọ.” Shirley ọdọhọ ete: “Mma mbụp idemmi nte: ‘Ndi Abasi ke ekere aban̄a nnyịn?’ Ntre inikiet inikiet mma mbọn̄ akam nnọ Jehovah nnyụn̄ ntịn̄ kpukpru se isịnede mi ke esịt nnọ enye. N̄ketreke ndikot Bible ye mme n̄wed esop Abasi, n̄konyụn̄ ntreke ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ ndụk mbono esop.” Ibịghike enye ama ọtọn̄ọ ndikụt ke Jehovah ke an̄wam mmọ. Mmọ ikasan̄ake biọn̄, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt. Shirley ọdọhọ ete: “Mma n̄kụt ke Jehovah ke ọbọrọ akam mi.” (1 Tim. 6:6-8) Edieke akade iso anam mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde fi enen̄ede ekpere Jehovah, afo n̄ko udûyakke mfịna m̀mê idiọk ekikere ndomokiet adian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah.

8. Nso ikeme nditịbe nnọ nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi?

⁸ Ke mbụk n̄kpọntịbe ye ke Intanet, mme asua nnyịn ẹsisu nsu ẹdori nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi mîdịghe ẹtịn̄ n̄kpọ emi anamde mme owo ẹkere ke nditọete oro ẹdia edem iba. (Ps. 31:13) Ẹmụm ndusụk nditọete oro ẹkekọbi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke mmọ ẹdi mme abiatibet. Mbiet n̄kpọ oro ama etịbe ke eyo mme apostle ini ẹkedoride apostle Paul se enye mîkeduehe ẹnyụn̄ ẹmụmde enye ẹkekọbi. Nditọete ẹkenam n̄kpọ didie?

9. Ini ẹkemụmde apostle Paul ẹkekọbi, ndusụk nditọete ẹkenam n̄kpọ didie?

⁹ Ndusụk nditọete ke eyo mme apostle ẹma ẹfehe ẹkpọn̄ apostle Paul ini ẹmụmde enye ẹkọbi ke Rome. (2 Tim. 1:8, 15) Nso inam mmọ ẹkenam ntre? Ndi bụt akanam mmọ ndidian idem ye Paul ke ntak emi ẹkedade Paul nte abiatibet? (2 Tim. 2:8, 9) Mîdịghe ndi ndịk akanam mmọ ke ẹkeme nditiene n̄kọbọ mmimọ? Nnyịn idiọn̄ọke m̀mê ekedi ewe, edi kere nte n̄kpọ oro eketiede Paul. Paul ama ọyọ ediwak mfịna, ndien ayak nsịn̄, Paul akpakakpa ini enye odomode ndin̄wam mmọ. (Utom 20:18-21; 2 Cor. 1:8) Abasi  akan nnyịn nditie nte mbon emi ẹkefehede ẹkpọn̄ Paul ini Paul okoyomde un̄wam! Nso ke ikpeti ini ẹkọbọde nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi?

10. Nso ke ikpeti ini ẹkọbọde nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi?

¹⁰ Ti ntak emi ẹkọbọde nnyịn ye owo emi anamde ẹkọbọ nnyịn. Udiana Timothy 3:12 ọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke ẹyomde ndidu uwem uten̄e Abasi ke Christ Jesus ẹyesobo ukọbọ n̄ko.” Ntre ikpanaha idem akpa nnyịn Satan ama ọwọn̄ọde inuaikan̄ ese nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi. Enye oyom nditọete oro ẹkpọn̄ Jehovah, onyụn̄ oyom ndịk anam nnyịn.​—1 Pet. 5:8.

11. Nso ke ikpep ito Onesiphorus? (2 Timothy 1:16-18)

¹¹ Ka iso n̄wam nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop, kûnyụn̄ ukpọn̄ mmọ. (Kot 2 Timothy 1:16-18.) Ini ẹkekọbide Paul, Christian kiet emi ekekerede Onesiphorus iketiehe nte mbon eken. ‘Bụt ikanamke enye ke ntak n̄kpọkọbi Paul.’ Onesiphorus ama asan̄a oyom Paul, enye okokụt Paul, enye ama odomo ndin̄wam enye enyene mme n̄kpọ emi enye okoyomde. Se Onesiphorus akanamde edi n̄kpọ emi akpakadade enye ibuot. Nso ke ikpep? Inaha iyak ubakenyịn anam ndịk anam nnyịn m̀mê anam nnyịn itre ndin̄wam nditọete nnyịn emi ẹkọbọde. Utu ke oro, ẹyak ida ye mmọ inyụn̄ in̄wam mmọ. (N̄ke 17:17) Mmọ ẹyom ndikụt ke nnyịn imama mmọ, ke inyụn̄ ida ye mmọ.

