Mbụk Eyouwem

Jehovah Edi Ebiet Ubọhọ ye Odudu Mi

NTE MARCEL FILTEAU OBỤKDE

“Edieke afo ọdọde enye, udutreke ndika n̄kpọkọbi.” Oro edi se mme owo ẹkedọhọde n̄wan emi n̄kaduakde ndidọ. Yak nnam an̄wan̄a ntak emi mmọ ẹketịn̄de utọ ikọ oro.

KE INI n̄kamanade ke 1927, mbahade obio ukara Quebec ke Canada ekedi ọkpọsọn̄ ebiet Ido Ukpono Catholic. N̄kpọ nte isua inan̄ ke ukperedem, Cécile Dufour, asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah, ama ọtọn̄ọ ndiwaha ufọk nnyịn ke obio Montreal. Ke ntak emi, mme mbọhọidụn̄ nnyịn ẹma ẹsiwak ndidịghe enye uwem. Ke akpanikọ, ẹma ẹmụm enye ẹtụhọde ediwak ini ke ntak emi ọkọkwọrọde etop Bible. Ntre ibịghike nnyịn ima ikụt akpanikọ emi odude ke mme ikọ Jesus oro: “Kpukpru mme idụt ẹyenyụn̄ ẹsua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi.”—Matthew 24:9.

Ke ini oro, ediwak owo ẹkekere ke iwụtke eti ibuot ubon France eke Canada ndikpọn̄ ido ukpono Catholic mmọ. Okposụkedi ete ye eka mi mîkakabakede idi Mme Ntiense ẹmi ẹnade baptism, ikebịghike mmọ ẹma ẹbiere ẹte ke mme ukpepn̄kpọ Ufọkabasi Catholic ikodụhe ke n̄kemuyo ye Bible. Ntre mmọ ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọ mmọ itiaita ẹte ẹkot mme n̄wed ẹmi Mme Ntiense ẹkesion̄ode, ndien mmọ ẹma ẹnọ ndusụk nnyịn oro ikọsọn̄ọde ida inọ akpanikọ Bible ibetedem.

Ndisọn̄ọ Nda ke N̄kpọsọn̄ Ini

Ke 1942, ke adan̄aemi n̄kosụk ndude ke ufọkn̄wed, mma ntọn̄ọ ndinyene ata udọn̄ ke ukpepn̄kpọ Bible. Ẹma ẹdori ukpan ke utom Mme Ntiense Jehovah ke Canada ini oro ke ntak emi mmọ ẹketienede uwụtn̄kpọ mme akpa Christian ndien mîketieneke ibuana ke mme ekọn̄ eke mme idụt. (Isaiah 2:4; Matthew 26:52) Ẹma ẹsịn akpaneka mi, Roland, ke itienna ufen ke ntak  emi enye ekesịnde ndikama n̄kpọekọn̄ ke ini ekọn̄ ererimbot emi ọkọsọn̄de ubọk ini oro.

N̄kpọ nte ukem ini emi, Papa ama ọnọ mi n̄wed kiet ke usem French emi okobụkde nte Mme Ntiense ke Germany ẹkesobode ndutụhọ ke ntak emi mmọ ẹkesịnde ndibere ye ubịnikọt un̄wana ekọn̄ Adolph Hitler. * Emi ama onụk mi ndibuana ye mme utọ uko uko uwụtn̄kpọ nsọn̄ọnda oro, ndien mma ntọn̄ọ ndidụk mme mbono esop Mme Ntiense Jehovah ẹmi ẹkesinịmde ke ufọk owo. Ikebịghike ẹma ẹnọ mi ikot ndibuana ke utom ukwọrọikọ. Mma nnyịme ikot oro ye ọyọhọ ifiọk nte ke ẹkeme ndimụm mi nnyụn̄ nsịn mi ke ufọk-n̄kpọkọbi.

Ke mma n̄kọbọn̄ akam mben̄e odudu, mma n̄kọn̄ usụn̄ufọk owo ke akpa ini. Ọfọnido eyenan̄wan kiet ama ọwọrọ edi, ndien ke mma n̄ketịn̄ owo emi ndide, mma n̄kot mme ikọ 2 Timothy 3:16 (NW) nnọ enye: “Ẹkeda odudu spirit Abasi ẹwet ofụri N̄wed Abasi ndien ọfọn.”

