Ndida Ofụt Spirit N̄n̄wana Mbiọn̄ọ N̄wo

“Ẹmen obufa owo ẹsịne, emi ẹbotde ebiet abasi ke edinen ido ye edisana ido akpanikọ.”—Ephesus 4:24.

 KE ESỊMDE etịn̄e ubọn̄ esie, Obio Ukara Rome ekedi n̄kponn̄kan ukara owo oro akanam odude ke ererimbot. Ndutịm ubọp mbet Rome ama enyene odudu tutu enye ke osụk ededi isọn̄ ọnọ ibet ediwak idụt. Nte ededi, kpa ye ofụri se Rome ekekemede ndinam, udịmekọn̄ esie ikekemeke ndikan etabi etabi asua kiet: n̄wo. Ke akpatre, n̄wo ama anam Rome awara ndiduọ.

Apostle Paul ama ọbọ ufen ke ubọk mbiara mbon ukara Rome. Etie nte Felix, andikara Rome emi akafakde enye mbụme, ama ọdiọn̄ọ ete ke Paul ikeduehe. Edi Felix, kiet ke otu mbiara-n̄kan andikara eke eyo esie, ama akama ikpe Paul abiat ini, odoride enyịn ke Paul ọyọnọ imọ okụk man isana enye iyak.—Utom 24:22-26.

Utu ke ndinọ Felix ubọkedem, Paul ama etịn̄ ọnọ enye in̄wan̄în̄wan̄ aban̄a “edinen ido, ye mfara idem.” Felix ikokpụhọkede mme usụn̄ esie, ndien Paul ama aka iso odu ke ufọk-n̄kpọkọbi utu ke ndidomo ndifụmi ibet ebe ke ndinọ ubọkedem. Enye ọkọkwọrọ etop akpanikọ ye edinam akpanikọ, ndien enye ama odu uwem ekekem ye oro. Enye ama ewet n̄wed ọnọ ẹsọk mme Christian ẹdide mme Jew ete: “Nnyịn imobụre ifiọk ite, imenyene esịt emi mîbiomke nnyịn ke baba n̄kpọ kiet, imonyụn̄ iyom ndidu uwem nte ọfọnde ke kpukpru usụn̄.”—Mme Hebrew 13:18.

 Utọ idaha oro ekedi ata isio isio ye idaha ido uwem eke ini oro. Pallas eyeneka Felix ekedi kiet ke otu iren oro ẹkenyenede inyene ẹkan ke ererimbot eset oro, ndien ekpere ndidi enye ekenyene ofụri inyene esie—emi ẹdọhọde nte ekedide miliọn $45—oto edibọ ubọkedem ye n̄kanubọk. Nte ededi, inyene esie edi ata ekpri ke ẹmende ẹdomo ye ediwak biliọn dollar oro ndusụk mme mbiara andikara eke ọyọhọ isua ikie 20 ẹdịpde ke mme ban̄k ẹmi owo mîdiọn̄ọke. Nte an̄wan̄ade, ọkọi kpọt ekpenịm ke akpanikọ nte ke mme ukara eyomfịn ẹkan ke en̄wan editre n̄wo.

Sia n̄wo ama ọkọdọn̄ n̄kam ntem ke anyan ini, nte ana nnyịn ida nte ke enye edi sụk ndammana n̄kpọ? Mîdịghe nte ẹkeme ndinam n̄kpọ nditre n̄wo?

Didie ke Ẹkeme Nditre N̄wo?

