1, 2. Nso ke mme uyen ẹkeme ndikere ndusụk ini, edi nso ke Bible etịn̄ emi ekemede ndin̄wam mmọ?

EYENAN̄WAN kiet ke Britain ọkọdọhọ ekpri eyenete nnyịn an̄wan emi mmọ ẹkade n̄wed kiet ete: “Idịghe ọdiọn̄ọ-idem owo nte afo ekpetiene enịm ke Abasi odu.” Eyenete nnyịn en̄wen ke Germany ọkọdọhọ ete: “Mme andikpep nnyịn ẹdọhọ ke mbụk Bible emi ọdọhọde ke Abasi okobot n̄kpọ edi nsu. Esikam enenem mmọ ke ini nditọ ufọkn̄wed ẹnịmde ke n̄kpọ okofoforo.” Ekpri eyenete an̄wan kiet ke France ọkọdọhọ ete: “Idem esikpa mme andikpep nnyịn ndikụt eyen ufọkn̄wed emi ẹnịmde ke Bible edi n̄wed Abasi.”

² Ediwak owo mfịn inịmke ke Abasi okobot nnyịn. Edieke edide uyen Ntiense m̀mê ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep n̄kpọ mban̄a Jehovah, anaedi emesikere nte akpanamde mme owo ẹnịm ke Abasi okobot nnyịn. Bible esin̄wam nnyịn inen̄ede itie ikere se ikopde m̀mê ikotde man ifiọk m̀mê edi akpanikọ. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Ukeme ukere n̄kpọ eyekpeme fi.” Edieke etiede ekere se okotde m̀mê okopde, ọyọfiọk n̄kpọ emi mîdịghe akpanikọ, n̄kpọ emi ekemede ndinam fi okûbuọt idem ye Jehovah.—Kot Mme N̄ke 2:10-12.

3. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

 ³ Ana inen̄ede ifiọk Jehovah man ikeme nditetịm mbuọt idem ye enye. (1 Tim. 2:4) Ntre, kûkpep Ikọ Abasi ye mme n̄wed esop Abasi itọk itọk. Nen̄ede tie kere se ekpepde man ‘ọfiọk se enye ọwọrọde.’ (Matt. 13:23) Ẹyak ineme nte nditie n̄kere se afo ekpepde ekemede ndin̄wam fi okụt mme n̄kpọ emi edinamde fi etetịm enịm ke Jehovah okobot nnyịn, ke Bible onyụn̄ edi Ikọ esie.—Heb. 11:1.

4. Nso ke mbon emi ẹnịmde ke Abasi okobot n̄kpọ ye mbon emi ẹnịmde ke n̄kpọ okofoforo mîkwe akanam, edi nso ke kpukpru nnyịn ikpanam?

⁴ Owo ekeme ndidọhọ fi ete: “Nnịm ke n̄kpọ okofoforo sia se ntaifiọk ẹdọhọde edi oro. Edi nso inam afo enịm ke Abasi do, ke ini akanam owo ndomokiet mîkwe enye?” Edi akpanikọ ke idụhe owo ndomokiet emi okụtde Abasi, m̀mê okokụtde ini emi enye okobotde n̄kpọ. (John 1:18) Edi nso kaban̄a mbon emi ẹnịmde ke n̄kpọ okofoforo, ndi akanam mmọ ẹkụt nte n̄kpọ kiet oforode n̄kpọ en̄wen? Ikwe; ọwọrọ mmọ n̄ko ẹnịm n̄kpọ emi mmọ mîkwe akanam. Idụhe ntaifiọk m̀mê owo ndomokiet emi akanam okụtde nte n̄kpọ kiet oforode n̄kpọ en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, idụhe owo ndomokiet emi akanam okụtde nte ebọk oforode owo. (Job 38:1, 4) Ntem, ọfọn kpukpru nnyịn inen̄ede idụn̄ọde n̄kpọ emi inyụn̄ itie ikere man ifiọk se idide akpanikọ. Kop se apostle Paul eketịn̄de mi: “Tọn̄ọ nte ẹkebot ererimbot, ẹtịm ẹkụt mme edu [Abasi] oro enyịn mîkwe, oro edi, nsinsi odudu esie ye idaha esie nte Abasi, koro ẹkụt mmọ ebe ke mme n̄kpọ oro enye anamde, mbak mmọ ẹdinyene n̄kpọ nditịn̄ nnyan̄a idem.”—Rome 1:20.

