1-2. (a) Mme mbụme ewe ke idibọrọ? (b) Nso iwụt ke enen̄ede ọdọn̄ Jehovah ndin̄wam nnyịn?

 JEHOVAH ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ se iwọrọde nnyịn inyụn̄ inam n̄kpọ inọ enye ye idatesịt. Didie ke enye esin̄wam nnyịn? Ikpanam nso man inen̄ede ibọ ufọn ito mme n̄kpọ emi enye anamde an̄wam nnyịn? Imọn̄ ibọrọ kpukpru oro ke ibuotikọ emi. Edi ẹyak ibem iso ibọrọ mbụme kiet emi asan̄ade n̄kpọ ye se iyomde ndineme emi, oro edi, ‘Ndi enen̄ede ọdọn̄ Jehovah ndin̄wam nnyịn?’

² Ikọ kiet emi apostle Paul eketịn̄de ke leta emi enye ekewetde ọnọ mme Hebrew ekeme ndin̄wam nnyịn ikụt ibọrọ mbụme oro. Paul ekewet ete: “Jehovah edi andin̄wam mi; ndifeheke ndịk. Nso ke owo ekeme ndinam mi?” (Heb. 13:6) Mme n̄wed emi ẹsitịn̄de n̄kpọ ẹban̄a mme ikọ ke Bible ẹdọhọ ke ikọ oro “andin̄wam” ke itien̄wed oro aban̄a owo emi efehede aka ndin̄wam owo emi atuade oyom un̄wam. Da nte ke omokụt Jehovah efehede aka ndin̄wam owo emi enyịn anande. Oro ayanam okụt ke enen̄ede ọdọn̄ enye ndidi Andin̄wam nnyịn. Jehovah akpan̄wam nnyịn, iyekeme ndiyọ mme mfịna nnyịn ye idatesịt.

3. Tịn̄ usụn̄ ita emi Jehovah esin̄wamde nnyịn iyọ mme mfịna nnyịn ye idatesịt.

³ Nso idi ndusụk usụn̄ emi Jehovah esin̄wamde nnyịn iyọ mme mfịna nnyịn ye idatesịt? Imọn̄ ikoyom ibọrọ ke n̄wed Isaiah. Ntak idikade do ikoyom edi ke ediwak prọfesi emi Abasi ọkọdọhọde Isaiah ewet ẹbehe ikọt Abasi mfịn. N̄kpọ efen edi ke Isaiah esiwak nditịn̄ mban̄a Jehovah ke usụn̄ emi edisọpde in̄wan̄a nnyịn. Uwụtn̄kpọ kiet edi ke Isaiah ibuot 30 emi enye ọnọde nnyịn ata ndinem uwụtn̄kpọ ndiwụt nte Jehovah esin̄wamde ikọt esie (1) ke nditịm n̄kpan̄  utọn̄ n̄kop akam nnyịn nnyụn̄ mbọrọ mmọ, (2) ke nditeme nnyịn se ikpanamde, ye (3) ke ndidiọn̄ nnyịn idahaemi nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ọ ndidiọn̄ nnyịn ke ini iso. Ẹyak itịm ise usụn̄ ita emi Jehovah esin̄wamde nnyịn.

4. (a) Jehovah ọkọdọhọ ke mme Jew eyo Isaiah ẹtie didie? Nso ke Enye akayak esịm mmọ? (b) Nso ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ mbon emi mîkọsọn̄ke ibuot ye enye? (Isaiah 30:18, 19)

⁴ Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ Isaiah ibuot 30, Jehovah ọkọdọhọ ke mme Jew ẹdi “nditọ nsọn̄ibuot,” ke mmọ “ẹdian idiọkn̄kpọ ke idiọkn̄kpọ.” Enye ama ọdọhọ n̄ko ke “mmọ ẹdi mbon nsọn̄ibuot, . . . oro mînyịmeke ndinịm ibet Jehovah.” (Isa. 30:1, 9) Sia mme Jew ẹkesịride utọn̄ mmọ, Isaiah ama ọdọhọ mmọ ke Jehovah ayayak afanikọn̄ esịm mmọ. (Isa. 30:5, 17; Jer. 25:8-11) Ama onyụn̄ esịm mmọ sia mbon Babylon ẹma ẹditan̄ mmọ ẹnyọn̄. Edi ndusụk mme Jew emi mîkọsọn̄ke ibuot ye Abasi ẹma ẹtiene ẹsịne ke otu mbon emi ẹketan̄de ẹnyọn̄ Babylon. Isaiah ama ọnọ mmọ etop emi akanamde mmọ ẹnyene idotenyịn ete ke usen kiet Jehovah ayanam mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdi isọn̄ emana mmọ. (Kot Isaiah 30:18, 19.) Ama etịbe ntre koro Jehovah ama anam ẹsana mmọ ẹyak. Edi ediwak isua ama ebe kan̄a. Ikọ oro “Jehovah eyetie ebet ndifọn mbufo mfọn” okowụt ke ini eyebe mbemiso ẹsanade nti owo oro ẹyak. Nditọ Israel ẹma ẹdu ke Babylon isua 70 mbemiso ẹkedọhọde ke mmọ ẹkeme ndifiak nnyọn̄, ndien ndusụk mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ Jerusalem. (Isa. 10:21; Jer. 29:10) Ke mmọ ẹma ẹkesịm, eyet ukụt emi mmọ ẹkesituade ke obio owo emi ẹkemụmde mmọ ẹka ama etre, mmọ ẹkedikabade ẹtua eyet idatesịt.

