Mbụk Eyouwem

Ẹn̄wam Mi Ndikan Edu Ukop Bụt

NTE RUTH L. ULRICH OBỤKDE

Mma n̄kop mmemidem nnyụn̄ ntua eyet do ke enyịnusụn̄ ọkwọrọ ederi. Enye eketịn̄ nsunsu edori ikọ adian Charles T. Russell, oro akanamde utom nte akpa etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society. Yak nnam an̄wan̄a nte ami, nte ekpri n̄kaiferi, n̄kesinamde mme utọ ediwaha nse mme owo oro.

N̄KAMANA ndụk ubon oro ekenyenede udọn̄ etieti ke ido ukpono ke in̄wan̄ kiet ke Nebraska, U.S.A., ke 1910. Ubon nnyịn ama esikot Bible ọtọkiet kpukpru usenubọk ye mbubịteyo ke ẹma ẹkedia udia ẹkụre. Papa ekedi esenyịn ederi nditọwọn̄ ke ufọkabasi Methodist ke ekpri obio Winside, emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita itiokiet ọkpọn̄ in̄wan̄ nnyịn. Nnyịn ima inyene ukpatn̄kpọ emi horse ekesidụride ẹkenyụn̄ ẹdade ikpehe ẹfụk mme window, man ikeme ndika ufọkabasi ke usenubọk Sunday, inamke n̄kpọ m̀mê idaha eyo eketie didie.

Ke ini n̄kedide n̄kpọ nte isua itiaita ke emana, eyeneka mi eren oro ekedide nsekeyen ama ọdọn̄ọ mbụn̄ọ nseknditọ, ndien Mama ama emen enye aka itie usọbọ ke Iowa. Kpa ye ima ima un̄wam Mama, eyeneka mi ama akpa ke adan̄aemi mmọ ẹkedude do. Nte ededi, kan̄a ke emi, do ke Iowa, Mama ama osobo kiet ke otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkekotde Mme Ntiense Jehovah ini oro. Mmọ ẹma ẹneme ekese n̄kpọ, ndien Mama ama akam asan̄a ye n̄wan oro aka ndusụk mbono esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible.

Ke ini Mama ọkọnyọn̄de edi ufọk, enye ama akama ibat ibat eboho Studies in the Scriptures, ẹmi Watch Tower Society okosiode. Ikebịghike enye ama enịm ke akpanikọ nte ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekpep akpanikọ ndien ke ukpepn̄kpọ ukpọn̄ owo oro mîkemeke ndikpa ye editụhọde ndiọi owo ke nsinsi ikedịghe akpanikọ.—Genesis 2:7; Ecclesiastes 9:5, 10; Ezekiel 18:4.

Nte ededi, Papa ama enen̄ede okop iyatesịt,  ndien enye ama ọbiọn̄ọ mme ukeme Mama ndidụk mme mbono esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Enye ama esimen mi ye akpaneka mi, Clarence, aka ufọkabasi. Edi ke ini Papa mîdụhe ke ufọk, Mama ama esikpep Bible ye nnyịn. Nte utịp, nnyịn nditọwọn̄ ima inyene eti ifet ndimen ukpepn̄kpọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ndomo ye eke ufọkabasi nnyịn.

Ami ye Clarence ima isidụk ederi nditọwọn̄ kpukpru ini ke ufọkabasi, ndien enye ama esibụp andikpep mme mbụme oro enye mîkekemeke ndibọrọ. Ke ini nnyịn isịmde ufọk, nnyịn ima isitịn̄ inọ eka nnyịn, ndien emi ama esida esịm anyan nneme ke mme ibuot nneme ẹmi. Ke akpatre, mma n̄wọrọ n̄kpọn̄ ufọkabasi oro nnyụn̄ ntọn̄ọ ndidụk mme mbono esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ye Mama, ndien ikebịghike ke oro ebede Clarence ama anam kpasụk ntre.

Ndinam N̄kpọ Mban̄a Edu Ukop Bụt

Ke September 1922, ami ye Mama ima idụk n̄wọrọnda mbono Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke Cedar Point, Ohio. Ke nsụk n̄keme ndikụt akamba ọfọn̄ oro ẹkefụhọrede nte Joseph F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Society ini oro, ekesịnde udọn̄ ọnọ se iwakde ibe owo 18,000 oro ẹkedụkde, ye mme ikọ oro ẹkewetde ke ọfọn̄ oro: “Ẹtan̄a Edidem ye Obio Ubọn̄.” Ama otụk mi ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ mma nnyụn̄ n̄kụt nte edide usọp usọp ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mbon efen.—Matthew 6:9, 10; 24:14.

