1. Ke Matthew 11:28-30, Jesus ọkọdọhọ mme owo ke nso ke idinam inọ mmọ?

INI Jesus etịn̄de ikọ ye otuowo emi ẹkesụk ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ enye, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹtiene mi, . . . ndien nyọnọ mbufo nduọkodudu.” (Kot Matthew 11:28-30.) Jesus ama eben̄e idem ndinam se enye eketịn̄de. Uwụtn̄kpọ edi se enye akanamde ọnọ mma kiet emi ọkọdọn̄ọde ata idiọk udọn̄ọ.

2. Nso ke Jesus akanam ọnọ mma kiet emi ọkọdọn̄ọde?

² Mma oro okoyom un̄wam ke mbrenyịn. Enye ama akaka ebịne ediwak mbiausọbọ man ẹkekọk udọn̄ọ esie. Edi isua 12 ekedi emi, enye ke okosụk ọbọbọ ufen udọn̄ọ oro. Se Ibet eketịn̄de okowụt ke mma oro edehe. (Lev. 15:25) Ini enye okopde ke Jesus ekeme ndikọk utọ udọn̄ọ ekededi emi ọnọde owo ufen, enye ama adaha aka ndiyom enye. Ke enye ama okokụt Jesus, enye ama otụk nyeriye ewụra esie, udọn̄ọ oro onyụn̄ okụre enye ke ebe oro! Idịghe n̄kukụre se Jesus akanamde ọnọ enye ekedi oro; nte enye akanamde n̄kpọ ye mma oro ama anam mma oro okụt ke imedi se ẹmade ẹnyụn̄ ẹkponode. Ke uwụtn̄kpọ, ini Jesus etịn̄de ikọ ye mma oro, enye okokot enye “eyenan̄wan.” Ikedịghe ikọ usọn̄enyịn, akakam owụt ke enye okpono enye onyụn̄ ama enye. Imenịm ke oro ama ọdọn̄ mma oro esịt onyụn̄ ọsọn̄ọ enye idem!—Luke 8:43-48.

3. Mme mbụme ewe ke idibọrọ?

³ N̄kọ omokụt ke mma oro akaka ebịne Jesus. Enye akadaha ke idemesie ikpọn̄ okoyom Jesus. Ntre n̄ko ke edi mfịn. Nnyịn ke idem nnyịn ididaha ‘itiene’ Jesus. Ke eyo nnyịn emi, Jesus idinamke utịben̄kpọ man udọn̄ọ mbon emi ‘ẹtienede’ enye okụre. Edi enye osụk ọdọdọhọ nnyịn n̄ko ete: “Ẹtiene mi, . . . ndien nyọnọ mbufo nduọkodudu.” Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme ibọrọ mbụme ition emi: Didie ke ikeme ‘nditiene’ Jesus? Jesus ndikọdọhọ “ẹmen ọkpọnọ mi ẹkọn̄ọ ke itọn̄  mbufo” ọkọwọrọ nso? Nso ke ikeme ndikpep nto Jesus? Nso inam utom emi enye ọnọde nnyịn ọnọ nnyịn nduọkodudu? Nso ke ikpanam man ika iso ibọ nduọkodudu nte isụk ikọn̄ọde ọkpọnọ Jesus?

4-5. Tịn̄ ndusụk usụn̄ emi ‘itienede’ Jesus.

⁴ Usụn̄ kiet emi ‘itienede’ Jesus edi ndikpep se ikekeme mban̄a mme n̄kpọ emi enye eketịn̄de ye se enye akanamde. (Luke 1:1-4) Nnyịn inyene ndikpep mme n̄kpọ emi ke idem nnyịn, idịghe owo edikpep ọnọ nnyịn. ‘Nditiene’ Jesus esịne n̄ko ndina baptism nnyụn̄ n̄kabade mbet esie.