Ata akpa usio-ukot ke nditre n̄wo edi ndidiọn̄ọ nte ke n̄wo akama nsobo onyụn̄ akwan̄a, sia enye adade ufọn ọsọk mme oburobụt owo ke adan̄aemi ọnọde mbon eken unan. Nte eyịghe mîdụhe, ẹnam ndusụk n̄kọri ke ndikpan n̄wo. James Foley, udiana esenyịn mban̄a mbubehe esenidụt eke United States, ọkọdọhọ ete: “Kpukpru nnyịn imọfiọk ite ke ubọkedem atak owo ekese n̄kpọ. Ubọkedem ababiat eti ukara, ọnọ ndutịm uforo unan, abiat mbubehe, onyụn̄ ada ndiọi utịp ọsọk nditọisọn̄ ke ofụri ererimbot.” Ediwak owo ẹyenyịme ye enye. Ke December 17, 1997, ikpọ idụt 34 ẹma ẹsịn ubọk ke “ediomi nditre ubọkedem” oro ẹketịmde “man an̄wam ke en̄wan ofụri ekondo nditre n̄wo.” Ediomi oro “anam edinọ m̀mê edin̄wọn̄ọ ndinọ akwa owo ukara esenidụt ubọkedem man ẹbọ m̀mê ẹka iso ẹnyene mbubehe ofụri ererimbot edi ubiatibet.”

Nte ededi, edinọ ubọkedem man ẹnyene mbubehe ke mme idụt efen edi sụk ekpri ubak n̄wo. Nditre n̄wo ofụri ofụri oyom ẹnam ọyọhọ usio-ukot iba oro etịmde ọsọn̄ akan: edikpụhọde esịt m̀mê, yak idọhọ, edikpụhọde esịt ediwak owo. Ana mme owo ke kpukpru itie ẹkpep ndisua ubọkedem ye n̄wo. Adan̄aoro kpọt ke udia n̄wo editre. Man ẹkeme ndinam emi, magazine Newsweek ọkọdọhọ ete ke ndusụk owo ẹkere ke mme ukara ẹkpenyene “ndisịn udọn̄ nnọ kpukpru owo ndinyene ifiọk eti ido uwem.” Transparency International, kpa n̄ka kaban̄a edikpan n̄wo, esịn udọn̄ kpasụk ntre ọnọ mme andinọ enye ibetedem ete “ẹtọ ‘n̄kpasịp eti ido’” ke itieutom.

En̄wan nditre n̄wo edi en̄wan ido uwem oro owo mîkemeke ndida edibọp mbet kpọt m̀mê “ofụt” edide edida ibet mmia ufen n̄kan. (Rome 13:4, 5) Ẹnyene nditọ mme n̄kpasịp eti ido ye edinam akpanikọ ke esịt mme owo. Mfọnn̄kan usụn̄ ndinam emi edi ndikama se apostle Paul okokotde “ofụt Spirit,” Ikọ Abasi, kpa Bible.—Ephesus 6:17.

Bible Akpan N̄wo

Ntak emi Paul ekesịnde ndinyịme n̄wo? Koro enye okoyom ndinam uduak Abasi, “emi mîten̄eke owo baba kiet enyịn, mînyụn̄ ibọhọ [ubọkedem, NW].” (Deuteronomy 10:17) Akan oro, Paul nte eyịghe mîdụhe ama eti akpan item emi ẹwetde ke Ibet Moses: “Kûyụt ikpe; kûten̄e owo enyịn, kûnyụn̄ ubọ [ubọkedem]: koro [ubọkedem] editịbide mme enyene ibuot owo enyịn, onyụn̄ akwan̄de ikọ owo eke enende.” (Deuteronomy 16:19) Ukem ntre Edidem David ama ọdiọn̄ọ ete ke Jehovah asasua n̄wo, ndien enye ama eben̄e ete Abasi okûbat imọ esịn ke otu mme anamidiọk, “ẹmi inyene ndop-inua onyụn̄ [ọyọhọde] mmọ ke ubọk nnasia.”—Psalm 26:10.

Mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi ke esịt akpanikọ ẹnyene mme udiana ntak ndisịn n̄wo. Solomon ekewet ete: “Edidem ada unenikpe anam idụt ọsọn̄ọ ada, edi enye emi oyomde ubọkedem osobo idụt.” (Mme N̄ke 29:4, New International Version) Unenikpe—akpan akpan ke ini emi edide ido tọn̄ọ ke akwa owo ukara tutu esịm usụhọde owo—anam idụt ọsọn̄ọ ada, ke adan̄aemi n̄wo anamde idụt ebuene. Nte enemde, Newsweek ama ọtọt ete: “Ke ndutịm emi kpukpru owo ẹyomde ndinyene udeme inyene oro ẹkọde ke n̄wo ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọde nte ẹkpesan̄ade ẹnyene oro, ndutịm uforo ekeme ndiwụre mmemmem mmemmem.”