5. Didie ke Isaiah 30:19 ọdọn̄ nnyịn esịt?

⁵ Mme ikọ emi: “Enye iditreke nditua fi mbọm ke ini okopde uyo eseme fo” ẹkeme ndidọn̄ nnyịn esịt. (Isa. 30:19) Isaiah anam ikụt ke ima iseme inọ Jehovah, ke Enye eyenen̄ede akpan̄ utọn̄ onyụn̄ ọsọsọp anam n̄kpọ aban̄a akam eseme nnyịn oro. Isaiah ama adian do ete: “Enye eyeyere fi ke ndondo oro enye okopde.” Mme ikọ ndọn̄esịt oro ẹti nnyịn ke enen̄ede ọdọn̄ Ete nnyịn ndin̄wam mbon emi ẹsemede ẹyom un̄wam esie. Nnyịn ndidiọn̄ọ oro an̄wam nnyịn iyọ ye idatesịt.

6. Didie ke ikọ Isaiah owụt ke Jehovah isitọhọ akam kpukpru ikọt Esie idọn̄ kiet ikop?

⁶ Nso efen ke ufan̄ikọ oro ekpep nnyịn aban̄a mme akam nnyịn? Ekpep nnyịn ke Jehovah esinen̄ede akpan̄ utọn̄ okop akam nnyịn owo kiet kiet. Inam didie idiọn̄ọ? Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ Isaiah ibuot 30, Jehovah ọkọdọhọ “mbufo” sia enye eketịn̄ ikọ ọnọ kpukpru ikọt esie. Edi ke ufan̄ikọ 19 enye ọdọhọ “afo” ye “fi” sia enye eketịn̄ ikọ oro ye owo kiet kiet. Isaiah ekewet ete: “Afo ududehedei utua”; “enye iditreke nditua fi mbọm”; “enye eyeyere fi.” Sia Jehovah edide Ete emi amade-ma nnyịn, enye isidọhọke eyen esie emi idem ememde ete: “Ukwe nte eyenuka ọsọn̄de idem? Tiene enye sọn̄ idem nan̄a.” Utu ke oro, nte enye anamde n̄kpọ ye owo kiet okpụhọde ye nte enye anamde n̄kpọ ye owo efen, enye esinyụn̄ akpan̄ utọn̄ okop akam nnyịn owo kiet kiet.​—Ps. 116:1; Isa. 57:15.

7. Didie ke Isaiah ye Jesus ẹwụt ntak emi anade ikûdop akam?

⁷ Ima ibọn̄ akam itịn̄ mfịna nnyịn inọ Jehovah, akpa n̄kpọ emi Jehovah edinamde ekeme ndidi ndisọn̄ọ nnyịn idem man iyọ. Ndien mfịna nnyịn oro mîsọpke ikụre nte ikekerede, ekeme ndidi se  ikpede enye ubọk ediwak ini yak ọsọn̄ọ nnyịn idem ika iso iyọ. Se Jehovah akam ọdọhọde inam edi oro. Itịn̄ ntre ke ntak ikọ oro “ẹkûdop” ke Isaiah 62:7, emi owụtde ke ikpanaha iyak Jehovah ọduọk odudu. Nso ke ikọ Isaiah oro ọkọwọrọ? Ọkọwọrọ ke akpana iyịre ibọn̄ akam tutu etie nte nnyịn iyakke Jehovah ọbọ emem. Ikọ Isaiah oro eti nnyịn uwụtn̄kpọ akam emi Jesus ọkọnọde ke Luke 11:8-10, 13. Jesus okoyom isikọbọ ibọn̄ akam inyụn̄ ‘ika iso iben̄e’ Abasi edisana spirit. Imekeme ndiben̄e Jehovah n̄ko ite eteme nnyịn se ikpanamde man se ibierede ọfọn.