⁵ Usụn̄ efen emi ‘itienede’ Jesus edi nnyịn ndisika mbịne mbiowo edieke inyenede mfịna. Jesus ada ‘irenowo emi enye ọnọde nnyịn nte ẹnọ’ mi ese erọn̄ esie enyịn. (Eph. 4:7, 8, 11; John 21:16; 1 Pet. 5:1-3) Ana nnyịn ke idem nnyịn ika ibịne mbiowo ikọdọhọ ẹn̄wam nnyịn. Ikpanaha ikere ke mbiowo ẹyediọn̄ọ se isịnede nnyịn ke esịt ye se idide mfịna nnyịn. Kop mi se brọda kiet emi ekerede Julian eketịn̄de. Enye ọkọdọhọ ete: “Udọn̄ọ akanam mi n̄kpọn̄ Bethel. Ufan mi kiet ama ọdọhọ yak n̄ka mbịne mbiowo n̄kọdọhọ ẹdise mi ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mi idem. Akpa akpa, n̄kekere ke ufọn idụhe. Edi nte ini akakade, mma n̄ka mbịne mmọ, ndien se mmọ ẹketịn̄de ye ami ekedi kiet ke otu mfọnn̄kan n̄kpọ emi akanam ẹnamde ẹnọ mi.” Mbiowo emi ẹsọn̄ọde ẹda ye Jehovah, utọ nte mbiowo iba emi ẹken̄wamde Julian, ẹkeme ndin̄wam nnyịn idiọn̄ọ “ekikere Christ,” oro edi, idiọn̄ọ inyụn̄ ikpebe nte Christ esikerede n̄kpọ onyụn̄ adade n̄kpọ. (1 Cor. 2:16; 1 Pet. 2:21) Edieke mmọ ẹnamde emi ẹnọ nnyịn, kiet ke otu mfọnn̄kan n̄kpọ emi mmọ ẹkemede ndinọ nnyịn edi oro.

6. Jesus ndikọdọhọ “ẹmen ọkpọnọ mi ẹkọn̄ọ ke itọn̄ mbufo” ọkọwọrọ nso?

⁶ Ini Jesus ọkọdọhọde ete: “Ẹmen ọkpọnọ mi ẹkọn̄ọ ke itọn̄ mbufo,” etie nte ikọ esie ọkọwọrọ, “Ẹsụk ibuot ẹnọ mi.” Etie nte n̄kpọ efen emi ikọ esie oro ọkọwọrọde edi, “Ẹditiene ẹkọn̄ọ ọkpọnọ emi n̄kọn̄ọde, ndien iyadian ubọk inam n̄kpọ Jehovah.” Ekededi ke otu mbiba oro owụt ke ana inam n̄kpọ.

7. Matthew 28:18-20 owụt ke nso utom ke ẹnọ nnyịn inam? Nso ke Jesus mîditreke ndinam?

⁷ Ke ini iyakde idem inọ Jehovah inyụn̄ inade baptism, ọwọrọ imenyịme nditiene Jesus. Kpukpru owo ke Jesus okot, tutu amama enye ididọhọke owo ekededi emi enen̄erede oyom ndinam n̄kpọ Abasi okûtiene imọ. (John 6:37, 38) Kpukpru mbet Jesus ke ẹdọhọ ẹtiene ẹnam utom emi Jehovah ọdọhọde Jesus ada usụn̄. Ata n̄kpọ ukpono edi oro. Imenịm ke Jesus iditreke ndidu ye nnyịn, ke enye oyonyụn̄ an̄wam nnyịn inam utom oro.—Kot Matthew 28:18-20.

8-9. Nso ikanam mbon nsụhọdeidem ẹkeme ndisan̄a n̄kpere Jesus? Nso ke ikpobụp idem nnyịn?

⁸ Mbon nsụhọdeidem ẹma ẹkeme ndisan̄a n̄kpere Jesus. (Matt. 19:13, 14; Luke 7:37, 38) Ntak-a? Sia Jesus ikesinamke n̄kpọ nte mme Pharisee. Mme Pharisee ẹma ẹsikohode idem etieti, inyụn̄ imaha mme owo. (Matt. 12:9-14) Edi Jesus ama ama mme owo onyụn̄ osụhọde idem. Mme Pharisee ẹma ẹsiyom mme owo ẹdiọn̄ọ mmọ, ẹnyụn̄ ẹda ikpọ itie emi mmọ ẹnyenede ke obio ẹtan̄ idem. Jesus ama asua owo ndiyom uwọrọiso, ama onyụn̄ ekpep mme mbet esie ndisụhọde idem nnam n̄kpọ nnọ mbon efen. (Matt. 23:2, 6-11) Mme Pharisee ẹkesiyom ẹbabak mmimọ, mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹsịn mbon efen ndịk ke idem. (John 9:13, 22) Edi, nti n̄kpọ emi  Jesus ekesitịn̄de onyụn̄ anamde ama anam mme owo ẹbọ nduọkodudu.

