1. Didie ke ikọt Abasi ẹsiwụt ke imama idem mmimọ?

IKỌT Abasi ke ofụri ererimbot ẹtie nte ubon, mmọ ẹnyụn̄ ẹma idemmọ etieti. (1 John 4:​16, 21) Idịghe ikpọ n̄kpọ ifan̄ emi mmọ ẹsinamde ẹnọ nditọete mmọ ndusụk ini ke mmọ ẹsida ẹwụt ke imama mmimọ, edi edi n̄kpri n̄kpri n̄kpọ emi mmọ ẹsiwakde ndinam. Ima ifọn ido ye nditọete nnyịn inyụn̄ iwụt ke imekere iban̄a mmọ, Bible ọdọhọ ke ididi “mme andikpebe Abasi, nte ndima nditọ.”​—Eph. 5:1.

2. Didie ke Jesus okowụt ke imama mme owo ukem nte Ete esie?

² Jesus ekesinam n̄kpọ ukem ukem nte Ete esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹtiene mi, kpukpru mbufo emi ẹkpade utom ẹnyụn̄ ẹbiomde ndodobi mbiomo, ndien nyọnọ mbufo nduọkodudu . . .  koro ami mmenyene ifụre ifụre ido nnyụn̄ nsụhọde idem.” (Matt. 11:​28, 29) Ima ‘ikere iban̄a mme usụhọde owo’ nte Jesus ekesikerede, Jehovah ayama nnyịn onyụn̄ enem esịt ye nnyịn. (Ps. 41:1) Ẹyak ise nte ikemede ndiwụt ke imekere iban̄a mme owo ke ubon nnyịn, ke esop nnyịn, ye ke ini ikwọrọde ikọ.

3. Didie ke ebe okpowụt ke imekere iban̄a n̄wan imọ inyụn̄ idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ye enye? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

³ Mme ebe ẹkpeda iso ke ndiwụt ke imekere iban̄a mbonubon mmọ. (Eph. 5:25; 6:4) Bible ọdọhọ mmọ ‘ẹdụn̄ ye iban mmọ ke ifiọk.’ Emi ọwọrọ ke ana mmọ ẹkere ẹban̄a mmọ, ẹdiọn̄ọ nte ẹnamde n̄kpọ ye mmọ. (1 Pet. 3:7) Edieke ikerede iban̄a owo, iyọdiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ye enye. Ebe emi ọdiọn̄ọde nte anamde n̄kpọ ye n̄wan esie ọdiọn̄ọ ke kpa ye oro imọ ye n̄wan imọ, emi edide andin̄wam imọ, mîdịghe ukem ke ata ediwak usụn̄, ke oro iwọrọke ke imọfọn ikan enye. (Gen. 2:18) Emi esinam enye okpono n̄wan esie, ekere aban̄a nte etiede enye ke idem, inyụn̄ isueneke enye. N̄wan kiet ke Canada ọkọdọhọ ke akananam ebe imọ inamke etie nte ke se imọ ikerede iwọrọke usụn̄, inyụn̄ idọhọke m̀mê nso ikpanam imọ ikere n̄kpọ ntre. Enye ọdọhọ ke ebe imọ esinen̄ede akpan̄ utọn̄ okop se imọ itịn̄de, ndien edieke enyenede se imọ ikerede emi mîfọnke, ke enye esinen̄ede imọ, edi isueneke-suene imọ.

4. Didie ke ebe okpowụt ke imekere iban̄a n̄wan imọ ke ini enye anamde n̄kpọ ye iban en̄wen?

⁴ Ebe emi ekerede aban̄a n̄wan esie esikpekpeme nte anamde n̄kpọ ye iban en̄wen. Enye isimenke mbre emi enye ekpebrede ye n̄wan esie ikebre ye n̄wan en̄wen, isinyụn̄ isioho esịt isịn ke idem iban en̄wen. Enye isinamke mme n̄kpọ emi idem ke ini enemede nneme ke Intanet. (Job 31:1) Idịghe enye ndima n̄wan esie kpọt anam enye okûnam kpukpru emi, ntak en̄wen edi ke enye ama Abasi onyụn̄ asua se idiọkde.​—Kot Psalm 19:14; 97:10.

