1-2. (a) Nso inam Armageddon edi eti mbụk? (b) Mme mbụme ewe ke idineme ke ibuotikọ emi?

NDUSỤK owo ẹnịm ke ekọn̄ nuclear m̀mê oto-obot afanikọn̄ oyosobo ererimbot emi. Edi Bible ikpepke utọ n̄kpọ oro. Bible ekpep ke ekọn̄ kiet emi edidade ufọn isọk mme owo ọmọn̄ an̄wan̄wana. Ẹkot ekọn̄ emi ekọn̄ Armageddon, ndien akpana se Bible etịn̄de aban̄a ekọn̄ emi anam esịt enem nnyịn. (Edi. 1:3) Ekọn̄ Armageddon idisoboke ubonowo, edikam inyanyan̄a! Asan̄a didie edi ntre?

² Bible owụt ke se ekọn̄ Armageddon edinamde inyan̄a ubonowo edidi nditre ukara owo, ndisobo ndiọi owo nnyụn̄ nnịm ndinen owo uwem. Ekọn̄ oro idinyụn̄ iyakke ẹka iso ẹbiat ekondo nnyịn. (Edi. 11:18) Man se Bible ekpepde emi etịm an̄wan̄a nnyịn, ẹyak ineme mbụme inan̄ emi: Nso idi Armageddon? Mme n̄kpọ ewe ẹditịbe esisịt ini mbemiso Armageddon? Nso ke ikpanam man isịne ke otu mbon emi ẹdibọhọde Armageddon? Didie ke ikeme ndika iso nsọn̄ọ nda ye Jehovah nte Armageddon ekperede?

3. (a) Nso ke ikọ oro “Armageddon” ọwọrọ? (b) Didie ke Ediyarade 16:14, 16 owụt ke Armageddon idịghe ata ata itie?

³ Kot Ediyarade 16:14, 16. Armageddon m̀mê Har–Magedon odu itie kiet kpọt ke Bible, ndien ẹda enye ẹto ikọ Hebrew emi ọwọrọde “Obot Megiddo.” Megiddo ekedi obio ke Israel eset. (Josh. 17:11) Edi Armageddon idịghe ata ata itie ndomokiet ke isọn̄. Enye enen̄ede ada aban̄a “ndidem ofụri isọn̄” ndisop idem nyom ndin̄wana ye Jehovah. (Edi. 16:14) Edi ke ibuotikọ emi, iyada “Armageddon” itịn̄ n̄ko iban̄a ekọn̄ emi edin̄wanade ndondo oro ndidem ofụri isọn̄ ẹsopde idem. Isan̄a didie ifiọk ke Armageddon edi ndamban̄a itie?  Akpa, inyeneke obot ndomokiet emi ẹkotde Obot Megiddo. Ọyọhọ iba, n̄kann̄kụk Megiddo ikponke ikem “ndidem ofụri isọn̄” ye mbonekọn̄ mmọ ye n̄kpọekọn̄ mmọ. Ọyọhọ ita, nte idikụtde ke ibuotikọ emi, ekọn̄ Armageddon editọn̄ọ ke ini “ndidem” ẹdidide en̄wan ye ikọt Abasi emi ẹdude ke ofụri isọn̄.

4. Nso ikanam Abasi emen itie emi ẹkotde Megiddo osio akpatre akwa ekọn̄ emi enye edin̄wanade?

⁴ Nso ikanam Jehovah emen itie emi ẹkotde Megiddo osio akpatre akwa ekọn̄ emi enye edin̄wanade? Ke eyo Bible, ẹma ẹsin̄wana ediwak ekọn̄ ke Megiddo ye unaisọn̄ itịghede Jezreel. Ndusụk ini, Jehovah ama esin̄wam ikọt esie ẹkan ke ekọn̄ emi ẹken̄wanade do. Ke uwụtn̄kpọ, ini Sisera emi ekedide etubom ekọn̄ akadade udịmekọn̄ mbon Canaan edi en̄wan ye ikọt Abasi “ke mmọn̄ Megiddo,” Abasi ama an̄wam Barak emi ekedide ebiereikpe ke Israel an̄wana akan mmọ. Barak ye Deborah emi ekedide prọfet an̄wan ẹma ẹkọm Jehovah ke utịben̄kpọ emi enye akanamde yak mmọ ẹkan. Mmọ ẹma ẹkwọ ẹte: “Mme ntantaọfiọn̄ ẹda ke ikpaenyọn̄ ẹn̄wana . . . ye Sisera. Mmọn̄ Kishon emen mmọ [mme asua] efep.”—Judg. 5:19-21.