⁹ Ndi emekpep nti n̄kpọ emi oto Jesus? Bụp idemfo ete: ‘Ndi mbon efen ẹdiọn̄ọ mi nte owo emi enyenede ifụre ifụre ido onyụn̄ osụhọrede idem? Ndi mmesinyịme ndinam mme usụhọde utom ke ufọn mbon en̄wen? Ndi mmesifọn ido ye mme owo?’

12-14. Ntak emi idibọde nduọkodudu ke ini inamde utom emi Jesus ọnọde nnyịn?

¹² Ntak emi idibọde nduọkodudu ke ini inamde utom emi Jesus ọnọde nnyịn? Ediwak ntak do, edi yak ineme ifan̄.

¹³ Imenyene mfọnn̄kan mme esenyịn. Jehovah edi Akakan Esenyịn nnyịn. Enye idịghe eteufọk emi ọsọn̄de-sọn̄ ido m̀mê emi mîsikọmke mme asan̄autom esie ke se mmọ ẹnamde. Enye esima se inamde inọ enye. (Heb. 6:10) Enye esinyụn̄ ọnọ nnyịn odudu ida inam utom emi enye ọnọde nnyịn. (2 Cor. 4:7; Gal. 6:5) Jesus emi edide Edidem nnyịn enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke nte ikpanamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. (John 13:15) Mbiowo emi ẹsede nnyịn enyịn ke ẹdomo ndikpebe Jesus emi edide “akwa andikpeme erọn̄.” (Heb. 13:20; 1 Pet. 5:2) Mmọ ẹsikpep nnyịn n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹkpeme nnyịn. Nte mmọ ẹnamde emi, mmọ ẹsifọn ido ye nnyịn, ẹsọn̄ọ nnyịn idem, ẹnyụn̄ ẹwụt ke imenyene uko.

¹⁴ Imenyene ata nti ufan. Idụhe mbon emi ẹnyenede utọ ndima ufan ye utọ eti utom emi inyenede. Inam utom ye nditọete emi ẹdude ata eti uwem, edi emi mîkereke ke imọfọn ikan mbon en̄wen. Kpa ye oro mmọ ẹfiọkde ndinam nsio nsio n̄kpọ, mmọ itan̄ke idem, ẹnyụn̄ ẹda ke mbon en̄wen ẹfọn ẹkan mmimọ. Mmọ idaha nnyịn nte mbon emi idianade kiet inam utom kpọt, ẹda n̄ko nte mme ufan. Mmọ ẹnen̄ede ẹma nnyịn tutu mmọ ẹnyịme ndikpa ke ibuot nnyịn!

15. Ikpada didie utom emi inamde?

¹⁵ Imenyene mfọnn̄kan utom. Isikpep mme owo akpanikọ emi aban̄ade Jehovah, inyụn̄ iyarade mme nsu emi Devil osude. (John 8:44) Satan ada mme nsu esie emi ẹnamde mme owo ẹkûnyene idotenyịn efịk mmọ nte ndodobi mbiomo. Ke uwụtn̄kpọ, enye oyom nnyịn inịm ke Jehovah idifenke idiọkn̄kpọ nnyịn, ke nnyịn inyụn̄ idotke se ẹkpemade. Mme nsu emi ẹdi ata ibak, ẹtie nte ndodobi mbiomo, inyụn̄ iyakke mme owo ẹnyene nduọkodudu! Ẹyefen mme idiọkn̄kpọ nnyịn ke ini ‘itienede’ Christ. Akpanikọ edi ke Jehovah ama  kpukpru nnyịn ata etieti. (Rome 8:32, 38, 39) Esịt eyenem nnyịn etieti edieke in̄wamde mme owo ẹkpep ndibuọt idem ye Jehovah ẹnyụn̄ ẹkụt nte uwem mmọ enyenede se ọwọrọde!

