Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Mme Christian ye N̄ka Ubonowo Mfịn

Mme Christian ye N̄ka Ubonowo Mfịn

Mme Christian ye N̄ka Ubonowo Mfịn

“Kpukpru mme idụt ẹyenyụn̄ ẹsua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi.” —MATTHEW 24:9.

1. Nso ikenyene ndidi n̄wọrọnda idiọn̄ọ Ido Ukpono Christ?

 EDIDIANADE n̄kpọn̄ ererimbot ekedi in̄wan̄în̄wan̄ idiọn̄ọ eke mme akpa Christian. Ke akam oro enye ọkọbọn̄de ọnọ Ete esie eke heaven, Jehovah, Christ ọkọdọhọ aban̄a mme mbet esie ete: “Ami n̄kayak ikọ Fo nnọ mmọ; ndien ererimbot asasua mmọ, koro mmọ mîdịghe eke ererimbot, kpa nte Ami mmendịghe eke ererimbot.” (John 17:14) Ke ini akadade ke ikpe ke iso Pontius Pilate, Jesus ama ọdọhọ ete: “Obio Ubọn̄ Mi idịghe eke ererimbot emi.” (John 18:36) N̄wed Abasi Christian Usem Greek ye mme ewetmbụk ẹtie ntiense ẹban̄a edida san̄asan̄a eke akpa Ido Ukpono Christ n̄kpọn̄ ererimbot.

2. (a) Nte akana ukpụhọde ndomokiet odu ke itie ebuana ke ufọt mme anditiene Jesus ye ererimbot nte ini ebede? (b) Nte Obio Ubọn̄ Jesus ekenyene ndidi ebe ke edinam mme idụt ẹkabade esịt?

2 Nte Jesus ke ukperedem ama ayarade owụt nte ke ukpụhọde eyedu ke ufọt itie ebuana mme anditiene enye ye ererimbot ye nte ke Obio Ubọn̄ esie edidi ebe ke edinam ererimbot akabade edi Ido Ukpono Christ? Baba. Itịn̄ke n̄kpọ ndomokiet iban̄a utọ n̄kpọ emi ke se ẹkenọde mme anditiene enye odudu ndiwet ke n̄kpa Jesus ama ekebe. (James 4:4 [ẹkewetde ibio ini mbemiso 62 E.N.]; 1 John 2:15-17; 5:19 [ẹkewetde n̄kpọ nte 98 E.N.]) Ke okpụhọde ọkpọn̄ emi, Bible abuan “edidu” Jesus ye udiana “edidi” ke odudu Obio Ubọn̄ ye “akpatre ini eyo emi,” adade okosụn̄o ke “utịt,” m̀mê nsobo esie. (Matthew 24:3, 14, 29, 30; Daniel 2:44; 7:13, 14) Ke idiọn̄ọ oro Jesus ọkọnọde aban̄a pa·rou·siʹa, m̀mê edidu esie, enye ama etịn̄ aban̄a mme ata anditiene enye ete: “Ke ini oro ke ẹyeda mbufo ẹyak ẹnọ ukụt, ẹnyụn̄ ẹwot mbufo: kpukpru mme idụt ẹyenyụn̄ ẹsua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi.”—Matthew 24:9.

Mme Ata Christian Mfịn

3, 4. (a) Didie ke n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk Catholic kiet etịn̄ aban̄a mme akpa Christian? (b) Ke nso mbiet usụn̄ ke ẹtịn̄ ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah ye mme akpa Christian?

3 Ewe otu ido ukpono mfịn enyene eti enyịn̄ oto edinam akpanikọ nnọ mme edumbet Christian ye eke edida san̄asan̄a n̄kpọn̄ ererimbot emi, emi ẹsuade ẹnyụn̄ ẹkọbọde mme andibuana ke enye? Ọfọn, ewe esop Christian eke ofụri ererimbot ada ekekem ke kpukpru idaha ye se mme mbụk ẹtịn̄de ẹban̄a mme akpa Christian? Kaban̄a ẹmi, New Catholic Encyclopedia ọdọhọ ete: “Okposụkedi ẹkebatde esop akpa Christian ke akpa nte sụk n̄ka en̄wen ke n̄kann̄kụk mme Jew, ama owụt nte idide isio isio ke ukpepn̄kpọ ido ukpono esie, ndien akpan akpan ke ifịk eke mme andibuana ke enye, ẹmi ẹkenamde n̄kpọ nte mme ntiense ẹnọ Christ ‘ke ofụri Judea ye Samaria ye idem tutu osịm utịt ererimbot’ (Utom 1.8).”—Eboho 3, page 694.