5. Nso idi akpan usụn̄ kiet emi ekọn̄ Armageddon edikpụhọrede ye ekọn̄ emi Barak akan̄wanade?

⁵ Barak ye Deborah ẹketre ikwọ mmọ oro ntem: “Kpasụk ntre yak kpukpru mme asua fo ẹkpan̄a ẹtak, O Jehovah, yak etie ye mbon ima fo nte ini utịn asiahade ye ọyọhọ uyama esie.” (Judg. 5:31) Ukem nte mme asua Abasi ẹketakde ke eyo Barak ye Deborah, mme asua Abasi ẹyetak ke ekọn̄ Armageddon, edi ẹyenyan̄a mbon emi ẹmade Abasi. Enyene akpan usụn̄ kiet emi ekọn̄ Armageddon edikpụhọrede ye ekọn̄ emi Barak akan̄wanade. Ikọt Abasi iditieneke in̄wana ekọn̄ Armageddon. Mmọ idikam inyeneke n̄kpọekọn̄! Mmọ “ẹdikop odudu ke nditie sụn̄ nnyụn̄ nnyene mbuọtidem” ke Jehovah ye udịmekọn̄ esie eke heaven.—Isa. 30:15; Edi. 19:11-15.

6. Didie ke Jehovah ekeme ndisobo mme asua esie ke ekọn̄ Armageddon?

⁶ Didie ke Abasi edisobo mme asua esie ke ekọn̄ Armageddon? Enyene nsio nsio usụn̄ emi enye ekemede ndisobo mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, enye ekeme ndida unyekisọn̄, edịm itiat, ye emịnen̄mịnen̄ nsobo mmọ. (Job 38:22, 23; Ezek. 38:19-22) Enye ekeme ndinam mme asua esie ẹn̄wana ye kiet eken. (2 Chron. 20:17, 22, 23) Enye onyụn̄ ekeme ndida mme angel esie nsobo ndiọi owo. (Isa. 37:36) Se ededi emi Abasi edidade isobo ndiọi owo, enye oyosobo mmọ ofụri ofụri. Asua esie ndomokiet idibọhọke, edi ẹyenyan̄a kpukpru ndinen owo.—N̄ke 3:25, 26.

7-8. (a) Akpa Thessalonica 5:1-6 ọdọhọ ke nso esen esen etop ke mme andikara ererimbot ẹditan̄a? (b) Ntak emi nsu oro edinen̄erede idiọk?

⁷ Ẹyetan̄a “emem ye ifụre” mbemiso “usen Jehovah” edi. (Kot 1 Thessalonica 5:1-6.) “Usen Jehovah” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke 1 Thessalonica 5:2 ada aban̄a “akwa ukụt.” (Edi. 7:14) Idisan̄a didie ifiọk ini emi akwa ukụt oyomde nditọn̄ọ? Bible etịn̄ esen esen etop emi ẹditan̄ade ini oro, emi ididade idiọn̄ọ ke akwa ukụt ọmọn̄ ọtọn̄ọ.

⁸ Enye edidi etop “emem ye ifụre” emi Bible ọdọhọde ke ẹyetan̄a. Ntak emi mme andikara ererimbot ẹditan̄ade utọ etop oro? Ndi mme adaiso ido ukpono ẹyetiene mmọ ẹtan̄a? Etie ntre. Se idiọn̄ọde edi ke etop oro edidi nsu efen emi mme demon ẹdidade ibian̄a mme owo. Edi se idinamde nsu oro enen̄ede ọdiọk edi ke ayanam mme owo ẹkere ke imodu ke ifụre, ke ini edide ukụt emi akanam mîsịmke  ubonowo ọmọn̄ ọtọtọn̄ọ. “Adan̄aoro nsobo ayabuat mmọ kpa nte uman abuatde n̄wan idịbi.” Edi nso iditịbe inọ mbon emi ẹsọn̄ọde ẹda ye Jehovah? Kpa ye emi akwa ukụt editọn̄ọde ke ini emi owo mîdorike enyịn, iditiehe nte n̄kpọ emi emende mmọ ke ndueidem sia mmọ ẹma ẹtetịm idem ẹben̄e.