12. Nso ke ikpep ito nditọete nnyịn ke Russia?

¹² Kop nte nditọete nnyịn ke Russia ẹn̄wamde ndima nditọete mmọ emi ẹmụmde ẹkekọbi. Ẹma ẹmen ndusụk nditọete oro ẹka esop, ediwak nditọete nnyịn ẹsika esop ẹkewụt ke ida ye mmọ. Nso ke ikpep? Ke ini ẹsude nsu ẹdori nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi, ẹmụmde mmọ ẹkekọbi, mîdịghe ẹkọbọde mmọ, ẹyak ikûyak ndịk anam nnyịn. Ẹyak isịn mmọ ke akam, ise mbonubon mmọ enyịn, inyụn̄ iyom mme usụn̄ en̄wen ndiwụt mmọ ke ida ye mmọ.​—Utom 12:5; 2 Cor. 1:10, 11.

13. Ẹkpesak nnyịn, didie ke oro ekeme ndinam ikûnen̄ede ubuọt idem ye Jehovah ikûnyụn̄ unen̄ede unam se esop esie ẹtịn̄de?

¹³ Iman nnyịn, mbon itieutom nnyịn, m̀mê nditọ ufọkn̄wed nnyịn emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndisak nnyịn ke ntak emi isikwọrọde ikọ m̀mê ke ntak emi idude uwem nte Jehovah ọdọhọde. (1 Pet. 4:4) Mmọ ẹkeme ndidọhọ nnyịn ẹte: “Nsuaha fi-o, edi ido ukpono mbufo ẹkpon mbet ẹkakaha ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ eset eset.” Ndusụk mmọ ẹkeme nditọk nnyịn ke nte inamde n̄kpọ ye owo emi ẹsiode ẹfep ke esop, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte: “Ndi ọkpọsọn̄ esịt okụbọde inua ọdọhọ ke imọ imama mbon en̄wen?” Mme ikọ ntre ẹkeme ndisịn nnyịn idiọk ekikere ke esịt, nnyịn inyụn̄ itọn̄ọ ndikere: ‘Ndi se Jehovah oyomde nnam ọsọn̄ akaha? Ndi esop Abasi ẹkpon mbet ẹkaha?’ Edieke utọ n̄kpọ oro etịbede ọnọ fi, nso idin̄wam fi okûkpọn̄ Jehovah ye esop esie?

14. Ẹkpesak nnyịn ke ntak emi idude uwem nte Jehovah ọdọhọde, ikpanam nso? (Psalm 119:50-52)

¹⁴ Biere ndika iso ndu uwem nte Jehovah ọdọhọde. Job ama odu uwem nte Jehovah ọdọhọde kpa ye emi ẹkesakde enye. Owo kiet emi akabian̄ade idem ete ke idi ufan Job ama akam odomo ndinam Job enịm ke ibeheke Abasi m̀mê Job odu uwem nte Abasi ọdọhọde. (Job 4:17, 18; 22:3) Edi Job ikenịmke utọ nsu oro.  Enye ama ọdiọn̄ọ ke se Jehovah ọdọhọde ke ọfọn ọfọn, se enye ọdọhọde ke ọdiọk ọdiọk, onyụn̄ ebiere ndida ntre. Enye ikayakke mbon en̄wen ẹnam enye ọkpọn̄ Abasi. (Job 27:5, 6) Nso ke ikpep? Kûyak nte ẹsakde fi anam ekere m̀mê nte Jehovah ọdọhọde fi odu uwem akam ọfọn. Fiak se uwem fo. Ndi ukwe nte n̄kpọ ọfọnde ye afo ke ntak emi odude uwem nte Jehovah ọdọhọde? Biere ndisọn̄ọ nsịne ke esop emi mme owo ẹdude uwem nte Jehovah ọdọhọde. Ama anam ntre, ọkpọkọm ẹsak fi didie udûkpọn̄ke Jehovah.​—Kot Psalm 119:50-52.