Ke mme mbono oro ẹkenịmde ọtọn̄ọde ke 1922 esịm 1928, ẹma ẹnyịme udịm udịm ubiere, ndien ẹma ẹmịn̄ mme etop ẹmi ẹsịn ke mme tract oro Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkesuande ediwak miliọn ke mme itie duop ẹnọ mme owo ke ofụri ererimbot. N̄ketie ọkpọ ọkpọ ye ukpasi ukpasi—ẹkesikot mi ebua ubịnikọt—ndien mma nsidụk ke ufọk ke ufọk ndisuan mme etop ẹmi ẹmịn̄de-mịn̄ mi itọk itọk. Mma nnen̄ede n̄kop inem utom emi. Edi, nditịn̄ ikọ ke enyịnusụn̄, nditịn̄ nnọ mbon efen ke idemmi mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, ikenemke mi.

Kamse, mma nsinen̄ede n̄kop bụt nsịm idem edikop ọkpọsọn̄ ndịk ke ini Mama okotde akwa otu iman nnyịn ufọk ke isua kiet kiet. Mma nsifehe ndụk ubet mi n̄kesịne. Ini kiet, Mama ama oyom ndisio ofụri ubon ndise, ndien enye ama okot mi ete n̄wọrọ ndi. Sia mmen̄koyomke nditiene mmọ nsio, mma mfiori n̄kpo nte enye okodụride mi osio ke ubet mi.

 Nte ededi, usen kiet mma mbiere ndidọn̄ ndusụk n̄wed Bible ke ekpat. Mma ntịn̄ mfiak ntịn̄ nte, “N̄kemeke ndinam,” edi ini efen mma ndọhọ idemmi nte, “Ana nnam.” Ke akpatre, mma n̄wọrọ n̄ka ukwọrọikọ. Ke oro ebede, mma nnen̄ede n̄kop inemesịt nte ke mma nnyene uko ndinam. N̄kponn̄kan idara mi ikedịghe ke ndinam utom oro, edi ekedi uyụhọ oro n̄kenyenede ke ndinam enye. Edi n̄kpọ nte ini oro ke n̄kosobo ye ọkwọrọ ederi oro n̄ketịn̄de mban̄a ke ntọn̄ọ nnyụn̄ ntua eyet nsan̄a ndaha. Nte ini akakade, ye un̄wam Jehovah mma n̄keme nditịn̄ ikọ nnọ mme owo ke enyịnusụn̄ mmọ, ndien idara mi ama ọkọri. Ekem, ke 1925, mma nyarade uyakidem mi nnọ Jehovah ke baptism mmọn̄.

Nditọn̄ọ Utom Ukwọrọikọ Uyọhọ Ini

Ke ini n̄kedide isua 18, mma nda okụk oro eyeneka eka mi ọkọnọde mi ndep ubomisọn̄ nnyụn̄ ntọn̄ọ utom usiakusụn̄, nte ẹkotde utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Isua iba ke ukperedem, ke 1930, ami ye nsan̄a mi ima ibọ efakutom ukwọrọikọ. Etisịm ini oro Clarence n̄ko ama ọtọn̄ọ ndisiak usụn̄. Ikebịghike ke oro ebede enye ama enyịme ikot ndinam utom ke Bethel, kpa ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn, New York.

Ke ukem ini oro ete ye eka nnyịn ẹma ẹdian̄ade ẹtie, ntre ami ye Mama ima ibọp ufọkisan̄ inyụn̄ itọn̄ọ ndinam usiakusụn̄ ọtọkiet. Oro ekedi ke ini oro Akwa Iduọ Ndutịm Uforo ọkọtọn̄ọde ke United States. Ndika iso ke utom usiakusụn̄ ama akabade edi ata n̄kpọ-ata, edi nnyịn ima ibiere ite ke nnyịn idikpọn̄ke utom oro. Nnyịn ima isinọ mme n̄wed Bible ibọ unen, nsenunen, ye mbun̄wụm in̄wan̄, ọkọrọ ye mme utọ n̄kpọ nte n̄kani batri ye ntaha atian. Nnyịn ima isinyam n̄kani batri ye ntaha atian ibọ okụk ndida ndep aran uwat ye ke ndise mban̄a mme ubiatokụk efen. Mma n̄kpep n̄ko ndidọn̄ aran ke ubomisọn̄ ye ndikpụhọ aran man ifam okụk. Nnyịn ima ikụt nte Jehovah, ke ndisu un̄wọn̄ọ esie, ebererede usụn̄ ndin̄wam nnyịn ikan mme n̄kpọ ubiọn̄ọ.—Matthew 6:33.

