“Tịm Kpeme Esịt Fo”

JEHOVAH ọkọdọhọ prọfet Samuel ete: “Koro mmensehe nte owo esede; koro owo esede enyịn, edi Jehovah ese esịt.” (1 Samuel 16:7) Ke owụkde ntịn̄enyịn n̄ko ke ndamban̄a esịt, David andiwet psalm ama ọkwọ ete: “Afo [Jehovah] omodomo esịt mi; emese mi ke okoneyo; omodomo mi; ukwe n̄kpọ.”—Psalm 17:3.

Ih, Jehovah esida esịt ebiere se nnyịn inen̄erede idi. (Mme N̄ke 17:3) Do, ye eti ntak, Edidem Solomon eke Israel eset ọnọ item ete: “Tịm kpeme esịt fo kan kpukpru se ekpemede; koro uwem otode enye.” (Mme N̄ke 4:23) Didie ke nnyịn ikeme ndikpeme ndamban̄a esịt nnyịn? Mme N̄ke ibuot 4 ọnọ nnyịn ibọrọ mbụme oro.

Ẹkop Item Ete

Mme N̄ke ibuot 4 ọtọn̄ọ ye mme ikọ ẹmi: “Mbufo nditọwọn̄, ẹkop item ete, ẹnyụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ke ifiọk ye asian: Koro mmetịm nteme mbufo eti n̄kpọ, mbufo ẹkûkpọn̄ ido mi.”—Mme N̄ke 4:1, 2.

Item ẹnọde mme uyen edi yak mmọ ẹkop eti item ete ye eka mmọ ẹmi ẹdide mme abak Abasi, akpan akpan eke ete. Ete enyene mbiomo N̄wed Abasi ndinọ se ubon esie oyomde ke n̄kan̄ eke obụk ye eke spirit. (Deuteronomy 6:6, 7; 1 Timothy 5:8) Ke utọ ndausụn̄ oro mîdụhe, edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ didie ntem ọnọ akparawa owo ndikọri nsịm ọyọhọ idaha! Ke ntre, nte eyenọwọn̄ ikpọbọhọ item ete esie ukpono ukpono?

Nte ededi, nso kaban̄a uyen oro mînyeneke ete oro ọkpọnọde enye item? Ke uwụtn̄kpọ, Jason oro edide isua 11 ke emana ama ataba ete esie ke ini ekedide isua inan̄. * Ke ini ebiowo Christian kiet okobụpde enye m̀mê nso idi n̄kpọ oro afịnade enye akan ke uwem, Jason ama ọsọsọp ọbọrọ ete: “Nnyeneke ete. Ndusụk ini emi esinen̄ede anam mi mfụhọ.” Edi, item ndọn̄esịt odu ọnọ mme uyen oro mînyeneke ndausụn̄ otode ete ye eka. Jason ye mbon eken oro ẹdude ke ukem idaha esie ẹkeme ndiyom ẹnyụn̄ ẹbọ item ete ẹto mbiowo ye mbon eken oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke esịt esop Christian.—James 1:27.

Ke afiakde eti ukpep oro enye ọkọbọde, Solomon aka iso ete: “Koro n̄kedide eyenọwọn̄ nnọ ete mi, ye ekpri ikpọn̄ eyen ke enyịn eka mi.” (Mme N̄ke 4:3) Nte an̄wan̄ade, edidem oro ama eti ukpep oro ẹkenọde enye ye idatesịt. Sia ekedide “eyenọwọn̄” oro okokopde item ete, anaedi ekpri Solomon ama enyene ufiop ufiop ye n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye ete esie, David. Akan oro, Solomon ekedi “ikpọn̄ eyen,” m̀mê edima eyen. Edi akpan n̄kpọ didie ntem eyen ndikọri ke ufọk oro ima ye usụn̄ nneme ye ete ye eka esie ẹnade in̄wan̄!