4 Tịmfiọk mme ikọ ẹmi “ẹkebatde . . . nte sụk n̄ka en̄wen,” “isio isio ke ukpepn̄kpọ . . . esie,” “ifịk . . . nte mme ntiense.” Ndien idahaemi se nte ukem n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk oro etịn̄de aban̄a Mme Ntiense Jehovah: “N̄ka . . . Mme Ntiense ẹnen̄ede ẹnịm ke akpanikọ nte ke utịt ererimbot eyedi ke ufan̄ isua ifan̄ kpọt. In̄wan̄în̄wan̄ edinịm ke akpanikọ emi etie nte se idide odudu oro ọsọn̄de akan emi odude ke edem ifịk mmọ oro mîkpaha mba. . . . Akpan mbiomo emi owo kiet kiet oro abuanade ke otu emi enyenede edi nditie ntiense nnọ Jehovah ebe ke ndinọ ntọt Obio Ubọn̄ Esie oro ekperede. . . . Mmọ ẹda Bible nte n̄kukụre ebiet edinịm ke akpanikọ mmọ ye ibet ido uwem . . . Man edi ata Ntiense ana owo ọkwọrọ ikọ ifịk ifịk ke usụn̄ kiet m̀mê eken.”—Eboho 7, page 864-865.

5. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke mme ukpepn̄kpọ Mme Ntiense Jehovah ẹdi isio isio? (b) Nọ mme uwụtn̄kpọ ẹwụtde nte ke se Mme Ntiense Jehovah ẹnịmde ke akpanikọ ẹdu ke n̄kemuyo ye N̄wed Abasi.

5 Ke mme usụn̄ ewe ke mme ukpepn̄kpọ eke Mme Ntiense Jehovah ẹdi isio isio? New Catholic Encyclopedia oro asiak ndusụk: “Mmọ [Mme Ntiense Jehovah] ẹbiom Abasi-Ita-ke-Kiet ikpe nte ukpono ndem . . . Mmọ ẹda Jesus nte n̄kponn̄kan ke otu Mme Ntiense Jehovah, ‘abasi’ (ntre ke mmọ ẹkabade John 1.1), emi mîsụhọkede ikan owo ndomokiet ke mîbọhọke Jehovah. . . . Enye akakpa nte owo ndien ẹma ẹnam enye eset nte Eyen eke spirit oro mîkemeke ndikpa. Ima ye n̄kpa esie ekedi ekọmurua oro enye ekekpede ndinam ubonowo ẹfiak ẹnyene unen edidụn̄ ke nsinsi ke isọn̄. Ke akpanikọ, ‘akwa otuowo’ (Ed 7.9) eke ata Mme Ntiense ẹnyene idotenyịn ke Paradise isọn̄; sụk mme anam akpanikọ owo 144,000 (Ed 7.4; 14.1, 4) ẹdikeme ndidara ubọn̄ eke heaven ye Christ. Ẹyesobo mme idiọkowo ẹfep ofụri ofụri. . . . Baptism—emi Mme Ntiense ẹnịmde ebe ke edibobụk . . . [edi] an̄wan̄wa idiọn̄ọ eke ediyak idemmọ nnọ ndinam utom Jehovah Abasi. . . . Mme Ntiense Jehovah ẹmewọrọ etop ke edisịn edikịm iyịp nsịn ke idem . . . Ebuana itie ndọ ye edisana ido idan̄ mmọ enen̄ede enyene iwụk.” Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndidi isio isio ke mme usụn̄ ẹmi, edi idaha mmọ ke kpukpru n̄kpọ ẹmi enen̄ede ọkọn̄ọ ke Bible.—Psalm 37:29; Matthew 3:16; 6:10; Utom 15:28, 29; Rome 6:23; 1 Corinth 6:9, 10; 8:6; Ediyarade 1:5.