Idem ke ini ndutịm uforo mîwụreke ofụri ofụri, mme ama unenikpe ẹsikụt edikpu ke ini n̄wo ọkọride ndien owo mînamke n̄kpọ iban̄a. (Psalm 73:3, 13) Ẹdue n̄ko Andibot nnyịn emi ọkọnọde nnyịn ndammana udọn̄ kaban̄a unenikpe. Ke ini edem, Jehovah ama esisịbe odụk man etre an̄wan̄wa edinam n̄wo. Ke uwụtn̄kpọ,  enye ama etịn̄ ntak in̄wan̄în̄wan̄ ọnọ mme andidụn̄ Jerusalem emi enye okoyomde ndikpọn̄ mmọ nnọ mme asua mmọ.

Ebede ke prọfet esie Micah, Abasi ama ọdọhọ ete: “Mbọk, mbufo mme etubom ufọk Jacob, ye mbọn̄ ufọk Israel, ẹkop uyo emi, mbufo ẹmi item etekde mbufo esịt, mbufo ẹnyụn̄ ẹkwan̄a kpukpru se inende. Mme etubom esie ẹbiere ikọ ke okụk, mme oku esie ẹnyụn̄ ẹteme owo ke inyene, mme prophet esie ẹnyụn̄ ẹbre mfa ke silver . . . Mmọdo ẹyefụn̄ Zion nte in̄wan̄ ẹban̄a mbufo, Jerusalem oyonyụn̄ akabade edi ibombom n̄ko, obot ufọk emi oyonyụn̄ akabade edi n̄kokon̄o ebiet akai.” N̄wo ama osobo idụt Israel, kpa nte enye akabiatde Rome ediwak isua ikie ke ukperedem. Nte Abasi ọkọtọtde, n̄kpọ nte isua ikie ke Micah ama ekewet mme ikọ oro, ẹma ẹsobo ẹnyụn̄ ẹnam Jerusalem edi ndon.—Micah 3:9, 11, 12.

Nte ededi, owo m̀mê idụt ndomokiet ikpenyeneke ndidia n̄wo. Abasi esịn udọn̄ ọnọ mme idiọkowo ete ẹkpọn̄ usụn̄ uwem mmọ ẹnyụn̄ ẹkpụhọde usụn̄ ukere n̄kpọ mmọ. (Isaiah 55:7) Enye oyom kpukpru nnyịn iduọk idiọkitọn̄ inyụn̄ ida unana ibụk isịn ke itie esie ndien iduọk n̄wo inyụn̄ ikabade inyene edinen ido. Jehovah eti nnyịn ete: “Owo eke efịkde eyen ubuene esue Andibot enye: edi atua ubuene mbọm okpono Enye.”—Mme N̄ke 14:31.

Ndida Akpanikọ Bible N̄n̄wana Mbiọn̄ọ N̄wo Uforo Uforo

Nso ikeme ndinụk owo ndinam utọ ukpụhọde oro? Ukem odudu oro okonụkde Paul ndikpọn̄ usụn̄ uwem mme Pharisee n̄kabade ndi ọsọn̄-idem anditiene Jesus Christ. Enye ama ewet ete: “Ikọ Abasi enyene uwem, onyụn̄ ananam n̄kpọ.” (Mme Hebrew 4:12) Mfịn, akpanikọ N̄wed Abasi ke osụk esesịn udọn̄ ọnọ edinam akpanikọ, idem ke otu mbon oro ẹma ẹkesịn idem ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ke n̄wo. Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet.