9. Ndi Jehovah edisobo ererimbot Satan emi ini kiet? Nam an̄wan̄a.

⁹ Jehovah idisoboke ererimbot Satan emi ini kiet nte okosobode ke eyo Noah. Utu ke oro, nsobo oro edidi ke akpan ikpehe iba. Enye edibem iso isobo Akwa Babylon, oro edi, kpukpru nsunsu ido ukpono. Ekem ke ekọn̄ Armageddon, enye oyosobo mme n̄kpọ eken emi ẹsụhọde ke ererimbot Satan emi, esịnede ukara, ekọn̄, ye mbubehe ererimbot emi. Ẹyak itịm ineme akpan n̄kpọntịbe iba emi.

10. Ediyarade 17:1, 6 ye 18:24 ẹwụt ke nso idinam Jehovah osobo Akwa Babylon?

¹⁰ “Ubiereikpe oro ẹnọde akwa akpara oro.” (Kot Ediyarade 17:1, 6; 18:24.) Akwa Babylon anam ediwak owo ẹkûkpono enyịn̄ Abasi. Enye ekpep mme owo ediwak nsu aban̄a Abasi. Ukem nte n̄wan akpara, Akwa Babylon ọkpọn̄ Jehovah akadiana ye ukara. Enye ada odudu esie efịk ikọt esie onyụn̄ owo mmọ. Enye onyụn̄ ọduọk iyịp etieti, esịnede iyịp mme asan̄autom Abasi. (Edi. 19:2) Didie ke Jehovah edisobo Akwa Babylon?

11. “Ididuot idiọk unam” oro ada aban̄a nso? Didie ke enye edinyene ubọk ke se Abasi aduakde ndinam Akwa Babylon?

¹¹ “Nnụk duop” “ididuot idiọk unam” ke Jehovah edida isobo “akwa akpara oro.” Idiọk unam oro ada aban̄a Esop Edidiana Mme Idụt, ndien nnụk duop oro ada aban̄a mme ukara emi ẹberide esop emi edem idahaemi. Ini Abasi ama ekem, mme ukara emi ẹyewọn̄ọde ẹda ẹn̄wana ye Akwa Babylon. Mmọ ‘ẹyesobo enye ẹnyụn̄ ẹnịm enye iferi.’ Mmọ ẹdinam oro ke ndibụme inyene esie nnyụn̄ nnam kpukpru owo ẹfiọk mbuka esie. (Edi.  17:3, 16) Nsobo oro edidi ata usọp usọp tutu editie nte edi ke usen kiet. Emi ayanam idem akpa mbon emi ẹberide enye edem, akpan akpan sia enye ekesinamde inua ete: “Ami ndi ọbọn̄ an̄wan, nnyụn̄ ndịghe ebeakpa, ndinyụn̄ n̄kopke mfụhọ tutu amama.”—Edi. 18:7, 8.

12. Nso ke Jehovah mîdiyakke mme idụt ẹnam? Ntak-a?

¹² Abasi idiyakke mme idụt ẹsobo ikọt esie. Enenem ikọt esie ndikere enyịn̄ esie, mmọ ẹnyụn̄ ẹkop uyo esie ẹwọrọ ke Akwa Babylon. (Utom 15:16, 17; Edi. 18:4) Mmọ ẹsịn idem n̄ko ẹn̄wam mbon en̄wen ẹwọrọ ke Akwa Babylon. Ntre ikọt Jehovah iditieneke Akwa Babylon ‘ibọ mme ufen esie.’ Kpa ye oro, oyosụk oyom mmọ ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem man ẹkeme ndiyọ n̄kpọ en̄wen emi editịbede.