Mma mbụp nte: “Nte afo akpama ndikpep n̄kpọ efen efen mban̄a Bible?”

Eyenan̄wan oro ama ọbọrọ ete: “Ih.”

Ntre mma nsian enye nte ke nyasan̄a ye ufan kiet ndi emi ọkọdiọn̄ọde Bible ọfọn akan mi, ndien mma nnam oro ke urua emi eketienede. Ke mma n̄kenyene akpa ifiọkutom oro, mma ntetịm nnyene uko, ndien mma n̄kpep nte ke nnyịn idaha odudu nnyịn inam utom ukwọrọikọ. Nte apostle Paul ọkọdọhọde, nnyịn inam oro ye un̄wam Jehovah. Ke akpanikọ, edi akpan n̄kpọ nnyịn ndidiọn̄ọ nte ke “akwa ubom odudu [oto] Abasi, itoho nnyịn.”—2 Corinth 4:7.

Ke oro ebede, utom ukwọrọikọ ama akabade edi ikpehe ofụri ini ke uwem mi ndien kpasụk ntre ke ẹkemụm mi ẹkọbi kpukpru ini. Eyịghe idụhe ẹkedọhọde eyenan̄wan emi n̄koyomde ndidọ ẹte, “Edieke afo ọdọde enye, udutreke ndika n̄kpọkọbi”! Edi, mme utọ ifiọk n̄kpọntịbe oro ikenen̄ekede idi ọkpọsọn̄ n̄kpọ. Ke ima ikodu okoneyo kiet ke ufọk-n̄kpọkọbi, nte ido edide ekemmọ Ntiense ama esisio nnyịn ke ubiọn̄.

Mme Akpan Ubiere

Ke April 1943, mma nyak idemmi nnọ Jehovah nnyụn̄ nyarade emi ke baptism mmọn̄. Ekem, ke August 1944, mma ndụk akpa akamba mbono mi, ke Buffalo, New York, U.S.A., ke ekperede adan̄a Canada. Owo 25,000 ẹkedụk, ndien ndutịm oro ama edemede mi udọn̄ ndidi asiakusụn̄, nte ẹkotde mme asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah. Ẹkedorode ukpan emi ẹkedoride ke utom Mme Ntiense Jehovah ke Canada ke May 1945, ndien mma ntọn̄ọ usiakusụn̄ ke ọfiọn̄ emi eketienede.

Nte ededi, nte n̄kabuanade ke utom ukwọrọikọ, ntre ke ẹkemụm mi ẹsịn ke ufọk-n̄kpọkọbi.  Inikiet ẹma ẹsịn mi ke ukem ubet ufọk-n̄kpọkọbi ye Mike Miller, anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah emi anamde utom ke ediwak isua. Nnyịn iketie ke isọn̄ simen inyene nneme. Nneme eke spirit nnyịn oro ọbọpde-bọp ama enen̄ede ọsọn̄ọ mi idem. Ke oro ebede, nte ededi, mbụme emi ama odụk mi esịt, ‘Nso edieke utọk okodude ke ufọt nnyịn ndien nnyịn ikesitịn̄ke ikọ ye kiet eken?’ Ini oro n̄kodude ye edima eyenete emi ke ufọk-n̄kpọkọbi ama ekpep mi kiet ke otu mfọnn̄kan ukpepn̄kpọ ke uwem mi—nnyịn imoyom nditọete nnyịn ndien ke ntre ikpenyene ndifen nnyụn̄ mfọn ido ye kiet eken. Mîdịghe ntre, nte apostle Paul ekewetde: “Edieke mbufo ẹdomde ẹnyụn̄ ẹtade kiet eken, ẹkpeme mbak mbufo ẹdisobo ke ubọk kiet eken.”—Galatia 5:15.