5. Nso ke esop Abasi ẹsion̄o man an̄wam nnyịn ‘ikụt enye emi enyịn owo mîkwe’?

⁵ Owo ekeme ‘ndifiọk’ m̀mê ndinịm ke n̄kpọ odu kpa ye oro enye mîkwe n̄kpọ oro ke enyịn. (Heb. 11:3) Utọ owo oro isinịmke ke n̄kpọ odu ke ntak emi enye okotde ke n̄wed m̀mê okopde-okop kpọt, edi ke ntak se enye odụn̄ọrede okụt. Esop Jehovah ẹsion̄o ediwak  n̄kpọ emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn ‘ikụt Enye emi enyịn owo mîkwe,’ kpa Andibot nnyịn. (Heb. 11:27) Mme n̄kpọ emi esịne vidio The Wonders of Creation Reveal God’s Glory, ndiye n̄kpri n̄wed Was Life Created? ye The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, n̄wed Is There a Creator Who Cares About You? ye n̄wed San̄a Kpere Jehovah, ibuot 5 ye 17. Ẹsiwet ediwak n̄kpọ ke mme magazine nnyịn n̄ko ẹnọ nnyịn. Ke Ẹdemede!, ẹsiwet ndụn̄ọde emi ẹkenamde ye ntaifiọk ye mbon en̄wen. Mmọ ẹsitịn̄ ntak emi mmọ ẹnịmde idahaemi ke Abasi odu. Ibuotikọ emi, “Ndi Ẹkebobot?” esitịn̄ aban̄a nsio nsio unam ye mme n̄kpọ-obot oro ẹnyenede ndyọ ye nte ntaifiọk ẹdomode ndinam n̄kpọ emi ẹtiede ntem.

6. Nso ufọn ke mme n̄kpọ emi esop Abasi ẹsion̄ode ẹkeme ndinyene nnọ nnyịn? Tịn̄ ufọn emi afo ọbọde.

⁶ Eyenete nnyịn emi edide isua 19 onyụn̄ odude ke United States eketịn̄ ntem aban̄a ndiye n̄kpri n̄wed iba oro ikasiakde ke ikpehe ition ete: “N̄wed emi ọfọn ye ami etieti, mmekpep mmọ ata ediwak ini.” Eyenete an̄wan kiet ke France ọkọdọhọ ete: “Ibuotikọ emi, ‘Ndi Ẹkebobot’ esinen̄ede odụk mi n̄kpọkpọrọ! Mmesikụt ke ntaifiọk ẹkpebot se ẹbobot mmọ idikemeke-keme ndibot n̄kpọ nte Abasi.” Ete ye eka kiet ke South Africa, emi ẹnyenede eyen emi edide isua 15 ẹkedọhọ ẹte: “Eyen nnyịn esibem iso okot ndụn̄ọde emi ẹsinamde ye ntaifiọk ye mbon en̄wen ke ini enye ọbọde Ẹdemede!” Nso ke afo esima ndikot? Ndi emesibọ ufọn kpukpru n̄kpọ oro esop Abasi ẹsion̄ode ẹdi? Mme n̄kpọ emi idiyakke enịm nsunsu ukpepn̄kpọ, edi ayanam fi enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi. Afo editie nte eto emi ofụm mîkemeke ndisọp nnụk nduọk ke ntak emi orụn̄ esie enen̄erede odụk isọn̄.—Jer. 17:5-8.

7. Ntak emi Jehovah oyomde fi etie ekere onyụn̄ ebiere m̀mê se afo ekpepde edi akpanikọ?

⁷ Ndi ọdiọk ndibụp m̀mê se Bible etịn̄de edi akpanikọ? Idiọkke ndibụp! Jehovah oyom fi etie ekere onyụn̄ ebiere ke idemfo m̀mê se afo ekpepde ke Bible edi akpanikọ. Enye iyomke fi enịm n̄kpọ nnan nnan, sia mbon en̄wen ẹnịm. Ntre, sitie kere se ekpepde man enyene nnennen ifiọk, koro emi edinam fi enen̄ede enyene mbuọtidem. (Kot Rome 12:1, 2; 1 Timothy 2:4.) Ndisịn idem n̄kpep ndusụk n̄kpọ emi mînen̄ekede in̄wan̄a fi ke Bible ayan̄wam fi n̄ko.