13. (a) Anie edi Gog? (b) Ezekiel 38:2, 8, 9 owụt ke nso idimen Gog ikesịm ndamban̄a itie emi ẹkotde Armageddon?

¹³ En̄wan Gog. (Kot Ezekiel 38:2, 8, 9.) Ke ẹma ẹkesobo kpukpru nsunsu ido ukpono, ikọt Abasi kpọt ẹdisụhọ. Mmọ ẹdibiet eto emi ọbọhọde ata idiọk oyobio ada ikpọn̄. N̄kpọ oro oyofụt Satan esịt. Didie ke enye ediwụt ifụtesịt esie? Enye edida nsu mme “ndedehe spirit” inam emi. Oro ọwọrọ ke enye ayanam mme demon ẹsu nsu emi edinamde mme idụt ẹdiana kiet ẹka en̄wan ye ikọt Jehovah. (Edi. 16:13, 14) Mme idụt emi ẹdidianade kiet do ke Bible okot “Gog isọn̄ Magog.” Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ en̄wan emi, ọwọrọ mmọ ẹsịm ndamban̄a itie emi ẹkotde Armageddon.—Edi. 16:16.

14. Nso ke Gog edidifiọk?

¹⁴ Gog ediberi edem ke “ubọk obụkidem,” oro edi, n̄kpọekọn̄ ye udịmekọn̄ esie. (2 Chron. 32:8; ik. id.) Nnyịn idiberi edem ke Jehovah Abasi nnyịn, ndien emi editie nte ke idi ndisịme ke enyịn mme idụt. Nso idinam mmọ ẹkere ntre? Ntak edi ke kpa ye emi Akwa Babylon okokopde odudu, mme abasi esie ikekemeke ndinyan̄a enye nsio ke ubọk “idiọk unam oro” ye “nnụk duop” esie! (Edi. 17:16) Ntre Gog edikere ke ikọt Abasi iyọhọke imọ ubọk. Enye ayaka en̄wan ye  ikọt Jehovah ‘nte obubịt enyọn̄ ofụk isọn̄.’ (Ezek. 38:16) Edi, ididaha ini mbemiso enye okụtde ke imadia idụk afia. Ukem nte Pharaoh ke Ididuot Inyan̄, enyịn ayatara Gog ke in̄wana ye Jehovah.—Ex. 14:1-4; Ezek. 38:3, 4, 18, 21-23.

15. Nso ke Christ edinam ke ekọn̄ Armageddon?

¹⁵ Christ ye udịmekọn̄ esie ke heaven ẹyekpeme ikọt Abasi ẹnyụn̄ ẹsobo mme idụt ye udịmekọn̄ mmọ ẹfep ofụri ofụri. (Edi. 19:11, 14, 15) Nso ndien iditịbe inọ Satan emi edide akpan asua Jehovah, emi edide nsu esie akakam anam mme idụt ẹdaha ẹka en̄wan ye ikọt Abasi yak ekọn̄ Armageddon etịbe? Jesus oyotop enye ye mme demon esie ọdọn̄ ke editụn̄ọ ukpe, onyụn̄ ọkọbi mmọ do ke isua tọsịn kiet.—Edi. 20:1-3.

16. (a) Didie ke iwụt ke ‘imọfiọk Abasi’? (b) Nso ufọn ke mbon emi ẹfiọkde Abasi ẹdibọ ke ekọn̄ Armageddon?

¹⁶ Edide ebịghi ikodụk esop m̀mê ibịghike, edieke iyomde ndibọhọ ekọn̄ Armageddon, ana iwụt ke ‘imọfiọk Abasi’ ke imonyụn̄ ‘isụk ibuot inọ eti mbụk Ọbọn̄ nnyịn Jesus.’ (2 Thess. 1:7-9) Iwụt ke ‘imọfiọk Abasi’ ke ini ifiọkde se enye amade, se enye asuade, ye nte enye esinamde n̄kpọ. Iwụt ke imọfiọk enye n̄ko ke ini imade enye, ikopde uyo esie, inyụn̄ ituakde ibuot inọ enye ikpọn̄. (1 John 2:3-5; 5:3) Edieke inamde emi, Abasi ‘ọyọfiọk’ nnyịn n̄ko, oro edi, enye eyenyịme se inamde. Emi edi ata n̄kpọ ukpono. (1 Cor. 8:3) Emi ayanam ẹnyan̄a nnyịn ke ekọn̄ Armageddon!