6. Nso idaha ke Mme Ntiense Jehovah ẹda? Ntak-a?

6 N̄wed Roman Catholic emi adian ete ke 1965 (nte an̄wan̄ade isua emi ẹkewetde ibuotikọ emi) “Mme Ntiense ikabatke kan̄a nte ke mmimọ idi eke n̄kaowo emi mmọ ẹkedụn̄de.” Etie nte andiwet n̄wed emi ekekere ete ke nte ini akade ndien Mme Ntiense Jehovah ẹkọride ke ibat ẹkan ẹnyụn̄ ẹdade “mme edu ufọkabasi efen efen oro ẹkpụhọrede ẹkpọn̄ eke n̄ka,” ke mmọ ẹyekabade ẹdi ubak eke ererimbot emi. Edi emi idịghe akpanikọ. Mfịn, ye Mme Ntiense ẹwakde utịm ikanan̄ ẹkan nte ekedide ke 1965, Mme Ntiense Jehovah ke enyene iwụk ẹmụm idaha mmọ ke ebuana ye ererimbot emi ẹkama. “Mmọ idịghe eke ererimbot,” kpa nte Jesus mîkedịghe “eke ererimbot.”—John 17:16.

Ẹdianade Ẹda edi Idịghe Mme Asua

7, 8. Nte ekedide ye mme akpa Christian, nso idi akpanikọ iban̄a Mme Ntiense Jehovah mfịn?

7 Ke etịn̄de aban̄a edida emi Justin Martyr, andida nnọ eke ọyọhọ isua ikie iba akadade ọnọ mme akpa Christian, Robert M. Grant ekewet ke n̄wed esie oro Early Christianity and Society ete: “Edieke mme Christian ẹkpekedide mme andikpụhọde ukara mmọ ẹkpeketie ke ndịbe man ẹsịm utịtmbuba mmọ. . . . Mmọ ẹdi mfọnn̄kan ibetedem andikara ke edinam emem ye eti ndutịm.” Kpasụk ntre, ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah mfịn ke ofụri ererimbot nte nditọisọn̄ oro ẹmade emem ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ke ndutịm. Mme ukara, orụk ekededi, ẹdiọn̄ọ ẹte ke mmimọ inyeneke ntak ndikop ndịk mban̄a Mme Ntiense Jehovah.

8 Ewetn̄wed owo Edem Edere America ekewet ete: “Edi ekikere nsọn̄ido ye ekikere edinyene eyịghe mban̄a owo ndikere nte ke Mme Ntiense Jehovah ẹdi n̄kpọndịk ẹnọ ukara ukaraidem ekededi; mmọ idịghe mme abiat ukara ẹnyụn̄ ẹma emem nte akpanade edi ye otu ido ukpono.” Ke n̄wed esie oro L’objection de conscience (Mfan̄a Ofụri Esịt), Jean-Pierre Cattelain ewet ete: “Mme Ntiense ẹwụt nsụkibuot ẹnọ mme ukara ke mfọnn̄kan usụn̄ ndien ke ofụri ofụri ẹnam mme ibet; mmọ ẹkpe mme tax mmọ inyụn̄ iyomke ndibụp mbụme, ndikpụhọ, m̀mê ndibiat mme ukara, koro mmọ mîsịnke idemmọ ke mme mbubehe ererimbot emi.” Cattelain akaiso adian ete ke Mme Ntiense Jehovah ẹsịn ndikop uyo n̄kukụre edieke Idụt oyomde uwem mmọ, emi mmọ ẹyakde ofụri ofụri ẹnọ Abasi. Mmọ ẹnen̄ede ẹbiet mme akpa Christian ke emi.—Mark 12:17; Utom 5:29.

Otu Mme Andikara Itịmke Ifiọk Mmọ

9. Kaban̄a edida san̄asan̄a n̄kpọn̄ ererimbot, nso idi n̄wọrọnda ukpụhọde kiet ke ufọt mme akpa Christian ye mbon Catholic eyomfịn?