16. Didie ke mbiomo emi Jesus ọdọhọde ibiom okpụhọde ye mme mbiomo efen emi anade ibiom?

¹⁶ Mbiomo emi Jesus ọdọhọde ibiom okpụhọde ye mme mbiomo efen emi anade ibiom. Ke uwụtn̄kpọ, esikak ediwak owo ke idem etieti ini mmọ ẹnyọn̄de utom, mmọ isinyụn̄ ikopke inemesịt. Edi esịt esinen̄ede enem nnyịn ke ima ikada ini nnyịn inam n̄kpọ Jehovah ye eke Christ. Ekeme ndikak nnyịn ke idem ke ima ikọnyọn̄ utom idi, edi nnyịn isụk in̄wana ika mbono esop mbubreyo usen oro. Ediwak ini, imesikop odudu ke ini inyọn̄de mbono esop oro idi, esinyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem. Ntre n̄ko ke esidi ke ini idomode ukeme ika ukwọrọikọ inyụn̄ ikpep Bible ke idem nnyịn. Ufọn emi isidiade esikpon akan ukeme emi ikesịnde inam mme n̄kpọ oro.

17. Nso ke ikpọdiọn̄ọ iban̄a idem nnyịn? Nso ke ana ikpeme?

¹⁷ Ana idiọn̄ọ ke nnyịn owo kiet kiet imenyene itie emi odudu nnyịn etrede. Ntre ana ikpeme se idade odudu nnyịn inam. Ke uwụtn̄kpọ, edieke idomode ndinyene emi ye oko, imekeme ndibaha odudu nnyịn. Kop se Jesus ọkọdọhọde ini akparawa kiet emi ekedide imọ owo okobụpde enye m̀mê ‘nso ke imọ inyene ndinam man inyene nsinsi uwem.’ Akparawa oro ama enenịm Ibet Moses. Etie nte enye ekedi eti owo sia N̄wed Mark ọdọhọ ke Jesus ‘ama ama enye.’ Jesus ama ọdọhọ akparawa emi ekedide andikara do ete etiene imọ. Jesus ọkọdọhọ enye ete: “Ka, kanyam se ededi oro afo enyenede . . . nyụn̄ ditiene mi.” Akparawa oro akpakama nditiene Jesus, edi enye ikekemeke ndisana “ediwak inyene” esie nyak. (Mark 10:17-22) Ntre, enye ama esịn ndimen ọkpọnọ Jesus n̄kọn̄ọ, edi aka iso odụk ufụn ọnọ “Inyene.” (Matt. 6:24) Ekpedi afo, nso ke ekpemek?

18. Nso ke ikpesinam ke ini ke ini? Ntak-a?

¹⁸ Ke ini ke ini, ọfọn isifiak ise m̀mê nso inen̄ede idi akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn. Ntak-a? Man ikụt ite ke ida odudu nnyịn inam nnennen n̄kpọ. Kop mi se akparawa kiet emi ekerede Mark etịn̄de: “Ke ediwak isua, n̄kekere ke nyomke ikpọ n̄kpọ. Kpa ye oro n̄kedide asiakusụn̄, n̄kesinen̄ede nda ini ye odudu mi ndomo ndin̄wana okụk man nnen̄ede n̄kop inem uwem. Mma ndikere se inamde uwem mînemke mi aba. Mma ndikụt ke n̄kesiwak ndibem iso nyom ufọn idemmi, ekem nda ndien nyọhọ nsụhọ ini ye odudu nnam eke Jehovah.” Mark ama okpụhọde nte enye esikerede n̄kpọ ye nte enye esidude uwem man enen̄ede enyene ini anam n̄kpọ Jehovah. Enye ọdọhọ ete: “Idem esinyek mi ndusụk ini nte ndisan̄ade nnyene okụk, edi Jehovah ye Jesus ẹn̄wam mi n̄keme ndisịn esịt ke n̄kpọ Abasi.”

