1. Nso ikeme ndinam nnyịn ikûsụhọde idem?

NTAK emi esisọn̄de ndinam se ikpepde ke Bible? Ntak kiet edi ke nnyịn mîsụhọkede idem nnyịn idikemeke ndinam se ifọnde, ndien enyene ediwak n̄kpọ emi ẹsinamde ọsọn̄ nnyịn ndisụhọde idem. Mbon oro idụn̄de kiet ke “mme akpatre usen” emi ‘ẹma idemmọ, ẹma okụk, ẹtan̄ idem, ẹseri iseri, inyụn̄ ifarake ke idem.’ (2 Tim. 3:​1-3) Nnyịn ikọt Jehovah imaha utọ uwem emi, edi imekeme ndifịbe mbon oro ẹdude utọ uwem emi ke ini etiede nte n̄kpọ enen̄ede ọfọn mmọ, ke mmọ ẹnyụn̄ ẹkop inem uwem. (Ps. 37:1; 73:3) Imakam ikeme ndikere: ‘Ndi ufọn osụk odu nditụk idem nnam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen? Ndi mme owo ẹyesụk ẹkpono mi edieke nnịmde “idem ke n̄kpri-n̄kan”? (Luke 9:48) Mfịna ekeme ndidu ke esop edieke idude uwem nte mbon ererimbot emi, onyụn̄ ekeme ndinam ọsọn̄ mme owo ndidiọn̄ọ ke idi Mme Ntiense Jehovah. Edi iyọbọ ediwak ufọn ke ini ikpepde iban̄a ikọt Jehovah oro ẹkesụhọrede idem ke eyo Bible, inyụn̄ ikpebede mmọ.

2. Nso ke ikeme ndikpep nto ikọt Abasi ke eyo Bible?

² Edieke iyomde ndikpebe ikọt Abasi ke eyo Bible, ana idụn̄ọde ifiọk se ikan̄wamde mmọ ẹsụhọde idem. Mmọ  ẹkesan̄a didie ẹdi ufan Abasi, ẹnyụn̄ ẹnam se inemde enye esịt? Nso ikan̄wam mmọ ẹnam uduak Abasi? Ndisiyom ibọrọ utọ mbụme emi ke ini ikpepde Bible ayan̄wam nnyịn ikpebe mmọ.

3, 4. (a) Nso ke Jehovah esida ekpep nnyịn n̄kpọ? (b) Nso ufọn ke idibọ ima inam uduak Abasi?

³ Jehovah esida Bible, mme n̄wed nnyịn, mme ikpehe Intanet nnyịn, edinam TV nnyịn, mbono esop, ye mbono ọnọ nnyịn item onyụn̄ ekpep nnyịn n̄kpọ. Edi se Jesus eketịn̄de ke John 4:34 owụt ke nnyịn ikpekpepke Bible man inyene ifiọk ibuot kpọt. Jesus ọkọdọhọ ete: “Udia mi edi ndinam uduak enye emi ọkọdọn̄de mi nnyụn̄ nnam utom esie mma.”

⁴ Ndinam uduak Abasi eketie nte udia ọnọ Jesus. Didie ke ndinam uduak Abasi etie nte ndidia udia? Ukem nte ndidia eti udia esinamde esịt enem nnyịn, onyụn̄ anam idem ọsọn̄ nnyịn, ndinam uduak Abasi esinam esịt enem nnyịn onyụn̄ anam itetịm ibuọt idem ye Abasi man ikeme ndidu uwem ke nsinsi. Ndi akanam akak fi ke idem ke ini adahade mbono an̄wautom, edi ete ikwọrọ ikọ ima usen oro, afo okop idem, esịt onyụn̄ enem fi?

