1. N̄kpọ eketie didie ye apostle John ke n̄kpọ nte isua 95 eyo mme apostle?

NTE n̄kpọ eketiede ke n̄kpọ nte isua 95 eyo mme apostle ama afịna apostle John etieti. John ama ọsọn̄, okonyụn̄ odụn̄ ke isuo Patmos emi ẹkebịnde enye ẹka. Etie nte enye ekedi n̄kukụre apostle emi ọkọyọhọde osụhọ. (Edi. 1:9) Enye ama ọdiọn̄ọ ke mbon mfiakedem ke ẹkeda mme esop ẹtụn usụn̄, ẹnyụn̄ ẹtọ ubahade ke otu nditọete. Ekeme ndidi John ama ekere ke ibịghike ata Christian ndomokiet ididụhe aba.—Jude 4; Edi. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Ediyarade 7:9-14 owụt ke nso aduai-owo-idem n̄kukụt ke John okokụt? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

² Ini utọ enyene-ndịk n̄kpọ oro eketịbede ke Abasi akanam John okụt aduai-owo-idem n̄kukụt aban̄a n̄kpọ kiet emi editịbede ke ini iso. John ama okụt angel kiet ọdọhọde angel inan̄ ete ẹmụm ofụm nsobo akwa ukụt ẹkama tutu ẹfịk otu kiet emi ẹdide ifịn akpatre idiọn̄ọ. (Edi. 7:1-3) Owo 144,000 emi ẹditienede Jesus ikara ke heaven ẹdi mbon otu oro. (Luke 12:32; Edi. 7:4) Ekem John ama asiak otu efen. Mbon otu emi ẹma ẹwak tutu enye ofiori ete: “Sese!” Enye ndikọdọhọ “sese!” ekeme ndiwụt ke se enye okokụtde ama akpa enye idem. Nso ke ekedi? Ekedi “akwa otuowo, emi baba owo kiet mîkemeke ndibat, eke ẹtode kpukpru idụt ye esien ye obio ye usem, ẹdade ke iso ebekpo ye ke iso Eyenerọn̄.” (Kot Ediyarade 7:9-14.) Kere nte ekenemde John ndidiọn̄ọ ke ata ediwak owo ẹyekpono Abasi ke ini iso nte enye oyomde!

3. (a) Ntak emi n̄kukụt John akpanamde idọdiọn̄ ibuọt idem ye Jehovah? (b) Nso ke idikpep ke ibuotikọ emi?

³ Imenịm ke n̄kukụt oro ama anam John ọdọdiọn̄ ọbuọt idem ye Jehovah. Nnyịn ke n̄kukụt oro akpakam anam ibuọt idem ye Abasi ikan sia idu uwem ke ini emi enye osude! Imokụt nte ẹtan̄de ediwak miliọn mbon emi ẹdoride enyịn ndibọhọ akwa ukụt nnyụn̄ ndu uwem ke nsinsi ke isọn̄ ẹbok.  Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ikpep nte Jehovah akanamde ẹdiọn̄ọ mbon emi ẹsịnede ke akwa otuowo oro ke se ibede isua 80 ko ke edem. Ekem iyeneme (1) ke mbon otu oro ẹwak etieti, (2) ke mmọ ẹnyụn̄ ẹto nsio nsio itie ke ofụri ererimbot. Akpana n̄kpọ mbiba emi ẹnam kpukpru mbon emi ẹdoride enyịn ndisịne ke otu oro ẹdọdiọn̄ ẹbuọt idem ye Jehovah.

4. Nso akpanikọ ke Bible ekpep emi mîn̄wan̄ake mbon Christendom? Nso ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkeda ẹkpụhọde ye mmọ?