8, 9. (a) Nso ke ndusụk owo ẹsima ndikpep? (b) Didie ke ndusụk owo ẹbọ ufọn ke nditie n̄kere se mmọ ẹkpepde?

⁸ Ndusụk owo ẹsima ndikpep mban̄a mme prọfesi Bible, mbon en̄wen ẹsima ndimen se Bible etịn̄de ndomo ye se mme ewet mbụkeset, ntaifiọk, ye mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹtịn̄de. Ata akpan prọfesi emi ikemede ndinen̄ede n̄kpep mban̄a edi Genesis 3:15. Itien̄wed emi anam nnyịn ifiọk ke akpan ibuotikọ Bible edi Obio Ubọn̄ Abasi. Abasi ayada Obio Ubọn̄ esie anam enyịn̄ esie asana, onyụn̄ owụt ke imọ ikpọn̄ inyene unen ndikara. Itien̄wed emi owụt nte Jehovah edisan̄ade itre kpukpru afanikọn̄ emi esịmde owo toto ke eyo Adam. Didie ke afo ekeme ndikpep Genesis 3:15 man enen̄ede an̄wan̄a fi? Emekeme ndiwet mme itie N̄wed Abasi oro ẹwụtde nte prọfesi emi edisude ye mme isua oro ẹkewetde mme itie N̄wed Abasi oro. Nte okụtde nte itien̄wed kiet kiet anamde prọfesi emi enen̄ede an̄wan̄a, kpa ye oro mme andiwet ẹkedude uwem ke nsio nsio ini, emi ayanam fi enịm ke ‘edisana spirit akada’ mbon emi ẹkewetde Bible usụn̄.—2 Pet. 1:21.

⁹ Eyenete kiet ke Germany ọkọdọhọ ete: “N̄wed Bible kiet kiet etịn̄ n̄kpọ aban̄a  Obio Ubọn̄ Abasi, kpa ye oro edide n̄kpọ nte owo 40 ẹkewet Bible. Ediwak mmọ ẹkedu uwem ke nsio nsio ini, ikonyụn̄ idiọn̄ọke kiet eken.” Ibuotikọ Enyọn̄-Ukpeme December 15, 2013 ama anam se Passover edide an̄wan̄a. Ibuotikọ emi ama enen̄ede otụk eyenete an̄wan kiet ke Australia. Passover enen̄ede enyene n̄kpọ ndinam ye Genesis 3:15 ye Messiah ndidi. Enye ọkọdọhọ ete: “Ibuotikọ emi ama anam n̄kụt adan̄a nte Jehovah ọfọnde. Idem ama akpa mi ndikụt nte ndutịm oro Jehovah akanamde ọnọ nditọ Israel okosude Jesus ke idem. Mma ntie n̄kere ufọn oro ibọde mfịn ke ntak Passover oro.” Nso ikanam n̄kpọ emi enen̄ede otụk enye ntre? Enye ama enen̄ede etie ekere se enye okokotde onyụn̄ ‘ọfiọk se enye ọwọrọde.’ Emi ama anam enye etetịm ọbuọt idem ye Jehovah onyụn̄ ekpere enye.—Matt. 13:23.

10. Nso inam inịm ke Bible edi N̄wed Abasi?

¹⁰ Imekeme n̄ko ndikpep mban̄a nte mbon emi ẹkewetde Bible ẹkenyenede uko ẹnyụn̄ ẹtịn̄de akpanikọ. Ediwak mme ewet mbụkeset ẹkesiwak nditịn̄ nti n̄kpọ kpọt mban̄a mme andikara mmọ ye obio mmọ. Edi mme andiwet Bible ẹma ẹsitịn̄ nti ye ndiọi n̄kpọ oro mme andikara mmọ ye mbon mmọ ẹkesinamde. (2 Chron. 16:9, 10; 24:18-22) Mmọ ẹma ẹsiwet ndudue mmọ ye eke ikọt Abasi eken. (2 Sam. 12:1-14; Mark 14:50) Ekpri eyenete kiet ke Britain ọkọdọhọ ete: “Ọsọsọn̄ ndikụt mme owo ẹtịn̄de akpanikọ ntem. Emi anam itetịm inịm ke Bible edi N̄wed Abasi.”