8. Didie ke Isaiah 30:20, 21 okosu ke eset?

⁸ Kot Isaiah 30:20, 21. Ini mbonekọn̄ Babylon ẹkekụkde nditọ Israel ẹdọn̄ ke Jerusalem isua kiet ye ubak, nditọ Israel ẹma ẹkụt mfịna ke enyịn enye odụk mmọ ke idem. Eketie nte bred ye mmọn̄, idịghe n̄kpọ emi ẹdọhọde m̀mê esitie didie. Edi ke ufan̄ikọ 20 ye 21, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mme Jew ke edieke mmọ ẹkabarede esịt ẹnyụn̄ ẹtrede idiọk uwem mmọ, ke imọ iyanyan̄a mmọ. Isaiah ọkọdọhọ ke Jehovah edi “Akwa Anditeme” mmimọ onyụn̄ ọdọhọ ikọt mmọ ke Jehovah eyekpep mmọ nte ẹkpetuakde ibuot ẹnọ Enye ke usụn̄ emi Enye oyomde. Ikọ oro okosu ini ẹkeyakde mme Jew ẹfiak ẹnyọn̄ isọn̄ emana mmọ. Jehovah ama owụt ke imọ idi Akwa Anditeme mmọ. Enye ama eteme mmọ se ẹkpenamde, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtuak ibuot ẹnọ enye nte enye okoyomde. Esịt enem nnyịn nte Jehovah edide Akwa Anditeme nnyịn mfịn.

9. Nso idi usụn̄ kiet emi Jehovah esitemede nnyịn se ikpanamde?

⁹ Isaiah ama ọnọ uwụtn̄kpọ efen emi owụtde ke nnyịn itie nte nditọ ufọkn̄wed, onyụn̄ owụt ke Jehovah esikpep nnyịn n̄kpọ ke usụn̄ iba. Akpa, Isaiah ọkọdọhọ: “Enyịn mbufo ẹyenyụn̄ ẹkabade ẹdi enyịn emi ẹkụtde Akwa Anditeme mbufo.” Ke uwụtn̄kpọ enye emi, Anditeme ada ke iso nditọ ufọkn̄wed. Ukpono emi idiade idịghe ekpri sia Jehovah ekpep nnyịn n̄kpọ mfịn. Didie ke enye esikpep nnyịn? Esida esop esie ekpep. Se esop esie ekpepde nnyịn enen̄ede an̄wan̄a nnyịn onyụn̄ enem nnyịn! Se ẹsikpepde nnyịn ke mme mbono esop, ke ikpọ mbono, ke mme n̄wed esop Abasi, ke Edinam TV Mme Ntiense Jehovah, ye ke ediwak usụn̄ eken ẹsin̄wam nnyịn iyọ mme mfịna nnyịn ye idatesịt.

10. Didie ke ‘isikop ikọ ke edem nnyịn’?

 ¹⁰ Ọyọhọ usụn̄ iba emi Jehovah esikpepde nnyịn n̄kpọ edi se Isaiah ọkọdọhọde ete: “Utọn̄ mbufo ẹyenyụn̄ ẹkop ikọ ke edem mbufo.” Prọfet Abasi oro eketịn̄ aban̄a Jehovah nte andikpep emi asan̄ade ke edem nditọ ufọkn̄wed esie, ke ese ebiet emi mmọ ẹyomde ndisan̄a ndụk, onyụn̄ eteme mmọ usụn̄ emi mmọ ẹkpedụkde. Imesikop uyo Abasi ke edem nnyịn mfịn. Isinam didie ikop? Ẹkewet se Abasi etịn̄de ke Bible ata ediwak isua ko ke edem. Ntre ima ikot Bible, esitie nte n̄kpọ emi ikopde uyo Abasi ke edem nnyịn.​—Isa. 51:4.

