Ediomi oro ama anam ẹtọn̄ọ obufa esop emi ẹkekotde Esop Ediomi Mme Idụt. Ẹketọn̄ọ esop oro ‘man ẹnam mme idụt ẹdiana kiet, man ẹnyụn̄ ẹnam emem ye ifụre odu ke ofụri ererimbot.’ Ediwak ufọkabasi Christendom ẹma ẹberi esop oro edem. N̄ka nsio nsio ufọkabasi Protestant ke United States emi ẹkedianade kiet (oro edi, Federal Council of the Churches of Christ in America) ama otoro Esop Ediomi Mme Idụt ete ke enye edi ‘n̄ka ukaraidem emi adade ke ibuot Obio Ubọn̄ Abasi ke isọn̄.’ N̄ka oro ẹma ẹsio mbon mmọ ẹdọn̄ ẹketiene ẹdụk mbono Paris Peace Conference oro man ẹwụt ke ida ye Esop Ediomi Mme Idụt. Ete kiet emi ẹketienede ẹsio ẹdọn̄ okodụk mbono oro ọkọdọhọ ke mbono oro “ekedi ntọn̄ọ obufa emana ke mbụk ererimbot.”

Obufa emana ama ọtọn̄ọ, edi idịghe iren emi ẹkedụkde mbono emem oro ẹkenam ọtọn̄ọ. Ke 1919, obufa emana ama ọtọn̄ọ ke utom ukwọrọikọ ini Jehovah ọkọnọde ikọt esie odudu ẹkwọrọ ikọ ẹkan nte ẹkesikwọrọde akpa. Edi mbemiso oro etịbede, akana n̄kpọ enen̄ede okpụhọde ọnọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible.

Usen emi ẹkesiode ẹnịm ndida mmek mme esenyịn Watch Tower Bible and Tract Society nte ẹkesimekde kpukpru isua ekedi Saturday, January 4, 1919. Ini oro, ẹma ẹmụm Joseph F. Rutherford emi akadade ikọt Jehovah usụn̄, ye nditọete itiaba en̄wen ẹkekọbi ke Atlanta, Georgia, ke U.S.A. kpa ye emi mmọ mîkeduehe. Mbụme idahaoro ekedi, Ndi akpana ẹfiak ẹmek nditọete emi ẹdude ke ufọk-n̄kpọkọbi do? Mîdịghe ndi akpana mbon en̄wen ẹda itie mmọ?

Se Brọda Rutherford ekesesịne oro ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ke akakpa ekikere m̀mê n̄kpọ editetie didie ke esop Abasi ke ini iso. Enye ama ọdiọn̄ọ ke ndusụk nditọete ẹkekere ke ọkpọfọn ẹmek owo efen etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society. Oro akanam enye ewet leta ọnọ mbon oro ẹkedụkde mbono oro ete ke ikpama ẹmek Evander J. Coward etieibuot. Rutherford ọkọdọhọ ke Coward edi “sụn̄sụn̄ owo,” “enyene ọniọn̄,” onyụn̄ “ọsọn̄ọ ada ye Ọbọn̄.” Edi ediwak nditọete ẹkema yak ẹsịk umekowo oro ẹnịm ọfiọn̄ itiokiet ke iso. Mme ekpeibet emi ẹkedade ẹnọ  nditọete emi ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹma ẹnyịme ekikere oro. Esịt ama ayat ndusụk nditọete ini ẹkesụk ẹnemede se ẹkpenamde.

Ekem n̄kpọ ama etịbe emi Richard H. Barber ekedidọhọde ke eketie nte owo ‘ndiduọk mmọn̄ nnịme ikan̄.’ Brọda kiet ke mbono oro ama etịn̄ ekikere esie ete: “Ami ndịghe ekpeibet-o, edi mmọdiọn̄ọ se ọwọrọde ndisọn̄ọ nda ye Abasi. Abasi oyom nnyịn isọn̄ọ ida ye imọ. Mfọnn̄kan usụn̄ emi ikemede ndiwụt ke imọsọn̄ọ ida ye Abasi edi ndinam umekowo idahaemi nnyụn̄ mfiak mmek Brọda Rutherford etieibuot.”—Ps. 18:25.