11. Nso ikeme ndin̄wam mme uyen ẹma ndinam se mmọ ẹkpepde ke Bible?

¹¹ Ufọn oro isibọde ke ini iyakde Bible ada nnyịn usụn̄ owụt ke ẹkeda spirit Abasi ẹwet enye. (Kot Psalm 19:7-11.) Ekpri eyenete an̄wan kiet ke Japan ọkọdọhọ ete: “Ke ini ubon nnyịn ẹnamde se Bible ekpepde, imesinen̄ede ikop inemesịt, inyene emem, idiana kiet, inyụn̄ ima kiet eken.” Se ikpepde ke Bible anam ituak ibuot inọ ata Abasi inyụn̄ iyakke itiene inịm se mîdịghe akpanikọ. (Ps. 115:3-8) Ẹkpep mme owo ke Abasi idụhe, ndien utọ ukpepn̄kpọ emi esinam mme owo ẹkpono n̄kpọ emi Jehovah okobotde utu ke ndikpono Jehovah. Ndien sia mmọ mînịmke ke Abasi do, mmọ ẹsidue ẹkere ke owo ekeme ndikọk mfịna ererimbot emi.—Ps. 146:3, 4.

12, 13. Nso ke akpanam man mme owo ẹma ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi ke ini enemede n̄kpọ aban̄a Bible ye nte Abasi okobotde n̄kpọ?

¹² Nso ke akpanam man mme owo ẹma ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi ke ini enemede n̄kpọ aban̄a Bible ye nte Abasi okobotde n̄kpọ? Kûkere ke ọmọfiọk se mme owo ẹnịmde. Ndusụk mbon emi ẹnịmde ke n̄kpọ okofoforo ẹnịm n̄ko ke Abasi odu. Mmọ ẹkere ke Abasi ikobotke-bot n̄kpọ, edi akanam mme n̄kpọ ẹfoforo. Ndusụk owo ẹkere ke edieke mme n̄kpọ mîkoforoke-foro, ke owo ikpekpepke ke ufọkn̄wed. Se ẹnamde ke ufọkabasi anam ndusụk owo ẹtre ndinịm ke Abasi odu. Ntre, ọfọn ebem iso obụp owo se enye enịmde. Edieke akpan̄de utọn̄ ọnọ enye, enye n̄ko ayama ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi.—Titus 3:2.

¹³ Edieke owo ọdọhọde ke esesịme ndinịm ke Abasi do, nso ke ọkpọbọro enye? Emekeme ndidọhọ enye ukpono ukpono ete etịn̄ nte uwem ọkọtọn̄ọde. Ekem, ọdọhọ enye ete, ‘Edieke n̄kpọ okoforode-foro, ata akpa odu-uwem n̄kpọ oro okoforode n̄kpọ en̄wen do okoto m̀mọ̀n̄?’ Prọfesọ kiet ọkọdọhọ ke mbemiso akpa odu-uwem n̄kpọ oro ekpekemede ndiforo n̄kpọ en̄wen, akpana enye (1) enyene n̄kpọ emi etiede nte ikpa emi ekemede ndifụk enye, (2) enyene odudu onyụn̄ ekeme ndida odudu oro nnam n̄kpọ,  (3) enyene ntọt ke nsen esie (oro edi, DNA) emi owụtde nte enye editiede inyụn̄ ikọride, (4) ekeme ndinam ntọt emi odu ke kpukpru nsen esie. Enye ama adian do ete: “Idụhe odu-uwem n̄kpọ ndomokiet emi mîsinyeneke ndyọ, ekpededi n̄kpọ oro ekpri didie.”

