Ndimịn̄ Mme N̄wed Ukpep Bible ke Adan̄aemi Idude ke Idak Ukpan

NTE MALCOLM G. VALE OBỤKDE

“Mịn̄ n̄wed Children.” N̄kọbọ item oro akpade owo idem mi nto esenyịn n̄kọk itieutom eke Mme Ntiense Jehovah ke Australia ke ini Ekọn̄ Ererimbot II, ibio ini ke ẹma ẹkesio n̄wed emi ke mbono eke St. Louis, Missouri, U.S.A., ke August 10, 1941. Ntak emi ndausụn̄ oro akakpade owo idem?

ỌFỌN, ẹma ẹkpan utom ukwọrọikọ nnyịn ke January 1941, ntre ndikaiso mmịn̄ n̄wed idem ke esisịt udomo edidi ọkpọsọn̄ utom. Ke ẹsiode emi ẹfep, Children ekedi n̄wed oro enyenede page 384 ye mme ndise ẹdude ke ọyọhọ uduot. Ama oyom ẹmenede idaha ukwak umịn̄n̄wed nnyịn, babru ikodụhe, ndien owo ikọnọhọ mbonutom ukpep ndimịn̄ ikpọ n̄wed.

Mbemiso nnamde an̄wan̄a nte ikasan̄ade ikụt unen ke umịn̄n̄wed ke adan̄aemi ikodude ke idak ukpan, yak ntịn̄ nnọ fi nte n̄kasan̄ade ndinam utom ke ebuana ye ọfis n̄kọk itieutom Australia nte esenyịn utom umịn̄n̄wed.

Ntọn̄ọ Ntọn̄ọ Idaha ke Uwem

Ete mi ama enyene itie umịn̄n̄wed ke uforo uforo obio Ballarat, Victoria, ke ebiet emi n̄kamanade ke 1914. Ntre mma n̄kpep utom umịn̄n̄wed ke nnamde utom ke itie umịn̄n̄wed Papa. Mma mbuana n̄ko ke mme utom Ufọkabasi England, n̄kwọde ikwọ ke otu n̄kaikwọ ufọkabasi nnyụn̄ mmiade n̄kanika ufọkabasi. Mma n̄kam nnyene idotenyịn ndisikpep Ederi nditọwọn̄, edi n̄kodụhe ke ifụre kaban̄a emi.

Ntak ekedi nte ke mma nnyene mme akpan mbụme ẹban̄ade ndusụk ukpepn̄kpọ ufọkabasi. Mmọemi ẹma ẹsịne Abasi-Ita-ke-Kiet, hell ikan̄, ye ukpọn̄ owo ikpaha ke nsinsi, ndien baba owo ndomokiet ikọnọhọ mi ibọrọ  oro ọnọde uyụhọ. Ama otịmede mi n̄ko nte ke ini ke ini, ọkwọrọikọ nnyịn ama esitịn̄ ikọ uyat uyat aban̄a ekpri otu ido ukpono oro ẹkotde idemmọ Mme Ntiense Jehovah. Mma n̄kere ntak utọ ekpri otu emi ẹkpedide utọ n̄kpọ udọn̄ ntre ọnọ obio emi enyenede owo 40,000.

Ke Sunday kiet, ami ke n̄kada ke an̄wa ufọkabasi ke ederi mbubịteyo ama akasuana ke ini otu nditọiban ẹtode n̄kpetn̄kpet Ufọkabasi Methodist ẹkesan̄ade ẹbe. Mma ntọn̄ọ ufan ye kiet ke otu mmọ. Enyịn̄ esie ekedi Lucy, ndien nte ini akade, n̄wan emi ama ọnọ mi ikot ndidi ufọk mmọ man n̄kokụt ete ye eka esie. Kere nte n̄kokopde n̄kpaidem ke ini n̄kọfiọkde nte ke eka esie, Vera Clogan, ekedi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Nnyịn ima inyene ediwak enyene-uwem nneme ke Bible, ndien se enye eketịn̄de ama enen̄ede esịne ifiọk.