19. Ntak emi ọfọnde idiọn̄ọ nte ikpadade utom emi Jehovah ọdọn̄de nnyịn?

¹⁹ Iyaka iso ndibọ nduọkodudu ke idak ọkpọnọ Jesus edieke inamde n̄kpọ ita. Akpa, ana idiọn̄ọ nte ikpadade utom emi Jehovah ọdọn̄de nnyịn. Jehovah enyene utom emi inamde, ntre ana inam nte enye oyomde. Nnyịn idi mbonutom, ndien Jehovah edi Eteufọk nnyịn. (Luke 17:10) Edieke iyomde ndinam utom esie nte imade, ọyọsọn̄ nnyịn etieti. Da ayara enan̄ emi ẹsidade ẹnam utom ke in̄wan̄ ke uwụtn̄kpọ. Kpa ye emi enye enyenede odudu etieti, edieke enye osụk akade iso odomo ndidụri ọkpọnọ emi eteufọk esie eyịride enye n̄ka n̄kan̄ emi enye oyomde utu ke n̄kan̄ emi eteufọk esie oyomde enye aka, enye  ekeme ndida unan, onyụn̄ ekeme ndikpa mba. Edieke inamde utom Jehovah nte enye oyomde inam, iyekeme ndinam mme n̄kpọ emi ikerede ke nnyịn ikpekemeke ndinam, inyụn̄ ikan mme mfịna emi ikekerede ke ẹsọn̄ ẹkan nnyịn. Ti ke idụhe eke ekemede ndikpan Jehovah ndinam uduak esie!—Rome 8:31; 1 John 4:4.

20. Ntak emi ikpakade iso ikọn̄ọ ọkpọnọ Jesus?

²⁰ Ọyọhọ iba, ana inyene eti ntak emi anamde inam n̄kpọ Jehovah. Iyom ndinọ edima Ete nnyịn Jehovah ubọn̄. Mbon eyo Jesus emi ẹketienede enye ke ntak idiọkitọn̄ m̀mê ke ntak emi ẹkeyomde ufọn idemmọ ikokopke inemesịt aba, ẹma ẹnyụn̄ ẹsọsọp ẹtre ndikọn̄ọ ọkpọnọ esie. (John 6:25-27, 51, 60, 66; Phil. 3:18, 19) Edi mbon oro ẹketienede Jesus sia ẹkemade Abasi ke ofụri esịt ẹnyụn̄ ẹmade mbọhọidụn̄ mmọ ẹma ẹkop inemesịt, ẹkọn̄ọ ọkpọnọ Jesus ke ofụri eyouwem mmọ ke isọn̄, ẹnyụn̄ ẹdori enyịn ndikara ke heaven ye Christ. Esịt ayaka iso enem nnyịn ukem ntre edieke inyenede eti ntak emi anamde ikọn̄ọ ọkpọnọ Jesus.

21. Nso ke ikeme ndidori enyịn Jehovah ndinam nnọ nnyịn nte Matthew 6:31-33 owụtde?

²¹ Ọyọhọ ita, ana inịm ke Jehovah oyodu ye nnyịn. Nnyịn ke idem nnyịn imek ndiyak n̄kpọ atak nnyịn inyụn̄ imek ndinam ọkpọsọn̄ utom. Jesus ama ọdọdọhọ nnyịn ke ẹyekọbọ nnyịn. Edi imenịm ke Jehovah ọyọnọ nnyịn odudu iyọ mfịna ekededi. Nte ikade iso iyọ, ntre ke ididọdiọn̄ ibuọt idem ye Jehovah. (Jas. 1:2-4) Imodori enyịn n̄ko ke Jehovah ọyọnọ nnyịn se iyomde, ke Jesus eyekpeme nnyịn, ye ke nditọete nnyịn ẹyesọn̄ọ nnyịn idem. (Kot Matthew 6:31-33; John 10:14; 1 Thess. 5:11) Nso en̄wen ke iyom ikan emi?

22. Nso inam esịt enen̄ede enem nnyịn?

²² Mma oro Jesus ọkọkọkde udọn̄ọ ama ọbọ nduọkodudu kpa usen oro. Edi ekpedi enye ama edidi mbet Christ onyụn̄ ọsọn̄ọ ada esịm akpatre, n̄kukụre se ikpakanamde enye ekeme ndibọ nduọkodudu ke nsinsi edi oro. Afo ekere ke enye akanam nso? Ekpedi enye ama enyịme ndikọn̄ọ ọkpọnọ Jesus, ọwọrọ enye mmọdo ko ye Jesus ke heaven! Nso utịp ikpakan oro! Se ededi emi enye akpakayakde atak man etiene Christ imenke-men udomo ye utọ edidiọn̄ oro. Edide idori enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke heaven m̀mê ke isọn̄, esịt enen̄ede enem nnyịn nte ikeyerede ikot emi Jesus okokotde nnyịn ete: “Ẹtiene mi!”