9 Ata ediwak mme andikara Rome ikotịmke ifiọk mme akpa Christian ẹma ẹnyụn̄ ẹkọbọ mmọ. Ke owụtde ntak, The Epistle to Diognetus, emi ndusụk owo ẹkerede ke ẹkewet ke ọyọhọ isua ikie iba E.N., ọdọhọ ete: “Mme Christian ẹdụn̄ ke ererimbot, edi mmọ idịghe ubak ererimbot.” Ke n̄kan̄ eken, Udiana Esop Ukara pope ke N̄wedibet Edinịm ke Akpanikọ Oro Ẹnọde Ufọkabasi esie, ọkọdọhọ ete ke mbon Catholic ẹkpenyene “ndiyom obio ubọn̄ Abasi ebe ke ndibuana ke mme mbubehe ererimbot” ẹnyụn̄ “ẹnam utom kaban̄a edinam ererimbot oro mmọ ẹdude ke esịt asana.”

10. (a) Didie ke otu mme andikara ẹkese mme akpa Christian? (b) Didie ke ẹsiwak ndise Mme Ntiense Jehovah, ndien mmọ ẹnam n̄kpọ didie ẹban̄a oro?

10 Ewetmbụk E. G. Hardy ọdọhọ ete ke mme andikara Rome ẹkeda mme akpa Christian nte “mmọemi ẹnyenede ifiopesịt oro mîdotke ukpono.” Ewetmbụk owo France Étienne Trocmé etịn̄ aban̄a “nte ikpọ owo Greek ye Rome ẹkesede se mmọ ẹkedade nte ata isen isen n̄ka Edem Usiahautịn [mme Christian] ke usụhọde.” Leta oro ẹkewetde ke ufọt Ekpri Pliny, andikara Rome eke Bithynia, ye Andikara Trajan owụt nte ke otu mme andikara ke ofụri ofụri ẹma ẹnana ifiọk ẹban̄a ata uduot Ido Ukpono Christ. Ukem ntre mfịn, otu mme andikara ererimbot isiwakke nditịm mfiọk Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹkam ẹsise mmọ ke usụhọde. Nte ededi, emi ikpaha Mme Ntiense idem m̀mê ndinam mmọ ẹkop iduọesịt.—Utom 4:13; 1 Peter 4:12, 13.

“Ẹtịn̄ N̄kpọ Ẹbiat Enye ke Kpukpru Ebiet”

11. (a) Nso ke ẹkesitịn̄ ẹban̄a mme akpa Christian, ndien nso ke ẹsitịn̄ ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah? (b) Ntak emi Mme Ntiense Jehovah mîbuanake ke mbre ukara?

11 Kaban̄a mme akpa Christian ẹkedọhọ ẹte: “Edi amaedi n̄ka emi, nnyịn imọfiọk ite mme owo ẹtịn̄ n̄kpọ ẹbiat enye ke kpukpru ebiet.” (Utom 28:22) Ke ọyọhọ isua ikie iba E.N., Celsus okpono ndem ọkọdọhọ ete ke Ido Ukpono Christ odụri udọn̄ mbon oro mînyeneke ufọn ke n̄kaowo ikpọn̄. Ukem ntre ẹsitịn̄ ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah nte ke “n̄wakn̄kan ke otu mmọ, ẹdi se ẹdade ẹto otu mme usụhọde owo ke n̄ka nnyịn.” Ewetmbụk ufọkabasi Augustus Neander ama ọtọt nte ke “ẹkeda mme Christian nte mme owo oro ẹkpade ke ererimbot, ẹnyụn̄ ẹnanade ufọn ke kpukpru mbubehe uwem; . . . ndien ẹma ẹbụp ẹte, nso iditịbe inọ mbubehe uwem, edieke kpukpru owo ẹkpetiede nte mmọ?” Koro Mme Ntiense Jehovah ẹtrede ndibuana ke mbre ukara, ẹsidori mmọ ikọ nte ẹdide n̄kpakpa eto ke n̄kaowo. Edi didie ke mmọ ẹkpekeme ndidi mme andida nnọ ukara ndien ke ukem ini oro ẹdi mme anditan̄a Obio Ubọn̄ Abasi nte n̄kukụre idotenyịn ubonowo? Mme Ntiense Jehovah ẹda mme ikọ apostle Paul ẹmi ẹsịn ke esịt: “Buana ke ukụt nte eti owoekọn̄ Christ Jesus. Baba owoekọn̄ kiet eke odude ke utom ikọmọke idem ke mme utom mbon an̄wa, sia uduak esie edide ndinem owo emi esịnde enye enyịn̄ ke n̄wed mbonekọn̄ esịt.”—2 Timothy 2:3, 4, Revised Standard Version, Nsiondi Ufọkabasi Ofụri Ererimbot.

