Esisịt ini ke 1940 ama ekebe, ete ye eka mi ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah. Ekem mmọ ẹma ẹtre, edi eka mi okosụk ọbọbọ mme Enyọn̄-Ukpeme ye Ẹdemede! mmọ. Ke 1950, kpukpru nnyịn ima ikodụk akamba mbono ofụri ererimbot ke New York.

Ke ima ikọnyọn̄ idi, ikebịghike Brọda Lawrence Jeffries ama ọtọn̄ọ ndisineme Ikọ Abasi ye nnyịn. Brọda oro ama enen̄ede oyom ndin̄wam mi ndiọn̄ọ Jehovah. Akpa akpa, n̄kekere ke akpana Mme Ntiense Jehovah ẹtiene ẹdụk pọlitiks ẹnyụn̄ ẹtiene ẹn̄wana ekọn̄. Mma ndọhọ brọda oro ke edieke kpukpru owo ke America ẹsịnde ndika ekọn̄, ke mme asua nnyịn ẹkeme ndidin̄wana n̄kan nnyịn ẹnyụn̄ ẹkara nnyịn nte ẹmama. Brọda Jeffries ama obụp mi sụn̄sụn̄ ete: “Edieke kpukpru owo ke America ẹkpetuakde ibuot ẹnọ Jehovah Abasi ndien mme asua ẹdi en̄wan ye mmọ, ekere ke enye akpanam nso?” Se enye eketịn̄de aban̄a n̄kpọ oro ye mme n̄kpọ en̄wen ama an̄wam mi n̄kụt ke se n̄kekerede ikenenke. Oro ama anam ọdọn̄ mi ndikpep Bible.

Mma nda ini n̄kot n̄kani Enyọn̄-Ukpeme ye Ẹdemede! emi eka mi okobonde ke ubet idakisọn̄. Ekem mma ndikụt ke se n̄kokotde ekedi akpanikọ, ntre mma nnyịme Brọda Jeffries ekpep mi Bible. Mma ntọn̄ọ ndidụk mbono esop kpukpru ini. Se n̄kekpepde ama enem mi, mma nnyụn̄ ntọn̄ọ nditiene n̄kwọrọ ikọ. Ini ekedin̄wan̄ade mi ke ‘akwa usen Jehovah ekpere,’ mma n̄kpụhọ se n̄kaduakde ndida uwem mi nnam. (Zeph. 1:14) N̄kaduakke aba ufọkn̄wed ntaifiọk, n̄kakabade nyom ndin̄wam mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ Bible.

N̄kokụre ufọkn̄wed sekọndri ke June 13, 1956. Usen ita ekebe, mma nna baptism ke mbono circuit.  Ini oro n̄kọdiọn̄ọke ke edidiọn̄ Jehovah ẹdidedep iduọhọ mi ke idem ke ntak emi mbierede ndikpep n̄kpọ nto Jehovah nnyụn̄ n̄kpep mbon en̄wen mban̄a enye.

Ke ọfiọn̄ itiokiet ama ekebe tọn̄ọ nte n̄kana baptism, mma ndi asiakusụn̄ ofụri ini. Ibuotikọ kiet ke Utom Obio Ubọn̄ Ikọmbakara eke December 1956 ọkọdọhọ ete, “Can You Serve Where the Need Is Great?” N̄kesịne ke otu mbon emi ẹkemede ndika utọ itie oro. Mma nyom ndika n̄kan̄wam ke ebiet emi mme ọkwọrọikọ ẹdide n̄kpata owo ifan̄.​—Matt. 24:14.

Mma n̄wọrọ n̄kodụn̄ ke Edgefield ke South Carolina. Mme ọkwọrọikọ inan̄ kpọt ẹkedu ke esop emi okodude do, ami n̄kedidi ọyọhọ ition. Brọda kiet ama ọnọ nnyịn ubet kiet emi ekekperede etehe ke ufọk esie isinịm mbono esop. Kpukpru ọfiọn̄ n̄kesikwọrọ ikọ hour 100. Mma nsida iso ke utom ukwọrọikọ, nnyụn̄ nsinam n̄kpọ ke mbono esop. Se idude edi ke nte n̄kesịnde idem nnam mme n̄kpọ oro, ntre ke n̄ketetịm ndiọn̄ọ Jehovah.

Mma kiet emi n̄kesikpepde Bible ama enyene itie emi ẹkesikpede okụk ẹnam edinam ubụkowo ke Johnston. Johnston ikenen̄ekede iyom usụn̄ ikpọn̄ Edgefield. Mma oro ama ọnọ mi utom nnam, onyụn̄ enyịme nsisosio usen nnam. Enye ama onyụn̄ enyịme ida ekpri ufọk kiet inam Ufọkmbono Obio Ubọn̄.