Ndika Utom Isụn̄utom

Ke 1946, ẹma ẹnọ mi ikot ndidụk ọyọhọ otu itiaba ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead, emi ẹkenịmde ẹkpere South Lansing, New York. Etisịm ini oro ami ye Mama ima inam utom usiakusụn̄ ọtọkiet ke se ibede isua 15, kpa ye oro enye ikoyomke ndibiọn̄ọ ifet oro n̄kenyenede ndibọ ukpep kaban̄a utom isụn̄utom. Ntre enye ama esịn udọn̄ ọnọ mi ndinyịme ifet edidụk Ufọkn̄wed Gilead. Ke mma n̄kokụre ukpep, ami ye Martha Hess emi otode Peoria, Illinois, ima ikabade idi nsan̄a. Ẹma ẹnọ nnyịn, ọkọrọ ye owo iba efen, ika Cleveland, Ohio, ke isua kiet ke adan̄aemi nnyịn ikebetde ẹnọ nnyịn ikanam utom ke esenidụt.

Ẹkenọ nnyịn utom oro ke 1947. Ẹma ẹnọ mi ye Martha ika Hawaii. Sia ekedide mmemmem n̄kpọ ndibe ndụk mme isuo ẹmi, Mama ama edidụn̄ ekpere nnyịn ke akwa obio Honolulu. Idem esie ama ọtọn̄ọ ndidiọk, ntre ke adianade ye edise mban̄a utom isụn̄utom mi, mma n̄n̄wam Mama. Mma n̄keme ndise mban̄a enye tutu n̄kpa esie ke Hawaii ke 1956, ke edide isua 77 ke emana. Ke ini nnyịn ikedide idisịm, n̄kpọ nte Mme Ntiense 130 ẹkedu ke Hawaii, edi etisịm ini oro Mama akakpade, se iwakde ibe tọsịn kiet ẹkedu, ndien owo ikoyomke mme isụn̄utom aba.

Ekem ami ye Martha ima ibọ leta ito Watch Tower Society oro ọkọnọde nnyịn ikanam utom ke Japan. Akpa n̄kpọ oro nnyịn ikekerede iban̄a ekedi m̀mê nnyịn imekeme ndikpep usem Japan ke idaha isua emana nnyịn. N̄kedi isua 48 ini oro, ndien n̄kọsọn̄ọ Martha ke isua inan̄. Edi nnyịn ima iyak n̄kpọ oro isịn Jehovah ke ubọk inyụn̄ inyịme utom oro.

Ke ndondo oro akamba mbono ofụri ererimbot eke 1958 ke An̄wambre Yankee ke New York City ye An̄wa Polo okụrede, nnyịn ima idụk nsụn̄ikan̄ ika Tokyo. Ọkpọsọn̄ oyobio ama eberi nnyịn nte nnyịn ikasan̄ade ikpere itiembehe Yokohama, kpa  ebiet oro nnyịn ikosobode Don ye Mabel Haslett, Lloyd ye Melba Barry, ye mme isụn̄utom eken. Ke ini oro, Mme Ntiense 1,124 kpọt ẹkedu ke Japan.

Ye unana ubiatini nnyịn ima itọn̄ọ ndikpep usem Japan ye ndibuana ke utom ukwọrọikọ eke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄. Ke ikamade mme abisi Ikọmbakara, nnyịn ima iwet mme nneme usem Japanese oro nnyịn idikotde-kot. Ke ibọrọ mme enyeneufọk ẹkesidọhọ ẹte, “Yoroshii desu” m̀mê, “Kekko desu,” emi ẹkedọhọde nnyịn ke ẹwọrọ, “Eye” m̀mê, “Ọfọn.” Edi nnyịn ikesifiọkke kpukpru ini m̀mê enyeneufọk ama enyene udọn̄ m̀mê ikenyeneke, sia ẹkesidade mme ikọ oro n̄ko ndiwụt unana edinyịme. Se enye ọwọrọde ọkọkọn̄ọ ke nte ẹnịmde uyo m̀mê ke nte owo akamade iso. Ama ada ini mbemiso nnyịn ikekemede ndifiọk ẹmi.