Ibịghike ke ama okokụre utom ekọn̄ esie, Alexander, emi otode N̄kan̄ Edem Usiahautịn Europe, ama odụk n̄ka oro ẹsidiade idiọk udori, ẹbọde owo n̄kpọ ke n̄kanubọk, ẹnyụn̄ ẹbọde ubọkedem. * Enye anam an̄wan̄a ete: “Utom mi ekedi ndibọ mme anam-mbubehe ẹmi ẹdide mme imọ owo okụk nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ọ ndikpeme mmọ. Ke ndondo oro mma n̄kanam anam-mbubehe enyene mbuọtidem ke idemmi, mbon eken ke n̄ka nnyịn ẹma ẹsida edinam afai ẹdịghe enye uwem. Ekem nyaka n̄kọdọhọ ke mmekeme ndise mban̄a mfịna oro—ke ata akamba ekọmurua. Mme anam-mbubehe ẹmi ẹma ẹsikọm mi ke ami ndise mban̄a mme mfịna mmọ, ke ini edide ami n̄kenen̄ede nda mme mfịna oro ndi. Okposụkedi ekemede nditie nte esen n̄kpọ, emi ekedi ikpehe kiet emi n̄kamade ke utom oro.

“N̄ko mma n̄kop inem okụk ye nduaidem oro n̄kenyenede nto usụn̄ uwem emi. N̄kesiwat ọsọn̄urua ubomisọn̄, ndụn̄ ke eti ufọk, mma nnyụn̄ nnyene okụk ndidep n̄kpọ ekededi emi n̄koyomde. Mme owo ẹma ẹsibak mi, ndien emi ama esinam mi n̄kere ke mmenyene odudu. Ke ndusụk idaha eketie mi nte owo ndomokiet ikemeke ndikan mi, ndien nte ke ibet ibọpke mi. Mma nsibiere mfịna ekededi emi n̄kenyenede ye mme bodisi ebe ke ndida ata-ekpeibet, emi ekenyenede mbufiọk ke nte ẹkemede ndiyụrọde ikpe, mîdịghe ebe ke ndinọ nnennen owo ubọkedem.

“Nte ededi, ọsọsọn̄ ndikụt edinam akpanikọ ke otu mbon oro ẹdude uwem ke n̄wo. Owo kiet ke n̄ka nnyịn ama ọtọn̄ọ ndisua mi, ndien mma n̄kụt ke owo ikamaha mi aba. Ke mbuari, mma ntaba uwouwo ọsọn̄urua ubomisọn̄ mi, okụk mi, ufan mi an̄wan oro akamade ikpọ mbumek. Ẹma ẹkam ẹtịm mi idiọk idiọk. Ukpụhọde idaha emi ama anam mi nnen̄ede n̄kere mban̄a uduak uwem.

“Ọfiọn̄ ifan̄ ke mbemiso, eka mi ama akabade edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ndien mma ntọn̄ọ ndikot n̄wed mmọ. Itien̄wed oro ke Mme N̄ke 4:14, 15 ama enen̄ede anam mi n̄kere n̄kpọ: ‘Kûdụk ke usụn̄ oburobụt owo, kûnyụn̄ usan̄a ke usụn̄ mme anam idiọk; Kpọn̄ enye, kûsan̄a ke esịt ube, wọn̄ọde kpọn̄ enye, ndien be nyọn̄.’ Mme utọ itien̄wed nte enye emi ẹma ẹnam mi nnịm ke akpanikọ nte ke mbon oro ẹyomde ndidi mme abiatibet inyeneke ata ini iso. Mma ntọn̄ọ ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ndinyụn̄ mben̄e enye nte ada mi asan̄a ke nnennen usụn̄. Mma n̄kpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah, ndien ke akpatre, mma nyak uwem mi nnọ Abasi. Ndu uwem edinam akpanikọ toto ke ini oro.

 “Nte ededi, ndidu uwem ntiene idaha edinam akpanikọ ọwọrọ ndinyene ata esisịt okụk. Edi idahaemi n̄kere ke mmenyene ini iso, nte ke uwem mi enen̄ede enyene se ọwọrọde. Mmọdiọn̄ọ nte ke akpa usụn̄ uwem mi ye kpukpru ọsọn̄urua n̄kpọ mbana ẹketie nte ufọk ikpan̄wed emi ekemede ndiwụre ini ekededi. Ke akpa, ubieresịt mi ama odoro ufiọn. Idahaemi, ke ntak ukpepn̄kpọ Bible mi, ubieresịt esifịna mi ini ekededi emi nsobode idomo ndibuana ke unana edinam akpanikọ—idem ke n̄kpri n̄kpọ. Ami ke ndomo ndidu uwem ekekem ye Psalm 37:3, emi ọdọhọde ete: ‘Buọt idem ye Jehovah, nyụn̄ nam se ifọnde; dụn̄ ke isọn̄, nyụn̄ dia akpanikọ.’”