Ke mîbịghike, ami ye Lucy ima idọ ndọ, ndien ke 1939 nnyịn ikodụn̄ ke Melbourne, ibuot obio Victoria. Okposụkedi Lucy akakabarede edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ami n̄kosụk nnamke ubiere kan̄a. Nte ededi, ke Ekọn̄ Ererimbot II ama ọkọtọn̄ọ ke September isua oro, mma ntọn̄ọ ndikere ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ mban̄a se n̄kekpepde nto N̄wed Abasi. Edikpan oro ẹkekpande utom Mme Ntiense Jehovah ke January 1941 ama enen̄ede an̄wam mi ndinam ubiere. Mma nyak uwem mi nnọ Jehovah Abasi nnyụn̄ nna baptism esisịt ini ke oro ebede.

Ikpọ Ukpụhọde ke Uwem Nnyịn

Kan̄a kemi, nnyịn ikọbọ inem inem ufọk ke ukpeokụk idụn̄ ke Melbourne. Nte ededi, ikebịghike ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke ufọk oro Mme Ntiense efen ẹkedụn̄de. Nnyịn ima inyam kpukpru n̄kpọ ndụn̄ufọk nnyịn ke mîbọhọke n̄kpọ ndụn̄ufọk ubetnna inyụn̄ iwọrọ ikodụn̄ ke ufọk emi mme asiakusụn̄ ẹkedụn̄de. Mma n̄kaiso ndinam utom nte emịn̄ n̄wed ndien ke ntem mma n̄keme nditịp n̄kpọ nsịn ke okụk oro ẹkebiatde ke ndida ufọk emi nnam n̄kpọ. Mme ebendọ eken ẹma ẹnam ukem ntre. Nte utịp, ibanndọ nnyịn ẹma ẹkeme ndibuana ke utom ukwọrọikọ ofụri ini, ndien nnyịn irenowo ima idiana ye mmọ ke utom ukwọrọikọ ye ke mme mbonoesop Christian ke mme mbubịteyo ye ke mme utịturua.

Ikebịghike ke oro ebede, ami ye n̄wan mi ima ibọ leta ito ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society ẹnọde nnyịn ikot ndidi Sydney. Nnyịn ima inyam n̄kpọ ndụn̄ufọk ubetnna nnyịn ikpe ekpri isọn oro ikakamade, edi man nnyịn inyene okụk ikpe okụk tren isịm Sydney, nnyịn ikenyene ndinyam n̄kpanuen ubụp ndọ Lucy!

Ke ntak ukpan ini ekọn̄ ye ukpan oro ẹkedoride ke ndondo oro, owo ikekemeke nditobo mme Bible m̀mê n̄wed ukpep Bible ndomokiet nto esenidụt. Ke ntak emi ọfis n̄kọk itieutom Australia ama ebiere nditọn̄ọ utom umịn̄n̄wed ke ndịbe man udia eke spirit akaiso odu, ndien ẹma ẹnọ mi ikot ndise enyịn ke utom emi. Mma nnyene ifet ndinam utom ye George Gibb, owo Scotland emi akanamde utom ke itie umịn̄n̄wed n̄kọk itieutom Australia ke isua 60. * Oro ekedi ini emi n̄kọbọde ndausụn̄ oro: “Mịn̄ n̄wed Children.”

Ndifiak Nnyene N̄kpọutom Umịn̄n̄wed

Ekese ifiọk n̄kpọntịbe oro ikenyenede ke mme isua ekọn̄ oro ekedi inem inem, ndusụk ini ẹnyene ndịk. Ke uwụtn̄kpọ, man itọn̄ọ  utom umịn̄n̄wed nnyịn, nnyịn ima iyom n̄kpọutom. Mbon ukara ẹma ẹbọ enyeoro nnyịn ikesikamade ke mbemiso ndinam ukeuke utom umịn̄n̄wed ke mme isua oro ẹkebemde ekọn̄ iso, ndien idahaemi ẹma ẹkọbi ẹnyụn̄ ẹkpeme ekpri itie umịn̄n̄wed N̄ka. Didie ke nnyịn ikeme ndisio n̄kpọutom emi n̄wọrọ n̄ka mme ebiet ẹmi ẹdotde ndida nnam utom umịn̄n̄wed ke ndịbe?