5. Nso ufọn ke ididia edieke inyenede ọniọn̄?

⁵ Ndinam se Jehovah ọdọhọde owụt ke imenyene ọniọn̄. (Ps. 107:43) Nnyịn idituaha n̄kpọfiọk edieke inamde se ikekeme man inyene ọniọn̄. Bible ọdọhọ ke idụhe se ẹkemede ndimen ndomo ye ọniọn̄, ke ọniọn̄ “edi eto uwem ọnọ mmọ eke ẹmụmde enye ẹkama, ndien mbon oro ẹsọn̄ọde ẹmụm enye ẹkama ẹkop inemesịt.” (N̄ke 3:​13-18) Jesus ọkọdọhọ mbet esie ete: “Edieke mbufo ẹfiọkde mme n̄kpọ emi, mbufo ẹyekop inemesịt edieke ẹnamde mmọ.” (John 13:17) Mbet esie ẹma ẹka iso ẹkop inemesịt sia mmọ iketreke ndinam item Jesus. Mmọ ẹma ẹnam se Jesus ekekpepde mmọ ẹnyụn̄ ẹkpebe enye ke ofụri eyouwem mmọ.

6. Ntak emi ikpakade iso inam se ikpepde?

⁶ Oyom nnyịn n̄ko ika iso inam se ikpepde. Yak idọhọ ke mekanik enyene ediwak n̄kpọutom onyụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ utom. Kpukpru n̄kpọutom oro idinyeneke ufọn edieke enye mîdaha mmọ inam utom. Inamke n̄kpọ m̀mê ebịghi didie enye ọkọtọn̄ọ ndidiọn̄ moto, m̀mê enye onyụn̄ ọdiọn̄ọ utom didie, edieke enye mîkaha iso idiọn̄ moto, enye idifiọkke ndidiọn̄ moto aba nte ini akade. Kpasụk ntre, ke ini ikọtọn̄ọde ndinam se ikpepde ke Bible, esịt ama enen̄ede enem nnyịn. Edi, edieke iyomde ndika iso n̄kop inemesịt, ana isisụhọde idem inam se Jehovah ekpepde nnyịn kpukpru usen.

7. Nso ke ikpanam ke ini ikotde mbụk mme asan̄autom Abasi ke Bible?

⁷ Ẹyak ineme ndusụk n̄kpọ emi ẹketịbede ẹnọ ikọt Abasi, emi edide ekpedi ẹtịbe ẹnọ nnyịn, ekeme ndidi ọkpọsọn̄ nnyịn ndisụhọde idem. Iyeneme se ikan̄wamde mmọ ẹsụhọde idem. Edieke iyomde ndisụhọde idem nte mmọ, inaha ikokot mbụk mmọ ibe. Ana ikere nte ikpanamde-nam se mbụk mmọ ekpepde nnyịn, ikûnyụn̄ ubiat ini ndinam se ikpepde oro.

8, 9. Didie ke Utom 14:​8-15 owụt ke apostle Paul ama osụhọde idem? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁸ Abasi oyom “kpukpru orụk owo ẹnyene edinyan̄a ẹnyụn̄ ẹsịm nnennen ifiọk akpanikọ.” (1 Tim. 2:4) Edi afo ada didie ediwak owo oro mîdiọn̄ọke kan̄a  akpanikọ emi odude ke Bible? Apostle Paul ama esika mme synagogue ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mme Jew emi ẹma ẹkefọfiọk n̄kpọ ẹban̄a Jehovah. Edi idịghe mme Jew kpọt ke enye ekesikwọrọ ikọ ọnọ. Se enye akanamde ini enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mbon oro ẹkekponode mme nsunsu abasi ama owụt ke enye enen̄ede osụhọde idem.

⁹ Ke ini Paul akakade akpa isan̄ isụn̄utom esie, mbon Lycaonia ẹkekere ke Paul ye Barnabas ẹdi mme abasi. Mmọ ẹma ẹda enyịn̄ abasi mmọ ẹsio Paul ye Barnabas. Mmọ ẹkekot Paul Hermes, ẹkot Barnabas Zeus. Ndi emi ama anam ibuot okpon mmọ? Ndi mmọ ẹma ẹn̄wek ẹduọk, ẹdọhọ ke obio enye emi itiehe nte obio iba oro mmọ ẹkebemde iso ẹka, emi ẹkekọbọde mmọ idiọk idiọk? Ndi mmọ ẹma ẹkere ke emi ayanam ediwak owo ẹkop eti mbụk? Utọ n̄kpọ oro ikodụkke mmọ ibuot! N̄kpọ oro ama ayat mmọ tutu mmọ ẹwak ewụra mmọ ẹnyụn̄ ẹbụmede ẹdụk otuowo oro ẹfiori ẹte: “Ntak emi mbufo ẹnamde n̄kpọ emi? Nnyịn n̄ko idi mme owo emi inyenede mmemidem nte mbufo.”​—Utom 14:​8-15.