5. Didie ke n̄wan ekeme ndiwụt ke imekere iban̄a ebe imọ?

⁵ Ke ini ebe ekpebede Jesus emi edide ibuot ọnọ enye, emi ayanam n̄wan esie “enen̄ede okpono” enye. (Eph. 5:​22-25, 33) N̄wan emi okponode ebe esie ọyọdiọn̄ọ nte anamde n̄kpọ ye enye akpan akpan ke ini ebe enyenede ediwak utom esop ndinam, m̀mê ke ini n̄kpọ afịnade ebe esie. Ebe kiet ke Britain ọdọhọ ete: “Enyene nte nnamde n̄kpọ ndusụk ini, n̄wan mi ọdiọn̄ọ ke enyene se ifịnade mi. Ekem enye ayanam se Mme N̄ke 20:5 etịn̄de, ekpededi oro ọwọrọ ke ana enye ebet tutu ini emi enye okụtde ke iyekeme ndinam mi ntịn̄ se isịnede mi ke esịt, edieke n̄kpọ oro edide se n̄kemede ndineme ye enye.”

6. Didie ke kpukpru nnyịn ikeme ndin̄wam nditọwọn̄ ẹsikere ẹban̄a mme owo? Nso ufọn ke emi edinam inọ mmọ?

⁶ Ke ini ebe owụtde ke imekere iban̄a n̄wan imọ, n̄wan onyụn̄ anam ntre ye ebe, eti n̄kpọ ke mmọ ẹkpep nditọ mmọ oro. Edi utom ete ye eka ndikpep nditọ mmọ ẹsikere ẹban̄a mme owo. Mmọ ẹkeme ndikpep nditọ mmọ ẹkûsufehe mbre ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ẹsinyụn̄ ẹyak ikpọ owo ẹbem mmọ iso ẹda udia ke itie edinam. Mbon en̄wen ke esop ẹkeme ndin̄wam mme ete ye eka n̄kpep nditọwọn̄ ndikere mban̄a mme owo. Ke uwụtn̄kpọ, akpana itoro eyenọwọn̄ ke ini enye anamde eti n̄kpọ, utọ nte ndiberede usụn̄ nnọ owo. Emi eyenem eyen oro onyụn̄ anam enye okụt ke “inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.”​—Utom 20:35.

7. Didie ke Jesus okowụt ke imekere iban̄a owo emi ekedide inan? Nso ke oro ekpep nnyịn?

⁷ Mme owo ẹma ẹmen “owo emi edide inan onyụn̄ enyenede mfịna utịn̄ikọ” ẹsọk Jesus isan̄ kiet emi enye okodude ke Decapolis. (Mark 7:​31-35) Utu ke Jesus ndikọk enye ke eferife, Jesus ama “emen enye ọkpọn̄ otuowo.” Nso ikanam Jesus anam ntre? Ekeme ndidi bụt ama esinam ete oro  ke otuowo sia enye ekedide inan ye imụm. Etie nte emi akanam Jesus emen enye ọkpọn̄ otuowo. Nnyịn ikemeke ndinam utọ utịben̄kpọ oro nnọ mme owo. Edi imekeme ndisiwụt ke imekere iban̄a nte etiede nditọete nnyịn ke idem, inyụn̄ idiọn̄ọ se ikpọfọnde ye mmọ ke ini inamde n̄kpọ ye mmọ. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹyak nnyịn inyụn̄ ikere nte ikpedemerede kiet eken inọ ima ye nti utom.” (Heb. 10:24) Jesus ama ọdiọn̄ọ nte eketiede ete oro ke idem, onyụn̄ an̄wam enye ke usụn̄ emi edifọnde ye enye. Ata eti uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm oro ọnọ nnyịn!

8, 9. Didie ke ikeme ndiwụt ke imekere iban̄a ikpọ owo ye mbon n̄kpọnnam? (Nọ uwụtn̄kpọ.)

⁸ Sikere ban̄a ikpọ owo ye mbon n̄kpọnnam. Akpan n̄kpọ emi ẹdade ẹdiọn̄ọ esop Abasi edi ima, idịghe nte ikemede ndinam n̄kpọ ọfọn. (John 13:​34, 35) Ima emi esinam inam se ikekeme man in̄wam ikpọ owo ye mbon n̄kpọnnam ẹdụk mbono esop ẹnyụn̄ ẹkwọrọ eti mbụk. Imesin̄wam mmọ ekpededi ata ekpri ke mmọ ẹkeme ndinam. (Matt. 13:23) Michael emi esitiede ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam etịn̄ nte esịt esinemde enye nte mbonubon esie ye nditọete ke otu an̄wautom mmọ ẹsin̄wamde enye. Enye ọdọhọ ete: “Nte mmọ ẹn̄wamde mi anam n̄keme ndidụk mbono esop ediwak ini nnyụn̄ n̄keme ndika ukwọrọikọ ke ubọk ke ubọk. Ndikwọrọ ikọ ke ebiet emi mme owo ẹwakde esinem mi akan.”