Mme andikpeme ẹkamade ikan̄, ẹnamde utom ke ukpụhọ, ẹma ẹkpeme itieutom N̄ka ke hour 24 ke usen. Nte ededi, ibibene edemesa kiet ekenyene adan̄a ke n̄kan̄ usụn̄ tren oro owo mîkesiwakke ndisan̄a. Ntre ke okoneyo, ẹkamade ukem usụn̄ ẹwụtde ke Ezekiel 12:5-7, ndusụk mme anamutom Bethel oro ẹnyenede usọ ẹma ẹto ibibene ẹdụk ke ndibom ndusụk brick (kọrikọri) nsion̄o. Ke ẹma ẹkedụk esịt, mmọ ẹma ẹfiak ẹtan̄ mme kọrikọri oro ẹkesion̄ode ẹdian man ẹdidiọn̄ọ. Ke ndinam mbabuat utom emi ke okoneyo ke n̄kpọ nte urua iba, mmọ ye ntịn̄enyịn ẹma ẹkpọk Linotype, ekpri ukwakutom umịn̄n̄wed, ye ibat ibat ukwakutom efen. Ekem mmọ ẹma ẹsion̄o mme mbak ẹmi sụn̄sụn̄ ke an̄wa, idem ke adan̄aemi mbon ukpeme ẹdude ke utom!

Nte ini akade nnyịn ima ibọ n̄kpọutom efen efen ito mme itie efen, ndien ikebịghike nnyịn ima itọn̄ọ utom umịn̄n̄wed ifịk ifịk ke nsio nsio ikpehe ke ofụri Sydney. Ntem, idịghe n̄wed Children ikpọn̄îkpọn̄ ke nnyịn ikekeme ndimịn̄ nnyụn̄ ndian edem edi n̄ko mme n̄wed The New World, “The Truth Shall Make You Free,” ye The Kingdom Is At Hand ẹmi ẹdude ke ọyọhọ udomo, ọkọrọ ye mme Yearbook of Jehovah’s Witnesses eke 1942, 1943, 1944, ye 1945. Ke adianade ye oro, ke ini ukpan isua ekọn̄ oro, Mme Ntiense Jehovah ke ofụri Australia akanam itabake ndomo nsiondi Enyọn̄-Ukpeme kiet. Emi ama ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ke ata ọkpọkpọ usụn̄ nte ke ubọk Jehovah imụhọke.—Isaiah 59:1.

Ndise Mban̄a Edidi Ndise Emi Owo Mîkodorike Enyịn

Ke ufan̄ ini ọkpọsọn̄ ndụn̄ọde ini ekọn̄ oro, ikpọ owo ukara oro ẹkesidụn̄ọrede se ẹmịn̄de ẹma ẹsiwak ndika n̄kese itieutom umịn̄n̄wed ke ini owo mîkodorike enyịn. Ke ntre, ẹma ẹsịn n̄kpọ unọ ntọt ke itie umịn̄n̄wed nnyịn emi okodude ke ndịbe, kpa n̄kpọ ndifịk oro okodude ke isọn̄ ke ebiet emi ese n̄kpọ mban̄a isenowo osịmde mfefere mfefere. Ini ekededi eke owo oro enye mîdiọn̄ọke m̀mê oro ekerede ke edi anam ndụn̄ọde ọdọkde udịghi-ukot ndọk ufọkenyọn̄, n̄wan emi eyefịk n̄kpọ unọ ntọt oro.

Ke ini efịkde n̄kpọ oro, ekedi n̄kpọ oro eyede ndise ndikụt nditọete ẹfrọde ke window ẹwọn̄ọ ke kpukpru idaha! Mme anamutom oro ẹkesịnde enyịn̄ nte mbonutom ẹyesụhọ ndisọsọp mfụk ikọn̄n̄wed magazine Enyọn̄-Ukpeme ekededi oro ẹkemịn̄de m̀mê n̄wed ukpep Bible en̄wen oro ẹsụk ẹnamde utom ke esịt. Man ẹnam emi, mmọ ẹyekama ikọn̄n̄wed umịn̄n̄wed ẹmi ẹdide ukem udomo ye mme n̄wed efen ẹmi ẹkenamde ẹnọ mbonurua eken oro ẹdide mbon mbubehe.