14. Nso ke akpanam edieke ọsọn̄de fi ndinam an̄wan̄a owo ke Abasi okobot n̄kpọ?

¹⁴ Edieke osụk ọsọn̄de fi ndineme n̄kpọ emi, emekeme ndinọ uwụtn̄kpọ emi Paul ọkọnọde. Enye ọkọdọhọ ete: “Kpukpru ufọk ẹnyene andibọp, edi enye emi ọkọbọpde kpukpru n̄kpọ edi Abasi.” (Heb. 3:4) Idụhe owo emi ekemede ndifan̄a utọ ikọ emi, sia edieke kpukpru ufọk enyenede andibọp, ọwọrọ enyene owo emi okobotde mme odu-uwem n̄kpọ. Emekeme ndida n̄wed nnyịn n̄ko nneme n̄kpọ emi ye owo oro. Sista kiet ama ada n̄kpri ndiye n̄wed iba oro ikasiakde do, eneme nneme ye akparawa kiet emi ọkọdọhọde ke imọ inịm ke n̄kpọ okofoforo, ndien ke Abasi idụhe. Edi ke n̄kpọ nte urua kiet ama ekebe, akparawa oro ama ọdọhọ ke imenịm ndien ke Abasi odu. Ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep enye Bible, ndien enye ama akabade edi Ntiense Jehovah.

15, 16. Nso ke ekpeneme ye owo emi mînịmke ke Bible edi N̄wed Abasi, edi nso ke mîkpanaha efre?

¹⁵ Emekeme ndinam se inemede emi n̄ko ke ini ọkwọrọde ikọ ọnọ owo emi mînịmke ke Bible edi N̄wed Abasi. Domo ndifiọk se enye enịmde ye se enye akpamade ndineme. (N̄ke 18:13) Edieke enye amade n̄kpọ emi ntaifiọk ẹkpepde, wụt enye n̄kpọ oro Bible ekpepde emi ekemde ye se ntaifiọk ẹtịn̄de. Owo en̄wen ekeme ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi edieke owụtde enye prọfesi Bible oro osude ye mme n̄kpo ke Bible emi ẹwụtde ke se Bible etịn̄de aban̄a eset enen. Mîdịghe, emekeme ndiwụt enye nti item emi ẹdude ke Bible, utọ nte mbon emi Jesus ọkọnọde ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ ke obot.

¹⁶ Kûfre ke ukaha ndifan̄a mfan̄a, edi oyom ndinam enye enịm ke Bible edi N̄wed Abasi. Ntre, nen̄ede kpan̄ utọn̄, bụp nti mbụme, tịn̄ ikọ ukpono ukpono, akpan akpan edieke owo oro edide akwaowo. Emi ayanam enye ama ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi, onyụn̄ okụt ke ọmọfiọk se enịmde kpa ye oro edide uyen. Ti n̄ko ke idịghe kpukpru mbụme oro ẹbụpde fi ke edibọrọ, akpan akpan mbụme oro ẹbụpde man ẹda fi ẹnam mbubru.—N̄ke 26:4.

17, 18. (a) Nso ikeme ndinam fi etetịm ọbuọt idem ye Abasi? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁷ Ndifiọk mme akpan ukpepn̄kpọ Bible kpọt idinamke inen̄ede ibuọt idem ye Abasi. Ntem, ana isịn idem idụn̄ọde Ikọ Abasi nte owo odụn̄ọrede oyom n̄kpọuto eke edịbede. (N̄ke 2:3-6) Da Watchtower Library ke DVD, Watchtower LIBRARY EKE INTANET, Watch Tower Publications Index m̀mê N̄wed Ndụn̄ọde Mme Ntiense Jehovah nam ndụn̄ọde. Biere ndikot ofụri Bible n̄kụre ke isua kiet. Ndikot Bible kpukpru usen esinam itetịm ibuọt idem ye Jehovah. Se ikan̄wamde esenyịn circuit kiet etetịm ekpere Jehovah edi emi ke ini enye ekedide uyen. Enye ọdọhọ ete: “Ndikot ofụri Bible ama an̄wam mi nnen̄ede nnịm ke Bible edi N̄wed Abasi. Ini oro ke mme mbụk Bible emi n̄kekpepde ke ini n̄kedide eyenọwọn̄ ekenen̄ede an̄wan̄a mi. Mma ntọn̄ọ ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi.”

¹⁸ Mme ete ye eka, mbufo ẹkeme ndikpep nditọ mbufo Ikọ Abasi n̄kan owo en̄wen ekededi. Didie ke mbufo ẹkeme ndikpep mmọ ẹtetịm ẹbuọt idem ye Jehovah? Se idinemede edi oro ke ibuotikọ oro etienede.