Brọda Jolly Jeffries emi ekedide eyen brọda emi ekekpepde mi Bible ama oto Brooklyn ke New York edi Edgefield. Ami ye enye ikasan̄a ntre inam utom usiakusụn̄. Nnyịn mbiba ikodụn̄ ke ekpri moto emi okonyụn̄ edide ufọk. Brọda kiet ọkọnọ nnyịn idụn̄.

Okụk utom emi ẹkesikpede mme owo ke n̄kan̄ oro ikọwọrọke usụn̄. Ẹkesikpe nnyịn n̄kpọ nte dollar iba m̀mê ita ke utom usen. Usen kiet mma mmen akpatre okụk mi n̄kedep udia ke ufọkurua kiet. N̄kọwọrọ ke ufọkurua oro, ete kiet ama asan̄a ebịne mi edibụp ete: “Omoyom utom? Nyekpe fi dollar kiet kwa hour.” Utom enye ọkọnọde mi ekedi utom usen ita, n̄konyụn̄ nnam itie kiet emi ẹkebọpde n̄kpọ asana. Oro ama anam n̄kụt ke Jehovah okoyom ntie ke Edgefield n̄kwọrọ ikọ. Kpa ye emi okụk mîkawakke mi ke ubọk, mma n̄keme ndika akamba mbono ofụri ererimbot ke New York ke 1958.

N̄kpọ ama etịbe ke ọyọhọ usen mbono iba emi ekenemde mi. Mma n̄kụt Ruby Wadlington emi ekedide asiakusụn̄ ofụri ini ke Gallatin ke Tennessee. Ama ọdọn̄ nnyịn mbiba ndidi isụn̄utom, ntre ima ikodụk mbono mbon emi ẹyomde ndika Gilead ke akamba mbono oro. Ekem mma ntọn̄ọ ndisiwet enye leta, enye onyụn̄ ewet mi. Aka ko, ẹma ẹdọhọ ndikọnọ utịn̄ikọ ofụri owo ke Gallatin; ini oro ke n̄kobụp enye ndọ. Mma n̄wọrọ n̄ka esop mme Ruby, ima inyụn̄ inam ndọ ke 1959.

Ini n̄kedide isua 23, ẹma ẹmek mi asan̄autom esop ke Gallatin. Asan̄autom esop ke ẹkot idahaemi  anam-ndutịm otu mbiowo. Esop nnyịn ekedi akpa esop emi Brọda Charles Thompson ekedide edise ini ẹmekde enye esenyịn circuit obufa. Brọda oro ama enen̄ede ọdiọn̄ọ utom esop edi enye ama obụp mi m̀mê n̄kere ke nso idinen̄ede in̄wam nditọete, m̀mê mme esenyịn circuit eken ẹkesin̄wam mmọ didie. Se n̄kekpepde nto enye edi ke ọfọn ẹbụp mbụme man n̄kpọ etịm an̄wan̄a owo mbemiso ẹbierede se ẹyomde ndinam.

Ke May 1964, mma n̄kodụk Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄ ke South Lansing ke New York. Ẹkenịm ufọkn̄wed oro ọfiọn̄ kiet. Nditọete emi ẹkekpepde n̄kpọ ke ufọkn̄wed oro ẹma ẹnam ọdọn̄ mi ndinen̄ede n̄kpep n̄kpọ mban̄a Jehovah nnyụn̄ ntetịm n̄kpere enye.

Ẹma ẹmek mi esenyịn circuit ke January 1965, ndien ami ye Ruby ima itọn̄ọ ndisisan̄a nse mme esop. Akpa circuit emi ẹkenọde nnyịn ama okpon tutu. Ọkọtọn̄ọ ke Knoxville ke Tennessee onyụn̄ ekpere ndisịm Richmond ke Virginia. Mme esop ke North Carolina, Kentucky, ye West Virginia ẹkesịne ẹnọ nnyịn n̄ko. N̄kesika n̄kese mme esop emi mbubịt owo ẹdude kpọt sia ini oro ibet emi okodude ke usụk usụk United States ikayakke mfia ye mbubịt ẹbuaha, ntre nditọete emi ẹdide mbubịt owo ikesikemeke ndisop idem ye nditọete emi ẹdide mfia n̄kpono Abasi. Nditọete ikenyeneke n̄kpọ, ima isinyụn̄ ibuana se inyenede ye mbon emi mîkenyeneke. Esenyịn circuit kiet emi ama akanam utom circuit ebịghi ama ekpep mi ata akpan n̄kpọ kiet. Enye ọkọdọhọ mi ete: “Da mme owo nte nditọeka fo. Ama aka esop, kûnam nte edi etubom. Mmọ mîdaha fi nte eyeneka, udûkemeke ndin̄wam mmọ.”