Ke kiet ke utọ ini edika n̄kese oro, mme anam ndụn̄ọde iba ẹma ẹtie ke mme babru oro ẹkemịn̄de ndida nnam n̄wed usion̄o ndyọ, ẹmi ẹkesụk ẹdude ke ikpọ ikọn̄n̄wed, edi mme ikọn̄n̄wed magazine Enyọn̄-Ukpeme oro ẹkemịn̄de ke okoneyo oro ekebede ke ẹkedu do ke idak. Ke itie umịn̄n̄wed kiet ke ikpehe efen ke obio emi, nnyịn ima isimịn̄ mme n̄wed mbon mbubehe ke uwemeyo ndien imịn̄ mme n̄wed Enyọn̄-Ukpeme ke okoneyo ye ke mme utịturua.

Ndinyene Babru Oro Nnyịn Ikoyomde

Ndinyene babru ndida mmịn̄ n̄wed ekedi akamba mfịna. Nte ededi, ndusụk ikpọ itie umịn̄n̄wed oro mîkoyomke ọyọhọ ibat babru mmọ ke ntak oro mbubehe okosụhọrede ubọk ke ini ekọn̄ oro ẹma ẹnyịme ndinyam nyọhọ-nsụhọ mmọ—nte ededi, kpukpru ini edide ke ekọmurua oro ọdọkde. Nte ededi, ke idaha kiet, nnyịn ima ibọ babru ito ebiet efen.

Nsụn̄ikan̄ mbiomo kiet emi ekedide Australia ama enyene ediwak nsan̄nsan̄ babru ndida n̄kayak, edi nsụn̄ikan̄ oro ama abiara ke inyan̄ ndien mmọn̄ ama odụk ediwak babru  emi. Ẹma ẹnyam ofụri babru emi ke usụhọde urua, ndien ke n̄kpaidem nnyịn, nnyịn ikpọn̄ ikedi mme andidep. Emi ama anam nnyịn ikeme ndidep enye ke ata usụhọde ekọmurua. Nnyịn ima in̄wan babru emi ke eyo, ntem ifiakde inyene ata ediwak mmọ, ndien ekem nnyịn ikpok enye idọn̄ ke mme ikọn̄n̄wed oro ẹkemde ye ukwak umịn̄n̄wed nnyịn.

Didie ke nnyịn idida nsan̄nsan̄ babru emi inam n̄kpọ? Nnyịn ima ikere, ndien ima inen ke oro, nte ke mme andikot n̄wed usion̄o ndyọ ẹyesụk ẹkop inem n̄wed usion̄o ndyọ mmọ ke babru oro enyenede uduot. Ntem, nnyịn ima ida afia babru oro nnyịn ikosiode inịm inọ n̄wed usion̄o ndyọ oro imịn̄ Enyọn̄-Ukpeme ye mme n̄wed N̄ka eken.

Akpan Udeme Oro Iban Ẹkenyenede

Ke mme isua ekọn̄ oro, ediwak Christian iban ke Australia ẹma ẹkpep utom udian n̄wed. Ke ata ufiop ufiop uwemeyo ini ndaeyo kiet, ndusụk mmọ ke ẹkenam utom ikpọn̄ ke ekpri ufọk unịm moto oro nnyịn ikọbọde ke ukpeokụk ke mfafaha usụn̄ efak kiet ke ikpehe Sydney. Man ẹnyene ukpeme, mmọ ẹma ẹberi kpukpru window ye usụn̄. Mme aban̄ itai ẹma ẹsion̄o ufiop, utebe utebe uye, ndien ufiop ama ekpere ndidi se owo mîkemeke ndiyọ. Ntre mmọ ẹma ẹsion̄o ọfọn̄ tutu edisụhọ ọfọn̄ idakidem.