Ke September 1945, ẹma ẹnọ mi ikot ndinam utom ke ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society ke Toronto, Canada, emi nnyịn ikotde Bethel. Ndutịm eke spirit do ke akpanikọ ekedi se ibọpde-bọp ye se isọn̄ọde mbuọtidem. Ke isua oro eketienede, ẹma ẹnọ mi n̄kanam utom ke in̄wan̄ Bethel, emi odude ke n̄kpọ nte kilomita 40 ke n̄kan̄ edem edere ọfis n̄kọk itieutom. Nte n̄kadade do ye Anne Wolynec ntan̄ strawberry, idịghe uyai esie kpọt ke n̄kokụt edi mma n̄kụt n̄ko ima ye ifịk emi enye enyenede ọnọ Jehovah. Ima itọn̄ọ ufan, ndien ima idọ ndọ ke January 1947.

Ke isua iba ye ubak oro ẹketienede, nnyịn ima isiak usụn̄ ke London, Ontario, ndien ke oro ebede ke Cape Breton Island, emi nnyịn ikan̄wamde ndisiak esop. Ekem, ke 1949, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndidụk ọyọhọ otu 14 ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead, emi ẹkenọde nnyịn ukpep ndikabade ndi mme isụn̄utom.

Utom Isụn̄utom ke Quebec

Ẹma ẹnọ mme andikụre ukpep ẹdide mbon Canada ke mme otu Gilead eke ini edem ẹketọn̄ọ utom ukwọrọikọ ke Quebec. Ke 1950, nnyịn ye owo 25 en̄wen ẹmi ikodude ntre ke ọyọhọ otu 14 ima ikadiana ye mmọ. Akwa utom isụn̄utom emi ama anam ukọbọ ye afai otu mbon ntịme ọdọdiọn̄ ọsọn̄ ubọk, emi mme adaiso Ufọkabasi Roman Catholic ẹkesịnde nsọk ẹnọ.

Usen iba ke ima ikesịm akpa itieutom isụn̄utom nnyịn ke obio Rouyn, ẹma ẹmụm Anne ẹsịn ke edem ubomisọn̄ mme bodisi. Emi ekedi obufa ifiọk n̄kpọntịbe ọnọ enye, sia enye okotode ekpri obio-in̄wan̄ ke mbahade obio ukara Manitoba, Canada, emi enye mîkawakke ndikụt bodisi. Nte ido edide, idem ama enyek enye ndien enye ama eti mme ikọ oro, “Edieke afo ọdọde enye, udutreke ndika n̄kpọkọbi.” Nte ededi, mbemiso ẹwatde ẹdaha, mme bodisi oro ẹma ẹkụt mi n̄ko ẹnyụn̄ ẹmụm mi ẹsịn ke ubomisọn̄ oro ye Anne. Enye ama ofiori ete: “N̄kop idatesịt didie ntem ndikụt fi!” Edi, enye ama omụm idem akama ke n̄wọrọnda usụn̄, ọdọhọde ete, “Edi, ukem n̄kpọ oro ama etịbe ọnọ mme apostle ke ntak ẹkekwọrọde ẹban̄a Jesus.” (Utom 4:1-3; 5:17, 18) Ekem ke usen oro ẹma ẹsana nnyịn ẹyak ke ubiọn̄.

Ke n̄kpọ nte isua kiet ama ekebe nte n̄kpọntịbe oro akada itie, ke adan̄aemi ikodude ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk ke obufa itieutom nnyịn ke Montreal, mma n̄kop editịm ke efak nnyụn̄ n̄kụt otu mbon iyatesịt nte ẹtomode itiat. Nte n̄kasan̄ade n̄ka ndikan̄wam Anne ye nsan̄a esie, mme bodisi ẹma ẹdisịm ọtọ oro. Utu ke ndimụm mbon ntịme oro, mme bodisi ẹkemụm Anne ye nsan̄a esie! Ke adan̄aemi ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi, Anne ama eti obufa Ntiense oro ete ke se mmimọ ikosobode ama osu mme ikọ Jesus: “Kpukpru owo ẹyesua mbufo ke aban̄a enyịn̄ Mi.”—Matthew 10:22.