⁹ Ikpọ owo ye mbon n̄kpọnnam ẹdu ke ediwak Bethel. Mme esenyịn ke Bethel ẹsikere ẹban̄a nditọete emi ẹsinyụn̄ ẹn̄wam mmọ ẹda leta ye fon ẹkwọrọ ikọ. Bill emi edide isua 86 esiwet leta ọnọ ẹsọk mme owo ke ebiet emi esop mîkpereke. Enye ọdọhọ ete: “Enenem nnyịn nte ikemede ndiwet leta n̄kwọrọ ikọ.” Nancy emi ekperede ndisịm isua 90 ọdọhọ esie ete: “Nsidaha ke leta ke nsinyụn̄ n̄wet nsịn ke efọkn̄wed nnọ ẹsọk mme owo. Nda ke n̄ka ukwọrọikọ. Ana mme owo ẹdiọn̄ọ akpanikọ!” Ethel emi akamanade ke 1921 ọdọhọ ete: “Ntịghi usen emi mmen̄kopke ubiak. Ndusụk usen esisọn̄ mi ndisịn idem mi ọfọn̄.” Kpa ye oro, enye esikwọrọ ikọ ke fon ọnọ mme owo onyụn̄ enyene ediwak mfiakn̄ka. Barbara emi edide isua 85 ọdọhọ ete: “Udọn̄ọ iyakke nsika ukwọrọikọ ke ubọk ke ubọk. Edi mmekeme ndida fon n̄kwọrọ ikọ nnọ mme owo. Jehovah sọsọn̄ọ-o!” Ikọyọhọke isua kiet, ndima nditọete emi ye nditọete eken oro ẹma ẹkesọn̄, emi ẹdude ke Bethel kiet, ẹma ẹkwọrọ ikọ hour 1,228, ẹwet leta 6,265, ẹkot owo ke fon utịm ike 2,000, ẹnyụn̄ ẹnọ mme owo n̄wed 6,315! Imenịm ke se mmọ ẹnamde emi adat Jehovah esịt!​—N̄ke 27:11.

10. Didie ke ikeme ndin̄wam nditọete nnyịn ẹnen̄ede ẹbọ ufọn ke ini mmọ ẹdụkde mbono esop?

¹⁰ Sikere ban̄a nditọete ke mbono esop. Iyom nditọete nnyịn ẹnen̄ede ẹbọ ufọn ke ini mmọ ẹdụkde mbono esop. Edieke ikerede iban̄a mmọ, iyan̄wam mmọ ẹbọ ufọn. Didie ke ikeme ndinam emi? Usụn̄ kiet edi ndisibabak mbono esop man nnyịn iditịmede mmọ. Imọdiọn̄ọ ke n̄kpọ ekeme ndinam idi mbono esop ke idiọk ini ndusụk ini. Edi edieke edide ido nnyịn ndisidi ke idiọk ini, ọfọn ifiak ikere n̄kpọ emi man ikeme ndiwụt ke imekere iban̄a mme owo. Ti n̄ko ke Jehovah ye Eyen esie ẹkot nnyịn mbono esop. (Matt. 18:20) Ntre ana isika ke ini man iwụt ke imokpono mmọ!

11. Ntak emi ọfọnde mbon emi ẹnyenede n̄kpọ ndinam ke mbono esop ẹnam se 1 Corinth 14:40 ọdọhọde?

¹¹ Nnyịn ndinam se 1 Corinth 14:40 ọdọhọde ete iyak “kpukpru n̄kpọ ẹda itie ke ido nte eyede ye ke ndutịm” owụt ke imekere iban̄a nditọete nnyịn. Edieke nditọete  emi ẹnamde n̄kpọ ke mbono esop mîdiaha ini, mmọ ẹnam se itien̄wed oro ọdọhọde. Emi oyowụt ke mmọ ẹkere ẹban̄a eyenete en̄wen oro enyenede utịn̄ikọ, ẹnyụn̄ ẹkere ẹban̄a nditọete eken ke esop. Ndusụk nditọete ẹsito anyan usụn̄ ẹdi mbono esop, ndusụk ẹkpekpe usụn̄, mbon en̄wen ẹnyene ebe m̀mê n̄wan emi mîdịghe Ntiense Jehovah emi ẹkerede ke mmọ ẹbịghi ẹkaha ndinyọn̄ ndi.