Ke mbuari, owo ama ọkọn̄ usụn̄ufọk. Nditọete Christian ẹmi ẹma ẹbụp m̀mê anie ekedi oro, ndien akwa anamutom ukara ama ọbọrọ. Enye akanam utom ke itieutom oro enyenede odudu ke ini ekọn̄ ndinọ mme owo ẹka ikpehe ekededi oro ẹkeyomde mbonutom. Nditọete iban ẹmi ẹma ẹbọrọ uyo ọsọn̄ nte ke mmimọ idiyakke enye odụk edi idaha oro sia mmimọ inamde utom ye ọfọn̄ idakidem ke ntak ufiop.

Akwa owo oro ama odop ke esisịt ini; ekem enye ama ọdọhọ ete ke imọ imenyene mbubehe efen ke ikpehe emi. Enye ama ọdọhọ ke imọ iyefiak idi ke edem usen oro ndinam ndụn̄ọde imọ. Inikiet inikiet Christian iban ẹmi ẹma ẹnọ nnyịn ikot ke urụk ukopikọ, ndien nnyịn ima inọ moto mbiomo aka ke okoneyo oro akatan̄ kpukpru n̄kpọ oro ẹkenamde utom ke esịt ke itie udian n̄wed, ẹtan̄de enye ẹka ebiet en̄wen.

N̄wakn̄kan ke otu mbon oro ẹkebuanade ke ndịbe ndịbe utom umịn̄n̄wed nnyịn ikebemke iso inyene ifiọk ke utom umịn̄n̄wed, ntre n̄kenyeneke eyịghe ndomokiet ke ekikere nte ke spirit Jehovah ama ọnọ un̄wam ye ndausụn̄  oro ẹkeyomde ke se ẹkenamde. Ekedi akwa ifetutom ọnọ mi ye Lucy, n̄wan mi, emi akanamde utom ke itie udian n̄wed, ndidi ubak esie ke ofụri ofụri.

Didie ke ẹkese enyịn ke utom nnyịn ke mme ini idomo oro? Andinam utom ke ibio ini ke ibuot esenyịn n̄kọk itieutom eke Mme Ntiense Jehovah ama ọbọ ewụhọ oro ukara odoride ukpan, oyomde enye odụn̄ ke obio oro oyomde usụn̄ ọkpọn̄ Sydney ke n̄kpọ nte kilomita 100 (itiat 60). Ewụhọ oro ama akpan enye ndinam isan̄ mbe kilomita 8 (itiat 5) ke obio oro. Ẹkesinọ moto kiet lita petrol inan̄ (galon kiet) ke ọfiọn̄ kiet. Edi nditọete ẹma ẹsio usọ usọ usụn̄ efen edi emi ẹkekotde osion̄o ofụm uwat—kpa iko atian emi odobide ke n̄kpọ nte ubak tọn kiet, ẹdiande ke edem moto. Ẹma ẹsifọp ukan̄ ke esịt iko emi, osion̄ode orụk ofụm ẹkotde carbon monoxide nte aran uwat. Ediwak okoneyo ke urua kiet kiet, ami ye nditọete eken oro ẹdotde ima isida emi inam isan̄ man ikosobo ye esenyịn emi ke nsat edịk ekperede obio mbịnmfep esie. Ntem, nnyịn ima ikeme ndineme mban̄a ediwak n̄kpọ mbemiso ifiakde ifọp ukan̄ ke osion̄o ofụm uwat emi inyụn̄ iwatde inyọn̄ Sydney ke tụhi tụhi usenubọk.

Ke akpatre, ukpan oro ẹkedoride Mme Ntiense Jehovah ama odụk Esop Enyọn̄ Australia. Ebiereikpe ama ọdọhọ ke ukpan emi edi “se mîdotke, se mînyeneke iwụk, ye ufịk” onyụn̄ etebe Mme Ntiense Jehovah ikpe nyomikọ ekededi ye ukara. Ofụri Esop Enyọn̄ ẹma ẹda ye ubiere emi, ntre nnyịn ima ikeme ndiwọrọ ndi an̄wan̄wa ndikaiso ke mme edinam Obio Ubọn̄ nnyịn oro ẹkemde ye ibet.