Ini kiet, n̄kpọ nte ikpe Mme Ntiense Jehovah 1,700 ẹkedu ẹmi owo mîkebiereke ke Quebec. Nte ido edide, ẹkedori nnyịn ikọ ẹte ke nnyịn isuan mme n̄wed ẹmi ẹbiatde ukara m̀mê ke isuan mme n̄wed ye unana edibọ unyịme. Nte utịp, Itieutom Esede Aban̄a Ibet eke Watch Tower Society ama okot ukara Quebec ikpe. Ke ẹma ẹkekpe ikpe ke ediwak isua, Jehovah ama anam nnyịn ikan ke n̄wọrọnda usụn̄ utịm ikaba ke N̄kponn̄kan Esopikpe Canada. Ke December 1950, ẹma ẹbiat edori ikọ oro ẹfep nte ke mme n̄wed nnyịn ẹbiat ukara, ndien ke October 1953, ẹma ẹsọn̄ọ unen nnyịn ndisuan mme n̄wed Bible ye unana edibọ unyịme. Ntem ke nnyịn ikokụt ke ata ata usụn̄ nte Jehovah enen̄erede edi “ebiet-ubọhọ nnyịn ye odudu nnyịn, Enye edi andinyan̄a eke ekperede nnyịn eti-eti ke nnanenyịn.”—Psalm 46:1.

 Ke edide n̄wọrọnda, ibat Mme Ntiense ke Quebec ọmọkọri oto 356 ke 1945, ke ini n̄kọtọn̄ọde usiakusụn̄, esịm se iwakde ibe 24,000 mfịn! Enye ke akpanikọ etịbe kpa nte ntịn̄nnịm ikọ Bible ekebemde iso etịn̄: “Baba n̄kpọ ekọn̄ kiet eke ẹbotde ẹban̄a fi idikwe unen; afo oyonyụn̄ anam ikọ etịp kpukpru edeme eke ẹdahade ẹda ẹnam ikọ ye afo.”—Isaiah 54:17.

Utom Nnyịn ke France

Ke September 1959, ẹma ẹnọ mi ye Anne ikot ẹte idinam utom ke Bethel ke Paris, France, emi ẹkenọde mi n̄kese enyịn ke itie umịn̄n̄wed. Mbemiso ikebehede ke January 1960, mme anam mbubehe ekesimịn̄ mme n̄wed nnyịn. Sia ẹkedoride ukpan ke Enyọn̄-Ukpeme ini oro ke France, nnyịn ikesimịn̄ magazine kpukpru ọfiọn̄ ke uduot ekpri n̄wed emi enyenede page 64. Ẹkekot ekpri n̄wed oro The Interior Bulletin of Jehovah’s Witnesses, ndien enye ama ọdọn̄ọ mme ibuotikọ oro ẹkenyenede ndikpep ke mme esop ke ọfiọn̄. Ọtọn̄ọde ke 1960 esịm 1967, ibat mbon oro ẹkebuanade ke utom ukwọrọikọ ke France ama oto 15,439 ọdọk ekesịm 26,250.

Ke akpatre, ẹma ẹnọ ekese ke otu mme isụn̄utom ẹka mme itie en̄wen, ẹnọde ndusụk ẹka mme idụt ẹmi ẹsemde French ke Africa ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ eken ẹfiak ẹnyọn̄ọ Quebec. Sia idem mîkọsọn̄ke Anne ndien okoyomde usiakidem, nnyịn ima ifiak inyọn̄ọ Quebec. Ke ẹma ẹkenọ enye usọbọ ke isua ita, idem ama afiak ọsọn̄ Anne. Ẹma ẹnọ mi ndien n̄kanam utom circuit, n̄kade n̄kese esop kiet ke urua kiet kiet ndinọ mmọ nsịnudọn̄ eke spirit.

Utom Isụn̄utom ke Africa

Isua ifan̄ ke ukperedem, ke 1981, nnyịn ima ikop idatesịt ndibọ obufa utom nte mme isụn̄utom ke Zaire, idahaemi edide Democratic Republic of Congo. Mme owo do ẹkedi ubuene, ndien mmọ ẹma ẹsobo ediwak nsọn̄ọn̄kpọ. Ke ini nnyịn ikesịmde, Mme Ntiense 25,753 ẹkedu, edi mfịn ibat oro ọdọk ebe 113,000, ndien 446,362 ẹkedụk Editi n̄kpa Christ ke 1999!