10. Nso ke ikọ Paul ọkọwọrọ ini enye ọkọdọhọde mbon Lycaonia ke imọ ye Barnabas idi owo nte mmọ?

¹⁰ Ke ini Paul ye Barnabas ẹkedọhọde ke mmimọ n̄ko idi mme owo, ikọ mmọ ikọwọrọke ke mmọ ẹkpono nsunsu abasi nte mbon Lycaonia. Edi ọkọwọrọ ke mmọ n̄ko ifọnke ima. Jehovah akakam osio mmọ ọdọn̄ ẹkekwọrọ ikọ ẹnọ mme idụt! (Utom 13:2) Jehovah ama ada edisana spirit esie emek mmọ ẹketiene Jesus ẹkara ke heaven. Paul ye Barnabas ẹma ẹdiọn̄ọ ke mbon Lycaonia ẹkeme nditiene nnyene utọ akwa ifet oro edieke mmọ ẹkpepde ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnamde se mmọ ẹkpepde.

11. Didie ke ikeme ndisụhọde idem nte Paul ke ini ikwọrọde ikọ?

¹¹ Didie ke ikeme ndisụhọde idem nte Paul? Akpa, ikpanaha ibọ ubọn̄ oro ẹkpenọde Jehovah ida m̀mê iyom mme owo ẹtoro nnyịn ke n̄kpọ ekededi emi Jehovah ọnọde nnyịn odudu inam. Ọkpọfọn kpukpru nnyịn ibụp idem nnyịn ite: ‘Nsida didie mbon oro n̄kwọrọde ikọ nnọ? Ndi mmesidue ntiene mbon n̄kan̄ nnyịn nsari mbon oro mmọ ẹsisaride?’ Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ẹyom ndin̄wam ediwak owo nte mmọ ẹkekeme ẹkop eti mbụk. Oro esinam mmọ ẹsan̄a ke efakutom mmọ ẹyom m̀mê odu mbon oro mîkopke usem oro mmọ ẹdade ẹkwọrọ ikọ. Ndusụk ini mmọ ẹsikpep usem ye ido mbon oro mme owo mîsidaha ke n̄kpọ. Edi ikpanaha ikọt Abasi emi ẹyomde ndin̄wam utọ mbon oro ẹdedei ẹkere ke imọfọn ikan mmọ. Utu ke oro, akpana mmọ ẹdomo ndifiọk n̄kpọ mban̄a owo kiet kiet man mmọ ẹkeme ndinam ikọ Abasi an̄wan̄a enye.

12. Didie ke Epaphras okowụt ke imenen̄ede ikere iban̄a nditọete?

¹² Usụn̄ en̄wen emi iwụtde ke imosụhọde idem edi ndisisịn nditọete nnyịn ke akam. 2 Peter 1:1 ọdọhọ ke mmọ ‘ẹbọ akpanikọ emi edide ukem ye eke nnyịn.’ Epaphras ama esisịn nditọete ke akam. Ẹsiak enyịn̄ esie ikata kpọt ke Bible, ke mme n̄wed Bible oro Paul ekewetde. Ke ini ẹkekọbide Paul ẹtem ke ufọk ke Rome, enye ama ewet ọdọhọ nditọete ke Colossae ete ke Epaphras esisịn “idem ọbọn̄ akam kpukpru ini aban̄a” mmọ. (Col. 4:12) Epaphras ama enen̄ede ọdiọn̄ọ nditọete, esinyụn̄ ekere aban̄a mmọ etieti. Kpa ye oro enye ekedide ‘nsan̄a n̄kpọkọbi Paul,’ enye okosụk ekekere nte  ikpan̄wamde nditọete ẹka iso ẹnam n̄kpọ Abasi. (Philem. 23) Enye ama anam n̄kpọ man an̄wam mmọ. Enye ikekereke iban̄a ufọn idemesie kpọt. Ọfọn isisiak nditọete nnyịn enyịn̄ ke ini isịnde mmọ ke akam. Utọ akam oro esinen̄ede enyene odudu.​—2 Cor. 1:11; Jas. 5:16.