⁴ Iwakke ufọkabasi Christendom emi ẹkpepde akpanikọ emi Bible ekpepde ete ke ini ke edi emi mbon emi ẹkopde uyo Abasi ẹdidụn̄de ke isọn̄ emi ke nsinsi. (2 Cor. 4:3, 4) Mfịn, n̄wakn̄kan ufọkabasi Christendom ẹkpep ke kpukpru nti owo ẹsika heaven mmọ ẹma ẹkpa. Edi ekpri otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible emi ẹketọn̄ọde ndisio Enyọn̄-Ukpeme ke 1879 iketieneke ikpep utọ n̄kpọ oro. Mmọ ẹkenịm ke Abasi ayanam isọn̄ afiak edi Paradise, ke ediwak miliọn owo emi ẹkopde uyo Abasi ẹyedụn̄ mi ke isọn̄—idịghe ke heaven. Edi ama ada ini mbemiso mmọ ẹdinen̄ede ẹdiọn̄ọ m̀mê mbon oro ẹdidi mmanie.—Matt. 6:10.

5. Nso ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenịm ẹban̄a owo 144,000?

⁵ N̄kpọ efen edi ke se Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekụtde ke Bible ama anam mmọ ẹdiọn̄ọ n̄ko ke ‘ẹyedep ndusụk owo ẹsio ke isọn̄’ yak ẹkekara ye Jesus ke heaven. (Edi. 14:3) Ibat owo oro edidi 144,000; mmọ ẹdinyụn̄ ẹdi mme Christian emi ẹkeyakde idem ẹnọ Abasi ẹnyụn̄ ẹsịnde ifịk ẹnam n̄kpọ Abasi ini mmọ ẹdude ke isọn̄. Nso ke mmọ ẹkenịm ẹban̄a akwa otuowo?

6. Nso ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenịm ẹban̄a akwa otuowo?

⁶ John okokụt akwa otuowo “ẹdade ke iso ebekpo ye ke iso Eyenerọn̄” ke n̄kukụt oro. (Edi. 7:9) Oro akanam Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹnịm ke otu oro ẹyetiene owo 144,000 ẹkedu ke heaven. Ekpedi otu mbiba emi ẹdidu uwem ke heaven, ukpụhọde ke otu mmọ mbiba edidi nso? Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekere ke mme Christian emi mîkenen̄ekede ikop uyo Abasi ini mmọ ẹdude mi ke isọn̄ ẹdi mbon akwa otuowo oro; ke kpa ye emi mmọ ẹkedude uwem nte Bible ọdọhọde, ke etie nte ndusụk mmọ ẹkesụk ẹdedi mbon ufọkabasi Christendom. Ẹkenịm ke utọ mbon oro ẹma ẹsịn ifịk ekpri ke n̄kpọ Abasi, edi ke ifịk mmọ ikokponke ikem se mmọ ẹdotde ndikara ye Jesus. Ndien sia mmọ mîkenen̄ekede ima Abasi, mmọ ẹyedot ndidu ke heaven ke iso ebekpo, edi iditiehe ke mme ebekpo.

7. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenịm ke mmanie ẹdidụn̄ ke isọn̄ ke ini Tọsịn Isua Ukara Christ? Mmọ ẹkenịm nso ẹban̄a nti ikọt Abasi ke eset?

⁷ Mmanie ndien ẹdidụn̄ ke isọn̄? Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenịm ke ẹma ẹketan̄ owo 144,000 ye mbon akwa otuowo ẹka heaven, ke Abasi ayayak ediwak miliọn mbon en̄wen ẹdu uwem mi ke isọn̄ ẹnyụn̄ ẹdia ufọn Tọsịn Isua Ukara Christ. Mmọ ikekereke ke ediwak miliọn mme owo oro ẹyenam n̄kpọ Jehovah mbemiso Christ ọtọn̄ọ ukara ọ-tọsịn isua oro. Utu ke oro, ẹkekere ke ẹdikpep mmọ n̄kpọ iban̄a Jehovah ke ini Tọsịn Isua Ukara Christ; ke oro ebede, ke ẹyeyak mbon emi ẹdude uwem nte Jehovah ọdọhọde ẹdu uwem ke nsinsi ke isọn̄, edi ẹsobo mbon emi ẹsọn̄de ibuot ye Jehovah. Mmọ ẹma ẹkere n̄ko ke ekeme ndidi ẹyenam ndusụk mbon emi ẹdidide “mbọn̄” ke isọn̄ ini oro ẹkedu ke heaven ke utịt Tọsịn Isua Ukara Christ. “Mbọn̄” emi ẹsịne “mbon oro ẹkesọn̄ọde ẹda ye Abasi ke eset” emi ẹdinamde ẹset, oro edi, nti ikọt Abasi emi ẹkekpade mbemiso Christ edi.—Ps. 45:16.

