1. Nso idi mfọnn̄kan n̄kpọ emi owo ekededi ekemede ndimek ndinam?

SE MME ete ye eka ẹbierede ndinam esiwak ndifịna mîdịghe enyene ufọn ọnọ nditọ mmọ ke anyan ini. Edieke se ete ye eka ẹbierede ndinam mîfọnke, mmọ ẹkeme ndisịn nditọ mmọ ke mfịna, edi edieke ọfọnde, mmọ ẹkeme ndin̄wam nditọ oro ẹkop inem uwem. Edi ana nditọ n̄ko ẹbiere nti n̄kpọ emi mmọ ẹdinamde. Mfọnn̄kan n̄kpọ emi owo ekededi ekemede ndimek ndinam edi enye ndimek ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah Ete nnyịn eke heaven, emi amade nnyịn.—Ps. 73:28.

2. Nso nti n̄kpọ ke Jesus ye ete ye eka esie ẹkebiere ndinam?

² Ete ye eka Jesus ẹma ẹbiere ndin̄wam nditọ mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah. Mme n̄kpọ emi mmọ ẹkemekde ẹma ẹnyụn̄ ẹwụt ke ndinam n̄kpọ Jehovah ekedi ata akpan n̄kpọ ọnọ mmọ. (Luke 2:40, 41, 52) Jesus ama onyụn̄ emek ndinam nti n̄kpọ emi ẹdin̄wamde enye anam se Jehovah okoyomde enye anam. (Matt. 4:1-10) Ke Jesus ama okokpon, enye ama esifọn ido ye mme owo, ọsọn̄ọ ada ye Abasi onyụn̄ enyene uko. Ekpenenem kpukpru mme ete ye eka emi ẹmade Jehovah ndinyene utọ eyen oro, sia utọ eyen oro edi n̄kpọ inemesịt ye uku ọnọ mmọ.

3. Mme mbụme ewe ke idibọrọ ke ibuotikọ emi?

³ Imọn̄ ibọrọ mme mbụme emi ke ibuotikọ emi: Nso nti n̄kpọ ke Jehovah ekemek, emi akan̄wamde Jesus? Nso ke mme ete ye eka emi ẹdide mme Christian ẹkpekpep ẹto se Joseph ye Mary ẹkemekde ndinam? Nso ke mme uyen emi ẹdide Christian ẹkpekpep ẹto mme n̄kpọ emi Jesus ekemekde ndinam?

4. Nso akpan n̄kpọ ke Jehovah ekemek emi akan̄wamde Eyen esie?

⁴ Jehovah ekemek ata nti owo ẹdi ete ye eka Jesus. (Matt. 1:18-23; Luke 1:26-38) Enyene mme ikọ emi Mary eketịn̄de ke  ofụri esịt yak ẹwet ẹsịn ke Bible. Mme ikọ oro ẹma ẹwụt ke enye enen̄ede ama Jehovah ye Ikọ Esie. (Luke 1:46-55) Nte Joseph okonyụn̄ anamde se Jehovah ọkọdọhọde enye anam ama owụt ke enye abak Jehovah onyụn̄ oyom ndinam esịt enem Jehovah.—Matt. 1:24.

5-6. Nso ke Jehovah akayak ọwọrọ Eyen esie?

⁵ Jehovah ikemekke mme imọ owo ite ẹdi ete ye eka Jesus. Se Joseph ye Mary ẹkemende ẹkewa ke Jesus ama akamana anam ikụt ke mmọ ẹkedi ubuene. (Luke 2:24) Etie nte Joseph ekenyene ekpri efe a-kapenta esie ekpere ufọk esie ke Nazareth. Itiehe nte mmọ ẹma ẹdinyene n̄kpọ. Se inen̄erede inam ikere ntre edi ke nte ini akade, etie nte nditọ mmọ ẹma ẹsụk ẹsịm itiaba.—Matt. 13:55, 56.