Ini ikakade ndise nditọete ke ekpri esop kiet, Ruby ama ọtọn̄ọ ndikpep Bible ye n̄kaiferi kiet emi ekenyenede ekpri eyenan̄wan isua kiet. Ini esop oro mîkenyeneke owo emi ekpekpepde n̄kaiferi oro Bible, Ruby ama esiwet leta ada ekpep enye. Ini ifiakde ika ndise esop oro, n̄kaiferi oro ama odụk kpukpru mbono esop. Ẹma ẹnọ sista iba emi ẹkedide mme akpan asiakusụn̄ ẹkedu do. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ke ebiet emi Ruby eketrede, ndien ikebịghike enye ama ana baptism. Ke n̄kpọ nte isua 30 ama ekebe, n̄wan kiet ama edikọm Ruby ke Bethel ke Patterson. 1995 ke ntịn̄ mban̄a emi-o. Enye ekedi eyen mma oro Ruby ekekpepde Bible do. Enye ye ebe esie ẹkedu ke ọyọhọ klas 100 ke Ufọkn̄wed Gilead.

Ọyọhọ circuit iba emi ẹkenọde nnyịn ika ekedi ufọt ufọt Florida. Ama edi se inyenede moto ndien, ntre ima idep kiet emi ekememde urua etieti. Edi akpa urua emi ikawatde, n̄kpọ ama abiara ke engine. Okụk ikosụhọke nnyịn aba ke ubọk se idade idiọn̄. Mma n̄kot brọda kiet emi n̄kekerede ke eyekeme ndin̄wam nnyịn. Brọda oro ama ọdọhọ owo utom esie kiet ọkọdiọn̄ moto oro inyụn̄ imaha ndibọ nnyịn ndomo sisi ndomokiet. N̄kukụre se enye ọkọdọhọde mi ekedi, “Ndibọhọ fi okụk ndomokiet.” Enye akakam ọnọnọ nnyịn okụk adian do! Se do nte Jehovah esisede aban̄a ikọt esie. N̄kpọ oro ama eti nnyịn ndisifọn ido ye mbon en̄wen.

Ikesidụn̄ ke ufọk nditọete ima ika ndise esop. Nte ikasan̄ade inyene ediwak nti ufan edi oro. Usen kiet mma ntaip se n̄koyomde ndiwet mban̄a esop kiet, ekem ndaha n̄kpọn̄ ke typewriter n̄ka n̄kpọ efen, ntaipke mma. Ini nnyọn̄de ndi mbubreyo, ẹma ẹdọhọ mi ke eyen erenowo isua ita emi okodude ke ufọk oro ama editie efịk typewriter oro ete ke in̄wam mi itaip ima. Mma n̄kama n̄kpọ oro nyom enye ikọ ke ediwak isua.

Ke 1971, mma mbọ leta emi ẹkedọhọde n̄kedi esenyịn district ke New York. Ama akpa nnyịn idem. N̄kedi isua 34 kpọt ini n̄kade do. Nditọete ke obio oro ẹma ẹdara mi etieti. Ami n̄kedi akpa esenyịn district mmọ emi ekedide obubịt owo.

Ini ndide esenyịn district, ama enem mi ndisikpep mme owo n̄kpọ mban̄a Jehovah kpukpru utịturua ke mbono circuit. Ediwak mme esenyịn circuit oro ẹma ẹbịghi ke esop ẹkan mi. Usen n̄kanade baptism, esenyịn circuit kiet ke otu oro ọkọnọ utịn̄ikọ baptism oro. Brọda efen emi ekekerede Theodore Jaracz ama edidi owo Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn nte ini akakade. Ediwak nditọete emi ẹkediọn̄ọde utom esop Abasi ẹma ẹdu n̄ko, mmọ ẹkenam utom ke Bethel ke Brooklyn. Ama enem mi etieti nte mme esenyịn circuit oro ye mbon Bethel oro mîkesinamke n̄kọkọhọ nsia ke ubọk.  Mma nda enyịn mi n̄kụt nte mbiowo oro ẹmade erọn̄ Abasi, ẹyakde Bible eteme mmọ se ẹkpenamde, ẹnyụn̄ edide se ededi emi esop Abasi ẹdọhọde ẹnam, mmọ ẹnam. Nte mmọ ẹkesụhọrede idem ikayakke utom esenyịn district ọsọn̄ mi.