8. Ewe otu ita ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekere ke ẹdu?

 ⁸ Se itịn̄de emi owụt ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekere ke otu ita ẹdu: (1) owo 144,000, emi ẹditienede Jesus ikara ke heaven; (2) akwa otuowo emi ẹdide mme Christian emi mîkenen̄ekede isịn ifịk inam n̄kpọ Abasi, emi ẹdidade ke iso ebekpo Jesus ke heaven; ye (3) ediwak miliọn mbon emi ẹdikpepde mmọ n̄kpọ iban̄a Jehovah ke ini Tọsịn Isua Ukara Christ. * Jehovah ama anam n̄kpọ emi enen̄ede an̄wan̄a Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke edikem ini esie.—N̄ke 4:18.

9. (a) Didie ke akwa otuowo emi ẹdude ke isọn̄ ẹdikeme ndida “ke iso ebekpo ye ke iso Eyenerọn̄”? (b) Ntak emi nte ẹnamde Ediyarade 7:9 an̄wan̄a esịnede ifiọk?

⁹ Ke 1935, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹdinen̄ede ẹdiọn̄ọ mbon emi ẹdide akwa otuowo emi John okokụtde ke n̄kukụt. Mmọ ẹma ẹdidiọn̄ọ ke inaha mbon akwa otuowo emi ẹka ata ata heaven mbemiso mmọ ẹda “ke iso ebekpo ye ke iso Eyenerọn̄.” Mmọ ẹdida “ke iso ebekpo ye ke iso Eyenerọn̄” ke ndamban̄a usụn̄. Kpa ye emi mmọ ẹdidụn̄de mi ke isọn̄, mmọ ẹdikeme ndida “ke iso ebekpo” ke ini mmọ ẹnyịmede ke Jehovah edi andikara ekondo, ẹnyụn̄ ẹkopde uyo esie ndiwụt ke enye enyene unen ndikara mmimọ. (Isa. 66:1) Mmọ ẹdikeme ndida “ke iso Eyenerọn̄” ke ini mmọ ẹbuọtde idem ke ufak emi Jesus ekekpede ke ibuot mmọ. Mbiet ikọ emi odu ke Matthew 25:31, 32. Itie oro ọdọhọ ke ẹbon “kpukpru mme idụt”—esịnede ndiọi owo—ke iso ubọn̄ ubọn̄ ebekpo Jesus. An̄wan̄a nnyịn ke kpukpru mme idụt oro ẹdidu ke isọn̄, idịghe ke heaven. Se Abasi akanamde an̄wan̄a ikọt esie ke 1935 esịne ifiọk. Imosụk ise Bible mîdọhọke ke ẹtan̄ mbon akwa otuowo ẹka heaven. Otu kiet kpọt ke ẹn̄wọn̄ọ ke ẹyenam ẹdu uwem ke nsinsi ke heaven. Otu oro edi owo 144,000 emi ẹditienede Jesus ‘ikara isọn̄ nte ndidem.’—Edi. 5:10.