12. Ntak emi ọfọnde inen̄ede ikere iban̄a mbiowo emi ẹsisịnde idem ẹnam utom ke esop? (Se ekebe oro, “ Kere Ban̄a Mbon Emi Ẹdade Usụn̄ ke Esop.”)

¹² Mbiowo ẹsisịn idem ẹnam utom etieti ke esop ẹnyụn̄ ẹda iso ke ukwọrọikọ. Ọfọn inen̄ede ikere iban̄a mmọ. (Kot 1 Thessalonica 5:​12, 13.) Imenịm ke amama se mbiowo ẹnamde ke ufọn fo. Ekpedi ntre, domo nte ekekeme ndibere ye mmọ nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ. N̄kọ mmọ ‘ẹkpeme ukpọn̄ mbufo nte mmọ emi ẹdinamde ibat.’​—Heb. 13:​7, 17.

13. Nso ke ikeme ndikpep nto usụn̄ emi Jesus ekesinamde n̄kpọ ye mme owo?

¹³ Isaiah ekewet ntem aban̄a Jesus: “Enye idibụn̄ke nnyanyan̄a eke anuahade; enye idinyụn̄ inịmeke ọfọn̄ utuenikan̄ eke ekperede ndinịme.” (Isa. 42:3) Jesus ekesikop mme owo mbọm sia enye ama ama mmọ. Mme owo oro ẹketie nte nnyanyan̄a emi anuahade m̀mê ọfọn̄ utuenikan̄ emi ekperede ndinịme, ama onyụn̄ an̄wan̄a enye nte eketiede mmọ ke idem. Emi akanam enye ekere aban̄a mmọ, ọfọn ido ye mmọ, onyụn̄ eme ime ye mmọ. Nditọwọn̄ ẹma ẹsikam ẹma ndidu ye Jesus. (Mark 10:14) Nnyịn ikemeke ndinen̄ede ndiọn̄ọ nte etiede mme owo ke idem nte Jesus ọkọdiọn̄ọde, nnyịn idinyụn̄ ikemeke ndikpep mme owo n̄kpọ nte enye! Edi imekeme ndikere mban̄a mme owo ke efakutom nnyịn. Se ikpesinyụn̄ inamde edi oro. Emi esịne nte itịn̄de ikọ ye mmọ, ini  emi ikpetịn̄de ikọ ye mmọ, ye nte ikpebịghide ye mmọ iketre.

14. Ntak emi akpanade inen̄ede ikpeme nte itịn̄de ikọ ye mme owo?

¹⁴ Didie ke ikpesitịn̄ ikọ ye mme owo? Mbon ikpọ mbubehe, mbon ukara, ye ikpọ owo ufọkabasi emi mîkereke iban̄a mme owo, ẹnyụn̄ ẹdiọkde etieti ẹfiomo ata ediwak owo mfịn. (Matt. 9:36) Emi iyakke ediwak owo ẹsọp ẹnịm se mbon en̄wen ẹtịn̄de, mmọ inyụn̄ inyeneke idotenyịn. Omokụt do ntak emi anade ifọn ido ye mme owo, ikpekpeme se itịn̄de ye mmọ, ye nte inịmde uyo itịn̄? Idịghe nte idiọn̄ọde Bible m̀mê nte idiọn̄ọde ndida Bible n̄n̄wam owo kpọt anam ediwak owo ẹma ukwọrọikọ nnyịn. N̄kpọ en̄wen emi anamde mmọ ẹma ukwọrọikọ nnyin edi ke mmọ ẹdiọn̄ọ ke imenen̄ede ikere iban̄a mmọ, inyụn̄ ikpono mmọ.