13. Didie ke ikeme ndisịn nditọete nnyịn ke akam nte Epaphras akanamde?

¹³ Sikere mbon emi akpasiakde enyịn̄ ke akam. Ndi odu nditọete m̀mê mme ubon ke esop mbufo oro n̄kpọ ọsọn̄de ye mmọ? Ndi ọsọn̄ mmọ ndibiere se ẹkpenamde? Ndi idomo esịm mmọ? Emekeme ndisịn mmọ ke akam ukem nte Epaphras. Ediwak nditọete ẹsibọn̄ akam ẹban̄a nditọete oro ẹsiakde enyịn̄ ke ibuotikọ emi “Mme Ntiense Jehovah Emi Ẹsịnde ke Ufọk-N̄kpọkọbi ke Nsio Nsio Idụt ke Ntak Ikọ Abasi.” Ibuotikọ emi odu ke jw.org. (Ka MBỤK N̄KPỌNTỊBE > MBỤK IKPE.) Mbon en̄wen oro ikpesịnde ke akam ẹdi nditọete nnyịn oro owo mmọ akpade, mbon oro ukwọ, oyobio, unyekisọn̄, ye ekọn̄ ọnọmọde, ye mbon oro mînyeneke se ẹdade ẹdu uwem. Omokụt do ke imenyene ediwak nditọete oro ikpesisịnde ke akam. Ke ini isịnde mmọ ke akam, iwụt ke imekere iban̄a mbon en̄wen n̄ko. (Phil. 2:4) Jehovah esikop utọ akam oro.

14. Ntak emi idọhọde ke idụhe eke esimade ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se owo etịn̄de nte Jehovah?

¹⁴ Ọyọhọ usụn̄ ita oro iwụtde ke imosụhọde idem edi ndisinyịme ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se mbon en̄wen ẹtịn̄de. James 1:19 ọdọhọ ‘isisọp ndikop ikọ.’ Idụhe eke esimade ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se owo etịn̄de nte Jehovah. (Gen. 18:32; Josh. 10:14) Enyene se ikemede ndikpep nto nneme oro Moses ekenemede ye Jehovah ke Exodus 32:​11-14. (Kot.) Jehovah ama ayak Moses etịn̄ se enye ekerede kpa ye oro mîdụhe eke ekemede nditeme Jehovah se akpanamde. Anie ekpenyịme ndinyene ime n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop ikọ owo emi ọnọde ekikere emi mînenke nnyụn̄ nnam se owo oro etịn̄de? Edi Jehovah esinyene ime akpan̄ utọn̄ okop akam mbon oro ẹbuọtde idem ye enye.

15. Didie ke ikeme ndikpono nditọete nnyịn nte Jehovah?

¹⁵ Jehovah esisụhọde idem anam n̄kpọ ye mme owo onyụn̄ akpan̄ utọn̄ ọnọ mmọ nte enye akakpan̄de ọnọ Abraham, Rachel, Moses, Joshua, Manoah, Elijah, ye Hezekiah. Ọkpọfọn kpukpru nnyịn ibụp idem nnyịn ite: ‘Edieke Jehovah ekemede ndinam emi, ami ndien-e? Ndi mmekeme nditetịm n̄kpono nditọete, n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop ekikere mmọ, nnyụn̄ nnam nti ekikere oro mmọ ẹnọde? Ndi odu owo ke esop m̀mê ubon nnyịn emi akpanade n̄kpan̄ utọn̄ nnọ n̄kan nte nsikpan̄de? Nso idi nnennen n̄kpọ oro n̄kpanamde? Nso ke ndinam?’​—Gen. 30:6; Judg. 13:9; 1 Ndi. 17:22; 2 Chron. 30:20.