10. Ntak emi ediyomde ẹkpep akwa otuowo n̄kpọ ẹban̄a Jehovah mbemiso Tọsịn Isua Ukara Christ ọtọn̄ọ?

¹⁰ Toto ke 1935 ke akan̄wan̄a Mme Ntiense Jehovah ke mbon akwa otuowo emi John okokụtde ke n̄kukụt ẹdi mme Christian emi ẹsọn̄ọde ẹda ye Abasi ẹnyụn̄ ẹnyenede idotenyịn ndidu uwem ke nsinsi ke isọn̄. Edieke anade mmọ ẹbọhọ akwa ukụt, oyoyom ẹkpep mmọ n̄kpọ ẹban̄a Jehovah mbemiso Tọsịn Isua Ukara Christ ọtọn̄ọ. Oyoyom mmọ ẹnen̄ede ẹwụt ke imọbuọt idem ye Abasi man mmọ “ẹkpekeme ndibọhọ kpukpru n̄kpọ emi ẹditịbede” mbemiso Tọsịn Isua Ukara Christ ọtọn̄ọ.—Luke 21:34-36.

11. Nso ikanam ndusụk Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkere ke ẹyemen ndusụk owo ẹka heaven ke utịt Tọsịn Isua Ukara Christ?

¹¹ Nso kaban̄a enye emi ẹkedọhọde ke ẹyemen ndusụk nti ikọt Abasi ke isọn̄ ẹka heaven ke utịt Tọsịn Isua Ukara Christ? Se Enyọn̄-Ukpeme Ikọmbakara eke February 15, 1913 eketịn̄de edi oro. Utọ n̄kpọ oro ekpekekeme ndinam owo obụp ete, ‘Ntak emi ẹkpedọhọde ndusụk nti ikọt Abasi ke eset yak ẹdu uwem ke isọn̄ edi ẹdọhọ mme Christian emi mîkakam inen̄ekede isịn idem inam n̄kpọ Abasi ẹkedu ke heaven?’ Ukpepn̄kpọ iba emi Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekpepde ini oro, emi mîkenenke, akanam mmọ ẹkere ntre. Mmọ ẹkekere (1) ke akwa otuowo ẹdidu ke heaven, (2) ke mme Christian emi mîkenen̄ekede isịn idem inam n̄kpọ Abasi ẹdi mbon akwa otuowo.

12-13. Mbon emi ẹyetde aran ye mbon akwa otuowo ẹdiọn̄ọ nso ẹban̄a idotenyịn mmọ?

¹² Nte ima ikeneneme, toto ke 1935 ke ekenen̄ede an̄wan̄a Mme Ntiense Jehovah ke mbon emi ẹdibọhọde Armageddon ẹdi akwa  otuowo emi John okokụtde ke n̄kukụt. Mi ke isọn̄ emi ke mmọ ‘ẹdito akwa ukụt iwọn̄ọ,’ mmọ ẹyenyụn̄ “ẹka iso ẹfiori ke ọkpọsọn̄ uyo, ẹte: ‘Edinyan̄a oto Abasi nnyịn, emi etiede ke ebekpo, onyụn̄ oto Eyenerọn̄.’” (Edi. 7:10, 14) N̄kpọ efen edi ke Bible ekpep ke mbon emi ẹsetde ẹkedu uwem ke heaven ẹbọ “n̄kpọ eke ọfọnde akan” se nti ikọt Abasi eke eset ẹdibọde. (Heb. 11:40) Se ẹkenamde an̄wan̄a nditọete nnyịn oro ke 1935 ama anam mmọ ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹkot mbon en̄wen ẹditiene ẹnam n̄kpọ Jehovah, man ẹtiene ẹdu uwem ke nsinsi ke isọn̄.

¹³ Mbon akwa otuowo ẹnem esịt etieti ndinyene idotenyịn ndidu uwem ke isọn̄. Mmọ ẹdiọn̄ọ ke Jehovah esibiere m̀mê nti ikọt esie ẹdidu ke heaven ikpono enye, m̀mê ẹdidu ke isọn̄. Mbon emi ẹyetde aran ye mbon akwa otuowo ẹdiọn̄ọ ke mîkpedịghe mfọnido Jehovah emi mmimọ mîdotke, emi akanamde enye ada Jesus Christ afak mmimọ, ke mmimọ ikpenyeneke idotenyịn emi mmimọ inyenede.—Rome 3:24.