Nyene Eti Ibuot ye Asian

Ke etide ima ima item ete esie, Solomon obụk ete: “Enye eteme mi, onyụn̄ ọdọhọ mi, ete, Yak esịt fo afat ikọ mi; kpeme mbet mi, nyụn̄ du uwem. Nyene eti ibuot, nyene asian: kûfre, kûnyụn̄ uwọn̄ọde ukpọn̄ ikọ inua mi. Kûkpọn̄ enye [eti ibuot], ndien enye eyekpeme fi: ma enye, ndien enye ayakama fi. Ata akpan n̄kpọ edi eti ibuot; nyene eti ibuot: nyụn̄ nyene asian ye ofụri inyene fo.”—Mme N̄ke 4:4-7.

Ntak emi eti ibuot edide “ata akpan n̄kpọ”? Eti ibuot ọwọrọ ndida ifiọk ye asian  nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro edidade nti utịp edi. Ifiọk—edidiọn̄ọ m̀mê edimehe ye mme akpanikọ ẹmi ẹnyenede ẹto ndụn̄ọde ye ifiọk n̄kpọntịbe m̀mê edikot n̄wed ye ukpepn̄kpọ—edi akpan n̄kpọ ke owo ndinyene eti ibuot. Edi edieke nnyịn mînyeneke ukeme ndida enye nnam n̄kpọ ke eti usụn̄, ifiọk nnyịn idinyeneke ufọn. Ikụreke ke nnyịn ndikot Bible ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible ẹmi “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde kpukpru ini edi ana idomo n̄ko ndida se nnyịn ikpepde ito mmọ isịn ke edinam.—Matthew 24:45.

Ndinyene asian edi akpan n̄kpọ n̄ko. Ke ẹsiode enye ẹfep, nte nnyịn imekeme nditịm n̄kụt nte mme n̄kpọ ẹnyenede ebuana ye kiet eken nnyụn̄ nnyene ọyọhọ ifiọk mban̄a se ẹnemede? Edieke nnyịn mînyeneke asian, didie ke nnyịn ikpekeme ndikụt mme ntak ye mme uduak ke mme n̄kpọ nnyụn̄ nnyene ikike ye mbufiọk? Ih, oyom nnyịn inyene asian man ikeme ndidomo mme uyarade ẹdude ke n̄kpọ nnyụn̄ nsịm nnennen ubiere.—Daniel 9:22, 23.

Solomon aka iso ndibụk mme ikọ ete esie, ọdọhọde ete: “Kpono enye [eti ibuot], ndien enye oyofori fi: enye ọyọnọ fi ubọn̄ ke ini afo afatde enye. Enye ayayara fi ediye mbana n̄kpọ ke ibuot: ọyọnọ fi anyanya eke enyenede uyai.” (Mme N̄ke 4:8, 9) Eti ibuot otode Abasi ekpeme owo eke afatde enye. Akan oro, enye ọnọ enye ukpono onyụn̄ anam enye eye. Do, adan̄a nte ikekeme, ẹyak nnyịn inyene eti ibuot.

“Sọn̄ọ Mụm Item Kama”

Ke afiakde etịn̄ item emi ete esie ọkọnọde enye, edidem Israel oro ọdọhọ ete: “Eyen mi, kop, nyụn̄ nịm ikọ mi; ndien isua uwem fo ayawak. Mmeteme fi nsịn ke usụn̄ eti ibuot; nnam fi asan̄a ke usụn̄ emi enende. Ke ini afo asan̄ade, ukot fo [idikọmọke]; ndien ke ini afo efehede itọk, udutuakke ukot uduọ. Sọn̄ọ mụm item kama, kûyak: nịm enye; koro enye edide uwem fo.”—Mme N̄ke 4:10-13.

Sia ekedide eyenọwọn̄ ọnọ ete esie, anaedi Solomon ama ọdiọn̄ọ ufọn ima ima item oro etemede onyụn̄ enen̄erede owo. Ke item oro adade ukem ukem mîdụhe, didie ke nnyịn ikpodori enyịn ndikọri nsịm ọyọhọ idaha ke n̄kan̄ eke spirit m̀mê ndifori edu uwem nnyịn? Edieke nnyịn mîkpepke n̄kpọ ito mme ndudue nnyịn m̀mê  edieke nnyịn ikpude ndinen̄ede mme ukwan̄ ekikere, ke akpanikọ n̄kọri eke spirit nnyịn edidi ata esisịt. Item eke owụtde eti ibuot anam inyene uten̄e Abasi ndien ke ntre an̄wamde nnyịn ‘ndisan̄a ke usụn̄ eke enende.’