Ke 1974, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹmek mme esenyịn circuit efen esenyịn district, ntre akana mfiak nnyọn̄ utom circuit. Isan̄ emi, circuit mi ekedi South Carolina. Ini oro nditọete emi ẹdide mbubịt ye mfia ẹma ẹkeme ndisop idem ọtọkiet. Ama enem mmọ tutu.

Ke utịt utịt 1976, ẹma ẹnọ mi n̄ka circuit kiet ke Georgia. N̄kesika n̄kese mme esop ke Atlanta ye Columbus ke Georgia oro. Mmenen̄ede nti usen emi n̄kọnọde utịn̄ikọ yak ẹbụk nditọwọn̄ ition emi ẹkedide mbubịt owo. Mme owo ẹkesọn̄ esịt ẹkịm ikan̄ ke ufọk mmọ. Eka nditọ oro ama ada unan tutu edi se ẹmende enye ẹkesọbọ ke ufọkibọk. Nditọete, mfia ye mbubịt, ẹma ẹka ufọkibọk ẹkedọn̄ ete ye eka nditọ oro esịt. Ẹkedi ẹdodụk, ẹwọwọrọ. Mma n̄kụt ke nditọete ẹma idemmọ utọ oro idụhe. Utọ ima oro esin̄wam ikọt Abasi ẹyọ mfịna emi anamde yak etie nte eke mmọ okụre.

Ke 1977, ẹma ẹdọhọ ididu ke Bethel ke Brooklyn ọfiọn̄ ifan̄. Enyene utom kiet emi ẹkedọhọde idinam. Utom oro ekekpere ndikụre, owo iba ke otu mbon Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹdibụp mi ye Ruby m̀mê ikpama ndika iso ndu ke Bethel. Ima inyịme.

Mma nnam utom ke Itieutom Utịmutom ke isua 24. Mbụme emi nditọete ke itieutom oro ẹsibọrọde idịghe mfi-o. Ke ediwak isua emi ebede, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹda se Bible ẹtịn̄de ẹwet nsio nsio n̄kpọ emi ikpanamde. Se mmọ ẹwetde ke ẹsida ẹbọrọ mme mbụme emi ẹsibụpde, kpa enye ke ẹsida ẹkpep mme esenyịn circuit, mbiowo, ye mme asiakusụn̄ se ẹkpenamde. Ukpep oro an̄wam ediwak owo ẹsọn̄ idem ke esop, oro onyụn̄ anam esop Abasi ọsọn̄ idem.

Ọtọn̄ọde ke 1995 esịm 2018, mmaka nsio nsio n̄kọk itieutom n̄kese nditọete do nte eyenete emi ibuot itieutom ẹnọde edi. Ẹkesikot utọ eyenete oro esenyịn zone. Mmokụt ediwak mbon Kọmiti N̄kọk Itieutom, ediwak nditọete ke Bethel, ye ediwak isụn̄utom. Mmọsọn̄ọ mmọ idem nnyụn̄ ndomo ndin̄wam mmọ ke mfịna ekededi emi mmọ ẹnyenede. Mbụk nditọete oro ọsọn̄ọ mi ye Ruby idem n̄ko. Uwụtn̄kpọ kiet edi ini ikakade Rwanda ke isua 2000. Ama anam nnyịn mbọm tutu ndikop se nditọete ke idụt oro ye mbon Bethel ẹkenamde ini ẹkedomode ndisobo ndusụk orụk mfep ke Rwanda ke 1994. Mbonubon ediwak mmọ ẹma ẹkpan̄a. Kpa ye oro, mmọ ẹkesụk ẹbọbuọt idem ye Abasi, ẹnyene idotenyịn, esịt onyụn̄ enem mmọ.

Imebe isua 80 idahaemi. Mmedi owo Kọmiti N̄kọk Itieutom ke United States isua 20 idahaemi. N̄kaha ufọkn̄wed ntaifiọk akanam, edi se n̄kpepde nto Jehovah ye esop esie akan se ẹkpepde ke ufọkn̄wed ekededi. Oro an̄wam mi n̄kpep mbon en̄wen mme n̄kpọ ke Bible oro ẹkemede ndin̄wam mmọ ẹnyene nsinsi uwem. (2 Cor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Mmokụt nte Bible anamde uwem mme owo ọfọn akan se ekedide, onyụn̄ an̄wamde mmọ ẹtetịm ẹkpere Abasi emi okobotde mmọ. (Jas. 4:8) Ifet ekededi emi ami ye Ruby inyenede ndidọhọ mme owo ẹkpep n̄kpọ ẹto Jehovah ẹnyụn̄ ẹkpep mbon en̄wen Bible, imesinam ntre. Idụhe se asan̄autom Jehovah ekemede ndinam yak ọfọn akan oro!