⁶ Idịghe kpukpru mfịna ke Jehovah mîkayakke ẹsịm Jesus Eyen Esie. (Matt. 2:13-15) Uwụtn̄kpọ kiet edi ke Jesus ama enyene mme iman emi mîkenịmke enye ke akpanikọ. Kere nte akabiakde Jesus ndikụt nte ndusụk owo ke ubon mmọ mîsọpke ida enye nte Messiah. (Mark 3:21; John 7:5) N̄kpọ efen edi ke anaedi Joseph ebe eka Jesus ama akpa ini Jesus okosụk edide ekpri, ama onyụn̄ abiak Jesus. Joseph ndikabak n̄kpa ntre ọkọwọrọ ke ana Jesus emi edide akpan emen utom emi ete esie ekesinamde anam. (Mark 6:3) Nte Jesus okokponde aka, akana enye ekpep ndise mban̄a mbon ubon esie. Anaedi enye ama enen̄ede esịn idem anam utom man mmọ ẹnyene okụk ye mme n̄kpọ eken emi mmọ ẹkeyomde. Ntre ama enen̄ede an̄wan̄a enye nte ekemede ndikak owo ke idem owo akpanam utom tọn̄ọ usenubọk tutu eyo okụt.

7. (a) Mme mbụme ewe ẹdin̄wam ebe ye n̄wan ẹtịm ẹkama nditọ mmọ? (b) Didie ke Mme N̄ke 2:1-6 ekeme ndin̄wam mme ete ye eka ẹbọk nditọ mmọ ọfọn?

⁷ Ekpedi ẹmedọ ndọ ẹnyụn̄ ẹma ndinyene nditọ, ẹbụp idem mbufo ẹte: ‘Ndi imosụhọde idem, ima Jehovah, inyụn̄ ima Bible? Edieke Jehovah okpoyomde ndimek owo emi enye ediyakde nsekeyen emi enye amade inọ yak akama, ndi enye ekpemek nnyịn?’ (Ps. 127:3, 4) Ekpedi emenyenyene eyen, bụp idemfo ete: ‘Ndi mmekpep nditọ mi ke ifu ifọnke?’ (Eccl. 3:12, 13) ‘Ndi mmanam kpukpru se n̄kekeme n̄kpeme nditọ mi mbak ndiọi owo ye mme oburobụt n̄kpọ ererimbot Satan emi mmọ ẹkemede ndisobo ẹdibiat mmọ?’ (N̄ke 22:3) Udûkemeke ndikpan kpukpru mfịna ndisịm nditọ fo. Idụhe owo ndomokiet emi ekemede ndinam utọ n̄kpọ oro. Edi emekeme ndikpep mmọ ndidi mmọ  ẹma ẹnyene mfịna mmọ ẹnam se Bible etịn̄de. Nam emi ke usụn̄ emi owụtde ke amama mmọ. Nte afo edisan̄ade etịm mmọ idem sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄ eben̄e mfịna ererimbot emi edi oro. (Kot Mme N̄ke 2:1-6.) Yak idọhọ ke iman fo etre ndinam n̄kpọ Jehovah, da ifet oro da Ikọ Abasi wụt eyen fo ntak edide akpan n̄kpọ owo ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah. (Ps. 31:23) Mîdịghe ekpedi owo ke ubon mbufo akpa, wụt eyen fo nte enye akpadade Bible ọdọn̄ idemesie esịt onyụn̄ enyene emem.—2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.

8. Deuteronomy 6:6, 7 owụt ke nso ke akana Joseph ye Mary ẹnam?

⁸ Joseph ye Mary ndikanam item emi Jehovah ọkọnọde mme ete ye eka akan̄wam mmọ ẹbọk Jesus tutu enye okpon edidi utọ owo se Abasi ama. (Kot Deuteronomy 6:6, 7.) Joseph ye Mary ẹma ẹnen̄ede ẹma Jehovah, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹbiere ndin̄wam nditọ mmọ ẹma Jehovah ntre n̄ko.