14. Nso ikanam ediwak owo ẹkere nte prọfesi emi aban̄ade akwa otuowo edisan̄ade isu ke 1935 ebede?

¹⁴ Ke ẹma ẹkenam an̄wan̄a ikọt Jehovah ke 1935 mbon emi akwa otuowo ẹdide, ediwak mmọ ẹkesụk ẹkekere nte mbon emi ẹnyenede idotenyịn ndidu uwem ke isọn̄ ẹdisan̄ade iwak ikakabade akwa otuowo. Ke uwụtn̄kpọ, Ronald Parkin emi ekedide isua 12 ini ẹkenamde n̄kpọ emi aban̄ade akwa otuowo an̄wan̄a ọkọdọhọ ete: “Ini oro, n̄kpọ nte mme asuanetop 56,000 ẹkedu ke ofụri ererimbot, ndien ediwak ke otu mmọ, yak ndọhọ n̄wakn̄kan ke otu mmọ, ẹkedi mbon emi ẹyetde aran. Ntre ke enyịn nnyịn, eketie nte mbon akwa otuowo emi inen̄ekede iwak ntre.”

15. Nso ye nso in̄wam ẹkeme ndika iso ntan̄ mbon akwa otuowo mbok?

¹⁵ Nte mme isua ẹsụk ẹbede toto ke 1935 oro, ẹma ẹnọ mme isụn̄utom ẹkekwọrọ ikọ ke ediwak idụt, ndien ibat Mme Ntiense Jehovah ama akaka iso ọdọk. Ekem ke 1968, ẹma ẹda n̄wed Akpanikö oro Adade osim Nsinsi Uwem ẹtọn̄ọ obufa ndutịm ndikpep mme owo Bible. Mmemmem usụn̄ emi ẹkenamde akpanikọ Bible an̄wan̄a mme owo ke n̄wed oro ama anam ata ediwak owo ẹdikpono Jehovah akan nte ekedide akpa. Ke ufan̄ isua inan̄, se ibede mbufa mbet tọsịn ikie ition ẹma ẹna baptism. N̄kpọ efen emi akanamde ediwak miliọn mbon en̄wen ẹna baptism edi ke Ufọkabasi Catholic ikenyeneke odudu aba ke Latin America ye ke mme idụt en̄wen nte ẹkesinyenede, ẹma ẹnyụn̄ ẹyak ifiak itọn̄ọ ndinam  n̄kpọ Jehovah ke Eastern Europe ye ke ndusụk itie ke Africa. (Isa. 60:22) Ke mme isua ndondo emi, esop Jehovah ẹsion̄o mme n̄wed ye mme nti n̄kpọutom efen emi ẹdade ẹn̄wam mme owo ẹdiọn̄ọ se Bible ekpepde. Imenen̄ede ikụt ke utom editan̄ akwa otuowo mbok ke aka iso; idahaemi ibat mmọ ebe miliọn itiaita.

16. Mbon akwa otuowo emi ẹtan̄de ẹbok ẹto m̀mọ̀n̄?

¹⁶ Ini John ewetde n̄kukụt emi enye okokụtde, enye ọkọdọhọ ke mbon akwa otuowo oro ẹdito “kpukpru idụt ye esien ye obio ye usem.” Prọfet Zechariah ama etetịn̄ mbiet prọfesi emi ete: “Ke mme usen oro owo duop eke ẹtode ke kpukpru usem mme idụt ẹyemụm, ih, mmọ ẹyemụm utọn̄ ọfọn̄ owo kiet emi edide eyen Jew, ẹte: ‘Nnyịn iyetiene mbufo ika, koro imokop ite ke Abasi odu ye mbufo.’ ”—Zech. 8:23.