11. Nso ye nso ke ikpanam man iyọ ye idatesịt? Ntak ikpanamde?

¹¹ Didie ke ikeme ndinen̄ede mbọ ufọn nto se Jehovah adade esop esie ye Ikọ esie eteme nnyịn? Isaiah eketịn̄ n̄kpọ iba. Akpa ekedi, “ọkpọusụn̄ edi emi.” Ọyọhọ iba edi, “mbufo ẹsan̄a ke esịt.” (Isa. 30:21) Ikụreke ke nnyịn ndidiọn̄ọ “ọkpọusụn̄” oro, ana ‘isan̄a ke esịt.’ Ikọ Jehovah ye nte esop esie ẹnamde ikọ esie oro an̄wan̄a nnyịn ẹn̄wam nnyịn idiọn̄ọ se Jehovah oyomde inam. Imesikpep n̄ko nte ikpanamde se ikpepde. Edieke iyomde ndika iso nnam n̄kpọ nnọ Jehovah ye idatesịt, ana inam n̄kpọ mbiba oro. Ima inam ntre, Jehovah ọyọdiọn̄ nnyịn.

12. Isaiah 30:23-26 okowụt ke didie ke Jehovah edidiọn̄ ikọt esie?

¹² Kot Isaiah 30:23-26. Didie ke se ẹtịn̄de ke prọfesi emi eketịbe ọnọ mme Jew emi ẹketode Babylon ẹfiak ẹnyọn̄ Israel? Edidiọn̄ emi Abasi ọkọdiọn̄de mmọ ikedịghe mben̄e. Enye ama ọnọ mmọ ediwak n̄kpọ ẹda ẹdu uwem onyụn̄ an̄wam mmọ ẹka iso ẹnam n̄kpọ ẹnọ enye. Udia emi Jehovah ọkọnọde mmọ ekedi barasuene. Edi se ikedide akpan n̄kpọ ikan edi ke enye ama ọnọ mmọ kpukpru se idin̄wamde mmọ ẹnen̄ede ẹkpere enye, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndituak ibuot nnọ enye nte enye oyomde. Mbemiso ẹketan̄de mmọ ẹka Babylon, Abasi ama ọdọdiọn̄ mmọ, edi ikedịghe utọ oro. Ufan̄ikọ 26 owụt ke Jehovah ama anam Ikọ esie enen̄ede an̄wan̄a mmọ. (Isa. 60:2) Nte Jehovah ọkọdiọn̄de ikọt esie akan̄wam mmọ ẹka iso ẹnam n̄kpọ esie ye “idatesịt,” idem inyụn̄ imemke mmọ.​—Isa. 65:14.

13. Didie ke prọfesi emi aban̄ade nte ẹdifiakde ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi nte enye oyomde osu mfịn?

¹³ Ndi prọfesi emi aban̄ade nte ẹdifiakde ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi nte enye  oyomde ebehe nnyịn? Ebehe etieti! Edi ebehe didie? Ọtọn̄ọde ke 1919, ediwak miliọn owo idụkke ufụn aba inọ Akwa Babylon emi adade aban̄a kpukpru nsunsu ido ukpono ke ererimbot. Ẹnam mmọ ẹkụt itie emi ọfọnde akan Isọn̄ Un̄wọn̄ọ emi nditọ Israel ẹkedụn̄de. Mmọ ẹdu ke ndamban̄a paradise. (Isa. 51:3; 66:8) Nso idi ndamban̄a paradise oro?

14. Nso idi ndamban̄a paradise? Mmanie ẹdu do? (Se Se Ẹnamde An̄wan̄a.)

¹⁴ Ọtọn̄ọde ke 1919 ke mbon emi ẹyetde aran ẹdu ke ndamban̄a paradise. b Nte ini akade, “mme erọn̄ en̄wen” emi ẹdoride enyịn ndidu uwem mi ke isọn̄ ẹtiene ẹdu ke ndamban̄a paradise oro, uwak edidiọn̄ Jehovah onyụn̄ esịm mmọ.​—John 10:16; Isa. 25:6; 65:13.

15. Ndamban̄a paradise oro odu ke m̀mọ̀n̄?

¹⁵ Ndamban̄a paradise oro odu ke m̀mọ̀n̄ mfịn? Idụhe itie ke ererimbot emi mûdukwe ikọt Jehovah. Ọwọrọ ndamban̄a paradise emi mmọ ẹdude odu n̄ko ke kpukpru itie ke ererimbot. Ntre inamke n̄kpọ m̀mê idụn̄ ke m̀mọ̀n̄, imekeme ndidu ke ndamban̄a paradise oro ama akam edi ke isịn idem ituak ibuot inọ Jehovah nte enye oyomde, ke inyụn̄ in̄wam mbon en̄wen ẹnam ntre.