16. Nso ke Edidem David akanam ini Shimei ọkọsọn̄ọde enye enyịn?

¹⁶ Ọyọhọ usụn̄ inan̄ oro iwụtde ke imosụhọde idem edi ndisimụm idem n̄kama ke ini ẹnamde esịt ayat nnyịn. (Eph. 4:2) Ata eti uwụtn̄kpọ oro ikpekpebede odu ke 2 Samuel 16:​5-13. (Kot.) Shimei owo mme Edidem Saul ama ọsọn̄ọ David ye mme asan̄autom esie enyịn onyụn̄ otomo mmọ ke itiat. David ama ọyọ usọn̄enyịn oro kpa ye oro enye ekenyenede odudu ndinam Shimei n̄kpọ. Nso ikan̄wam David omụm idem akama? Ẹyak ise ibọrọ ke ọyọhọ Psalm ita.

17. Nso ikan̄wam David omụm idem akama, ndien didie ke ikeme ndikpebe enye?

 ¹⁷ Ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed ọyọhọ Psalm ita anam ifiọk ke David ekewet Psalm emi “ini emi enye ekefehede ke ntak Absalom eyen esie.” Ufan̄ikọ 1 ye 2 ẹtịn̄ ukem n̄kpọ oro odude ke Udiana Samuel ibuot 16. Psalm 3:4 etịn̄ se ikan̄wamde David omụm idem akama ete: “Ami nyada uyo mi n̄kot Jehovah, ndien enye eyetie ke edisana obot esie eyere mi.” Nnyịn n̄ko imekeme ndibọn̄ akam ke ini ẹnamde esịt ayat nnyịn. Jehovah ọyọnọ nnyịn edisana spirit esie man an̄wam nnyịn imụm idem ikama. Ndi odu ini emi afo ekerede ke oyoyom omụm idem akama m̀mê efen ọnọ owo oro eduede fi? Ndi emenịm ke Jehovah okụt se itịbede, ke enye oyonyụn̄ ọdiọn̄ fi edieke omụmde idem akama?

18. Nso ufọn ke ididia edieke ibierede ndika iso nnam se Jehovah ekpepde nnyịn?

¹⁸ Jehovah esidiọn̄ nnyịn ke ini inamde se ifiọkde ke enen. Ntak edi oro Mme N̄ke 4:7 ọdọhọde ke “ọniọn̄ edi ata akpan n̄kpọ”! Imọdiọn̄ọ ke idịghe owo ama enyenyene ifiọk, ke enyene ọniọn̄. Edieke idade ifiọk oro inyenede ibiere se ifọnde, oro oyowụt ke imenyene ọniọn̄. Iyọn̄ ẹsikam ẹwụt ke imenyene ọniọn̄, sia mmọ ẹsibon udia mmọ ke ndaeyo. (N̄ke 30:​24, 25) Christ emi edide “ọniọn̄ Abasi” esinam se inemde Ete esie esịt kpukpru ini. (1 Cor. 1:24; John 8:29) Ukpụhọde odu ke ndibiere nnennen n̄kpọ ye ke ndinam nnennen n̄kpọ oro ikebierede. Jehovah ọfiọk oro, enye esinyụn̄ ọdiọn̄ mbon oro ẹsụhọrede idem ẹnam se mmọ ẹfiọkde ke enen. (Kot Matthew 7:​21-23.) Ntre, tiene nam se ekekeme man kpukpru owo ke esop ẹkeme ndika iso nsụhọde idem nnam n̄kpọ Jehovah. Imọdiọn̄ọ ke esida ini ndinam ndusụk se ifiọkde ke enen, ke esinyụn̄ oyom inyene ime. Edi ndinam emi owụt ke imosụhọde idem. Edieke ikade iso isụhọde idem, iyokop inemesịt idahaemi ye ke nsinsi.