12. Ke nso akpan ikpehe eke edida san̄asan̄a ke Mme Ntiense Jehovah ẹbiet mme akpa Christian?

12 Ke n̄wed esie oro A History of Christianity, Prọfesọ K. S. Latourette ewet ete: “Kiet ke otu n̄kpọ oro mme akpa Christian ẹkenyenede ntuaha ye ukara ererimbot Greek ye Rome ekedi edibuana ke ekọn̄. Ke akpa ọyọhọ isua ikie ita baba uwetn̄kpọ Christian kiet oro odude osịm eyo nnyịn emi iwụtke nte ke Christian ama ada edibuana ke ekọn̄ ke mbubru.” N̄wed Edward Gibbon oro The History of the Decline and Fall of the Roman Empire ọdọhọ ete: “Ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nte ke mme Christian, ye unana edikpọn̄ ata edisana utom, ẹyekeme nditọn̄ọ ndinyene edu mbonekọn̄, eke mme ayaraiwat, m̀mê eke mbọn̄.” Mme Ntiense Jehovah ukem ntre ẹnyịme idaha eke edida ata san̄asan̄a ẹnyụn̄ ẹtiene mme edumbet Bible oro ẹwụtde ke Isaiah 2:2-4 ye Matthew 26:52.

13. Nso edori ikọ ke ẹdori Mme Ntiense Jehovah, edi nso ke mme akpanikọ ẹwụt?

13 Mme asua mmọ ẹdori Mme Ntiense Jehovah ikọ nte ẹsuande mme ubon. Edi akpanikọ, odu mme ubon oro ẹsibaharede ke ini kiet m̀mê ediwak mme andibuana ẹkabarede ẹdi Mme Ntiense Jehovah. Jesus ama ebemiso etịn̄ nte ke emi eyetịbe. (Luke 12:51-53) Nte ededi, ibat owụt nte ke mme ndọ oro ẹbiarade ke ntak emi idụhe. Ke otu Mme Ntiense Jehovah ke France, ke uwụtn̄kpọ, ọdọ ndọ 1 ke otu mme ọdọ ndọ 3 ẹsịne nsan̄andọ oro mîdịghe Ntiense. Edi, ibat usiondọ ke otu mbuaha ndọ ẹmi ikponke ikan se idude ke ofụri idụt oro ke ẹbaharede ukem ukem. Ntak-a? Apostle Paul ye Peter ẹma ẹnọ mme Christian oro ẹdọde mmọ oro mînịmke ke akpanikọ ọniọn̄ ọniọn̄, item eke odudu spirit, ndien Mme Ntiense Jehovah ẹdomo nditiene mme ikọ mmọ. (1 Corinth 7:12-16; 1 Peter 3:1-4) Edieke mbuaha ndọ abiarade, edi nsan̄andọ oro mîdịghe Ntiense esiwak nditọn̄ọ. Ke n̄kan̄ eken, ẹsinyan̄a ediwak tọsịn ndọ koro mme nsan̄andọ ẹkekabarede ẹdi Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọde ndida mme edumbet Bible nsịn ke edinam ke uwem mmọ.

Mme Christian, Idịghe Mme Andinịm Abasi-Ita-ke-Kiet

14. Nso edori ikọ ke ẹkedori mme akpa Christian, ndien ntak emi edide ikọ nsahi?

14 Edi ikọ nsahi nte ke Obio Ukara Rome, kiet ke otu mme edori ikọ oro ẹkesidoride mme akpa Christian ekedi nte ke mmọ ẹkedi mme owo oro mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ. Dr. Augustus Neander ewet ete: “Mme andikan̄ mme abasi, mme owo oro mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ, . . . ekedi ọsọ enyịn̄ oro ẹkesidiọn̄ọde mme Chrisitan ke otu mme owo.” Ekedi esen esen n̄kpọ didie ntem mme okpono ndem oro ẹkesituakde ibuot ẹnọ ‘se mîdịghe Abasi, edi ẹdide se ubọk owo anamde, kpa eto ye itiat’ ndikokot mme Christian oro ẹkekponode oduuwem Andibot, mbon oro mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ.—Isaiah 37:19.