Orụk item efen n̄ko anam ‘isua uwem nnyịn awak.’ Didie? Ọfọn, Jesus Christ ọkọdọhọ ete: “Owo eke anamde akpanikọ ke ata ekpri n̄kpọ onyụn̄ anam akpanikọ ke akamba n̄kpọ; owo eke akwan̄ade ke ata ekpri n̄kpọ onyụn̄ akwan̄a ke akamba n̄kpọ.” (Luke 16:10) Nte nnyịn ndinọ idem nnyịn item ke ata n̄kpri n̄kpọ idinamke edi mmemmem n̄kpọ nnyịn ndinam ukem oro ke ikpọ n̄kpọ, ẹmi uwem nnyịn ekemede ndikọn̄ọ ke mmọ? Ke uwụtn̄kpọ, ndinọ enyịn ukpep nditre ‘ndise n̄wan ke enyịn use’ eyekpeme nnyịn osio ke ediyak idem nnọ oburobụt ido. (Matthew 5:28) Nte ido edide, edumbet emi abuana iren ye iban. Edieke nnyịn inọde ekikere nnyịn ukpep ‘ndimụm kpukpru ekikere nte mbuot-ekọn̄,’ nnyịn ididuehe idiọk idiọk ke ikọ m̀mê ke edinam.—2 Corinth 10:5.

Edi akpanikọ, esidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndibọ item ndien enye ekeme nditie ukpan ukpan. (Mme Hebrew 12:11) Kpa ye oro, enyene-ọniọn̄ edidem oro ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke edieke nnyịn isọn̄ọde imụm item ikama, emi ayan̄wam nnyịn ndinam n̄kọri. Kpa nte eti ukpep esin̄wamde efehe-itọk aka iso efehe ye usọp oro ekemde ye unana ediduọ m̀mê edinọ idemesie unan, ndisọn̄ọ mmụm item n̄kama an̄wam nnyịn ndika iso nsan̄a ke usụn̄ uwem ye usọp oro ekemde ye unana ediduọ. Nte ededi, ana nnyịn ikpeme usụn̄ oro nnyịn imekde.

Kûdụk “Usụn̄ Oburobụt Owo”

Ke ekerede aban̄a nte ini edide usọp usọp, Solomon odụri owo utọn̄ ete: “Kûdụk ke usụn̄ oburobụt owo, kûnyụn̄ usan̄a ke usụn̄ mme anam idiọk; kpọn̄ enye, kûsan̄a ke esịt ube, wọn̄ọde kpọn̄ enye, ndien be nyọn̄. Koro mmọ mîdehe idap, ke mînamke idiọk; idap onyụn̄ atam mmọ, ke mmọ mînamke owo ọduọ. Koro mmọ ẹsụk ẹdedia uyo idiọk ido, ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ wine afai.”—Mme N̄ke 4:14-17.

Mme oburobụt owo, ẹmi Solomon mîyomke nnyịn idụk usụn̄ mmọ, ẹda edinam mme oburobụt n̄kpọ ẹdu uwem. Ndinam idiọk etie nte udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ ọnọ mmọ. Mmọ ikemeke ndide idap ke mînamke afai. Ofụri uwem mmọ edi mbiara! Nte nnyịn imekeme nditịm n̄kpeme esịt nnyịn ke adan̄aemi idụkde nsan̄a ye mmọ? Ekpedi ndisịme didie ntem ‘ndisan̄a ke usụn̄ mme anam idiọk’ ebe ke ndisio idem nnyan nnọ afai emi odude ke ekese unọ idem inemesịt ke ererimbot mfịn! Ndiyak idem nnọ mme ndiọi edinam oro ẹnamde esịt odoro ufiọn ke mme ekebe ndise m̀mê ke mme ndise senima ikam isan̄ake ikekem ye ukeme emi isịnde ndinyene esịtmbọm.