Mme Ifiọkutom Oro Ẹkenemde Mi Esịt

Ke adan̄aemi n̄kosụk nsịnde ukeme ndikpep usem, mma n̄ka itieidụn̄ Usiakifia Mitsubishi usen kiet n̄kosobo ye n̄wan kiet emi ekedide isua 20 ke emana. Enye ama enen̄ede anam n̄kọri ke ifiọk Bible onyụn̄ ana baptism ke 1966. Isua kiet ke ukperedem enye ama ọtọn̄ọ usiakusụn̄ ndien ikebịghike ke oro ebede ẹma ẹmek enye nte akpan asiakusụn̄. Enye aka iso ndinam utom emi toto ke ini oro. Esidi n̄kpọ nsịnudọn̄ ọnọ mi kpukpru ini ndikụt nte enye esịnde ini ye odudu esie ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini toto ke uyen.

Ndisọn̄ọ nda nnọ akpanikọ Bible edi akamba n̄kpọ-ata akpan akpan ọnọ mme owo oro ẹdụn̄de ke otu mbon oro mîdịghe Christian. Kpa ye oro, ediwak tọsịn owo, esịnede ediwak mbon oro n̄kekpepde Bible, ẹyọ n̄kpọ-ata emi. Mmọ ẹma ẹwụri mme ọsọn̄urua itieuwa Buddha ye mme utan̄ Shinto ẹmi ẹwakde ndidu ke ufọk mbon Japan. Sia mme iman ndusụk ini ẹsibatde mme utọ edinam oro nte unana ediwụt ukpono nnọ mme ete ete oro ẹma ẹkekpan̄a, esiyom uko man mbufa owo ẹkeme ndinam emi. Mme uko uko edinam mmọ  ẹnam owo eti edinam mme akpa Christian oro ẹkeduọn̄ọde n̄kpoduoho oro ẹkenyenede ebuana ye nsunsu utuakibuot.—Utom 19:18-20.

Mmeti eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet, n̄wan ufọk ndọ, oro akaduakde ndida ubon esie n̄wọrọ ke Tokyo. Enye okoyom ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke obufa ufọk emi n̄kpoduoho oro ẹnyenede ebuana ye utuakibuot mme okpono ndem mîkodụhe. Ntre enye ama etịn̄ uduak esie ọnọ ebe esie, ndien ebe esie ama enyịme ndibere ye enye. Enye ama adat esịt ndisian mi mban̄a oro edi ekem eti nte ke imọ ima imen akamba, ọsọn̄urua otu mbat emi imọ ikedepde koro ẹkedọhọde ke enye ekeme ndinam inemesịt odu ke ufọk. Sia enye ekenyenede eyịghe aban̄a n̄kpọ emi ndinyene ebuana ye nsunsu utuakibuot, enye ama ada ukọn̄n̄kpọ obom otu emi ọduọk.

Ndikụt n̄wan emi ye mbon eken ẹduọn̄ọde ọsọn̄urua n̄kpoduoho mmọ oro ẹnyenede ebuana ye nsunsu utuakibuot ẹnyụn̄ ẹdade uko ẹtọn̄ọ obufa uwem edinam utom nnọ Jehovah edi ata ọnọ-utịp, ye ọnọ-uyụhọ ifiọkutom ọnọ mi. Mmesikọm Jehovah kpukpru ini nte ke mmekeme ndinam utom isụn̄utom ke se iwakde ibe isua 40 ke Japan.

“Mme Utịben̄kpọ” Eyomfịn

Ke ini mfiakde nse se iwakde ibe isua 70 oro nsịnde ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini mi, mmesikop n̄kpaidem mban̄a se itiede mi nte mme utịben̄kpọ eyomfịn. Nte uyen oro ekesikopde bụt, akananam n̄kekereke ke n̄kpekeme ndisịn ofụri uwem mi ke ndinam usio-ukot editịn̄ ikọ nnọ mme owo mban̄a Obio Ubọn̄ oro ediwak owo mîyomke ndikop n̄kpọ ndomokiet mban̄a. Edi, idịghe ami ndikeme ndinam oro kpọt edi mmokụt ediwak mbon efen ke mme itie ikie, m̀mê ke mme itie tọsịn, ẹnamde ukem oro. Ndien mmọ ẹnam oro ata uforo uforo tutu Mme Ntiense oro ẹkewakde esisịt ẹbe tọsịn kiet ke Japan ke ini n̄kedide ndisịm ke 1958 ẹwak ẹbe 222,000 mfịn!

Akpa ini oro ami ye Martha ikesịmde Japan, ẹkenọ nnyịn ikodụn̄ ke ọfis n̄kọk itieutom ke Tokyo. Ke 1963, ẹma ẹbọp obufa n̄kọk itieutom oro enyenede  enyọn̄ itiokiet ke itie oro, ndien nnyịn idụn̄ do toto ke ini oro. Ke November 1963 nnyịn ima idu ke otu owo 163 oro ẹkedụkde utịn̄ikọ ediyak nnọ emi esenyịn n̄kọk itieutom, Lloyd Barry ọkọnọde. Etisịm ini oro nnyịn ima isịm Mme Ntiense 3,000 ke Japan.