15. Nso ikanam ẹmiom Brizit?

¹⁵ Yak idọhọ fi se iketịbede inọ Sista Brizit ke India. Mbonubon mmọ ẹma ẹmiom enye ke ntak emi enye ekedide Ntiense Jehovah. Ikebịghike ke enye ama akana baptism ke 1997, ẹma ẹsio ebe esie emi mîkedịghe Ntiense Jehovah ke utom. Ntre ebe esie ama ebiere ndimen Brizit ye nditọ mmọ iban n̄ka n̄kodụn̄ ye ete ye eka esie ke obio en̄wen. Edi se idiwọrọde Brizit ke n̄kan̄ oro ayakan se ima ikododu ke isọn̄. Sia ebe esie mîkenyeneke utom, akana Brizit anam utom Monday esịm Friday man ese aban̄a ubon mmọ. Mfịna en̄wen ekedi ke to ke obio oro sịm ebiet emi n̄kpere n̄kan esop odude edi n̄kpọ nte kilomita 350. Mbon mme ebe esie ẹma ẹkọbọ enye ke ntak emi enye ekedide Ntiense Jehovah. Ukọbọ ama ọdiọk tutu edi se mme Brizit ẹkpọn̄de do ẹkedụn̄ ke ebiet en̄wen. Edi ẹtise, ebe ọbọhọ enye akpa. Aka ko eyen esie an̄wan kiet ama ọdọn̄ọ kansa akpa ini edide isua 12 kpọt. Se ikọdiọkde ikan edi ke mbon mme Brizit ẹkedọhọ ke enye edi mfịna ufọk esie, ke ekpedi enye ikedịghe Ntiense Jehovah, ke kpukpru ndiọi n̄kpọ oro ikpeketịbeke inọ mmọ. Kpa ye oro, Brizit ama aka iso ọbuọt idem ye Jehovah inyụn̄ ikpọn̄ke esop Abasi.

16. Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ Brizit nte enye mîkọkpọn̄ke imọ inyụn̄ ikpọn̄ke esop imọ?

¹⁶ Ebiet emi Brizit okodụn̄de ama enen̄ede oyom usụn̄ ọkpọn̄ ebiet emi esop  okodude, ntre esenyịn circuit kiet ama ọdọhọ yak enye ọkwọrọ ikọ ke edem mmọ oro onyụn̄ enịm mbono esop ke ufọk esie. Akpa akpa eketie enye nte n̄kpọ emi enye mîdikemeke ndinam. Edi enye ama anam. Enye ama ọkwọrọ ikọ ọnọ mme owo, enịm mbono esop ke ufọk esie, onyụn̄ esisio ini enịm Utuakibuot Ubon ye nditọ esie iban. N̄kpọ ekeditie didie? Brizit ama ọtọn̄ọ ndikpep Bible ye ediwak owo, ndien ediwak ke esịt oro ẹma ẹna baptism. Ke 2005, enye ama ọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ofụri ini. Nte enye ọkọbuọtde idem ye Jehovah onyụn̄ ọsọn̄ọde esịne ke esop Abasi ikatakke-tak. Nditọ esie iban ke ẹnam n̄kpọ ẹnọ Jehovah, ndien esop iba ẹdu ke edem mmọ idahaemi! Brizit enen̄ede enịm ke Jehovah akan̄wam imọ iyọ mme mfịna oro ye emiom emi mbonubon mmimọ ẹkemiomde imọ.

17. Nso ke ikpebiere ndinam?

¹⁷ Satan oyom inịm ke Jehovah eyefehe ọkpọn̄ nnyịn ini inyenede mfịna, ke nnyịn ndisọn̄ọ nsịne ke esop Abasi ayanam uwem enen̄ede ọsọn̄ ye nnyịn. Ke ini ẹsude nsu ẹdori nditọete emi ẹdade usụn̄ ke esop Abasi, ẹkọbọde mmọ, mîdịghe ẹmụmde mmọ ẹkekọbi, Satan oyom ndịk anam nnyịn. Enye esinam ẹsak mîdịghe ẹmiom nnyịn man ikere ke nte Jehovah ọdọhọde idu uwem ifọnke, ikûnyụn̄ unam se esop esie ẹtịn̄de. Edi imọdiọn̄ọ kpukpru mbuka n̄kari esie oro, enye inyụn̄ ikemeke ndibian̄a nnyịn. (2 Cor. 2:11) Biere ke imọ idinịmke mme nsu Satan oro, ke imọ idinyụn̄ ikpọn̄ke Jehovah ye esop esie. Ti ke tutu amama, Jehovah idikpọn̄ke fi. (Ps. 28:7) Ntre kûyak n̄kpọ ndomokiet adian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah!​—Rome 8:35-39.

18. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

¹⁸ Ke ibuotikọ emi, ineme mme mfịna emi ẹkemede ndisịm nnyịn, edi emi mîtoho esịt esop. Edi enyene mme mfịna emi ẹtode esịt esop, emi ẹkemede ndinam ọsọn̄ nnyịn ndibuọt idem ye Jehovah ndinyụn̄ nnam se esop esie ẹtịn̄de. Nso idin̄wam nnyịn ikan utọ mfịna oro? Se idinemede ke ibuotikọ emi etienede edi oro.