15, 16. (a) Nso ke ndusụk mbon ido ukpono ẹtịn̄ ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah, ndien nso mbụme ke emi edemede? (b) Nso iwụt nte ke Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹdi mme Christian?

15 Akpanikọ oro nte ke ndusụk owo mfịn ke Christendom ẹfan̄a nte ke Mme Ntiense Jehovah idịghe mme Christian edi n̄ko ikọ nsahi. Ntak-a? Koro Mme Ntiense ẹsịnde AbasiIta-ke-Kiet. Nte ekemde ye ukwan̄ edikabade oro Christendom ọnọde, “Mme Christian ẹdi mmọ oro ẹnyịmede Christ nte Abasi.” Ke okpụhọde ye emi, n̄wed ukabadeikọ eyomfịn kiet akabade enyịn̄ emi “Christian” nte “owo oro onịmde Jesus Christ ke akpanikọ emi onyụn̄ etienede mme ukpepn̄kpọ esie” ye “Ido Ukpono Christ” nte “ido ukpono oro ọkọn̄ọde ke mme ukpepn̄kpọ Jesus Christ ye edinịm ke akpanikọ oro nte ke enye ekedi eyen Abasi.” Ewe otu ẹtịm ẹdot ye edikabade emi ẹkan?

16 Mme Ntiense Jehovah ẹnyịme ikọ ntiense Jesus ke idemesie kaban̄a owo emi enye edide. Enye ọkọdọhọ ete: “Ndi Eyen Abasi,” idịghe, “Ndi Abasi Eyen.” (John 10:36; men John 20:31 domo.) Mmọ ẹnyịme ikọ odudu spirit apostle Paul aban̄ade Christ: “Enyeemi, edide ke mbiet Abasi, ikabatke edida n̄kan̄ka ye Abasi, ke n̄kpọ eke okpomụmde akama.” * (Philippi 2:6, The New Jerusalem Bible) N̄wed oro The Paganism in Our Christianity ọdọhọ ete: “Jesus Christ akanam isiakke utọ n̄kpọ nte [edida ukem ukem eke Abasi-Ita-ke-Kiet], ndien idụhe ebiet ndomokiet ke Obufa Testament emi ikọ oro ‘Abasi-Ita-ke-Kiet’ odude. Ufọkabasi akada ekikere emi edisịn n̄kukụre ke isua ikie ita ke n̄kpa Ọbọn̄ nnyịn ama ekebe; ndien ntọn̄ọ ukpepn̄kpọ emi ke ofụri ofụri edi eke ukpono ndem.” Mme Ntiense Jehovah ẹnyịme ukpepn̄kpọ eke Bible aban̄ade Christ. Mmọ ẹdi mme Christian, idịghe mme andinịm Abasi-Ita-ke-Kiet.

Idianake Kiet ye Ofụri Ido Ukpono

17. Ntak emi Mme Ntiense Jehovah mîbereke ye edinam edidian ofụri ido ukpono ọtọkiet, m̀mê mbuaha mbuọtidem?

17 N̄kpọ iba efen oro ẹsụkde Mme Ntiense Jehovah uyo ẹban̄a ẹdi nte ke mmọ ẹsịn ndibuana ke edinam edidian ofụri ido ukpono ọtọkiet ye nte mmọ ẹsịn idem ke se ẹkotde “edinyenyịk owo n̄kabade esịt.” Ẹma ẹsụn̄i mme akpa Christian n̄ko ẹban̄a n̄kpọ iba ẹmi. Christendom, ye mme ntan̄ndian esie edide Catholic, Orthodox, ye Protestant, ẹdi ubak ererimbot emi ye unana mfan̄a. Ukem nte Jesus, Mme Ntiense Jehovah ‘idịghe eke ererimbot.’ (John 17:14) Didie ke mmọ ẹkeme ndidian idemmọ ebe ke mme edinam mbuaha mbuọtidem ye mme esop ido ukpono oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ edu ye mme edinịm ke akpanikọ oro mîdịghe eke Christian?