15. Nso ye nso ke ikeme ndinam n̄wụt ke imekere iban̄a mbon emi ikwọrọde ikọ inọ?

¹⁵ Awak usụn̄ emi ikemede ndiwụt ke imekere iban̄a mbon emi ikwọrọde ikọ inọ. Ndibụp mbụme esin̄wam nnyịn ikpep owo n̄kpọ ọfọn, edi ana ibụp ukpono ukpono. Ke efakutom emi asiakusụn̄ kiet esikwọrọde ikọ, ediwak owo do ẹdi mbon o-bụt isinyụn̄ iwakke nditịn̄ ikọ. Brọda emi ama edikụt ke ifọnke ibụp mbụme emi mmọ mîdibọrọke ọfọn m̀mê emi owo mîdikemeke ndibọrọ sia emi ekeme ndinam mmọ bụt. Ke uwụtn̄kpọ, enye isibụpke owo m̀mê owo ọdiọn̄ọ enyịn̄ Abasi, mîdịghe m̀mê owo ọdiọn̄ọ se Obio Ubọn̄ Abasi edide. Utu ke oro, enye ekeme ndidọhọ owo ete, “N̄kokụt ke Bible ke Abasi enyene enyịn̄. Ndi mmekeme ndiwụt fi?” Ẹsidọhọ kwa idụt kwa usem, ntre se ẹnamde ke ebiet kiet ekeme ndikpụhọde ye se ẹnamde ke ebiet en̄wen. Edi akpana isikere iban̄a mme owo inyụn̄ ifọn ido ye mmọ kpukpru ini. Emi ọwọrọ n̄ko ke ana idomo ndinen̄ede ndiọn̄ọ nte mme owo ke efakutom nnyịn ẹsinamde n̄kpọ.

16, 17. Edieke ikerede iban̄a mme owo (a) ini ewe ke ikpaka ufọk mmọ ikọkwọrọ ikọ? (b) ikpebịghi didie ke ufọk mmọ ke ini ikwọrọde ikọ?

¹⁶ Ini ewe ke ikpaka ufọk owo ikọkwọrọ ikọ? Ini isan̄ade ke ufọk ke ufọk ikwọrọ ikọ, mme owo isidiọn̄ọke ke nnyịn ke idi sia mmọ ikokotke nnyịn ufọk. Oro akpanam isika ufọk mme owo ke ini idiọn̄ọde ke mmọ ẹyema ndikpan̄ utọn̄! (Matt. 7:12) Ekpedi mme owo ke efakutom mbufo isibakke idemede ke utịturua, emekeme ndibem iso ntọn̄ọ ukwọrọikọ ke efak, ke ebiet emi mme owo ẹsiwakde, mîdịghe afiak aka ekese mbon emi ọkọkwọrọde ikọ ọnọ, emi ọdiọn̄ọde ke ẹdemede.

¹⁷ Ikpebịghi didie ke ufọk owo emi ikwọrọde ikọ inọ? Ediwak owo inyeneke ini, ntre ikpọfọnke ibiat ini ikaha ye owo, akpan akpan ke akpa ini emi ikwọrọde ikọ inọ enye. Ọkpọfọn inam edi ibio ibio utu ke ndidu do mbịghi. (1 Cor. 9:​20-23) Ke ini mme owo ẹkụtde ke nte inamde n̄kpọ owụt ke imọfiọk ke mmimọ inyeneke ini, m̀mê ke enyene nte etiede ye mmimọ, mmọ ẹkeme ndinyịme ifiak idi ini efen. Ke ini ikwọrọde ikọ, akpana mme owo ẹkụt ke imenyene mme edu emi spirit Abasi esinamde owo enyene. Emi oyowụt ke inen̄ede idi “nsan̄autom Abasi.” Jehovah ekeme ndida nnyịn nnam owo edituak ibuot ọnọ enye.​—1 Cor. 3:​6, 7, 9.

18. Nso ufọn ke idibọ ima ikere iban̄a mbon en̄wen?

¹⁸ Ntre ana idomo nte ikekeme ndiwụt ke imekere iban̄a mbonubon nnyịn, nditọete ke esop, ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ. Ima inam ntre, iyọbọ edidiọn̄ idahaemi ye ke ini iso. Psalm 41:​1, 2 ọdọhọ ete: “Owo ekededi emi ekerede aban̄a usụhọde owo okop inemesịt; Jehovah ọyọnọ enye edinyan̄a ke usen afanikọn̄. . . . Ẹyedọhọ ke enye okop inemesịt ke isọn̄.”