17. ‘Ndisụk ibuot nnọ eti mbụk Ọbọn̄ nnyịn Jesus’ esịne nso?

¹⁷ “Eti mbụk Ọbọn̄ nnyịn Jesus” esịne kpukpru akpanikọ emi Jesus ekekpepde, emi ikụtde ke Bible. Isụk ibuot inọ eti mbụk emi ke ini idade se Jesus ekekpepde idu uwem. Emi esịne ndida n̄kpọ Abasi akpa ke uwem nnyịn, ndidu uwem nte Jehovah ọdọhọde, ndinyụn̄ n̄kwọrọ etop Obio Ubọn̄ Abasi. (Matt. 6:33; 24:14) Enye esịne n̄ko ndibere ye nditọete Christ emi ẹyetde aran nte mmọ  ẹnamde akpan utom emi Abasi ọnọde mmọ.—Matt. 25:31-40.

18. Didie ke nditọete Christ emi ẹyetde aran ẹdikeme ndinọ “mme erọn̄ en̄wen” utịp un̄wam mmọ?

¹⁸ Ibịghike, mme asan̄autom Abasi oro ẹyetde aran ẹyekeme ndinọ “mme erọn̄ en̄wen” utịp un̄wam mmọ. (John 10:16) Ẹdinam didie inọ? Mbemiso ekọn̄ Armageddon ọtọn̄ọde, ẹyemen mbon emi ẹyọhọde ẹsụhọ ke otu owo 144,000 ẹnyọn̄ heaven; mmọ ẹdidi spirit, ẹyenyụn̄ ẹnyene uwem emi mîkemeke ndikpa. Mmọ ẹyetiene ẹsịne ke udịmekọn̄ heaven emi ẹdisobode Gog inyụn̄ ikpeme “akwa otuowo” emi ẹdide erọn̄ Jehovah. (Edi. 2:26, 27; 7:9, 10) Esịt eyenem akwa otuowo etieti nte mmọ ẹken̄wamde ikọt Jehovah oro ẹyetde aran ini mmọ ẹkedude mi ke isọn̄!

19-20. Inamke n̄kpọ m̀mê nso iwọrọ nnyịn, didie ke ikeme ndika iso nsọn̄ọ nda ye Jehovah nte Armageddon ekperede?

¹⁹ Ediwak ikọt Jehovah ke ẹyọ idomo ke ndiọkeyo utịt ini emi. Kpa ye oro, imekeme ndiyọ ye idatesịt. (Jas. 1:2-4) N̄kpọ kiet emi edin̄wamde nnyịn edi ndikọbọ mbọn̄ akam ke ofụri esịt. (Luke 21:36) Edi ikụreke ke ndibọn̄ akam, ana isikpep Ikọ Abasi kpukpru usen inyụn̄ itie ikere se ikpepde; emi esịne mme inem inem prọfesi emi ẹdisude ke eyo nnyịn emi. (Ps. 77:12) Ima inam emi inyụn̄ isịn idem ikwọrọ ikọ, iyetetịm ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ inen̄ede idori enyịn ke se enye ọn̄wọn̄ọde!

²⁰ Kere nte edinemde fi ini Akwa Babylon mîdidụhe aba, ekọn̄ Armageddon edinyụn̄ okụrede! Kere n̄ko nte esịt edinen̄erede inem fi ini kpukpru owo ẹdikponode enyịn̄ Abasi inyụn̄ inyịme ke enye enyene unen ndikara mmimọ! (Ezek. 38:23) Kpukpru emi ẹnam Armageddon edi eti mbụk ọnọ mbon emi ẹfiọkde Abasi, ẹsụkde ibuot ẹnọ Eyen esie, ẹnyụn̄ ẹyọde tutu esịm utịt.—Matt. 24:13.