A. H. Macmillan emi eketienede esịne ke ufọk-n̄kpọkọbi ama editi se iketịbede edem usen oro. Enye ọkọdọhọ ke Brọda Rutherford ama edikọn̄ mben window ufọk-n̄kpọkọbi imọ ọdọhọ ete: “Sio ubọk nyan ise.” Brọda Rutherford ama ayak ekpri n̄wed ọnọ enye. Macmillan ama ọsọsọp ọfiọk se ekpri etop oro ẹkewetde ke telegram oro ọwọrọde. Etop oro ekedi: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY YE SPILL ESEUTOM AKPA ITA MME AKAMAUTOM ẸMA KPUKPRU MBUFO.” Emi ọkọwọrọ ke ẹma ẹfiak ẹmek kpukpru nditọete emi ẹkedide mme eseutom, n̄ko ke Joseph Rutherford, ye William Van Amburgh ẹsụk ẹdi mme akamautom. Ntre Brọda Rutherford edisụk idi etieibuot.

Ini nditọete itiaita oro ẹkesụk ẹdude ke ufọk-n̄kpọkọbi, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible emi ẹkesọn̄ọde ẹda ye esop Abasi ẹma ẹdọhọ mme owo ẹsịn ubọk ke n̄wed ẹdọhọ ukara ẹsana mmọ ẹyak. Ndisan̄a ndọhọ mbon emi mîdịghe Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹsịn ubọk ke n̄wed ẹdọhọ ukara ẹsana nditọete itiaita oro ẹyak ama oyom uko. Edi mbon emi ẹkesịnde ubọk ke n̄wed do ẹma ẹbe owo 700,000. Mbemiso ẹkeyakde kpukpru n̄wed oro mme owo ẹkesịnde ubọk do ẹnọ ukara, ẹma ẹsana Brọda Rutherford ye nditọete itiaba eken ẹyak ke Wednesday, March 26, 1919.

Brọda Rutherford ọkọdọhọ mbon emi ẹkedarade enye ini enye ọnyọn̄de edi ete: “Mmenịm ke se isobode emi etịm nnyịn idem ọnọ ini emi n̄kpọ edisọn̄de akan emi. . . . En̄wan mbufo idịghe ndinam ẹsion̄o nditọete mbufo ke ufọk-n̄kpọkọbi. Idịghe enye oro ekenen̄ede edi akpan n̄kpọ. . . . En̄wan emi mbufo ẹn̄wanade edi man ẹnọ Jehovah ubọn̄, enye onyụn̄ ọdiọn̄ mbon emi ẹken̄wanade.”

Mme n̄kpọ emi ẹketịbede ini ẹkekọbide nditọete nnyịn oro ẹkeme ndinam idọhọ ke Jehovah ama odu ye nnyịn. Ke May 14, 1919, esop usion̄o ikpe ẹma ẹbiere ẹte: ‘Owo ikekpehe unenikpe inọ mbon emi ẹkekotde ikpe emi kpa ye oro ekedide unen mmọ owo ndikpe unenikpe nnọ mmọ, ke ntak oro imokpụhọde se ẹkebierede ẹnọ mmọ.’ Ata eti ubiereikpe ekedi oro. Ntak idọhọde ntre? Ẹkebiom nditọete oro ikpe ẹte ke mmọ ẹnam ata ikpọ idiọkn̄kpọ, ntre ekpedi ẹkenyụn̄ ẹdọhọ ke ẹfen ẹnọ mmọ mîdịghe ẹsosụhọde isua n̄kpọkọbi mmọ kpọt, okpokosụk esesịne ke n̄wed ke mmọ ẹma ẹbiat ibet ukara. Ntre sia ẹkebiatde ikpe oro ẹfep ndien owo inyụn̄ idorike mmọ n̄kpọ en̄wen aba, idụhe ebiet emi ẹwetde ke n̄wed ẹte ke mmọ  ẹma ẹbiat ibet ukara. Ke ntak oro, Judge Rutherford ama aka iso ndida unen emi enye enyenede nte ekpeibet n̄n̄wam ikọt Jehovah ke N̄kponn̄kan Esopikpe United States. Enye ama anam oro ediwak ini ke ẹma ẹkesana enye ẹyak.

Brọda Macmillan ama eti se iketịbede onyụn̄ ọdọhọ ete: “Nnyịn ikoyomke ndiwawan̄ ubọk ntie mbet Ọbọn̄ editan̄ nnyịn ọnyọn̄ heaven. Ima idiọn̄ọ ke ana inam n̄kpọ man ikeme ndifiọk se Ọbọn̄ enen̄erede oyom inam.”

Edi ikememke inọ nditọete emi ẹkedude ke ibuot itieutom nnyịn ndifiak ntọn̄ọ utom emi mmọ ẹkesinamde ke ediwak isua. Ntak-a? Sia ini nditọete itiaita oro ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi, ẹma ẹbiat kpukpru mbatmbat tian umịn̄n̄wed emi ikesikamade imịn̄ n̄wed. N̄kpọ oro ama afịna nditọete, ama onyụn̄ anam ndusụk mmọ ẹkere m̀mê utom ukwọrọikọ esịm utịt.