Edi n̄kpọ idatesịt ndikụt nte utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ ọkọride ke ndyọ ndyọ usụn̄, esịmde se iwakde ibe owo 14,000 ke 1972 ke ẹma ẹkekụre obufa n̄kọk itieutom oro ẹtatde ke obio Numazu. Edi etisịm 1982 se ibede mme anditan̄a Obio Ubọn̄ 68,000 ẹkedu ke Japan, ndien ẹma ẹbọp n̄kọk itieutom oro okponde akan ke obio Ebina, emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 80 ọkpọn̄ Tokyo.

Kan̄a ke emi, ẹma ẹfiak ẹdiọn̄ akpa ufọk n̄kọk itieutom emi odude ke ufọt ufọt Tokyo. Nte ini akakade, enye ama akabade edi ufọkidụn̄ isụn̄utom ọnọ se iwakde ibe isụn̄utom 20 oro ẹma ẹkenam utom ke Japan ke isua 40 m̀mê 50 m̀mê ebịghide akan oro, esịnede ami ye nsan̄a mi ke anyan ini, Martha Hess. Abiaibọk kiet ye n̄wan esie, emi edide nurse, ẹdụn̄ n̄ko ke ufọkidụn̄ nnyịn. Mmọ ẹsise ẹban̄a nnyịn, ẹkpemede nsọn̄idem nnyịn ima ima. Ke ndondo emi, nurse efen ama adiana, ndien nditọete Christian iban ẹsidi ndinọ mme nurse un̄wam ke uwemeyo. Owo iba ke otu mme andibuana ke ubon Bethel ke Ebina ẹsidi ke adiana ke adiana nditem udia nnyụn̄ nnịm ufọk nnyịn asana. Ke akpanikọ, Jehovah ọfọn ye nnyịn.—Psalm 34:8, 10.

Akpan n̄kpọ udọn̄ ke utom isụn̄utom mi eketịbe ke November isua oko, isua 36 ke ẹma ẹkeyak ufọk emi ata ediwak nnyịn mme isụn̄utom oro ima ikanam utom ke anyan ini idụn̄de idahaemi, ẹnọ. Ke November 13, 1999, ami mma ndu ke otu Mme Ntiense 4,486, esịnede ediwak owo ke mme itie ikie oro ẹma ẹkenam utom ke anyan ini ẹtode idụt 37, ẹmi ẹkedụkde edinam ediyak mme mbọp-ndian n̄kọk itieutom Watch Tower Bible and Tract Society eke Japan ke Ebina, nnọ. Idahaemi, n̄kpọ nte owo 650 ẹdu ke ubon n̄kọk itieutom oro.

Ke se ikperede ndisịm isua 80 ọtọn̄ọde ke ini emi n̄kọtọn̄ọde ndisan̄a ndịk-ndịk to ke ufọk sịm ufọk, ndinọ etop Bible, Jehovah ọmọsọn̄ọ mi idem. Enye an̄wam mi ndikan edu ukop bụt. Mmetịm nnịm ke akpanikọ nte ke Jehovah ekeme ndida owo ekededi oro eberide edem ke enye nnam n̄kpọ, idem mbon oro ẹnen̄erede ẹkop bụt nte ami. Ndien nso uwem oro ọnọde uyụhọ ke ami ndu ntem nditịn̄ ikọ nnọ isenowo mban̄a Abasi nnyịn, Jehovah!

[Ndise ke page 21]

Ye Mama ye Clarence, emi okotode Bethel edise nnyịn

[Ndise ke page 23]

Mbon otu ukpepn̄kpọ nnyịn ẹtiede ke mbiet ẹkpep n̄kpọ ke Ufọkn̄wed Gilead ekpere South Lansing, New York

[Ndise ke page 23]

Ufien: Ami, Martha Hess, ye Mama, ke Hawaii

[Ndise ke page 24]

Nnasia: Mbon ufọkidụn̄ isụn̄utom nnyịn ke Tokyo

[Ndise ke page 24]

Isọn̄: Ye nsan̄a mi ke anyan ini, Martha Hess

[Ndise ke page 25]

Mme mbọp-ndian n̄kọk itieutom nnyịn ke Ebina ẹmi ẹkeyakde ẹnọ ke November isua oko