9. Tịn̄ akpan n̄kpọ emi Joseph ye Mary ẹkemekde ndinam.

⁹ Joseph ye Mary ẹma ẹmek ndisisan̄a ye nditọ mmọ nnam n̄kpọ Abasi. Imenịm ke mmọ ẹma ẹsisan̄a ntre kpukpru urua ẹka synagogue ke Nazareth ẹkekpep Ikọ Abasi, ẹnyụn̄ ẹsisan̄a ntre ẹka Passover kpukpru isua ke Jerusalem. (Luke 2:41; 4:16) Ekeme ndidi mmọ ẹma ẹsida mme ini emi mmọ ẹkesisan̄ade ẹka Jerusalem ẹkpep Jesus ye nditọeka Jesus mbụk ikọt Jehovah. Onyụn̄ etie nte ama esidi mmọ ke ẹka ke ẹwaha ẹse mme itie emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke N̄wed Abasi. Nte nditọ mmọ ẹkediwakde, imekere ke ndisan̄a ye nditọ oro nnam n̄kpọ Abasi ikedịghe ekpri utom inọ mmọ. Edi Jehovah ama ọdiọn̄ mmọ! Mmọ ye ubon mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpere Jehovah ke ntak emi mmọ ẹkenịmde n̄kpọ Jehovah akpa.

10. Nso ke mme ete ye eka emi ẹdide Christian ẹkpekpep ẹto Joseph ye Mary?

¹⁰ Nso ke ete ye eka emi ẹbakde Abasi ẹkeme ndikpep nto Joseph ye Mary? Akakan n̄kpọ edi mbufo ndida se mbufo ẹtịn̄de ye se mbufo ẹnamde n̄wụt nditọ mbufo ke mbufo ẹmenen̄ede ẹma Jehovah. Ẹdiọn̄ọ ẹte ke inyeneke se mbufo ẹkemede ndinam nnọ nditọ mbufo yak okpon akan ndin̄wam mmọ ẹma Jehovah. Ndien akakan n̄kpọ emi mbufo ẹkemede ndikpep mmọ edi ndikpep mmọ ndisitie ke idemmọ n̄kpep n̄kpọ, mbọn̄ akam, ndụk mbono esop, nnyụn̄ n̄ka ukwọrọikọ kpukpru ini. (1 Tim. 6:6) Kpa ye oro, ana  ẹnọ nditọ mbufo se mmọ ẹdidiade, se mmọ ẹdisịnede, ye itie udakibuot. (1 Tim. 5:8) Edi ana ẹti ke idịghe okụk m̀mê inyene edin̄wam nditọ mbufo ẹsọn̄ọ ẹda ye Jehovah ke utịt idiọk ererimbot emi ẹnyụn̄ ẹbọhọ ẹdụk Paradise, mmọ ndidi ufan ye Jehovah edin̄wam mmọ. *—Ezek. 7:19; 1 Tim. 4:8.

11. (a) Didie ke item emi odude ke 1 Timothy 6:17-19 edin̄wam mme ete ye eka emi ẹsụk ẹbọkde nditọ ẹmek nti n̄kpọ emi mmọ ẹkpenamde? (b) Siak ndusụk n̄kpọ emi ubon mbufo ẹkemede ndimek ndinam. Nso ufọn ke mbufo ẹdibọ? (Se ekebe emi, “ Nso ke Mbufo Ẹkpemek Ndinam?”)

¹¹ Esinem nnyịn etieti ndikụt ediwak mme ete ye eka emi ẹdide Christian nte mmọ ẹmekde ndinam nti n̄kpọ emi ẹdin̄wamde nditọ mmọ ẹkpere Jehovah! Mmọ ẹsisan̄a ntre ye nditọ mmọ ẹnam n̄kpọ Abasi kpukpru ini. Mmọ ẹsidụk mbono esop ye ikpọ mbono, ẹnyụn̄ ẹka ukwọrọikọ. Ndusụk ubon ẹsika ẹkekwọrọ ikọ ke ebiet emi owo mîsisọpke ikwọrọ ikọ. Ndusụk ẹsikese Bethel mîdịghe ẹtiene ẹbọp n̄kpọ ẹnọ esop Abasi. Mme ubon emi ẹsinamde mme n̄kpọ emi itịn̄de mi ẹsibiat okụk ẹnam mme n̄kpọ emi, ekeme ndinyụn̄ nsọn̄ ye mmọ ndusụk ini. Edi Jehovah esinen̄ede ọdiọn̄ mmọ. (Kot 1 Timothy 6:17-19.) Nditọ emi ẹtode utọ ufọk oro ẹsika iso ẹnam mme n̄kpọ oro ke mmọ ẹma ẹkekpon owo, esinyụn̄ enem mmọ nte mme ete ye eka mmọ ẹkebọkde mmọ ntre! *—N̄ke 10:22.