Sọn̄ọ Du ke Un̄wana

Ke osụk adade usụn̄ nte uwụtn̄kpọ nditịn̄ ikọ, Solomon atan̄a ete: “Edi usụn̄ nti owo  ebiet un̄wana eke asiahade, aka iso ayama, tutu esịm ufọt uwemeyo.” (Mme N̄ke 4:18) Ẹkeme ndimen edikpep Bible ye edin̄wana ndida se enye etịn̄de nsịn ke edinam ndomo ye nditọn̄ọ isan̄ ke n̄kịmn̄wan̄a usenubọk. Nte ikpaenyọn̄ oro ekịm usiere ofụkde etiede mbukpọn̄ mbukpọn̄, nnyịn ikemeke ndikụt n̄kpọ ndomokiet. Edi nte eyo ọtọn̄ọde ndin̄wan̄a, nnyịn itọn̄ọ ndikụt mme n̄kpọ ke n̄kann̄kụk nnyịn. Ke akpatre, utịn asiaha, ndien nnyịn ikụt kpukpru n̄kpọ in̄wan̄în̄wan̄. Ih, akpanikọ esin̄wan̄a nnyịn sụn̄sụn̄ nte nnyịn iyịrede ke ndikpep N̄wed Abasi ye ime ye ifịk. Ndinọ esịt nnyịn udia eke spirit edi akpan n̄kpọ edieke anade nnyịn ikpeme enye ibiọn̄ọ nsunsu ekikere.

Se mme ntịn̄nnịm ikọ Bible ẹwọrọde m̀mê ẹdade ẹban̄a ẹsin̄wan̄a n̄ko sụn̄sụn̄. Mme ntịn̄nnịm ikọ ẹsin̄wan̄a nnyịn nte edisana spirit Jehovah esịnde un̄wana ke mmọ ye nte mme n̄kpọntịbe ererimbot m̀mê mme ifiọk n̄kpọntịbe ikọt Abasi ẹsude mmọ. Utu ke nnyịn ndinana ime nnọ ekikere mban̄a nte mmọ ẹdisude, oyom ibet tutu ‘un̄wana asiaha onyụn̄ aka iso ayama.’

Nso kaban̄a mbon oro ẹsịnde ndausụn̄ Abasi ebe ke ndisịn ndisan̄a ke un̄wana? Solomon ọdọhọ ete: “Usụn̄ mme idiọk owo ebiet ata ekịm: mmọ ifiọkke se ẹdituahade ẹduọn̄ọ.” (Mme N̄ke 4:19) Mme idiọk owo ẹtie nte owo oro atuakde ukot ọduọ ke ekịm ye unana edidiọn̄ọ se enye atuahade ọduọ. Idem ke ini etiede nte ke mme anana-uten̄e Abasi ẹnyene uforo ke ntak ukwan̄ido mmọ, se mmọ ẹdade nte uforo edi eke ibio ini kpọt. Kaban̄a utọ mbon oro, andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Afo [Jehovah] odori mmọ kpa ke mfọfiọnọ ebiet: ọduọk mmọ ke nditaha.”—Psalm 73:18.

Ka Iso Kpeme

Edidem Israel aka iso ọdọhọ ete: “Eyen mi, nịm ibuot ke ikọ mi; kpan̄ utọn̄ fo ke uyo mi. Kûyak mmọ ẹsop fi ke enyịn; kpeme mmọ ke ọwọn̄ esịt fo. Koro mmọ ẹdide uwem mmọ eke ẹkụtde mmọ, ye se in̄wan̄ade mmọ ofụri idem. Tịm kpeme esịt fo kan kpukpru se ekpemede; koro uwem otode enye.”—Mme N̄ke 4:20-23.