“Owo eke Asuade Ubọkedem Oyodu Uwem”

Nte Alexander ekedide edifiọk, akpanikọ Bible ekeme ndinụk owo nditre n̄wo. Enye ama anam mme ukpụhọde ke n̄kemuyo ye se apostle Paul etịn̄de ke leta emi enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Ephesus: “Ẹsio akani owo ẹduọk, emi ekemde ye ido uwem mbufo ke eyo oko, onyụn̄ ọdiọn̄de diọn̄ abiara oto ke editiene eke mbufo ẹtienede idiọk itọn̄ eke ẹbian̄ade owo; ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi obufa ke spirit eke odude ke esịt mbufo, ẹnyụn̄ ẹmen obufa owo ẹsịne, emi ẹbotde ebiet Abasi ke edinen ido ye edisana ido akpanikọ. Mmọdo ẹduọk nsu, mbufo kpukpru ẹnyụn̄ ẹtịn̄ akpanikọ ẹnọ mbọhọidụn̄ esie: koro nnyịn idide mbak idem kiet eken. Owo eke esiyịpde inọ, okûyịp aba; edi yak enye akam anam ọkpọsọn̄ utom, ada ubọk esie anam eti utom, man enye enyene se adade ọnọ owo eke odude ke unana.” (Ephesus 4:22-25, 28) Ini iso ubonowo ọkọn̄ọ ke mme utọ ukpụhọde oro.

Edieke owo mîkarake, idiọkitọn̄ ye n̄wo ẹkeme ndisobo isọn̄, ukem nte mmọ ẹketịpde ẹsịn ke n̄wụre Obio Ukara Rome. Nte ededi, ke inemesịt, idịghe uduak Andibot ubonowo ndiyak mme utọ n̄kpọ oro ẹtịbe. Enye ebiere ‘ndisobo mmọ ẹmi ẹsobode isọn̄.’ (Ediyarade 11:18) Ndien Jehovah ọn̄wọn̄ọ ọnọ mbon oro ẹmade ndidụn̄ ke ererimbot oro n̄wo mîdụhe ete ke ibịghike ‘obufa enyọn̄ ye obufa isọn̄ ẹyedi, ndien edi do ke edinen ido edidụn̄.’—2 Peter 3:13.

Edi akpanikọ, ekeme ndidi ididịghe mmemmem n̄kpọ mfịn ndidu uwem ntiene idaha edinam akpanikọ. Kpa ye oro, Jehovah ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke akpatre, “owo idiọkitọn̄ ada afanikọn̄ ọsọk ubon esie, edi owo eke asuade ubọkedem oyodu uwem.” * (Mme N̄ke 15:27, NIV) Ebede ke ndisịn n̄wo idahaemi, nnyịn iwụt ke ibọn̄ akam emi ke ofụri esịt inọ Abasi: “Yak Ubọn̄ Fo edi; yak inam uduak Fo; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.”—Matthew 6:10.

Ke adan̄aemi nnyịn itiede ibet Obio Ubọn̄ oro ndinam n̄kpọ, owo nnyịn kiet kiet ekeme ‘ndiwari n̄kpasịp ke nti ido’ ebe ke ndisịn ndinyịme m̀mê ndidia n̄wo. (Hosea 10:12) Edieke nnyịn inamde ntre, uwem nnyịn n̄ko oyowụt odudu emi Ikọ Abasi eke odudu spirit enyenede. Ofụt spirit ekeme ndikan n̄wo.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 7]

Ye un̄wam Bible, nnyịn imekeme ndikabade “obufa owo” inyụn̄ isịn n̄wo