Mme Utom ye Mme Edidiọn̄ Efen Efen

Ke ekọn̄ ama okokụre ediwak owo oro ẹkenamde utom umịn̄n̄wed ke ndịbe ẹma ẹdụk utom usiakusụn̄. Ndusụk mmọ ke ukperedem ẹma ẹka Watchtower Bible School of Gilead ke New York. Ami ye Lucy n̄ko ima inyene utịtmbuba oro ke ekikere, edi ekem eyenan̄wan ama amana ọnọ nnyịn, ndien mma mbiere ndifiak n̄ka utom umịn̄n̄wed. Nnyịn ima ibọn̄ akam ite yak Jehovah an̄wam nnyịn kpukpru ini ndinịm mme ufọn n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa, ndien enye aman̄wam. Ami mma ndibuana ke utom ikọ Abasi efen ke usụn̄ etienede mi.

Mma mbọ ikot ke urụk ukopikọ nto Lloyd Barry, emi anamde utom idahaemi nte andibuana ke Otu Ukara eke Mme Ntiense Jehovah, ke Brooklyn, New York. Ini oro enye ekedi esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke Sydney. Enye ama obụp m̀mê ami mma mfiọk usenọfiọn̄ mbono nnyịn efen. Ke ini n̄kọbọrọde nte ke mma mfiọk, enye ama ọdọhọ ete: “Nnyịn iyom fi ese enyịn aban̄a mme ndutịm udia.”

Ke n̄kopde n̄kpaidem ke esisịt ini, mma ndọhọ mmemmem mmemmem nte: “Edi akananam ami nnamke utọ n̄kpọ ntre ke uwem mi.”

Enye ama ọbọrọ mbre mbre ete, “Ọfọn, Brọda, emi edi nnennen ini afo ndikpep!” Ami mma n̄kpep, ndien mma n̄kaiso ndinyene ifetutom use enyịn ke ndutịm udia, idem ke ikpọ mbono, ke se ibede isua 40.

Ke ediwak isua ẹmi ẹbede, mbubehe utom umịn̄n̄wed nnyịn ama atara, ndien emi ama esiyom nnam ekese isan̄ mbubehe n̄ka esenidụt. Mma nsidiomi emi kpukpru ini man ekekem ye mme mbono ofụri ererimbot oro ẹkenịmde ke New York City ye ke mme ebiet en̄wen ke United States. Emi ama ọnọ mi ifet ndidu ye mbon oro ẹsede enyịn ke nsio nsio itieutom mbono, akpan akpan ndutịm udia. Ntem, ke mfiakde nnyọn̄ Australia, mma n̄keme ndise mban̄a mme n̄kpọ oro ẹyomde ọfọn akan ke mme mbono nnyịn.

Ye emi isọn̄de ke isua emana, ami ye Lucy ndusụk ini imesikere m̀mê nnyịn ikpanam ekese ikan oro edieke nnyịn ikpakamanade esisịt ini ke oro ebede. Ke n̄kan̄ eken, ndikamana ke 1916 ye 1914, nnyịn ida emi nte utịbe ifet ndikụt mme prọfesi Bible ẹsude ke enyịn nnyịn. Ndien nnyịn imọkọm Jehovah ke edidiọn̄ oro nnyịn inyenede ke ndikpep n̄kpọ ye ediwak owo nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ ẹkpep akpanikọ ye ndikụt mmọ idahaemi ẹnamde n̄kpọ ẹnọ enye nte mme asan̄autom oro ẹma ẹkena baptism. Akam nnyịn edi nte nnyịn ikeme ndikaiso nnam n̄kpọ nnọ enye ke nsinsi nsinsi, ifiọkde enye ke nsinsi nte akwa Edidem Andikara ekondo.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 29]

Itieutom umịn̄n̄wed ke Bethel eke Strathfield, 1929-1973

George Gibb adade adiana kiet ke otu ukwak umịn̄n̄wed oro ẹkemende ẹto ibibene edemesa ẹwọrọ ke itie umịn̄n̄wed