12. Nso ke akana Jesus anam ke enye ama okokpon?

¹² Ete Jesus emi odude ke heaven esimek nti n̄kpọ kpukpru ini, ete ye eka Jesus ke isọn̄ ẹkenyụn̄ ẹmek nti n̄kpọ n̄ko. Edi ke Jesus ama okokpon, akana enye ke idemesie emek se enye edinamde. (Gal. 6:5) Enye ama enyene ifụre ndimek se enye oyomde ndinam kpa nte kpukpru nnyịn n̄ko inyenede. Enye ekpekemek ndibem iso nnam n̄kpọ ke ufọn idemesie, edi utu ke oro, enye ama emek ndinam n̄kpọ emi edin̄wamde enye aka iso ekpere Jehovah. (John 8:29) Didie ke se enye akanamde oro ekeme ndin̄wam mme uyen mfịn?

13. Nso akpan n̄kpọ ke Jesus ekemek ndinam ini enye osụk edide ekpri?

¹³ Ini Jesus edide ekpri, enye ama emek ndisụk ibuot nnọ ete ye eka esie. Akananam enye ikọsọn̄ke ibuot ye ete ye eka esie ke ntak emi enye ekerede ke imọ imọdiọn̄ọ ikan mmọ. Utu ke oro, Bible ọdọhọ ke enye ama “aka iso osụk ibuot ọnọ mmọ.” (Luke 2:51) Jesus ama ọdiọn̄ọ ke imọ idi akpan, imenịm ke enye ama onyụn̄ anam se akpan akpanamde. Enye ama esịn idem ekpep utom emi ebe eka esie ekesinamde man enye ekeme ndin̄wam ubon mmọ.

14. Inam didie idiọn̄ọ ke Jesus ama esinen̄ede ekpep Ikọ Abasi?

¹⁴ Anaedi ete ye eka Jesus ẹma ẹtịn̄ utịbe  utịbe n̄kpọ emi eketịbede ke emana esie ẹnọ enye, ye se mme isụn̄utom Abasi ẹketịn̄de ẹban̄a enye. (Luke 2:8-19, 25-38) Jesus ikadaha se ẹkedọhọde enye oro kpọt idaha, enye ama etie ke idemesie ekpep Ikọ Abasi. Inam didie idiọn̄ọ ke Jesus ama esinen̄ede ekpep Ikọ Abasi? Ini enye osụk edide eyenọwọn̄, Bible ọdọhọ ke idem ama enen̄ede akpa mme andikpep ke Jerusalem aban̄a adan̄a ifiọk emi enye ekenyenede ye nte enye ọkọbọrọde se mmọ ẹkebụpde enye. (Luke 2:46, 47) N̄kpọ efen edi ke ini enye edide isua 12 kpọt, enye ama ọdọdiọn̄ọ ke Jehovah edi Ete imọ.—Luke 2:42, 43, 49.

15. Didie ke Jesus okowụt ke imọ imek ndinam se Jehovah oyomde imọ inam?

¹⁵ Ini Jesus ọdiọn̄ọde se Jehovah okoyomde enye anam, enye ama emek ndinam. (John 6:38) Enye ama ọdiọn̄ọ ke ediwak owo ẹyesua imọ, imonyụn̄ ikere ke ikesimemke inọ enye utọ ekikere oro ama odụk enye esịt. Kpa ye oro, enye ama emek ndisụk ibuot nnọ Jehovah. Ini Jesus akanade baptism ke isua 29 eyo mme apostle, se ikebehede enye ikan ekedi enye ndinam se Jehovah okoyomde enye anam. (Heb. 10:5-7) Idem ke ini n̄kpa akadade enye ke iso ke eto ndutụhọ emi enye ọkọkọn̄ọde, Jesus ama osụk ebiere ndinam se Ete esie okoyomde enye anam.—John 19:30.