Ke 1984 nnyịn ima ibọ ukara isọn̄ emi okponde ke n̄kpọ nte hectare 200 ndibọp obufa ọfis n̄kọk itieutom. Ekem, ke December 1985, ẹma ẹnịm akamba mbono ofụri ererimbot ke ibuot obio oro, Kinshasa, ndien owo 32,000 ẹtode ediwak itie ke ererimbot ẹkedụk. Ke oro ebede, ubiọn̄ọ emi mme ọkwọrọ ederi ẹsịnde nsọk ẹnọ ama etịmede utom nnyịn ke Zaire. Ke March 12, 1986, ẹma ẹnọ nditọete ẹmi ẹkamade utom leta emi ọkọdọhọde ke ibet iyomke n̄ka Mme Ntiense Jehovah eke Zaire aka iso odu. Adaibuot ukara idụt emi ini oro, Mobutu Sese Seko emi akakpade ndondo emi, ekesịn ubọk ke n̄wed emi owụtde nte ke ẹdori ukpan ke kpukpru utom nnyịn.

Ke ntak mbabuat n̄kpọntịbe oro, nnyịn ikenyene ndida item Bible emi nsịn ke edinam: “Ọniọn̄ owo okụt idiọk-n̄kpọ, ndien edịbe.” (Mme N̄ke 22:3) Nnyịn ima ikụt mme usụn̄ ndinyene babru, mmọn̄n̄wed, film, tian umịn̄n̄wed, ye mmọn̄ibọk ke ebiet ọwọrọde ọkpọn̄ idụt oro ndida mmịn̄ mme n̄wed nnyịn ke Kinshasa. Nnyịn n̄ko ima inyene usụn̄ umen n̄wed n̄kayak. Ndondo oro ikanamde ndutịm emi ima, ndutịm nnyịn ama ọfọn akan ukpeusụn̄ post eke ukara!

Ẹma ẹmụm ediwak tọsịn Mme Ntiense, ẹnyụn̄ ẹtụhọde ediwak mmọ. Edi, ke ẹsiode ibat ibat owo ẹfep, mmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ẹyọ utọ ndutụhọ oro ẹnyụn̄ ẹmụm edinam akpanikọ mmọ ẹkama. Ẹma ẹmụm mi n̄ko ndien mma n̄kụt enyene-ndịk idaha oro nditọete ẹkesobode ke mme ufọk-n̄kpọkọbi. Ediwak ini mme ndedịbe bodisi ye mbon ukara ẹma ẹfịk nnyịn ke kpukpru edem, edi Jehovah ama esisio usụn̄ ubọhọ ọnọ nnyịn.—2 Corinth 4:8.

Nnyịn ima idịp n̄kpọ nte katọn n̄wed 3,000 ke ufọk ubon n̄kpọ anam-mbubehe kiet. Nte ededi, ke akpatre, kiet ke otu mbonutom esie ama eketịn̄ ọnọ mme ndedịbe bodisi, ndien mmọ ẹma ẹmụm anam-mbubehe oro. Ke usụn̄ emi mmọ ẹkesan̄ade ẹka ufọk-n̄kpọkọbi, mmọ ke mbuari ẹma ẹsobo mi ke ubomisọn̄ mi. Anam-mbubehe oro ama asian mmọ ete ke ami n̄kanam ndutịm ye imọ ndibon mme n̄wed oro do. Mme bodisi oro ẹma ẹtuak ẹda ẹbụp mi ẹban̄a oro, ẹdọhọde ke ami mbon n̄wed emi ibet akpande ke ufọk ubon n̄kpọ eren emi.

Mma mbụp nte, “Nte mbufo ẹmekama kiet ke otu n̄wed oro?”

Mmọ ẹma ẹbọrọ ẹte, “Ih, imakama.”

 Mma mbụp nte, “Nte mmekeme ndikụt enye?”

Mmọ ẹma ẹnọ mi idem kiet, ndien mma n̄wụt mmọ esịt page, emi ọdọhọde: “Watch Tower Bible & Tract Society emịn̄ ke United States of America.”

Mma nti mmọ nte: “Se mbufo ẹkamade do ke ubọk edi inyene America inyụn̄ inyeneke Zaire. Ukara mbufo odori ukpan ke n̄ka esop Mme Ntiense Jehovah ke Zaire oro ibet enyịmede inyụn̄ idịghe Watch Tower Bible & Tract Society of the United States. Ntre ẹnen̄ede ẹkpeme se mbufo ẹnamde ye mme n̄wed ẹmi.”