16. Nso idin̄wam nnyịn ika iso ikụt uyai ndamban̄a paradise oro?

¹⁶ Ikpoyom ndika iso ndu ke ndamban̄a paradise oro, se idinamde ayawak, edi kiet edi ke ana iwụt ke imenen̄ede ima nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot. Idinam nso iwụt? Edi nnyịn ndisịn ekikere ke nti n̄kpọ emi mmọ ẹnamde, idịghe ke se mmọ mînamke ọfọn. (John 17:20, 21) Ntak ọfọnde inam ntre? Kere uwụtn̄kpọ emi ise. Ikpaka ata ediye itie nduọkodudu, iyokụt nsio nsio eto. Ukem ntre, ke ndamban̄a paradise emi odude ke mme esop kiet kiet, nsio nsio owo ẹdu, mme owo oro ẹnyụn̄ ẹtie nte nsio nsio eto. (Isa. 44:4; 61:3) Ana ikụt ite ke idika iso  ikụt uyai emi kpukpru mme eto oro ẹnamde itie oro ẹye, idịghe ndo emi ẹdude ke eto kiet kiet emi ẹdude ẹkpere nnyịn. Inaha iyak ndudue nnyịn m̀mê ndudue mbon efen ke esop ẹnam itre ndikụt nte esop ikọt Abasi ke ofụri ererimbot eyede.

17. Nso ke nnyịn owo kiet kiet ikpanam man nditọete ẹdiana kiet ke esop?

¹⁷ Nso ke nnyịn owo kiet kiet ikpanam man nditọete ẹdiana kiet? Edi nnyịn ndidi mme anam emem. (Matt. 5:9; Rome 12:18) Ini ekededi emi inamde n̄kpọ man idu ke emem ye nditọete nnyịn, imesinam ndamban̄a paradise nnyịn enen̄ede eye. Ti ke Jehovah ekemen kpukpru mbon emi ẹdude ke ndamban̄a paradise oro edidọn̄ yak ẹtuak ibuot ẹnọ enye nte enye oyomde. (John 6:44) Kere nte edinemde Jehovah enye ama etie okụt nte isịnde idem inam n̄kpọ man ikọt esie emi enye adade ke n̄kpọuto ẹdu ke emem ẹnyụn̄ ẹdiana kiet!​—Isa. 26:3; Hag. 2:7.

18. Nso ke ikpesiwak nditie n̄kere? Ntak-a?

¹⁸ Jehovah anam ediwak nti n̄kpọ ọnọ ikọt esie. Nso ke ikpanam man inen̄ede ibọ ufọn nti n̄kpọ oro? Imekeme ndinen̄ede n̄kere se isikotde ke Ikọ Abasi ye ke mme n̄wed esop Abasi emi ẹdade Bible ẹwet. Ndikpep mme n̄wed oro nnyụn̄ ntie n̄kere mme n̄kpọ oro ẹyen̄wam nnyịn inyene mme edu emi Christian ekpenyenede man ikeme ndinyene “ima nditọete” ye “esịt ima” inọ kpukpru owo ke esop. (Rome 12:10) Ima itie ikere nte Jehovah ọdiọn̄de nnyịn idahaemi, iyenen̄ede ikpere enye. Ima itie ikere kpukpru nti n̄kpọ emi enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ nnyịn ke ini iso, iyenen̄ede inịm ke iyekeme ndinam n̄kpọ nnọ enye ke nsinsi nsinsi. Kpukpru emi ẹnam ikop idatesịt ndinam n̄kpọ nnọ enye idahaemi.

19. (a) Nso ke Isaiah 30:18 etịn̄ emi inịmde? (b) Nso idin̄wam nnyịn iyọ ye idatesịt?

¹⁹ Ini Jehovah edisobode idiọk ererimbot emi, enye ‘ayadaha ada’ anam n̄kpọ an̄wam nnyịn. (Isa. 30:18) Usen emi ẹdisobode ererimbot Satan emi ama ekem, imenịm ke Jehovah emi edide “Abasi emi ekpede edinen ikpe” idiyakke usen oro ebe. Enye ididianke ndomo usen ndomokiet inọ idiọk ererimbot emi. (Isa. 25:9) Iyenyene ime ibet usen emi Jehovah edinyan̄ade nnyịn do. Edi nte isụk ibetde, imebiere ndika iso mbọn̄ akam, ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ nnanam se ikpepde, ndinyụn̄ ntie n̄kere nte Abasi ọdiọn̄de nnyịn idahaemi, ye nti n̄kpọ emi enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ nnyịn ke ini iso. Ima inam ntre, Jehovah ayan̄wam nnyịn ika iso inam n̄kpọ inọ enye ye idatesịt.