16. Tịn̄ n̄kpọ kiet emi nditọ ẹkemede ndikpep nto Jesus.

¹⁶ Ẹkop uyo ete ye eka mbufo. Ete ye eka mbufo ẹtie nte Joseph ye Mary, mmọ ifọnke ima. Edi mmọ ke Jehovah ọdọhọ ẹkpeme mbufo, ẹkpep mbufo n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹteme mbufo se ẹkpenamde. Edieke mbufo ẹnamde se mmọ ẹtịn̄de ẹnyụn̄ ẹkponode mmọ ukem nte Jesus akanamde, ‘ọyọfọn ye mbufo.’—Eph. 6:1-4.

17. Joshua 24:15 owụt ke nso ke mme uyen ẹnyene ndimek ke idemmọ?

¹⁷ Ẹmek owo emi mbufo ẹyomde ndinam n̄kpọ nnọ. Ẹdụn̄ọde ke idem mbufo ẹdiọn̄ọ utọ Abasi emi Jehovah edide, se enye oyomde mbufo ẹnam, ye nte mbufo ẹkemede ndinam se enye oyomde mbufo ẹnam. (Rome 12:2) Ẹma ẹnam emi ke mbufo ẹdikeme ndibiere ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah. Idụhe se mbufo ẹdibierede ke uwem mbufo yak okpon akan emi. (Kot Joshua 24:15; Eccl. 12:1) Edieke mbufo ẹtiede ke idem mbufo ẹkot ẹnyụn̄ ẹkpep Bible kpukpru ini, mbufo ẹyenen̄ede ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye enye.

18. Nso ke akpana mme uyen ẹmek ndinam? Nso ididi ufọn?

 ¹⁸ Ẹmek ndinam n̄kpọ Jehovah edi akpa ke uwem mbufo. Ererimbot Satan emi ẹdọhọ ke edieke mbufo ẹdade enọ emi Abasi ọnọde mbufo ẹnam n̄kpọ ke ufọn idem mbufo, ke esịt eyenem mbufo. Edi ata ofụri akpanikọ edi ke mbon emi n̄kukụre se ibehede mmọ edide ndinam se idinamde mmọ ẹdi n̄kpọ ke ererimbot emi ẹsida ediwak mfịna ẹsọk idemmọ; esitie nte mmọ ẹda ikwa ẹkịm ofụri idem mmọ ẹnọ unan. (1 Tim. 6:9, 10) Edi edieke mbufo ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ Jehovah, ẹnyụn̄ ẹmekde ndinam se enye oyomde edi akpa ke uwem mbufo, uwem mbufo eyenyene ibuot, mbufo ẹyenyụn̄ ẹnam n̄kpọ nte mbon emi ẹnyenede “eti ibuot.”—Josh. 1:8.

19. Nso ke ana mme ete ye eka ẹti?

¹⁹ Mme ete ye eka, ẹnam se ẹkekeme ẹn̄wam nditọ mbufo ẹnam n̄kpọ Jehovah. Ẹberi edem ke enye, ndien enye ayan̄wam mbufo ẹdiọn̄ọ nti n̄kpọ emi ẹkpemekde. (N̄ke 3:5, 6) Ẹti ke nditọ mbufo ẹdinen̄ede ẹnam se mbufo ẹnamde, idịghe se mbufo ẹtịn̄de. Ntre ẹbiere ndinam mme n̄kpọ emi ẹdinamde Jehovah ama nditọ mbufo.

20. Nso ufọn ke mme uyen ẹdibọ mmọ ẹkpemek ndinam n̄kpọ Jehovah?

²⁰ Mme uyen, mme ete ye eka mbufo ẹkeme ndin̄wam mbufo ẹmek nti n̄kpọ emi ẹdinamde ke uwem mbufo, edi esịne mbufo ke ubọk ndinam n̄kpọ emi edinamde Abasi ama mbufo. Ntre ẹkpebe Jesus ẹnyụn̄ ẹmek ndinam n̄kpọ nnọ Ete mbufo eke heaven emi amade mbufo. Edieke ẹnamde ntre, mbufo iditiehe ifu, uwem mbufo eyenyene ibuot, onyụn̄ enem mbufo idahaemi. (1 Tim. 4:16) Ke ini iso n̄ko, uwem eyenem mbufo utọ oro idụhe!