Ẹma ẹyak mi ndaha sia mmọ mîkenyeneke ewụhọ esopikpe ndimụm mi. Okoneyo oro, nnyịn ima ida ubomisọn̄ mbiomo iba ika ufọk ubon n̄kpọ oro ikatan̄ n̄wed oro ision̄o. Ke ini mbon ukara ẹkedide ke ndan̄nsiere, esịt ama enen̄ede ayat mmọ ndikụt ebiet oro anade ukpọk. Ini oro mmọ ẹkeyeyom mi, sia mmọ idahaemi ẹkenyenede ewụhọ esopikpe ndimụm mi. Mmọ ẹma ẹkụt mi, ndien sia mmọ mîkenyeneke ubomisọn̄, ami n̄kawat idemmi n̄ka ufọk-n̄kpọkọbi! Ntiense efen ama asan̄a ye ami man ekpekeme ndimen ubomisọn̄ mi nnyọn̄ mbemiso mmọ ẹbọde ke odudu.

Ke ẹma ẹkebụp mi mbụme ke hour itiaita, mmọ ẹma ẹbiere ndibịn mi nsio do. Edi mma n̄wụt mmọ leta kiet otode ukara oro ọkọsọn̄ọde nte ke ukara ama emek mi ndibiere inyene n̄ka Mme Ntiense Jehovah ke Zaire ẹmi ẹkedoride ukpan idahaemi. Ntem ẹma ẹyak mi n̄ka iso ke utom mi ke Bethel.

Ke mma n̄kanam utom ke idak mfịghe ukpan ẹkedoride ke utom ke Zaire ke isua inan̄, mma nnyene oduta idịbi oro ekesịnde uwem mi ke itiendịk. Ẹma ẹbiere ẹte n̄ka n̄kọbọ usọbọ ke South Africa, ndien n̄kọk itieutom oro ama enen̄ede ese aban̄a mi, ndien mma mfiak n̄kop nsọn̄idem. Ke ima ikanam utom isua itiaita ke Zaire, emi ekedide ata n̄wọrọnda ye inem inem ifiọk eyouwem, nnyịn ima iwọrọ ika n̄kọk itieutom South Africa ke 1989. Ke 1998 nnyịn ima ifiak ika obio emana nnyịn ndien toto ke ini oro imọtọn̄ọ ntak inam utom ke Bethel Canada.

Esịtekọm Ndinam Utom

Ke ini mfiakde nse edem ke isua 54 emi ndude ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini, mmowụt esịtekọm nte ke mma nda odudu ini uyen mi nsịn ke ọsọn̄urua utom Jehovah. Okposụkedi Anne ọyọde ediwak n̄kpọsọn̄ idaha, enye ikụnike edi enen̄ede ebere ye ami ke kpukpru utom nnyịn. Nnyịn mbiba imenyene ifet edin̄wam ediwak owo ẹdifiọk Jehovah, ndien ediwak mmọ ẹdu idahaemi ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Edi ata n̄kpọ idatesịt ndikụt ndusụk ke otu nditọ mmọ ye idem nditọ nditọ mmọ ẹnamde n̄kpọ akwa Abasi nnyịn, Jehovah!

Mmenịm ke akpanikọ nte ke idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ererimbot emi ekemede ndinọ oro ẹkemede ndimen ndomo ye ifetutom ye mme edidiọn̄ oro Jehovah ọnọde nnyịn. Edi akpanikọ, nnyịn imọyọ ediwak idomo, edi mmọ kpukpru ẹn̄wam ndibọp mbuọtidem ye ibetedem nnyịn ke Jehovah. Enye ke akpanikọ emedi ebiet odudu, ebiet ubọhọ, ye andinyan̄a eke ekperede nnyịn etieti ke nnanenyịn.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 26]

Ndisiak usụn̄ ọtọkiet ke 1947; ye Anne mfịn

[Ndise ke page 29]

Mme owo oro nnyịn ikosobode ke Zaire ẹma ẹma akpanikọ Bible