Ndi ama enyene owo ndomokiet emi okosụk oyomde ndikop eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi emi Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekwọrọde? Brọda Rutherford ama ọdọhọ yak inọ utịn̄ikọ man ida oro ifiọk. Ẹma ẹkot kpukpru owo ẹdidụk. Brọda Macmillan ọkọdọhọ ete: “Owo ndomokiet mîdịghe, iyada oro ifiọk ke utom ukwọrọikọ esịm utịt.”

Ẹkenịm utịn̄ikọ oro ke Sunday, May 4, 1919 ke Los Angeles, California. Kpa ye emi idem ekenen̄erede abiak Brọda Rutherford, enye ama osụk an̄wana ọnọ utịn̄ikọ oro. Ibuotikọ utịn̄ikọ oro ekedi: “Idotenyịn Oro Enyenede Mfụhọ Mfụhọ Ubonowo.” N̄kpọ nte owo 3,500 ẹkedụk utịn̄ikọ oro, ndien ẹma ẹdọhọ ediwak owo ẹnyọn̄ọ ke ufan̄ idụhe. Owo 1,500 en̄wen ẹma ẹdụk utịn̄ikọ oro edem usen. Nditọete ẹma ẹda oro ẹdiọn̄ọ ke mme owo ke ẹyoyom ndikop eti mbụk.

Se nditọete ẹkenamde ke oro ebede ke Mme Ntiense Jehovah ẹtiene mfịn ke utom ukwọrọikọ mmọ.

Ẹma ẹtọt ke Enyọn̄-Ukpeme Ikọmbakara eke August 1, 1919 ẹte ke ẹyenịm akamba mbono ke  ntọn̄ọ ntọn̄ọ September ke Cedar Point, Ohio. Ekpri akparawa kiet emi ekekerede Clarence B. Beaty, emi ekedide Eyen Ukpepn̄kpọ Bible ke Missouri eti se iketịbede ete: “Idụhe eke okoyomde ndifiak.” Se ibede nditọete 6,000 ẹma ẹdụk mbono oro; owo ikekereke ke ẹyewak ntre. N̄kpọ en̄wen emi akanamde mbono oro enen̄ede enem ekedi ndikụt se ibede owo 200 ẹnade baptism ke Lake Erie emi okodude ekpere do.

Ke September 5, 1919 emi ekedide ọyọhọ usen mbono oro ition, ini Brọda Rutherford ọnọde utịn̄ikọ emi ibuotikọ ekedide: “Se Ẹtịn̄de Ẹnọ Mme Nsan̄autom,” enye ama ọtọt ete ke ẹmọn̄ ẹtọn̄ọ ndisio obufa magazine emi ẹkotde The Golden Age. * Enye ọkọdọhọ ke “ẹyesisịn mme akpan mbụk n̄kpọntịbe do, ẹnyụn̄ ẹda Ikọ Abasi ẹnam an̄wan̄a se [ikanamde] ikpọ n̄kpọ emi ẹtịbe.”

Ẹma ẹdọhọ kpukpru Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹnyene uko ẹda obufa magazine oro ẹkwọrọ ikọ. Ẹma ẹwet leta ẹda ẹtịn̄ nte ẹdinamde utom oro ẹte: ‘Yak owo kiet kiet emi ama akana baptism eti ke edi ata akwa ifet ndinam utom emi, onyụn̄ anam se enye ekekeme idahaemi man ọkwọrọ ikọ ọnọ ererimbot.’ Ediwak owo ẹma ẹnyịme ndikwọrọ ikọ nte ẹkedọhọde! Etisịm December, nditọete emi ẹkesịnde ifịk ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ẹma ẹbọ se ibede owo 50,000 enyịn̄ man ẹsimen obufa magazine oro ẹsọk mmọ.

Etisịm utịt 1919, Jehovah ama afiak ọnọ ikọt esie odudu onyụn̄ afiak enen̄ede n̄kpọ obon. Ediwak akpan prọfesi emi ẹban̄ade mme akpatre usen emi ẹma ẹsu n̄ko. Ẹma ẹkụre ndidomo nnyụn̄ nnam ikọt Abasi ẹsana nte Malachi 3:1-4 eketịn̄de. Ẹma ẹsio ikọt Jehovah ke ndamban̄a ufụn “Akwa Babylon,” Jesus onyụn̄ emek “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄.” * (Edi. 18:2, 4; Matt. 24:45) Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹben̄e idem ndien ẹnọ utom emi Jehovah okoyomde mmọ ẹnam.