17. Nso ke ẹnam ẹn̄wam mbon emi ẹtode kpukpru idụt ẹnyụn̄ ẹsemde nsio nsio usem?

¹⁷ Mme Ntiense Jehovah ẹdiọn̄ọ ke ana ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ke ediwak usem man ẹkeme nditan̄ mme owo ke kpukpru usem mbok. Ebe isua 130 idahaemi tọn̄ọ ikọtọn̄ọ ndikabade mme n̄wed emi ẹdade ẹkpep mme owo Bible; edi idahaemi imakabade isịn ke se ibede usem 900. Utọ n̄kpọ emi itịbeke akanam! Emi enen̄ede owụt ke Jehovah ke  anam utịben̄kpọ ke eyo nnyịn emi, oro edi, ke enye ke atan̄ mbon akwa otuowo ke kpukpru idụt obok. Bible ye mme n̄wed Ikọ Abasi emi ẹdide eyo esiere ision̄o ke ediwak usem ikan nte ẹkedide ke ẹnam mbon otu emi ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ Jehovah kpa ye emi mmọ ẹtode nsio nsio itie. Mme owo ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ ke Mme Ntiense Jehovah ẹsisịn ifịk ẹkwọrọ ikọ ẹnyụn̄ ẹma nditọete mmọ etieti. Nnyịn ndikụt mme n̄kpọ emi anam itetịm ibuọt idem ye Jehovah!—Matt. 24:14; John 13:35.

18. (a) Didie ke se Isaiah 46:10, 11 etịn̄de owụt ntak emi mîkpaha nnyịn idem nte Jehovah anamde prọfesi emi aban̄ade akwa otuowo osu? (b) Nso inam mbon emi ẹdoride enyịn ndidu uwem ke isọn̄ mîkereke ke enyene se itakde mmimọ?

¹⁸ Prọfesi emi aban̄ade akwa otuowo enen̄ede enem nnyịn! Ikpaha nnyịn idem nte Jehovah anamde prọfesi oro osu ke utọ utịbe utịbe usụn̄ oro. (Kot Isaiah 46:10, 11.) Mbon akwa otuowo ẹnen̄ede ẹnem esịt nte Jehovah ọnọde mmọ utọ idotenyịn emi. Mmọ ikereke ke enyene se itakde mmimọ nte Abasi mîdaha spirit esie iyet mmimọ aran man itiene ikakara ye Jesus ke heaven. Ke ofụri Bible, imesikot mbụk nti irenowo ye iban emi ẹkebuọtde idem ye Jehovah, emi edisana spirit okonyụn̄ adade usụn̄; edi mmọ isịneke ke otu owo 144,000. Owo mmọ kiet edi John Andinịm Owo Baptism. (Matt. 11:11) Efen edi David. (Utom 2:34) Ẹyenam mmọ ye anana-ibat nti owo eken ẹset ẹdidu uwem ke Paradise ke isọn̄. Kpukpru mmọ ye mbon akwa otuowo ẹyenyene ifet ndiwụt ke imọsọn̄ọ ida ye Jehovah inyụn̄ inyịme ke enye ikpọn̄ enyene unen ndikara.

19. Didie ke nte n̄kukụt John osude anam ikụt ke utịt enen̄ede ekpere?

¹⁹ Tọn̄ọ akananam, akpa edi emi Abasi atan̄de ediwak miliọn owo ke kpukpru idụt obok yak ẹdiana kiet ẹkpono enye. Edide idori enyịn ndidu uwem ke heaven m̀mê ke isọn̄, ana in̄wam adan̄a ediwak owo nte ikekeme ẹdisịne ke otu akwa otuowo emi ẹdide “mme erọn̄ en̄wen.” (John 10:16) Ibịghike, Jehovah ọmọn̄ anam akwa ukụt emi ẹketịn̄de ẹban̄a etịbe man ẹsobo mme ukara ye mme ido ukpono emi ẹnamde ubonowo ẹbọ utọ ọkpọsọn̄ ufen emi. Mbon akwa otuowo ẹyekeme ndinam n̄kpọ Jehovah ke nsinsi ke isọn̄ emi. Ata akamba n̄kpọ ke Jehovah anam oro ọnọ mmọ!—Edi. 7:14.