Uwụtn̄kpọ Solomon owụt ufọn odude ke item oro nte ikpeme esịt. Edi akpanikọ, enye ‘ekedi eyenọwọn̄’ ọnọ ete esie ke  ini uyen esie onyụn̄ aka iso anam akpanikọ ọnọ Jehovah tutu esịm akwa owo. Kpa ye oro, Bible obụk ete: “Edikem ke ini usọn̄ Solomon, [isen] iban esie ẹyụt enye esịt, ẹsịn enye akabade etiene abasi efen; ndien ofụri esịt esie isan̄ake ye Jehovah Abasi esie, nte esịt David ete esie.” (1 Ndidem 11:4) Edieke owo mîkpemeke enye kpukpru ini, ẹkeme nditap idem mfọnn̄kan esịt ndinam idiọk. (Jeremiah 17:9) Ana nnyịn isịn mme n̄kpọ editi ẹdude ke Ikọ Abasi ke esịt nnyịn—“ke ọwọn̄ esịt.” Emi esịne ndausụn̄ oro ẹnọde ke Mme N̄ke ibuot 4.

Dụn̄ọde Idaha Esịt Fo

Ndi nnyịn ke ikpeme ndamban̄a esịt nnyịn uforo uforo? Didie ke nnyịn ikeme ndifiọk idaha owo esịtidem? Jesus Christ ọkọdọhọ ete: “Oto ke uyụhọ esịt ke inua osio etịn̄.” (Matthew 12:34) Enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Mme idiọk ekikere ẹto ke esịt ẹwọn̄ọ, ye obom, ye efịbe, ye use, ye inọ, ye ikọ-ntiense nsu, ye isụn̄i.” (Matthew 15:19, 20) Ih, mme ikọ ye edinam nnyịn ẹtịn̄ ekese ẹban̄a se nnyịn idide ke esịtidem.

Nte odotde, Solomon ọnọ nnyịn item ete: “Dianade ke ndiọk-inua, nyụn̄ men n̄kwan̄a uyo ke idem fo nịm nsan-nsan. Sak enyịn fo se edinen; yak n̄kpọk-enyịn fo ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹse ke iso fo. Dodomo usụn̄ ukot fo, ndien kpukpru usụn̄ fo ẹsọn̄ ẹda. Kûwọn̄ọde uka nnasia, kûnyụn̄ uwọn̄ọde ufien, sio ukot fo fep ke idiọk.”—Mme N̄ke 4:24-27.

Ke ikerede iban̄a item Solomon, oyom nnyịn idụn̄ọde ikọinua nnyịn ye mme edinam nnyịn. Edieke nnyịn iyomde ndikpeme esịt nnyụn̄ nnem Abasi esịt, ana ifep idiọk inua ikọ ye abian̄a. (Mme N̄ke 3:32) Ke ntre, nnyịn ikpenyene ndida ofụri esịt akpanikọ ntie n̄kere se mme ikọ ye edinam nnyịn ẹyararede ẹban̄a nnyịn. Ndien ẹyak nnyịn iyom un̄wam Jehovah man inen̄ede mmeme ekededi oro nnyịn ikụtde.—Psalm 139:23, 24.

Ke akande kpukpru, ‘enyịn nnyịn akpakam ese nnennen.’ Ẹyak nnyịn iwụk enyịn ke utịtmbuba eke edinam utom ofụri ukpọn̄ nnọ Ete nnyịn eke heaven. (Colossae 3:23) Nte afo ke idemfo ebịnede utọ nnennen usụn̄ uwem oro, Jehovah akpakam anam fi okụt unen ke “kpukpru usụn̄ fo,” ndien enye akpakam ọdiọn̄ fi uwak uwak ke ntak anamde item eke odudu spirit ‘ndikpeme esịt fo.’

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 22]

Nte afo emesisịn unọ idem inemesịt emi ẹwụtde afai?

[Ndise ke page 21]

Bọ ufọn to item mbon ẹmi ẹnyenede mbufiọk

[Ndise ke page 23]

Item ibiọn̄ọke n̄kọri fo

[Ndise ke page 24]

Sọn̄ọ yịre ke ukpepn̄kpọ Bible fo