18. (a) Ntak owo mîkemeke ndisụk Mme Ntiense Jehovah uyo ke mmọ ndidọhọ ke mmimọ ikpọn̄ inam ido ukpono akpanikọ? (b) Ke adan̄aemi ẹnịmde ke akpanikọ ke mmimọ inyene ido ukpono akpanikọ, nso ke mbon Roman Catholic mînyeneke?

18 Anie nte odotde ekeme ndisụk Mme Ntiense Jehovah uyo ke ntak ẹnịmde ke akpanikọ, nte mme akpa Christian ẹkenịmde, nte ke mmimọ ikpọn̄ inam ido ukpono akpanikọ? Idem Ufọkabasi Catholic, ke adan̄aemi ke mbubịk ọdọhọde nte iberede ye edinam edidian ofụri ido ukpono ọtọkiet, amatan̄a ete: “Nnyịn imonịm ke akpanikọ ite ke ido ukpono akpanikọ kierakiet emi akaiso odu ke Ufọkabasi Catholic ye Apostolic, emi Ọbọn̄ Jesus akayakde utom editat enye ke otu kpukpru owo esịn ke ubọk ke ini enye ọkọdọhọde mme apostle ete: ‘Mbufo ẹka ẹkenam kpukpru mme idụt ẹdi mbet.’” (Esop Ukara pope II, “Editan̄a Ifụre Ido Ukpono”) Nte ededi, an̄wan̄a nte ke utọ edinịm ke akpanikọ oro ikemke ndinọ mbon Catholic ifịk oro mîkpaha mba ndiwọrọ n̄ka n̄kanam mme mbet.

19. (a) Nso ke Mme Ntiense Jehovah ẹbiere ndinam, ndien ye nso uduak? (b) Nso ke ẹdidụn̄ọde ke ibuotikọ oro etienede?

19 Mme Ntiense Jehovah ẹnyene utọ ifịk oro. Mmọ ẹbiere ndikaiso nnọ ikọ ntiense adan̄a nte Abasi oyomde mmọ ẹnam ntre. (Matthew 24:14) Mmọ ẹnyene ifịk ke unọ ikọ ntiense mmọ edi inyịke-nyịk owo. Edi ima mbọhọidụn̄ onụk mmọ, idịghe ke ntak usua ubonowo. Mmọ ẹdori enyịn nte ke ẹyenyan̄a adan̄a ediwak ubonowo nte ẹkekeme. (1 Timothy 4:16) Ukem nte mme akpa Christian, mmọ ẹyom “ndidu ke emem ye kpukpru owo.” (Rome 12:18) Ẹyeneme nte mmọ ẹsan̄ade ẹnam utom emi ke ibuotikọ oro etienede.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

^ ikp. 16 Kaban̄a nneme ke ikpehe emi ke ebuana ye ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet, se Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara), June 15, 1971, page 355-356.

Ke Ndidụn̄ọde

◻ Nso ikanam ẹdiọn̄ọ mme akpa Christian, ndien didie ke Mme Ntiense Jehovah ẹbiet mmọ?

◻ Ke mme usụn̄ ewe ke Mme Ntiense Jehovah ẹwụt nte ke mmimọ idi nti nditọisọn̄?

◻ Didie ke otu mme andikara ẹkese mme akpa Christian, ndien nte ukpụhọde ndomokiet odu mfịn?

◻ Nso ke Mme Ntiense ndinịm ke akpanikọ nte ke mmimọ imenyene akpanikọ onụk mmọ ndinam?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Mme ndise ke page 12]

Mme Ntiense Jehovah ẹbiere ndikaiso n̄kwọrọ ikọ adan̄a nte Abasi oyomde mmọ ẹnam ntre

[Ndise ke page 17]

Pilate ọkọdọhọ ete: “Se Enye owo oro do”—kpa Enyeemi mîkedịghe eke ererimbot.—John 19:5

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

“Ecce Homo” eke A. Ciseri: Florence, Galleria d’Arte Moderna / Alinari/Art Resource, N.Y.